Descargue o libro - Consello da Cultura Galega

7. Elementos etimolóxicos
278
Martín Sarmiento
libros, que cada día é máis heteroxénea. [21] Tamén teño
observado que as linguas que só se falan e non se escriben
son máis copiosas de voces da lingua que as linguas que se
escriben. Falo de voces da lingua, non das voces de achego e
totalmente estrañas. Estou abraiado da abundancia das voces
galegas puras que oín e recollín en Galicia, que acaso non
será a décima parte. Disque en Galicia semella que dun lugar
a outro hai lingua diferente, eu andei por Galicia e non atopei
esa multitude de linguas. Estes ou os outros termos soltos que
se falan aquí e non acolá é certo que os hai, pero sen saír do
galego en xeral. E isto sucederá en todo país cunha lingua
que se fala e non se escribe.
22
Esta variedade é moi pertinente para probar a fecundidade
da lingua galega. A Duarte Nunes, que veu botar fanfurriñadas
coa súa lingua portuguesa de que tiña moitos
derivados dunha voz, engadinlle eu seis máis que ten a lingua
galega. Por enredar, púxenme a recoller todas as voces
galegas que oín en Galicia para significar un home pailán e
camastrón, xuntei cen e téñoas colocadas por orde alfabética4
. Non tería tantas se a lingua galega se escribise, pois
xa se terían perdido as máis delas. Pola mesma razón de que
a lingua portuguesa se escribe, está moi minguada de raíces
propias, aínda que Bluteau quixo impoñer que era moi abundante
con dez tomos en folio. [23] Se a ese Vocabulario portugués
se lle separan as raíces e voces tomadas na súa orixe
da lingua galega, as voces mouriscas, africanas, brasileiras e
orientais, e as de lugares xeográficos e as voces puramente
facultativas, todas as cales nunca foron portuguesas, pararán
os dez tomos nun esqueleto que cause mágoa. O ano de
1674 imprimiu o padre Bento Pereyra a súa Prosodia ou
Vocabulario da lingua portuguesa, o cal aínda non chega a
corenta pregos. E despois de tantos tomos, se se lle retiran as
4. Véxase máis adiante, § 456 e ss.
Martín Sarmiento 7. Elementos etimolóxicos
etimoloxías de Covarrubias, é nada o que resta da orixe das
voces portuguesas 5 .
24
Ós Elementos etimolóxicos, que servirán para reducir á
lingua latina as voces puras dos seus dous dialectos, castelán e
galego, espero, querendo Deus, que seguirá un Onomástico,
no cal, á sombra da lingua galega, poñerei diferentes etimoloxías
das voces puras do seu subdialecto portugués. En colocando
eu unha voz na súa raíz latina, non teño mentes de
pasar de aí nin subir máis arriba, aínda que me sería máis doado
ca chegar ata o latín pola abundancia que hai de libros
para iso. Non penso pois en etimoloxías de voces latinas, mais
das voces castelás e galegas puras. Por incidencia será preciso
que toque algo da grega cando o meu asunto for o tecer unha
serie cronolóxica da voz ata hoxe, segundo o que puider acadar
coa miña curta literatura e a ignorancia que confeso ter
das linguas vivas e mortas.
LIBRO I. DAS CONSOANTES
225
Teorema 3º: B de F
trebo de trifolium
acibo, de aquifolium
bebra, de bifera
seixebra, de saxifraga
[...]
[7.2]
228
Teorema 6º: CH de CL
chamar, de clamare
chouza, de clausa
choir, de claudere
chave, de clavis
choca, de cloca
chavella, de clavicula
5. Sebastián de Covarrubias (1539-1612), é autor dun célebre Tesoro de la
lengua castellana o española (1611), primeiro diccionario español con pretensións
etimolóxicas. No catálogo da súa biblioteca, Sarmiento anota: “Covarrubias,
Sebastián. Thesoro de la Lengua Castellana, añadido por el P. Remigio. E
ó comezo, Origen [de la lengua castellana], de Aldrete. Madrid, 1674”.
279