Descargue o libro - Consello da Cultura Galega

7. Elementos etimolóxicos
282
Martín Sarmiento
facultade de pane lucrando, pois non hai homes máis satisfeitos,
insolentes e soberbios sobre unha herdada ignorancia de
mestres a discípulos. Poderán contarse por millóns os homes
que comeron deses empregos, pagando dunha vez a carta de
exame, e non se poderán contar por ducias os que desa turba
de mediocres saíron sobranceiros, pois os que saíron, debéronllo
a Deus e ó seu nume sen pexas.
[…]
347
É máis que certo que tampouco se trata de ter moitos
libros, nin aínda en mallar neles toda a vida. Iso é laudable,
pero é máis o que se desexa. Aquilo será rematar a corrida de
zoupóns sen entrar na carreira de sabios. Estou convencido
de que, caeteris paribus, hai españois que len e estudian máis
ca os estranxeiros, e que estes, caeteris paribus, non os exceden
en enxeño e penetración. ¿Como se explica, pois, a pretensa
diversidade das produccións duns e doutros? No que
dixo Paulo Merula: Hispani, felices ingenio, infeliciter discunt.
E no que engadín eu: et infelicissime docent6 .
348
O verbo doceo e o verbo disco son correlativos. É case
monstruosidade que dun mal mestre saia un bo discípulo; aínda
que non é moi rara, todos se meten a mestres e todos a discípulos.
Deixando a herdada e lamentable ignorancia dos
mestres e a case innata rudeza dos discípulos para os estudios,
hai outros tres capítulos ós que atribuír o atraso da literatura en
España: primeiro, que ó español que vai seguir letras o teñen
tiranizado o máis florido da súa idade con miudallas e bagatelas.
[349] O segundo é que non hai método fixo, claro e certo
para o ensino. Terceiro, que xamais se afecciona ós estudiantes
a que se dediquen ás artes e ciencias que deben ser prelimina-
6. ‘Os hispanos, de enxeño feliz, aprenden malamante’, o engadido de
Sarmiento ‘e aínda peor ensinan’.
Martín Sarmiento 7. Elementos etimolóxicos
res e se teñen que saber antes de concentrarse en ciencias
maiores. É indispensable que o primeiro en que hai que exercitar
a mocidade é na lingua en que están escritos os libros da
facultade, e en especial na lingua patria. ¿Onde se ensina a lingua
castelá con toda a súa extensión, propiedade e pureza? Os
casteláns, a troca de seren nativos do país, eles mesmos dispénsanse
dese preciso estudio, como que non hai cousa máis
escusada que o estudiar a lingua que mamaron.
350
Os que non son casteláns e sexan, v. g., galegos, xamais
poderán estudiar artes e ciencias pola lingua que mamaron
porque os libros non están escritos e menos impresos nesa
lingua. Así pois, os galegos, ou non estudiarán ou teñen que
estudiar polo latín, castelán, francés, italiano e portugués.
Toda esa minestra de linguas redúcese a unha soa, que é a
lingua latina con catro dialectos e un subdialecto, que é
a portuguesa. Os galegos poderán suplir a falta dos seus
libros polos libros antigos impresos da lingua portuguesa,
porque os modernos ferven de voces exóticas, bárbaras e latinas
que non coñeceron os anteriores á unión de Portugal a
Castela. [351] O atallo para todo é que, en lugar da Arte de
Nebrixa, se forme unha Arte da lingua galega e un Vocabulario,
para que por eses dous libros estudien os rapaces a lingua
latina. A Arte portuguesa-latina do padre Pereyra poderá
servir de modelo para formar a Arte galega-latina. Con razón
téñome queixado xa, en diferentes escritos, de que posuíndo
cada nación que usa o seu propio idioma a súa particular
Arte para estudiar latín por medio da súa lingua vulgar, se
introducise en Galicia a barbarie de que os nenos galegos
estudien o latín por medio da lingua castelá, que lles é estraña,
e con ameaza de castigo se se lles escapa algunha voz da
lingua que mamaron.
283