Descargue o libro - Consello da Cultura Galega

More documents

Recommendations

Info

5. Onomástico etimolóxico da lingua galega 404 Supoño como constante que antes de gregos e celtas xa estaba poboada Galicia. Supoño cos autores que, rematada a guerra de Troia, algúns troianos e gregos, vindo por mar a España, se achegaron ás costas marítimas de Portugal e en especial desde as bocas do Douro ata as bocas do río Tambre. Supoño, e como máis certo, que os celtas que habitaban o río Ródano fixeron irrupción en España como vagabundos, dado que non cabían no seu país, ó modo que hoxe fan os esguízaros descendentes dos celtas montaraces. [405] Estes, entrando por Cataluña e asociados ós iberos, formaron o nome de Celtiberia. Como eran moinantes e vagabundos, estendéronse ata o último de Andalucía. Postos alí entre o Guadiana e o Texo, deulles outra arroutada, e con algúns agregados do país viñeron ata o país da Coruña, onde pararon. Pasaron o río Limia e alí sucedeu o que saben todos. Espalláronse os que o pasaron. Pasaron o Miño e polo país de Pontevedra, e como aquel país pola súa natural e humana fecundidade estaba moi habitado, non se detiveron. Pasaron a ría do Padrón e a de Noia e fixeron asento fixo no terreo que está entre o río Tambre e o río de Viveiro, que non estaba tan habitado. 406 Todo o dito vai en groso, pois non é doado describir o camiño duns moinantes. O terreo que hoxe chaman de Bergantiños é o máis famoso que conserva o nome dos pobos brigancios celtas que o ocuparon. Así, A Coruña chamouse Pharum Brigantium, e é erro dicir que este é Betanzos, aínda que non me opoño a que Betanzos teña alusión ós celtas brigantios. Pero aínda nese caso é preciso minorar a súa tanta antigüidade crida, pois moito antes que os brigancios asentasen en Bergantiños, xa estaban fundados moitos lugares, e famosos, na costa marítima occidental de Galicia, que fundaron ou acrecentaron os gregos. [407] Plinio, na descrición que fai do país dos bergantiños, aínda que non fai memoria deses 202 Martín Sarmiento Martín Sarmiento 5. Onomástico etimolóxico da lingua galega pobos, supón que aínda había cara alí entón pobos dos celtas contradistintos dos romanos. O mellor é que alí hai o arciprestado de Céltigos, e hai o lugar de Céltigos noutras partes. Así, consérvase rastro dos pobos celtas que se fixaron alí. Os brigantios en Bergantiños, os némitos ou németes no arcediagado de Nendos, que en latín se chama Nemitos. Os carnotenses no país da Carnota. Os centróns na punta e lugar de Centroña, entre a ría de Betanzos e a de Pontes de Eume. Os virgunnios nos Bergondos. Os presamarcos en Posmarcos, etc. E acaso os nerios, que Plinio chama celtas, que estaban xunto ó cabo de Fisterra, conservaranse no monte Neriga, que está cara a Corme. 408 Omito poñer outros nomes de sitios galegos fóra de Bergantiños que acaban en briga, como Nemetóbriga, poboación dos németes, Volóbriga, etc. Iso pide máis tempo para acertalo de raíz e sempre andariamos divagando. Vou falar dos nomes que sucederon ós tempos tan remotos. Entro con dúas suposicións: primeira, que a maior parte son latinos e que a outra restante se debe dividir en nomes suevos e góticos, e porque eu non os sei distiguir entre si, chamarei en confuso xa godos, xa suevos. [409] Cando fixeron irrupción en Galicia os suevos e despois entraron os godos, xa Galicia tiña infindos nomes dos sitios xeográficos que lles puxeran os romanos. E despois, a imitanza deles, tamén puxeron algúns os suevos e godos. E finalmente os galegos, usando xa da súa lingua vulgar, puxeron outros que son máis doados de entender e, polo común, son derivados de voces latinas. Cómpre, para idear algún sistema, que todos eses nomes se distribúan por clases para promover a intelixencia e axudar moito a memoria. 410 Permítaseme que ó meu xeito distribúa todos os nomes xeográficos de Galicia nas clases seguintes: 203
5. Onomástico etimolóxico da lingua galega 204 Martín Sarmiento I. Dos nomes da Historia Natural, exceptuando os de Botánica. II. Dos nomes tomados de vexetais. III. Dos nomes impostos pola disposición do terreo. IV. Dos nomes postos polas proximidades a outros obxectos. V. Dos nomes que aluden ó fundador ou posuidor do sitio, se foi romano. VI. Dos nomes que aluden ó fundador ou posuidor, se foi suevo ou godo. VII. Dos nomes que aluden ó fundador ou posuidor, se foi galego posterior. VIII. Dos nomes dos sitios marítimos que aluden a cousa de mar. IX. Dos nomes que aluden a algún edificio antigo ou moderno. X. Dos nomes soltos, sen atarse a clase. 411 A estas dez clases poderán reducirse todos os nomes dos sitios xeográficos de Galicia, separando a un lado os antiquísimos. Poñerei algúns exemplares para cada clase e coa orixe de cada nome cando non está moi a primeiro folio. CLASE I 412 Son moitos os nomes xeográficos que hai en Galicia e que aluden á Historia Natural, prescindindo aquí da Botánica, v. g. * : Foyllebar de Fogium Lupale Lobeyra e Matalobos de Lupus Leboreyro de Lepus: Leporario Raposeyras de Raposa * Nestas listas, reproducimos sen adaptación (nin sequera ortográfica) as formas que dá o autor. Martín Sarmiento 5. Onomástico etimolóxico da lingua galega Crabeyra de Capra: Capraria Cerbas de Cervus Monte Cabalo pola figura Río dos Sapos do grego Saps, sapos Cobres ¿de Coluber, que é a cobra? Poza das Rans de Rana Mosqueyro, Moscoso de Musca Isla dos Ratos de Ratón, rodo, is Gatomorto (Pía) de Catus, gato Ponte do Porco de Porcus Porqueyra Porcaria Ponte das Poldras Pullastro: potra Campo de Vezerro Vitulus, Vitellus Pedra do Lagarto Lacerta Lagartóns Lacertus Cerponzóns Serpentones. Instrumento Teyxugueyras Teyxugo, Taxus Carvallo do Can Canis Pè de Mùa Mula Touràl Taurus (acaso) Formigueyros Formica Bacariza Vacca Corveyra Corvus Lagartoso Lacertus Caga-Boy na Fonte Bos, ovis 29 Mexa Boy Mingit Bos 413 Touro (Pía) Taurus30 Besteyros (Pía) Bestia 29. “Sacar de Bois, en Caldelas. Bois non é Boves, senón parte de Riparia, Riboyra Sacrata ou Sacra Reboyra; fixen evidencia disto en prego á parte” (Nota de Sarmiento). Efectivamente, o noso autor redactou un escrito sobre este topónimo, titulado Etimoloxía do nome e lugar de San Martño de Sacar de Bois, datado en 1758. 30. “Tourón xunta Pontevedra. Pía. Tourón significa dúas cousas: primeira, o touro pai; segunda, un animalucho silvestre como furón ou rato, en cas- 205
Page 1 and 2:
SOBRE A LINGUA GALEGA ANTOLOXÍA
Page 3 and 4:
LIMIAR MARTÍN SARMIENTO, ENCICLOPE
Page 5 and 6:
Limiar ó que amolaban as servidume
Page 7 and 8:
Limiar galego, e da súa percepció
Page 9 and 10:
Para Carlos Casares, un pouco por t
Page 11 and 12:
Antigüidade e nobreza, pureza e ha
Page 13 and 14:
Page 15 and 16:
Page 17 and 18:
Page 19 and 20:
Page 21 and 22:
Page 23 and 24:
Page 25 and 26:
Page 27 and 28:
Page 29 and 30:
Page 31 and 32:
Page 33 and 34:
Page 35 and 36:
Page 37 and 38:
ANEXO CRONOLOXÍA DA OBRA FILOLÓXI
Page 39 and 40:
BIBLIOGRAFÍA ACTIVA 1 1. BIBLIOGRA
Page 41 and 42:
Bibliografía activa Madrid, Univer
Page 43 and 44:
[1] BENITO J. FEIXOO: [O GALEGO, LI
Page 45 and 46:
1. Paralelo das linguas castelá e
Page 47 and 48:
[2] MARTÍN SARMIENTO: [DEFENSA DA
Page 49 and 50: [3] MEMORIAS PARA A HISTORIA DA POE
Page 51 and 52: 3. Memorias para a historia da poes
Page 65 and 66: 4. Carta sobre a orixe e formación
Page 75 and 76: 5. Onomástico etimolóxico da ling
Page 99: 5. Onomástico etimolóxico da ling
Page 129 and 130: 6. Orixe da voz galega mixiriqueiro
Page 135 and 136: 7. Elementos etimolóxicos 272 Mart
Page 139 and 140: 7. Elementos etimolóxicos 229 Teor
Page 147 and 148: 7. Elementos etimolóxicos 385 BIS
Page 149 and 150: 7. Elementos etimolóxicos 413 300
Page 151 and 152:
7. Elementos etimolóxicos 304 Mart
Page 153 and 154:
7. Elementos etimolóxicos 308 Mart
Page 155 and 156:
7. Elementos etimolóxicos 462 Non
Page 157 and 158:
8. Discurso apoloxético 316 Martí
Page 159 and 160:
8. Discurso apoloxético de sentido
Page 161 and 162:
Page 163 and 164:
Page 165 and 166:
8. Discurso apoloxético [8.8] [Ó
Page 167 and 168:
8. Discurso apoloxético 336 [8.10]
Page 169 and 170:
Page 171 and 172:
Page 173 and 174:
Selección, introducción, edición
Page 175 and 176:
[9.1] [O DELEITE DE LER NO LIBRO DA
Page 177 and 178:
9.2. Carta a Francisco Xabier [9. 2
Page 179 and 180:
9.3. Carta a Campomanes 352 Martín
Page 181 and 182:
9.4. Carta a Sarmiento A súa sobri
Page 183 and 184:
II [PRÓLOGO DE JUAN SOBREIRA A DOU
Page 185 and 186:
Apéndice III. Catálogo dos escrit
Page 187 and 188:
Page 189 and 190:
Page 191 and 192:
Page 193 and 194:
Page 195 and 196:
Page 197 and 198:
Noticia bibliográfica AS COPIAS DE
Page 199 and 200:
Noticia bibliográfica vedra e Cuad
Page 201 and 202:
Noticia bibliográfica Sarmiento, F
Page 203 and 204:
ÍNDICES
Page 205 and 206:
Índice de autores e personaxes cit
Page 207 and 208:
Alcorán 7(16) Amalthea Onomastica
Page 209 and 210:
ÍNDICE DE PALABRAS COMENTADAS POLO
Page 211 and 212:
Índice temático escrita medieval
Page 213 and 214:
Índice xeral 11. A reivindicación
show all

Descargue o libro - Consello da Cultura Galega

Create successful ePaper yourself

Delete template?

Save as template?