Descargue o libro - Consello da Cultura Galega

7. Elementos etimolóxicos
10
274
Martín Sarmiento
En virtude de todo o dito, tardei pouco en observar que a
lingua galega e a castelá non son senón dous dialectos da lingua
latina en toda a súa extensión, e que canto máis se recúa
séculos, case coinciden eses dous dialectos. Isto é moi do caso
para que os casteláns se aproveiten dos Elementos
etimolóxicos, pois hai moitas voces puras galegas que tamén se
usaron no puro castelán, pero xa se perderon de todo. Antes
dos godos a analoxía e alteración das letras latinas era uniforme
nos dous dialectos, despois, co tempo, o dialecto castelán
apropiouse dunha especial analoxía e o galego, tan tenaz, non
quixo mudar a súa. [11] Non hai cousa máis vulgarizada que
dicir que o puro idioma castelán é unha corrupción da lingua
latina e que o puro galego é unha corrupción da lingua castelá.
Son dous erros vulgares e errada a intelixencia da voz corrupción
en materia de linguas, confundindo a analoxía coa
corrupción. O castelán foi formándose paulatinamente do latín,
gardando sempre a analoxía das letras. O mesmo digo do galego.
Pero xamais o galego se formou do castelán. Non ó principio,
pois as dúas nacións falaban un mesmo latín. Non na
Media Idade, pois Galicia tiña reis, e non Castela, e o idioma
que daquela se falaba non puido derivarse do que se falaba en
Castela. Non ó remate, en fin, pois xa Galicia e Castela son
dúas diferentes provincias.
12
Pero cada unha observa a súa analoxía peculiar e cada
unha con respecto á latina como a clave, orixe e raíz de onde
procederon os dous dialectos, galego e castelán. Non falo
aquí do idioma vasco, pois seguramente non é dialecto da
latina, e cando máis será un subdialecto dalgún dos moitos
dialectos da lingua universal céltica xa perdida. Tampouco
falo das outras linguaxes particulares doutras provincias que
son como subdialectos ou da castelá, ou da galega, como é a
portuguesa, ou da lemosina e provenzal, cales son a catalana
Martín Sarmiento 7. Elementos etimolóxicos
e valenciana, que non teñen conexión, senón remota, coa
castelá e coa galega.
13
Nestes Elementos etimolóxicos só xogarán principalmente
tres linguas: a latina, como nai, e a castelá e a galega, como
fillas. Dos outros subdialectos provinciais usarei incidentalmente
e con inevitable parsimonia porque eu non os sei. O
mesmo digo doutras linguas mortas e vivas; non coma quen
as entende, mais coma quen leu a explicación desta ou da
outra voz solta nos libros latinos dos que as entendían. Así
poderei citar voces gregas, hebreas, sirias, arábigas e doutras
linguas exóticas que xamais souben. Nisto nada hai de leria
nin vaidade, pois aborrezo o primeiro e hai xa máis de cincuenta
anos que estou evidenciado por min mesmo que non
teño en que atar un gran de sal para fundar vaidade de prendas
naturais, morais e intelectuais. Despois de Deus, debo
este coñecemento á moita e varia lectura que teño feito.
14
O ter lido moito nin proba ciencia nin intelixencia de linguas,
e a árida intelixencia dunha soa lingua nin proba ciencia
nin erudición. Case todos os iletrados de España falan,
entenden e escriben a lingua castelá e non por iso deixan de
ser iletrados se non teñen outros estudios. E teño para min
por imposible que haxa castelán ningún que saiba a mesma
lingua que mamou con toda perfección e extensión. O mesmo
digo doutra calquera nación e dun nacional que fale a
súa lingua viva que mamou. [15] A lingua viva que se fala ten
unha infinidade de voces. Saberá máis desa lingua o que souber
máis voces. E como cada día aumenta o número, non é
posible que haxa un que as saiba todas, todas. Na China gradúanse
os literatos polo maior ou menor número de caracteres,
cada un dos cales significa unha cousa enteira. As linguas
vivas son necesarias para os que van andar polo mundo, pero
estes teñen un atallo para non saber ningunha e daren a
275