Descargue o libro - Consello da Cultura Galega

Antigüidade e nobreza, pureza e harmonía da lingua galega
24
Henrique Monteagudo
Tres razóns foron as que nos moveron principalmente ó
devandito. Primeiramente, porque aínda que moitas facetas
da cuestión foron correctamente abordadas e extensamente
exploradas polos devanditos e por outros estudiosos, coidamos
que está por presentar a liña evolutiva do pensamento
de Sarmiento sobre o galego, tarefa que a fragmentariedade,
recursividade e en definitiva asistematicidade dos seus escritos
2 fan complexa, pero non imposible, cando menos nos
trazos xerais. En segundo lugar, porque xulgamos que non
se ten afondado de abondo no esclarecemento dos presupostos
de fondo en que se estea a súa visión da lingua 3 , para
o cal resultan de relevo particular o precedente de Feixoo e
algúns textos da súa etapa ‘pre-galeguista’ (antes de 1745) ou
desta mesma etapa pero non directamente relacionados co
galego, precedentes escasamente considerados ata agora,
coma a Demonstracion crítico-apoloxética e as Memorias
para a historia da poesía. En terceiro e último lugar, porque,
ben que se ten realizado un esforzo notable 4 , estimamos
que aínda se pode afondar no encadramento da obra e ideas
de Sarmiento no seu marco histórico-lingüístico, operación
que resulta de importancia capital para a súa comprensión e
avaliación. En realidade, malia achegas importantes 5 , carecemos
mesmo da biografía documentada e detallada de que o
autor é merecente.
1. O GALEGO NA CONSCIENCIA LINGÜÍSTICA ESPAÑOLA DO
SÉCULO XVIII. DE FEIXOO A SARMIENTO [TEXTOS 1 E 2]
As escasas referencias ó idioma galego de certa relevancia
que demos colixido en textos españois da segunda metade
do século XVII son indicativas da derogación (así no
2. Véxase Pensado 1972.
3. Malia a fundamental achega de Allegue 1993.
4. Pensamos sobre todo en Pensado 1989, Mariño 1993 e Freixeiro &
Tato 1996.
5. Como López Peláez 1895, Pensado 1974 e Filgueira 1994.
Henrique Monteagudo
Antigüidade e nobreza, pureza e harmonía da lingua galega
aspecto social coma no lingüístico) que aquel estaba padecendo
no imaxinario dos sectores cultivados da época. Por
acaso, o aragonés Maestro Joseph de Casanova, notario apostólico
en Madrid, na Primera parte del arte de escribir (1650),
despois de referirse ó seseo e ceceo dos andaluces, di: “Y a
este andar, aunque por diferentes caminos, los de Castilla la
Vieja, Montañeses y Gallegos usan de otra infinidad de vocablos
con tan mal sonido que nos mueve a risa”. O falar dos
galegos (non sabemos se na lingua propia ou na do Estado)
preséntase como dialectal, equiparable a determinadas variedades
do castelán, e ademais como un falar ridículo. Un pouco
máis matizada e menos cargada de prexuízos é a opinión
verquida nunha Práctica de ortografia para los idiomas castellano
y valenciano (Valencia, 1732), na que de todos os xeitos
o galego (igual ca o aragonés) aparece como un máis
entre outros dialectos do castelán:
Los del reino de Toledo son los que hablan la lengua con
más primor y pulcritud en su pronunciación; los de Castilla la
Vieja, con mucha escoria de los viejos vocablos de la antigua
española; los Gallegos, con mezcla de palabras y pronunciación
portuguesa.
Nunha liña similar se move o prólogo do Diccionario de
autoridades da Real Academia Española, onde se presupón
que Galicia e Asturias, a pesar das súas “diversas pronunciaciones”
son “provincias donde es comun la lengua [castellana]”,
exactamente igual ca Extremadura ou Andalucía 6 . Só un
galego como o padre Álvarez Sotelo, autor contra finais do
século XVII dunha inédita Historia general de Galicia, recoñece
implicitamente a existencia dunha lingua galega como
distinta á castelá, ó asegurar que aquela, “no se halla pura
sinó entre plebeyos que nunca salieron del ámbito de su
aldea ni leyeron libros españoles, porque los nobles hablan la
castellana como predominante en España y los que salieron
6. Para esta e as anteriores citas, véxase Alonso 1979, pp. 56 e 99.
25