Descargue o libro - Consello da Cultura Galega

6. Orixe da voz galega mixiriqueiro
264
Martín Sarmiento
Multa renascentur quae iam cecidere cadentque
quae nunc sunt in honore vocabula, si volet usus;
quem penes arbitrium est et ius et norma loquendi 4 .
A expresión “usus” e “norma loquendi”, refírese á fala do
común, non pola escritura de tres ou catro autores que a quixeron
alterar, como Juan de Mena, Juan de Lucena 5 e outros
que, aínda que o tentaron, non o deron conseguido.
47
Pero se para o Vocabulario galego fosen indispensables
algúns escritos, teño certeza de que se poderán cargar moitos
carros dos instrumentos escritos en galego que aínda se conservan
nos arquivos de Galicia, desde San Fernando ata a
metade do século XVI. Galicia ten outra singularidade que
non ten Portugal, e é que recuando de San Fernando ata primeiros
do século IX conserva moitos instrumentos latinos con
caracteres góticos e moitísimos instrumentos latinos con caracteres
que chaman casteláns6 . [48] Todo debe contribuír ó
vocabulario galego. O texto gótico para observar nel a inmediata
derivación do latín; o texto latino posterior, para observar
nel os principios do dialecto galego, con vistas a fixar a
ortografía; e a linguaxe vulgar de hoxe, que non se escribe,
para admirar a copia de voces galegas. Xunto todo o devandito
e impreso, despois non sería tan difícil formar un Tesou-
4. ‘Moitas palabras que xa caeran renacen, e outras que agora circulan
caerán se o quere o uso, que é coma quen di o árbitro, a lei e a norma do
falar”, célebre aforismo de Horacio, contido na súa Epistola ad Pisones, unha
especie de autopoética.
5. Juan de Mena e Juan de Lucena son dous poetas do século XV que
salientan polo seu afán de latinizar no léxico e na sintaxe o romance castelán,
o que motiva os axes de Sarmiento.
6. Sarmiento refírese a documentos escritos en latín, empregando o que
hoxe chamamos ‘letra carolinxia’ (caracteres casteláns), introducida no centro
e oeste da península entre os finais do século XI e a metade do século XII, e
anteriormente, en ‘letra visigótica’ (que na Idade Media se denominaba ‘letra
galega’, aínda que isto ignorábao Sarmiento).
Martín Sarmiento 6. Orixe da voz galega mixiriqueiro
ro etimolóxico da lingua galega, reducindo case todas as
voces do dialecto á lingua latina, a súa matriz.
49
Exemplo. Entre as oitocentas voces que pon Nunes como
nativas de Portugal, pon regueifa; sendo que hoxe é trivial en
toda Galicia esta voz, por ‘rosca’ ou ‘molete de pan’. Nun instrumento
latino do ano 1167 que eu lin en Samos atópase
esta expresión “prandiis et regeiphis”. Que ten que ver Samos
con Portugal? Tamén nos quixo meter por aborixe a voz prata.
É trivialísima en Galicia, e eu lin nun instrumento gótico
de Galicia a mesma voz prata.
50
Quixera eu ver cos meus ollos o instrumento máis antigo,
xa en latín, xa en vulgar, que os casteláns, portugueses e
galegos coidan ser tal, para reflexionar de qué fe son merecentes,
e qué antigüidade verdadeira ten cada un deses instrumentos
respectivos.
[...]
52
O mesmo Duarte Nunes, páxina 32, disparatou do seguinte
teor: “[as lingoas de Galliza e Portugal eraõ antigamente
quasi h ~ ua mesma, nas palauras & nos diphtongos e na
pronunciaçaõ que as outras partes de Hespanha naõ tem.] Da
qual lingoa Gallega a Portuguesa se auentajou tanto, quãto na
copia e na ellegãcia della vemos. O que se causou por em
Portugal hauer Reis e corte que he a officina onde os vocabulos
se forjaõ e pulem e onde manaõ pera os outros hom ~ es, o
que nunqua houue en Galliza”. É a canto puido chegar a
aldraxante fantochada, imprimir que nunca houbera en Galicia
reis nin corte. [53] Que quere dicir Reino de Portugal en
comparanza co Reino antiquísimo de Galicia? Que rapaz ignora
que o Reino de Galicia, polos suevos, é o primeiro e
265