Descargue o libro - Consello da Cultura Galega

Antigüidade e nobreza, pureza e harmonía da lingua galega
instalárase definitivamente na capital de España (1725), sen
case chegar a trepar a súa terra. Contra o final do presente volume
reproducimos o escrito Vida e viaxes literarias, número e
cualidade dos escritos do reverendísimo padre frei Martín Sarmiento,
onde se comprobará que a súa biografía se confunde
practicamente co seu currículo erudito [APÉNDICE 3].
De feito, Sarmiento viviu practicamente recluído na cela
do seu convento madrileño, entregado dunha banda á silandeira
e gozosa dixestión da súa biblioteca, impresionante polo
número e a cualidade dos títulos que acollía, e doutra á práctica
dunha furiosa grafomanía, destilada en milleiros de cartas
con selectos correspondentes, un voluminoso diario paciente
e regularmente proseguido, centos de notas do máis variado
tipo, ducias de escritos ateigados de erudición e enxeño, e
varios informes escritos a pedimento de sobranceiros personaxes
da alta política do seu tempo. Pero, malia a imaxe de si
mesmo que el propio se empeña en transmitir (e que coidamos
confundiu algúns estudiosos), Sarmiento non permaneceu
á marxe da vida cultural, social e política do seu tempo.
De certo, foi implacablemente selectivo canto ós asuntos en
que pousar a súa atención, e desprezou olimpicamente aqueles
que non lle interesaban. Neste senso, pode dicirse que foi
un intelectual quimicamente puro: apaixonado polo coñecemento,
só se pregou ós prexuízos ideolóxicos, ás convencións
sociais e ás servidumes do poder na exacta medida en que
estimou imprescindible para que se lle permitise perseguir os
seus verdadeiros intereses.
Endebén, eses intereses intelectuais non se circunscribían
a cuestións eruditas, desvencelladas das inquedanzas e dos
problemas sociais do momento. Pola contra, as preocupacións
de Sarmiento tocaban varias das cuestións máis punxentes
do pensamento europeo do século XVIII, un
pensamento caracterizado precisamente pola súa atención ós
problemas do home corrente e da sociedade civil e pola procura
de solucións prácticas, racionalmente fundadas, a eses
problemas. Neste senso, hai que deixar claro que o noso
30
Henrique Monteagudo Henrique Monteagudo Antigüidade e nobreza, pureza e harmonía da lingua galega
autor non foi, nin moito menos, un rato de biblioteca. Mantivo
unha vida social relativamente intensa, tanto a través das
tertulias na súa cela coma da súa correspondencia; foi considerado
un personaxe de relevo na mesma corte real (aínda
que con sona de excéntrico, iso si); e tivo moi claro que
debía orientar o seu traballo á mellora do nivel cultural do
conxunto do país, non soamente das elites, e ó incremento
do benestar material de todo o pobo, non só das camadas
privilexiadas. E aquí por ‘país’ e ‘pobo’ debe entenderse
España toda, pero de xeito moi especial Galicia.
Tamén é certo que Sarmiento era consciente das pesadas
limitacións que lle impuña a sociedade española do seu tempo
a unha persoa na súa posición (véxase Mestre 1976), e
non se atreveu a desafiar esas limitacións, ou considerou inútil
facelo. Isto explica, moi probablemente, que o groso do
seu labor intelectual quedase condenado ó anonimato.
3. CONSIDERACIÓNS XERAIS SOBRE A OBRA FILOLÓXICA
DE SARMIENTO
Antes de considerarmos de xeito específico a obra de Sarmiento,
cómpre salientar algúns puntos básicos do pensamento
científico e humanístico setecentista que adoitan a darse
por supostos nas achegas actuais a este autor, en prexuízo
dunha comprensión axustada daquela. Primeiramente, débese
ter en conta que a articulación interna do campo do saber no
século XVIII ofrecía un panorama considerablemente diferente
ó actual. Non nos referimos soa nin principalmente ós instrumentos
de investigación ou ós métodos de traballo, pero ós
seus mesmos obxectos e finalidades, á subdivisión da ‘árbore
das ciencias’ en disciplinas, ás relacións e xerarquías existentes
entre estas, ó nivel respectivo de especialización. Por parte,
existen grandes diferencias canto ó grao de institucionalización
das distintas ciencias e das instancias de producción e
reproducción de cada unha delas. Especialmente, hai que ter
31