Cinco anos de discriminación sanitaria en Galicia

CINCO ANOS DE DISCRIMINACIÓN
SANITARIA EN GALICIA
O impacto da reforma sanitaria na
poboación migrante en Galicia en 2016/2017
COLABORA

INTRODUCIÓN
O ano 2016 ten sido para o Estado español e
para a Comunidade Autónoma de Galicia
outro ano marcado pola exclusión no eido da
atención pública á saúde das persoas. Como
teremos ocasión de debuxar no presente
informe de vulneracións, o ano no que se
cumpriron cinco fatídicos anos dende a
entrada en vigor do Real Decreto-lei 16/2012
de 20 de abril de Medidas Urxentes para
Garantir a Sustentabilidade do Sistema
Nacional de Saúde e Mellorar a Calidade e
Seguridade das súas Prestacións veu marcado
por unha incidencia constante de comportamentos
discriminatorios, sobre a base
da orixe racial, étnica e cultural. Esta exclusión
non só se limitou ás persoas en situación
irregular, senón que tamén se restrinxiu
o dereito á cidadanía migrante –persoas da
Unión Europea que viven en España e que
non cotizan á seguridade social, persoas que
residen no noso país cun permiso por visado
de estudos ou ascendentes reagrupados– e
nacionais.
Unha vez desaparecida a premisa de que o
Real Decreto suporía un grande aforro
económico ao sistema nun período de crise
económica, só podemos interpretar que
manter a diferenciación de accesos e da
figura do asegurado é unha actitude deliberada
da Administración de exluír a aquelas
perosas de orixe ou cultura diversa como
usuarias do Sistema de Saúde.
Aínda que poida semellar unha afirmación
subxectiva, entidades de autoridade, traxectoria
e compromiso como Amnistía Internacional,
a Comisión Española de Axuda ao
Refuxiado (CEAR) e o Comité para a Eliminación
da Discriminación Racial (CERD) da
Organización de Nacións Unidas, entre
outros órganos, viron demostrando a intención
da Administración durante os anos 2016
e 2017 nos numerosos documentos de
avaliación sobre o cumprimento de España
das súas obrigas internacionais en materia
de Dereitos Humanos que publicaron.
En primeiro lugar, o Informe 2016/2017
Amnistía Internacional. La situación de los
derechos humanos en el mundo 1 dedica un
apartado especial á falta de atención de
saúde das persoas migrantes e especialmente
das mulleres. Chama a atención sobre a
retirada de 748.835 tarxetas sanitarias, que
máis alá de excluír de atención ás persoas,
provoca un verdadeiro problema de saúde
pública, poñendo en grave risco a integridade
física das persoas migrantes no noso
país; delas e das súas familias.
Son duras, en segundo termo, as verbas
reflectidas polo CEAR 2 ao se referir á saúde
das persoas migrantes no noso Estado: “Con
la entrada en vigor en septiembre de 2012 del
Real Decreto Ley 16/2012, la Sanidad universal
en España sufrió un retroceso de treinta
años”. Deste modo, o órgano salienta a
confusión creada no persoal administrativo e
sanitario, deixando de atender ao que con
anterioridade se atendía con normalidade.
Así mesmo, destaca as barreiras e inequidades
que supón a creación de 17 sub-sistemas
autonómicos de cobertura dentro do
Estado. As Comunidades Autónomas son,
por tanto, as que teñen intentado saír ao
paso do atentado á Saúde Pública que
supuxo o RD. Por último, e nun punto de
grande transcendencia, CEAR chama a atención
sobre as faltas de asistencia que hoxe
en día sofren as persoas migrantes, mesmo
nos supostos nos que teñen dereito á atención,
e sobre o irreparable dano que se lles
ten irrogado polo corte no seguimento de
patoloxías crónicas e enfermidades mentais.
En terceiro lugar, as Observaciones finales
sobre los informes periódicos vigésimo
primero, vigésimo segundo y vigésimo tercero
de España, feitas públicas polo CERD en
data 13 de maio de 2016 3 , aluden tamén á
prestación de saúde ás persoas migrantes no
Estado español. En concreto, e tras manifestar
a preocupación pola restrición do RD
16/2012, o informe manifesta a contradición
que este corpo legal supón cos artigos 2 e 5
da Convención, chamando á inmediata
derrogación: “A la luz de su Recomendación
General N°20 (1996) relativa al artículo 5 de la
Convención y su Recomendación N°30
(2005) relativa a la discriminación contra los
no ciudadanos, el Comité recomienda al
Estado parte que reinstaure el acceso univer-
2 CINCO ANOS DE DISCRIMINACIÓN SANITARIA EN GALICIA

sal a la asistencia sanitaria, a efectos de
garantizar el derecho a la salud sin discriminación.”
Á vista do reflectido nestes informes e outros
moitos, así coma dos datos recompilados
durante os anos 2016 e 2017 4 por Médicos
do Mundo Galicia, non podemos senón
esixir, unha vez máis, que sexa derrogado o
RD 16/2012. Por ser unha cuestión de xustiza,
na que o Estado e a nosa Comunidade
non poden ignorar os seus compromisos
internacionais nin o cumprimento, recoñecemento
e garantía dos Dereitos Humanos de
todas as persoas. Por ser unha cuestión de
Saúde Pública, na que as Administracións
non deben excluír de atención e mesmo de
control a un colectivo de preto de 800.000
persoas a nivel estatal –ó redor de 16.000 só
na nosa comunidade–, sen que iso poña en
risco a saúde desas mesmas e do resto da
poboación. Por último, por ser o RD un corpo
normativo xenófobo, racista e discriminador;
pois doutro modo non pode comprenderse
o seu mantemento, malia terse constatado
a súa perda de obxecto e presuposto.
NÚMERO DE PERSOAS SEGUNDO
IDADE E SEXO
HOMES
MENOS DE 18 ANOS
ENTRE 18 E 36 ANOS
8 25
ENTRE 37 E 54 ANOS
11 20
MÁIS DE 54 ANOS
6 16
TOTAL 107
PERFIL SOCIOLÓXICO
13 8
DISTRIBUCIÓN DE PERSOAS SEGUNDO
ÁREA DE ORIXE
MULLERES
ÁFRICA DO NORTE 4%
ÁFRICA SUBSAHARIANA 2%
UNIÓN EUROPEA 4%
EUROPA DO ESTE 12%
Recoñecer que a discriminación nos centros
sanitarios é un dos principais obstáculos
para o logro dos Obxectivos de Desenvolvemento
Sustentable (ODS) implica traballar de
forma coordinada co obxectivo de recoñecer
como se dá e por que se dá esta discriminación
e poñerlle fin. Nos últimos dous anos en
Galicia, todas as asociacións que traballamos
atendendo a persoas migrantes en
temas de saúde asistimos con preocupación
ao aumento de medidas regresivas e actitudes
xenófobas e racistas encamiñadas a
vulnerar o dereito recoñecido a estas
persoas no propio RD 16/2012.
1
A versión en castelán deste informe pode consultarse aquí:
https://www.amnesty.org/download/Documents/POL1048002017SPANISH.PDF
2
O Informe 2016 do CEAR pode atoparse en castelán, no
seguinte enderezo: https://www.cear.es/wp-content/uploads/2017/06/Informe-Anual-CEAR-2017.pdf
3
O texto íntegro do informe en castelán encóntrase no
enderezo: http://tbinternet.ohchr.org/Treaties/CERD/Shared%20Documents/ESP/INT_CERD_COC_ESP_23910_S.pdf
4
Os datos estadísticos do presente informe reflicten só as
vulneracións detectadas por MdM no ano 2016. Os datos de
2017 prenséntanse de forma cualitativa; os cuantitativos
publicaranse no informe 2017.
DISTRIBUCIÓN DE PERSOAS SEGUNDO
SITUACIÓN ADMINISTRATIVA
OUTROS 2%
IRREGULAR 52%
LATINOAMÉRICA 75%
ASIA 3%
REGULAR 23%
ASILO 5%
ESTATUS DE TRATA 1%
UE SEN ACREDITAR 17%
A maioría das persoas que sufriron vulneracións
do seu dereito á saúde que atendemos no ano
2016 foron mulleres, procedentes de latinoamérica
e que se encontran en situación irregular
MÉDICOS DO MUNDO 3

MITOS SOBRE A SANIDADE
A ATENCIÓN SANI-
TARIA É GRATUÍTA E
UNIVERSAL
Ademais das barreiras discriminatorias nas
leis, políticas e regulamentacións administrativas,
existen outras moitas barreiras referentes
ao trato, á información ou ao acceso a
medicamentos, que impiden que moitas
persoas intenten sequera gozar do seu dereito.
No caso de Galicia atopamos vulneracións
da accesibilidade por mala información,
discriminación, accesibilidade física, accesibilidade
económica ou acceso a información.
Algún exemplos destes dous anos serían as
vulneracións relativas a:
• Disuasión, por parte do persoal
administrativo, da utilización da urxencia.
“TE PODEMOS PONER OXÍGENO PERO TE VAN A MANDAR UNA
FACTURA DE 300 EUROS”
“PUEDES IR A URGENCIAS PERO ALLÍ TAMBIÉN TE VAN A FACTURAR
300 EUROS”
[muller brasileira diagnosticada de insuficiencia
respiratoria grave; setembro 2017]
• Disuasión da utilización do servizo,
por realización de diagnóstico por persoal
non sanitario.
“ESO NO ES UNA URGENCIA”
“SE NON TEN TARXETA TEN QUE IR AO PAC, SE FORA UN CANCRO
SI QUE SE ATENDERÍA EN URXENCIA”
[home venezolano diagnosticado de ELA; maio 2017]
• Facturación sistemática e denegación
de atención ata alta médica, argumentando
que alta médica e alta hospitalaria son
o mesmo.
HOME ATENDIDO EN URXENCIAS CON FACTURACIÓN, AO QUE LLE
DERON PUNTOS. NO PARTE MÉDICO DI QUE TEN QUE RETIRALOS
EN 6 DÍAS POLO MÉDICO OBXECTOR PERO NON TEN ADSCRITO
NINGÚN MÉDICO POR CARECER DE VÍAS PARA PODER SOLICITAR
TARXETA SANITARIA. ACODE A NÓS PORQUE NON SABE QUE FACER.
[home senegalés; outubro 2016]
• Denegación de información e falta
de formación do persoal para poder asesorar.
“VAS TER QUE VIR OUTRO DIA, ISO LEVA MOITO TEMPO FACELO E
TEDES QUE DEIXAR QUE PASE A XENTE QUE ESTÁ NA COLA, NON
TES QUE PRESENTAR NINGÚN DOCUMENTO”
[muller transexual paraguaia con sospeita de enfermidade
epidemiolóxica acompañado por MdM; setembro
2017]
• Actitudes discriminatorias, xenófobas
ou racistas.
MULLER DIABÉTICA SOLICITANTE DE PGPSSP ACODE AO MÉDICO
DE CABECEIRA. ESTE DENÉGALLE ATENCIÓN E RECEITA A BERROS,
AGRESIÓN DA QUE É TESTEMUÑA A TÉCNICA DE MDM POR
TELÉFONO, SUFRINDO O MESMO TRATO QUE A PACIENTE NUN
PRIMEIRO MOMENTO
[muller colombiana; agosto 2017]
É especialmente preocupante cando as
persoas que se quedan fóra do sistema
sanitario sofren algún tipo de violencia.
Mulleres maltratadas, violadas ou traficadas,
con menores ao cargo, que debido aos requirimentos
documentais e obrigacións de
denuncia quedan fóra do sistema que ten o
deber de protexelas. Nos últimos anos a
aparición destes casos é cada vez maior
xerando situacións moi límites das que
ningunha administración se quere facer
cargo.
María é unha muller venezolana en situación de
irregularidade administrativa que vive en España
nunha situación de explotación sexual dende hai tres
meses. María padece epilepsia: no seu país tiña
seguimento cada seis meses, aquí aínda non viu a
ningún médico. En agosto de 2016 é atendida no
hospital por unha caída, pola que lle facturan un total
de 442,29€. A responsable de facturación do hospital
pídenos a Solicitude de Situacións Excepcionais,
documento que debían ter cubrerto e selado en
urxencias, e o empadroamento da muller, documento
non requerido por ningunha normativa. Tra-lo envío,
en outubro comunican a anulación da facturación e
indican que non poden eximir a María do pagamento
de consultas posteriores, malia que a alta médica
non é a alta hospitalaria. En xaneiro de 2017 María
recibe unha nova factura das consultas e placas
derivadas da urxencia por un total de 785,41€ e outra
facturación en febreiro máis pola atención nunha
crise epiléptica. As facturas son anuladas tras un
recurso protestativo de reposición aos servizos
económicos do hospital.
Gabriela, mexicana de 54 anos e diabética, acode en
novembro de 2016 a urxencias por hiperglicemia,
dores de cabeza e mareos, servizo polo cal recibe
unha factura de 361,59€. Dende entón non se atreve
a volver por se lle volven a cobrar. En abril de 2017
pide axuda a MdM porque xa cumpre o tempo de
empadroamento para solicitar PGPSSP. Nas
seguintes visitas ao centro de saúde o seu médico
négalle unha atención de calidade, instandoa a
buscar algunhas respostas médicas en internet ou
negándolle a atención. Pola súa parte, a Delegación
Territorial de Tramitación de Tarxeta Sanitaria
reclamalle un informe de ingresos económicos en
México, que a mantén sen atención sanitaria no
tempo que tarda en conseguilo, e obrígana a asinar
un documento sen logos nin rexistro no que se
declara irregular e dá permiso a intercambiar
información con estranxería. É admitida en PGPSP
en setembro de 2017.
4 CINCO ANOS DE DISCRIMINACIÓN SANITARIA EN GALICIA

COMO SE XERA A VULNERACIÓN
DISCRIMINACIÓN
OS BENS E SERVIZOS TEÑEN QUE SER ACCESIBLES A TODAS AS
PERSOAS INDEPENDENTEMENTE DE RELIXIÓN, PROCEDENCIA,
SEXO, CLASE SOCIAL OU CALQUERA OUTRA RAZÓN
CONTEMPLADA NA NORMATIVA Nº 14 PIDESC; ACTITUDES
RACISTAS OU XENÓFOBAS
DESCOÑECEMENTO DA NORMATIVA
POR PARTE DOS PROFESIONAIS QUE INTERVEÑEN NA
TRAMITACIÓN
DISUASIÓN DA UTILIZACIÓN DO SERVIZO
POR AMEAZA DE FACTURACIÓN, FIRMA COMPROMISO DE
PAGO, DENEGACIÓN DA TRAMITACIÓN INFORMADO DE QUE
NON TEN DEREITO
SOLICITUDE DE DOCUMENTACIÓN MOI DIFÍCIL
OU IMPOSIBLE DE CONSEGUIR
XERANDO DOBRE EXCLUSIÓN ÁS PERSOAS ANALFABETAS, SEN
RECURSOS, SEN ACCESO AO ORDENADOR OU SEN
COÑECEMENTOS INFORMÁTICOS…
CRENZA FIRME DE NON TER DEREITO OU
MEDO
Á DENUNCIA, AO MAL TRATO, Á DISCRIMINACIÓN…
67
48
22
27
15
23
40
11
25
15
TOTAL 294
MALA INFORMACIÓN OU INFORMACIÓN
POUCO VERAZ
NON SE PROPORCIONAN OS FORMULARIOS
PARA A CONSECUCIÓN DO DEREITO
DENEGACIÓN DA ATENCIÓN MÉDICA
POLO ADMINISTRATIVO, MÉDICO, DENEGACIÓN DE RECEITA
BRANCA, IMPOSIBILIDADE DE REALIZACIÓN DE PROBAS...
SOLICITUDE DE DOCUMENTACIÓN QUE NON
FIGURA PUBLICADA NA LEI
NIN NA INSTRUCIÓN DO PROGRAMA GALEGO DE PROTECCIÓN
SOCIAL DA SAÚDE PÚBLICA (PGPSSP), NIN NO RD16/2012, NIN
NA NORMATIVA QUE REGULA A DOCUMENTACIÓN
DERIVACIÓN Á PRIVADA CON OU SEN OBRIGA
DE TER SEGURO PRIVADO
O número de casos dos seguintes gráficos pode non coincidir co número de persoas [GRÁFICOS 1, 2, 3] porque unha mesma persoa
pode ser vítima de diferentes vulneracións.
SE TES CANCRO
SERÁS ATENDIDO
NA SANIDADE PÚ-
BLICA
Moitas persoas e grupos sofren discriminación
por motivos de idade, sexo, raza ou
orixe étnica, estado de saúde, discapacidade
ou vulnerabilidade ás enfermidades, orientación
sexual ou identidade de xénero, nacionalidade,
situación migratoria ou de asilo.
Estas persoas son obxecto de formas entrecruzadas
ou mixtas de discriminación.
Todo o sistema está deseñado para que,
como tivemos que escoitar en moitas
reunións, “no se nos cuelen los crónicos”,
independentemente de se estas persoas
sofren empeoramento da súa saúde ou
perigo de morte.
Dentro destes grupos de persoas máis vulnerables
estarían:
• Persoas con cancro que non son
atendidas ou que atopan moitas dificultades
ata conseguir esa atención e que non teñen
acceso directo ao sistema de saúde por ter a
obriga de ter seguros médicos privados
(visado de estudios, reagrupados ascendentes).
Nalgúns casos estas persoas, cando se
dan achegado a nós ou ao sistema sanitario,
a súa enfermidade xa se desenvolveu de
forma mortal. Noutros, desde que contactan
con nós ata que entran no sistema, vense
sometidos a informacións contraditorias. O
medo a non ser atendidos nos prazos prescritos
polas necesidades médica lles xenera
un estrés que empeora a súa situación de
saúde.
• Ascendentes reagrupados, é dicir,
os pais, nais, avoas e avós que chegan a
España froito dun proceso de reagrupación
familiar. Estas persoas son, polo xeral, de
avanzada idade e débil estado de saúde e a
súa residencia no noso país foi autorizada
por estranxeiría, está recoñecida na carta de
dereitos humanos e é de obrigado cumpri-
MÉDICOS DO MUNDO 5

mento. Non obstante, o RD 16/2012 e o RD
1192/2012, que os desenvolve, impídenlles
ser beneficiarias dos seus fillos, negándolles
a asistencia sanitaria que para moitos é vital.
Todo iso malia que son xa varias as sentencias
xudiciais que lles recoñecen este dereito.
• Outros grupos especialmente
vulnerables seguen sendo as persoas con
enfermidades transmisibles, que seguen a ter
dificultades para entrar no programa, xa que
despois de catro anos de programa de
vixilancia epidemiolóxica son moitos os
casos atopados onde non se sabe tramitar
ou as vías para chegar á persoa encargada
de facer o tramite non está protocolarizado
para poder acceder dunha forma rápida.
• Persoas europeas con enfermidades
terminais ou pacientes con dobre nacionalidade
que quedan fóra da atención: ao
longo desde anos tivemos algúns dos casos
máis preocupantes polo seu estado tan
precario de saúde, persoas que, fuxindo de
conflitos armados coas súas familias, non
queren deixar atrás aos máis vulnerables.
Antonia ten 78 anos, é peruana e é reagrupada da
súa filla. Á chegada a España, en maio de 2016,
denéganlle a cobertura como beneficiaria da filla, que
traballa e cotiza dende hai anos, e o PGPSSP por
non estar en situación irregular. En abril Antonia
comeza a sentir dores moi fortes nas pernas e lévana
ao hospital. Na área de neuroloxía indícanlle que ten
que realizar unha serie de probas médicas, pero non
se levan a cabo polo seu elevado custo. A dor
continúa, e Antonia visita unha clínica privada
despois de que lle neguen a atención na pública
argumentando que non está enferma. O 22 de abril
empeora o seu estado e tras os exames médicos
pertinentes é diagnosticada de Parkinson. O
tratamento non é efectivo para Antonia, empeora e
diagnostícanlle depresión sen facerlle un recoñecemento.
O 27 de maio Antonia ingresa de urxencias e
falece a causa dun cancro non detectado 6 días
despois no hospital.
Alejandra ten 19 anos, é de Güiana e sempre estivo
ao coidado da súa tía, que agora vive en Galicia. Á
súa chegada ao pais, Alejandra é vítima dunha
agresión sexual na contorna familiar en novembro de
2016, pola que foi atendida en urxencias. Recibe a
alta no mesmo día, e queda á espera dos resultados
dunhas probas que nunca recibe ante a alegación de
que non ten tarxeta. En febreiro de 2017 cumpre seis
meses empadroada e solicita PGPSSP. En xullo
reclámanlle un informe de renda no seu país de orixe
seu e dos seus familiares e unha decaración de
irregularidad. Dado que non cotizou nunca, Alejandra
non ten ningunha acreditación de ingresos e nas
conversas telefónicas coa Delegación Territorial
recibe un trato moi desagradable. Tras recibir dous
avisos mais da Delegación Territorial, pedimos
explicacións dende a nosa organización. Tras moitas
chamadas e queixas avanzamos, mais Alejandra non
recibiu ningún tipo de atención sanitaria nin
psicolóxica durante os nove meses que tardaron en
admitila no sistema de saúde.
PATOLOXÍA SEGUNDO SEXO
SEN PATOLOXÍA
ATENCIÓN PRIMARIA E/OU ESPECIALIZADA
Patoloxías que precisan seguimentos, vacinas, medicación...
Patoloxías que requiren atención continuada (cirurxías, PVE...)
Seguimento e/ou problemas co embarazo
Patoloxías crónicas
Psíquicas
Cancro
VIH
Outras (diabetes, respiratorias, dexenerativas...)
URXENCIA
Roturas ou contusións
Accidente ou enfermidades de atención inmediata
Risco de morte
TOTAL
HOMES MULLERES TOTAL
14 19 33
15 33 48
6 3 9
- 9 9
5 9 14
3 1 4
3 0 3
5 18 23
2 1 3
5 16 21
1 1 2
59 110 169
6 CINCO ANOS DE DISCRIMINACIÓN SANITARIA EN GALICIA

AS PERSOAS MI-
GRANTES SATURAN
O SISTEMA
As persoas migrantes son polo xeral novas e
con bo estado de saúde, xa que estas dúas
características son fundamentais para afrontar
o proceso migratorio e a chegada a
España para traballar. En consecuencia, o
uso que estas persoas realizan do sistema
sanitario é sensiblemente inferior ao dunha
persoa nacional -entre un 69% e un 77% do
gasto medio-. Tamén son varios os estudos
que demostran que a poboación migrante
aporta máis ás arcas do estado, a través das
diversas contribucións, do que recibe a
cambio de prestacións sociais.
En moitas ocasións intentouse confundir a
inmigración co turismo sanitario, incluso
repetindo a falsa idea de que dar tarxeta
sanitaria ás persoas en situación irregular
fomenta o turismo sanitario. O perfil da
persoa que realiza turismo sanitario é o de
alguén con recursos e cidadanía europea
que vén a España co fin exclusivo de
recibir tratamento especializado.
TODOS OS MENO-
RES TEÑEN DEREI-
TO A UN PEDIATRA
Malia que no RD 16/2012 vén recollido o
dereito á atención sanitaria de todos os
menores de 18 anos nas mesmas condicións
que os menores nacionais, seguimos sendo
testemuñas da denegación de atención
sanitaria e do recoñecemento do dereito a
cobertura sanitaria a menores ata que
presentan certa documentación requirida,
privándolles do servizo durante o tempo que
a recompilación e entrega desta documentación
leva. Médicos do Mundo ten delegacións
en moitas das comunidades españolas,
sendo Galicia onde se recollen máis
vulneracións do dereito sanitario, e, en
concreto, do dereito do menor.
Somos moitas as organizacións que recollemos
testemuñas desas denegacións.
Comentarios discriminatorios como “hasta
que le llegue la aprobación no podemos
atenderle, no tiene derecho” son moi
frecuentes e moi difíciles de demostrar,
porque cando nos pomos en contacto co
centro de saúde o a resposta máis frecuente
é ”debeu entender mal, non lle dixemos iso”.
Tamén asistimos a facturación de urxencias
de nenos, como demostra o informe do
Comité de Ética Asistencial da Xerencia de
Xestión Integrada de Santiago de Compostela.
Nicoleta é romanesa e encontrase en situación de
explotación sexual. Intenta dende que reside en
España que o seu neno teña cobertura, pero no
centro de saúde dinlle que non ten dereito. Está
enfadada pero non se atreve a protestar porque non
quere que ninguén saiba que está sendo vítima de
explotación sexual. Dámoslle toda a información por
escrito sobre o dereito do menor e a consigue
tramitar todo e que o neno teña cobertura.
Coral ten nacionalidade dominicana e permiso de
residencia. En decembro de 2014 dá a luz ao seu fillo
na Coruña e non pode regularizalo porque non ten
diñeiro suficiente para facerlle o pasaporte nin
cumpre os requisitos económicos esixidos. Malia
que o pequeno ten dereito a asistencia sanitaria por
ser menor de idade, nos centros de saúde indícanlle
o contrario. Coral vése obrigada a contratar un
seguro privado e ao ficar desempregada en 2017 ten
que deixar de pagalo. O menor sufre asma aguda, e
é atendido varias veces en urxencias, dándolle a alta
hospitalaria sen cobertura sanitaria nin cota
farmacéutica. Hai seis meses que solicitou a cobertura
para o neno como menor de 18 anos pero aínda
está en tramites, polo que só o atenden de urxencia
e non o médico de cabeceira. Tampouco o derivan a
especialidades e non ten dereito a cota farmacéutica
mentres non llo aproben. Informámola sobre o seu
dereito a reclamar os cartos que gastou pola non
atención pero non se atreve por medo a ter
problemas.
COMPARATIVA DE VULNERACIÓNS
CON OUTRAS COMUNIDADES
Poboación
Vulneracións
migrante (aprox.) detectadas por MdM
Asturias 41.000 9
Cataluña 1.105.000 132
Galicia 89.500 294
Madrid 818.000 301
Galicia preséntase como unha das comunidade con máis vulneracións
ao dereito da saúde en relación ás persoas migrantes que viven
nela.
MÉDICOS DO MUNDO 7

3% PVE
CASOS SEGUNDO TIPO DE
DEREITO VULNERADO
PERSOAS EN SITUACIÓN REGULAR 10%
DISUASIÓN DE
UTILIZACIÓN 10%
35% NORMATIVA PGPSSP
3% ASILO
13% MENORES DE IDADE
URXENCIAS ATA
ALTA MÉDICA 31%
EMBARAZO 5%
FACTURACIÓN 11%
SEN ATENCIÓN
CONTINUADA 10%
Podemos establecer unha patrón de tempo de resolución nos casos rexistrados por MdM en función do tipo de dereito que se viu
vulnerado. Os casos de normativa PGPSSP teñen os prazos máis longos: o 31% entre6 e 10 meses, o 44% máis de 10 meses, o 18%
aínda están sen resolver ou perdidos. Doutra banda a disuasión de utilización no dereito a urxencias é a vulneración con trámites
menores: resolvimos o 27% dos casos nundía, 40% nunha semana e o 33% entre 1 e 3 meses.
CO PROGRAMA
GALEGO DE SAÚDE
ATÉNDESE A TODO
O MUNDO
Dado que son as CC.AA. as que teñen as
competencias en materia de asistencia
sanitaria, a aplicación a nivel autonómico
deste Real decreto-lei obrigou á posta en
marcha, moitas veces de xeito rápido e
improvisado, de diversas medidas que intentan
dar resposta aos problemas ocasionados
pola devandita norma estatal.
No caso de Galicia, no ano 2012 púxose en
marcha o denominado Programa Galego de
Protección Social e da Saúde Pública, que
funciona como parche para unha situación
de vulneración de dereitos básicos das
persoas inmigrantes. Son moitas as situacións
de violación do dereito á saúde que se
encontran por esta vía, e moitas están
relacionadas coa falta de formación e información
do persoal administrativo e a falta de
protocolos de actuación e de definición de
funcións que faga efectivo o funcionamento
e a aplicación da lei, como así o demostran
as diferencias de documentación requirida
segundo a provincia 5 . Ademais, en moitas
ocasións, esta documentación é moi difícil
ou imposible de conseguir e os trámites de
resposta moi longos –de novo as diferenzas
por provincias son alarmantes.
Non pode deixar de sinalarse outro efecto
colateral desta medida que é especialmente
sanguenta: a perda de oportunidades de que
no sistema sanitario se detecten casos de
violencia de xénero. A exclusión do sistema
sanitario de mulleres inmigrantes sen permiso
de residencia impide que se beneficien da
situación privilexiada para a detección de
maltrato que se dá dentro dos centros sanitarios.
Claudette é brasileira, ten 43 anos e ten condilomas,
alerxia e herpes zóster, para o cal recibe
tratamento. No centro de saúde anuncianlle que non
a atenderán mais ata que non entregue os documentos
que lle pide a Delegación Territorial: documentos
de facenda do seu país, porque os que estregara
Claudette non lles valen, e declaración de estar en
situación irregular, sen selo nin rexistro. Esperamos
varios meses pola resolucion e tres máis solicitando
estes documentos, intercambiando correos co
consulado de Brasil en Madrid. Finalmente conseguimos
de a documentación, mentres Claudette obtén o
resto por internet e presentámola. Despois de
trámites interminables, imposibles de realizar para
unha persoa que non ten recursos (neste caso
interviñemos 6 profesionais e tres entidades), en
setembro apróbase a cobertura de Claudette por un
ano, case o tempo que lle levou entrar.
5
A provincia da Coruña (DTTTS) esixe ás persoas
migrantes un documento de autoinculpación sen selos
onde se teñen que declarar en situación irregular,
aceptando que a Delegación intercambie libremente con
outros organismos, especialmente con Estranxería. Este
trámite nunca se esixiu na provincia de Pontevedra.
8 CINCO ANOS DE DISCRIMINACIÓN SANITARIA EN GALICIA

MEDIDAS A ADOPTAR EN FUNCION DAS VULNERA-
CIÓNS DETECTADAS E DOS PRINCIPAIS MOTIVOS
Para poder establecer garantías contra a
discriminación nas leis e regulamentacións
hai que abolir por completo o Real Decreto-lei
16/2012. No entanto, e mentres non se
faga desaparecer é preciso:
• Examinar e fortalecer as leis para
prohibir a discriminación na prestación e
distribución dos servizos de atención sanitaria.
• Examinar e derrogar as leis punitivas
que demostraron ter resultados sanitarios
negativos e que van en contra das
evidencias establecidas en materia de saúde
pública.
escrito, dereito a recibir unha copia
selada da documentación presentada,
dereito a ser tratado con dignidade, etc.
• Apoiar a rendición de contas e o
cumprimento do principio de non discriminación
nos centros de saúde do seguinte
modo:
- Garantindo o acceso a mecanismos
eficaces de reparación e rendición de
contas. Considerando que as persoas
inmigrantes sempre van ter medo a realizar
queixas, o sistema debe garantir unha
atención respectuosa e de calidade ás
persoas que levan a cabo estes procesos.
• Examinar, fortalecer e monitorizar
as políticas, regulamentacións, normas,
condicións de traballo e principios éticos
aplicables aos profesionais sanitarios para
prohibir a discriminación por calquera motivo
nos centros sanitarios:
- Malos tratos en consulta, malos tratos á
hora de solicitar información, denegación
de identificación, inhibición nas funcións
de axuda e coordinación con outras
entidades para paliar as dificultades de
acceso.
- Denegación de dereitos recoñecidos na
normativa: dereito a recibir información por
28% ADMINISTRACIÓN
8% TEMPOS DE
FUNCIONAMENTO
7% INNS
VULNERACIÓNS SEGUNDO LUGAR
Número de casos 156
MÉDICO/A 4%
FACTURACIÓN 7%
TRABALLADOR/A
SOCIAL 9%
DELEGACIÓN
TERRITORIAL 21%
- Reforzando os mecanismos de presentación
de informes, monitoreo e avaliación
da discriminación. Para iso débese apoiar
a creación e o intercambio da base de
evidencias e garantir a participación das
comunidades afectadas, os organismos
que traballan con eles e os traballadores
sanitarios na elaboración de políticas
sanitarias.
- Reforzando desde as institucións o traballo
coas ONGs, xerando os principios para
a posta en marcha de Observatorios de
dereitos humanos onde sexa posible recoller,
traballar e pór fin ás vulneracións de
dereitos humanos.
- Incorporando o Marco Común das
Nacións Unidas para a Loita contra as
Desigualdades e a Discriminación proporcionando
orientación conxunta e específica
para cada sector e ferramentas prácticas
para crear conciencia sobre os principios
dos dereitos humanos relativos á non
discriminación e a súa aplicación nos
centros sanitarios a través da formación
continuada e obrigatoria para todas as
persoas do sistema sanitario en dereitos
humanos.
7% OUTROS ORGANISMOS
OUTROS ÓRGANOS
DO SERGAS 9%
MÉDICOS DO MUNDO 9

QUE FACEMOS
DESDE MÉDICOS
DO MUNDO
Dende Médicos do Mundo cremos nunha
labor de defensa do Dereito á Saúde mediante
a atención, a recollida de testemuños e a
denuncia. Nestos últimos anos foron moitas
as ocasións onde denunciamos as vulneracións
dos Dereitos Humanos, tanto de cara a
pobación xeral, sensibilizando e mostrando a
realidade, coma nos distintos espazos
institucionais coa fin de influír sobre as políticas
públicas e as decisións sobre o acceso
ao Dereito á Saúde.
• Dende hai tres anos facemos o
informe de vulneracións de Médicos do Mundo-Galicia
e presentámolo ás distintas organizacións
sociais e aos distintos partidos
políticos a fin de dar a coñececer as vulneracións
e concienciar sobre as consecuencias
da exclusión sanitaria.
• Solicitamos a valoración do Comité
de Ética Asistencial da Xerencia de Xestión
Integrada de Santiago de Compostela, dos
casos de vulneración do dereito á saúde de
menores migrantes e persoas adultas ás que
se lles factura a atención recibida cando esta
debera ser, por normativa, gratuíta. Concluíndo
este Comité que “dende o punto de vista
ético todas as persoas deben ter acceso á
atención sanitaria, a esixencia de asegurar
unha correcta formación aos profesionais
para que poidan dar unha correcta información,
a recomendación de ter protocolos
axeitados así como a recomendación de non
remitir avisos nin facturas por ser coactivas e
disuasiorias e contrarias a lei”, pero sobre
todo establendo claramente a diferenza
entre alta médica e alta hospitalaria. O
Comité de Ética esixe por tanto o recoñecemento
da alta médica e a atención continuada
como recolle o RD16/2012 e toda a
normativa internacional e que na nosa
Comunidade se vulnera frecuentemente.
• Traballamos en rede con outras
organizacións sumando apoios nas nosas
denuncias. Formamos parte da Rede en
Defensa do Dereito á Saúde, dende onde
levamos a cabo moitas das accións e iniciativas
de denuncia contra a exclusión sanitaria.
• Denunciamos as vulneracións no
SERGAS, reuníndonos coas distintas
persoas responsables dos distintos departa-
10 CINCO ANOS DE DISCRIMINACIÓN SANITARIA EN GALICIA

informándolles tanto dos problemas dos que
somos testemuña, como das opcións de
mellora dos distintos mecanismos de acceso
ao sistema sanitario.
• Presentamos unha solicitude de
informe á Valedora de Pobo denunciando as
vulneracións do Dereito á Saúde acaecidas
en Galicia nos anos transcorridos dende a
aprobación do antedito RD 16/2012. O texto
centrábase na situación de persoas maiores
de 65 anos, persoas en proceso de reagrupación
familiar, mulleres embarazadas, menores
de idade, persoas atendidas nos Servizos
de urxencias e/ou emerxencias e aquelas
subsidiarias de solicitar o denominado
Programa Galego de Protección Social da
Saúde Pública (PGPSSP).
Tras 19 meses sen ningún tipo de resposta
da Valedora, recibimos finalmente unha
notificación na que, en lugar de abordar a
orixe das vulneracións, se limitou a confirmar
os casos particulares que xa tiñan sido resoltos
pola acción e incidencia de MdM un ano
e medio antes.
Como organización decepciónanos e preocúpanos
enormemente que unha Institución
de tanta relevancia e necesidade, e que debe
actuar como Alto Comisionado do Parlamento
de Galicia para a Defensa de Dereitos
Fundamentais e Liberdades Públicas, non
fose quen de valorar e defender a xeralidade
do Dereito á Saúde, alén dos casos presentados,
nun contexto asistencial no que
moitas persoas están a sufrir as consecuencias
das normativas estatais e autonómicas
en materia de acceso á Sanidade.
• Loitamos polo dereito á saúde en
Galicia, pero tamén traballamos a nivel estatal
como forma de alcanzar un cambio que
non vemos posible na nosa Comunidade:
Formamos parte de Reder (Red de Denuncia
e Resistencia ao RD 16/2012), dende a cal
denunciamos mediante a publicación de
informes o grave deterioro do sistema de
saúde en España e as consecuencias da falta
de universalidade. O traballo de Reder tamén
vai encamiñado á denuncia ante diversos
mecanismos de Dereitos Humanos europeos
das consecuencias do RD. Ademais o 12 de
Septembro deste ano tivo lugar a firma do
Pacto Político e Social por un Sistema Nacional
de Saúde Público e Universal, secundado
por máis de 70 organizacións sanitarias e
sociais e a maoiría dos partidos políticos
(agás o PP e Ciudadanos) co fin de poder
restablecer un sistema sanitario universal e
de calidade.
MÉDICOS DO MUNDO 11

2 DE CADA 3
PERSOAS SON MULLERES
EN CIFRAS
107 PERSOAS
ATENDIDAS POR MDM GALICIA EN 2016
3 DE CADA 4
PERSOAS PROCENDEN DE LATINOAMÉRICA
1 DE CADA 2
PERSOAS ATÓPANSE EN
SITUACIÓN IRREGULAR
21 PERSOAS
MENORES DE IDADE
9 MULLERES
EMBARAZADAS
22 PERSOAS
MAIORES DE 54 ANOS
44 CASOS
DE ENFERMEDADES
CRÓNICAS
67 CASOS
DE DISCRIMINACIÓN
12 CINCO ANOS DE DISCRIMINACIÓN SANITARIA EN GALICIA

NON HAI NINGUNHA NORMA
COMUNIDADES AUTÓNOMAS QUE AMPLÍAN A ASISTENCIA SANITARIA AOS USUARIOS EXCLUÍDOS
PROGRAMA ESPECIAL
TEÑEN ORDE DE FACILITAR A ATENCIÓN A ESTES USUARIOS PERO NON TEÑEN SEGUIRIDADE XURÍDICA
O GOBERNO TEN UN CONVENIO CON ONGS PARA DAR ATENCIÓN ÁS CUMPRAN DETERMINADOS REQUISITOS
MÉDICOS DO MUNDO 13

BIBLIOGRAFÍA
Organización Mundial da Saúde (2013) Investigaciones para
cobertura sanitaria universal. Informe sobre la salud en el mundo
Organización das Nacións Unidas (2016) Informe de los
Objetivos de Desarrollo
Programa Conjunto ONUSIDA Agenda para la cero discriminación
Programa Conjunto ONUSIDA Declaración conjunta de las
Naciones Unidas para poner fin a la discriminación en los centros
sanitarios
Rafael Bengoa, Roberto Nuño Curar y cuidar. Innovación en la
gestión de enfermedades crónicas: una guía para avanzar
UNAIDS (2017) Fast-Track and human rights. Advancing human
rights in efforts to accelerate the response to HIV
ANEXO XURÍDICO
LEXISLACIÓN NACIONAL
Constitución Española de 1978 (https://www.boe.es/buscar/act.php?id=BOE-A-1978-31229)
Lei 14/ 1986, do 15 de abril, Xeral de Sanidade (https://www.-
boe.es/buscar/act.php?id=BOE-A-1986-10499)
Lei 30/1992, do 26 de novembro, de Réxime Xurídico das
Administracións Públicas e do Procedemento Administrativo
Común
(https://www.boe.es/buscar/act.php?id=-
BOE-A-1992-26318)
Lei Orgánica 1/ 1996, do 15 de xaneiro, de Protección Xurídica
do Menor, de modificación parcial do Código Civil e da Lei de
Axuizamento Civil (https://www.boe.es/buscar/act.php?id=-
BOE-A-1996-1069)
Lei 7/ 1985, do 2 de abril, Reguladora das Bases do Réxime
Local
(https://www.boe.es/buscar/act.php?id=-
BOE-A-1985-5392)
Real Decreto 2210/1995, de 28 de decembro, polo que se crea a
rede nacional de vixilancia epidemiolóxica (https://www.boe.es/-
buscar/act.php?id=BOE-A-1996-1502)
Lei Orgánica 4/ 2000, do 11 de xaneiro, sobre dereitos e liberdades
dos estranxeiros en España e a súa integración social
(https://www.boe.es/buscar/act.php?id=BOE-A-2000-544)
Lei 41/ 2002, do 14 de novembro, básica reguladora da autonomía
do paciente e de dereitos e obrigas en materia de información
e documentación clínica (https://www.boe.es/buscar/act.php?id=BOE-A-2002-22188)
Lei 16/2003 , de cohesión e calidade do Sistema nacional de
Saúde
(https://www.boe.es/buscar/act.php?id=-
BOE-A-2003-10715)
Real Decreto 240/2007, do 16 de febreiro, sobre entrada, libre
circulación, e residencia en España de cidadáns dos Estados
membros da Unión Europea e de outros estados parte no
Acordo sobre o Espazo Económico Europeo (https://www.-
boe.es/buscar/act.php?id=BOE-A-2007-4184)
Real Decreto 557/ 2011, do 20 de abril, polo que se aproba o
Regulamento da Lei Orgánica 4/2000, sobre dereitos e liberdades
dos estranxeiros en España e a súa integración social, trala
súa reforma por Lei Orgánica 2/2009 (https://www.boe.es/buscar/act.php?id=BOE-A-2011-7703)
Lei 33/ 2011, do 4 de outubro, Xeral de Saúde Pública
(https://www.boe.es/buscar/act.php?id=BOE-A-2011-15623)
Lei 36/ 2011, do 10 de outubro, reguladora da xurisdición social
(https://www.boe.es/buscar/act.php?id=BOE-A-2011-15936)
Real Decreto- lei 16/2012, do 20 de abril, de medidas urxentes
para garantir que o Sistema Nacional de Saúde sexa sostible e
mellorar a calidade e seguridade das súas prestacións
(https://www.boe.es/buscar/act.php?id=BOE-A-2012-5403)
Orde PRE/1490/2012, do 9 de xullo, pola que se ditan normas
para a aplicación do artigo 7 do RD 240/2007, do 16 de febreiro,
sobre entrada, libre circulación e residencia en España de
cidadáns dos estados membros da Unión Europea e doutros
estados parte no acordo sobre o Espazo Económico Europeo
(https://www.boe.es/diario_boe/txt.php?id=BOE-A-2012-9218)
Real Decreto 1192/2012, do 3 de agosto, polo que se regula a
condición de asegurado e de beneficiario a efectos da asistencia
sanitaria en España, con cargo a fondos públicos, a través do
Sistema Nacional de Saúde (https://www.boe.es/buscar/act.php?id=BOE-A-2012-10477)
Real Decreto 576/ 2013, de 26 de xullo, polo que se establecen
os requisitos básicos do convenio especial de prestación de
asistencia sanitaria a persoas que non teñan a condición de
aseguradas nin de beneficiarias del Sistema Nacional de Saúde
e se modifica o Real Decreto 1192/2012, do 3 de agosto, polo
que se regula a condición de asegurado e de beneficiario a
efectos da asistencia sanitaria en España, con cargo a fondos
públicos, a través do Sistema Nacional de Saúde (https://www.-
boe.es/diario_boe/txt.php?id=BOE-A-2013-8190)
Real Decreto 81/2014, de 7 de febreiro, polo que se establecen
normas para garantir a asistencia sanitaria transfronteiriza, e
polo que se modifica o Real Decreto 1718/2010, de 17 de
decembro, sobre receita médica e ordes de dispensación
(https://www.boe.es/buscar/act.php?id=BOE-A-2014-1331)
Resolución do 30 de setembro do 2014, do Instituto Nacional de
Xestión Sanitaria, pola que se aproba o modelo para subscribir o
convenio especial regulado pola Orde SSI/1475/2014, do 29 de
xullo
(https://www.boe.es/diario_boe/txt.php?id=-
BOE-A-2014-10169)
Real Decreto Lexislativo 8/2015, de 30 de outubro, polo que se
aproba o texto refundido da Lei Xeral da Seguridade Social
(https://www.boe.es/buscar/act.php?id=BOE-A-2015-11724)
Orde SSI/445/2015, de 9 de marzo, pola que se modifican os
anexos I, II e III do Real Decreto 2210/1995, de 28 de decembro,
polo que se crea a Rede Nacional de Vixilancia Epidemiolóxica,
relativos á lista de enfermidades de declaración obrigatoria,
modalidades de declaración e enfermidades endémicas de
ámbito rexional (https://www.boe.es/diario_boe/txt.php?id=-
BOE-A-2015-2837)
LEXISLACIÓN INTERNACIONAL
Declaración Universal de Dereitos Humanos, 1948
(http://www.un.org/es/documents/udhr/)
Convenio Europeo para a Protección dos Dereitos Humanos e
das Liberdades Fundamentais, 1950 (http://www.echr.coe.int/-
Documents/Convention_SPA.pdf)
Carta Social Europea, 1961 (https://rm.coe.int/CoERMPublic-
CommonSearchServices/Display-
DCTMContent?documentId=090000168047e013)
14 CINCO ANOS DE DISCRIMINACIÓN SANITARIA EN GALICIA

Convención Internacional sobre a eliminación de todas as
formas de discriminación racial, 1965 (http://www.ohchr.org/S-
P/ProfessionalInterest/Pages/CERD.aspx)
Pacto Internacional de Dereitos Civís e Políticos, 1966
(http://www.ohchr.org/SP/ProfessionalInterest/Pages/CCPR.aspx)
Pacto Internacional de Dereitos Económicos, Sociais e Culturais,
1966 (http://www.ohchr.org/SP/ProfessionalInterest/Pages/-
CESCR.aspx)
Convención sobre a eliminación de todas as formas de discriminación
contra a muller, 1979 (http://www.ohchr.org/SP/ProfessionalInterest/Pages/CEDAW.aspx)
Convención sobre Dereitos do neno, 1989 (http://www.ohchr.org/SP/ProfessionalInterest/Pages/CRC.aspx)
Convenio para a protección dos dereitos humanos e a dignidade
do ser humano con respecto ás aplicacións da Bioloxía e a
Medicina, 1997 (https://www.boe.es/buscar/doc.php?id=-
BOE-A-1999-20638)
Carta de Dereitos Fundamentais da Unión Europea, 2000
(http://www.europarl.europa.eu/charter/pdf/text_es.pdf)
Declaración, de 27 de xuño de 2001, da Asemblea Xeral da
Organización de Nacións Unidas, de compromiso na loita contra
o VIH/SIDA (https://documents-dds-ny.un.org/doc/UNDOC/-
GEN/N01/434/87/PDF/N0143487.pdf?OpenElement)
Regulamento (CE) núm. 883/2004 do Parlamento Europeo e do
Consello, do 29 de abril de 2004, sobre a coordinación dos
sistemas de seguridade social (http://www.empleo.-
gob.es/es/publica/pub_electronicas/destacadas/revista/numeros/64/Docu.pdf)
Social da Mariña (http://www.xunta.gal/dog/Publicados/2012/20120913/AnuncioC3K1-110912-0001_gl.html)
Instrución do 21 de setembro do 2012 de creación do Programa
Galego de Protección Social da Saúde Pública (http://www.sergas.es/Tarxeta-sanitaria/Programa-galego-de-protecci%C3%B3n-social-da-sa%C3%BAde-p%C3%B
Ablica?idioma=es)
Instrución 17/2012 para facilitar o acceso o diagnóstico e
tratamento daquelas persoas que poidan padecer unha
infección ou enfermidade infecciosa que estea suxeita a
vixilancia epidemiolóxica, control e/ou eliminación a nivel da
comunidade, estatal ou internacional, e non estean recoñecido
polo INSS, o no seu caso, polo ISM a condición de asegurados
ou beneficiarios e que non reciben a asistencia por outras vías
legalmente establecidas (http://www.sergas.es/Tarxeta-sanitar
i a / I n s t r u c i % C 3 % B 3 n - d i a g -
n%C3%B3stico-tratamento-enfermidades-suxeitas-a-vixilancia
-epidemiol%C3%B3xica)
Lei 12/ 2013, do 9 de decembro, de garantías de prestacións
sanitarias
(http://www.boe.es/buscar/doc.php?id=-
BOE-A-2014-886)
Resolución do 20 de novembro de 2015 pola que se amplía o
período transitorio establecido para a modalidade extraordinaria
prevista na Instrución 15/12 de creación do Programa galego da
protección social da saúde pública (http://www.sergas.es/Tarxet
a - s a n i t a r i a / P r o g r a m a - g a l e -
go-de-protecci%C3%B3n-social-da-sa%C3%BAde-p%C3%B
Ablica?idioma=es)
Convención sobre os Dereitos das persoas con discapacidade,
2006 (http://www.un.org/esa/socdev/enable/documents/tccconvs.pdf)
Libro branco: “Xuntos pola saúde: unha formulación estratéxica
para a UE (2008-2013)” (http://ec.europa.eu/health/ph_overview/Documents/strategy_wp_es.pdf)
Regulamento (CE) núm. 987/2009 do Parlamento Europeo e do
Consello, do 16 de setembro de 2009, polo que se adoptan as
normas de aplicación do Regulamento (CE) núm. 883/2004,
sobre a coordinación dos sistemas de seguridade social
(http://eur-lex.europa.eu/LexUriServ/LexUriServ.do?uri=O-
J:L:2009:284:0001:0042:es:PDF)
LEXISLACIÓN AUTONÓMICA
Lei Saúde Galicia de 2008.
Lei 3/2001, de 28 de maio, reguladora do consentimento
informado e da historia clínica dos pacientes (http://www.-
boe.es/buscar/act.php?id=BOE-A-2001-12770)
Lei 8/2008, de 10 de xullo, de Saúde de Galicia (https://www.-
boe.es/buscar/doc.php?id=BOE-A-2008-14134)
Decreto 168/2010, do 7 de outubro, que regula a estrutura
organizativa de xestión integrada do Servizo Galego de Saúde
(http://www.xunta.gal/dog/Publicados/2010/20101015/Anuncio34C0E_gl.html)
Resolución do 31 de agosto de 2012, da secretaría xeral técnica
da Consellaría de Sanidade, pola que se acorda a publicación da
Instrución do 31 de agosto de 2012 sobre a prestación de
asistencia sanitaria en Galicia ás persoas que non teñen a
condición de asegurado ou beneficiario recoñecida polo Instituto
Nacional da Seguridade Social ou, no seu caso, polo Instituto
MÉDICOS DO MUNDO 15

75%
12%
4%
3%
2%