Descargue o libro - Consello da Cultura Galega

6. Orixe da voz galega mixiriqueiro
te do latín, mais unha especie de subdialecto derivado do
primitivo dialecto castelán. Este estendeuse polas conquistas,
alterouse na pronuncia, e inzou de voces arábigas. As conquistas
foron desde os países do norte de España ós países
do mediodía, e por conseguinte os subdialectos do país
meridional derivaron dos dialectos do país do norte. Así, non
se poderá falar da orixe das voces dos subdialectos se non se
caletra antes a orixe das voces dos dialectos primitivos, nin
estas se poderán endender a fundamentis se non se recorre
á lingua latina.
13
Duarte Nunes de Lião, portugués, escribiu un Compendio
das Crónicas portuguesas, unha Geografia de Portugal, outro
de Orthographia Portuguesa, e outro con este título: Origem
da lingoa portuguesa1 . Este título é semellante ó que tería un
libro disparatado, Origen de la lengua andaluza, no cal non
se fixese mención de que era derivada do idioma castelán.
Orixe da lingua portuguesa sen mencionar que é derivada do
dialecto galego é unha fábula, unha quimera, unha necidade
monstrosa, unha fanfurriñada e un desvarío que deixa moi
atrás o fantástico intento de Varrón2 . [14] A linguaxe que hoxe
260
Martín Sarmiento
1. Duarte Nunes de Leão (Sarmiento adapta a ‘León’ o segundo apelido)
(c. 1530-1608), é un dos maiores representantes do humanismo portugués
renacentista, especialmente pola súa obra lingüística e historiográfica. Na primeira
salientan a Orthographia da lingua portuguesa, 1576, e especialmente a
Origem da lingoa portuguesa, 1606, libros que constaban na biblioteca no
noso sabio e foron (sobre todo o segundo) consultados, citados e comentados
por el. Como historiógrafo, son de destacar as Crónicas dos Reis de Portugal
(1600), que constitúen unha das primeiras tentativas de relato global da historia
lusitana. O presente escrito é en realidade unha refutación das teses historiográficas
e lingüísticas de Duarte Nunes, en canto supoñen ignorar o papel
de Galicia na historia de Portugal e na formación da lingua portuguesa.
2. Nos primeiros parágrafos do escrito, Sarmiento critica a tentativa do
enciclopedista e gramático latino Varrón (116-27 a. d. C.) de explicar o latín
como lingua aborixe, ignorando a súa suposta derivación do grego (admitida
polo groso da tradición lingüística occidental ata o século XIX, incluído,
naturalmente, Sarmiento). Véxase sobre isto o que di Sarmiento nos Elementos
etimolóxicos, § 199 e 200.
Martín Sarmiento 6. Orixe da voz galega mixiriqueiro
falan os portugueses e que se atopa escrita nos libros ata
Duarte Nunes nin é lingua nin dialecto, mais un subdialecto
da lingua galega que hoxe se fala e no antigo se escribía. O
que debía ter posto Nunes era a orixe das voces mouriscas,
das brasileiras, das africanas e das asiáticas que xamais foron
galegas, e coas cales se enzoufou o primitivo dialecto despois
das conquistas dos portugueses cara ó mediodía.
15
Na páxina 97 do citado libro, capítulo 16, pon o dito
Duarte Nunes este título “Dos vocabulos que os portugueses
tem seus nativos, que nam tomaram de outras gentes, que
nós saibamos”, e coloca perto de oitocentas voces debaixo
deste título. (A expresión “que nós saibamos” proba que
Nunes sabía pouco latín, ou que se esforzou en disimulalo
—coma Varrón o grego—, que non tiña oído falar os galegos
nin lera os seus escritos). [16] Das oitocentas voces propostas,
non sei se hai algunha que se poida chamar portuguesa
nativa. Case todas se achan no dialecto galego, ou falado ou
escrito; outras son castelás; e algunhas, latinas. Se Nunes
atendera á verdadeira orixe do seu subdialecto, non se expuxera
ó riso e fixera boas cousas, continuando desde o dialecto
galego ata o latín. Reducida unha voz do subdialecto ó
seu dialecto, e este á súa matriz (a lingua latina), débese
parar aí, non porque sexa difícil subir da latina ó grego, e do
grego á lingua hebrea como a matriz universal, pois para
todo hai libros, mais porque, sinalando no latín a raíz de
onde se derivou unha voz galega ou castelá, non se precisa
máis pescuda.
17
Matinei indagar a orixe e etimoloxía de case todas as
oitocentas voces de Duarte Nunes, e non me sería difícil, se
tivese lecer; para isto, non me había de lembrar de Portugal.
Pero para que se saiba como se debe acertar a orixe dunha
261