Lindeiros Noviembre Decembro 2015

LINDEIROS
O xornal gratuíto da bisbarra de Compostela
Novembro
e
Decembro 2015
N 30 MENSUAL
Rutas
De Santa Comba
(páxinas 14 e 15)
Entrevista a un alcalde:
Rafa Sixto
Teo
(páx.16)
Novas
A oposición enche de denuncias
ao concello de Padrón (páx. 3)
Denuncian os problemas de
correos no rural de Ames (páx. 4)
A baixada do IBI en Ames no
convence a oposición (páx. 8)
Pasou:
O FairWay convertese na primeira
Feira do Camiño (páx. 20)
Os Desordes Creativos un
ano máis en Ordes
(páx. 19)
Pasará:
Exposición sobre o Libro de
Artista no Auditorio de Galicia
(páx. 22)
Santiago, Ames e Teo convocan
o concurso de cartas de Nadal
(páx. 24)
Deportes:
Antonio Bermúdez, a voz do
deporte en Compostela
desde hai 40 anos (páx. 27)
A Mancomunidade de Ordes pon
en marcha unha liga de atletismo
(páx. 28)
30 Anos reciclando a terra

2
Colaboradores
en este nº
Andrés Gómez Tato
Iñaki Quenerapú
Fátima García Doval
Jorge del Oro
Xosé Marcial Díaz Manso
Editorial
Colaborar
Lindeiros
O tópico de “non me movas o marco “ é, en moitas ocasións, unha certeza. O frustrante movemento para conseguir unha
marea galega que rematou en dúas, polo menos ata o momento, non é máis que un exemplo do empeño que temos sempre
en ir por separado desde hai anos. Outro exemplo son os concursos de tapas, sen saír da bisbarra hainos en Vedra, Oroso,
Boqueixón, Ordes... pero so unha está apoiada pola Asociación de Hostalería que, curiosamente, e de Compostela e comarca;
non fai falta pensar moito para decatarse de que un movemento en conxunto conseguiría patrocinadores de xeito máis doado
porque se chegaría a moita mais xente; tamén daría a posibilidade de alargar os eventos de xeito que se faga unha final entre as
tapas gañadoras... pero non se trata de dar ideas se non de destacar que nunca se pensou en iso, que pese a ser unha asociación
comarcal está máis que centrada na capital.
Ante un discurso colaborativo como pode ser o do alcalde de Teo, que fala de compartir servizos e partir de aí consultar aos
veciños ante unha hipotética integración, é este último extremo o que copa os titulares da prensa e as críticas da oposición. Sen
entrar a valorar cal das posturas é a que ten razón o que resulta evidente e, unha vez máis, ese medo intrínseco a unión co do
lado; primeiro se critica e despois , si acaso, se pregunta como se quere facer cando o orden lóxico e o contrario.
Poderiamos pensar que forma parte do ser galego, como a convivencia coa morte ou a indefinición como resposta preventiva,
pero cando se fala coa xente maior un descubre que é algo motivado por un feito concreto. A guerra civil e a posguerra provocaron
unha perda de confianza no veciño que nunca se recuperou. Nas conversas con vellos encontrámonos sempre con que
botan de menos aqueles días da infancia nos que as labores do campo se facían en común, nos que as porta das casas permanecían
abertas e o veciño entraba a buscar a fouce sen ter que preguntar, un tempo no que a aldea era toda unha mesma familia
e , si acaso, a rivalidade era coa do lado pero nunca dentro dela.
Pero a realidade ensínanos tamén que aínda con colaboración, con unión, as veces teremos que facer máis. Un exemplo de
unión moi recente foi o dos gandeiros, non so se uniron se non que conseguiron que a sociedade na meirande parte estivera
da súa parte. Mantiveron a presión e mesmo apareceron líderes anónimos que foron máis alá que os propios sindicatos e sen
embargo, pese a todo o esforzo, un mes despois as cousas non cambiaron moito. Outro exemplo é o do Alvia, con todo tan
recente, cunha sociedade e uns familiares moi unidos, cun exemplo tan claro de colaboración como foi a daquela noite e sen
embargo a instrución péchase sen chegar ao fondo, ábrense novas liñas con problemas moi semellantes e todo sigue igual. A
conclusión e clara, si cando a poboación únese e colabora hai cousas que non se conseguen cambiar, que pasará cando non se
fai?.
Creo que non queda moito máis tempo, nunca estivemos nun momento tan propicio para os cambios pero o mesmo tempo con
tantos exemplos de que hai unha clase dirixente que non quere cambiar. Máis alá de que unhas eleccións poidan cambiar aos
dirixentes, algo necesario, é preciso que a sociedade recupere ese espírito de aldea, de traballo en común que moitos vellos aínda
lembran, hai moitas cousas que se poden facer e que si se fan obrigarán aos políticos a cambiar. Non se trata so de reclamar,
que tamén, se non de facer, cada un no que poda e non que mellor se defenda, porque os resultados vense moito antes do que
pensamos pero como dixo o poeta todo camiño comeza cun primeiro paso.
Manel Pardo
Atopa Lindeiros en: Ames, Arzúa, Boqueixón, Brión, Frades, Negreira, O Pino, Ordes, Oroso
Padrón, Rois, Santa Comba, Santiago, Teo, Tordoia, Touro, Trazo, Vedra

novembro e decembro 2015 novas da bisbarra 3
Máis efectivos para a Garda
Civil de Ames
Incorporaránse 6 axentes, Pacto X Ames pide ademáis unha comisaría
O cuartel da Garda Civil do
Milladoiro atende aos concellos
de Ames, Boqueixón, Brión,
Teo e Vedra cunha poboación
que supera os 70.000 habitantes
e unha extensión de 360 km³,
para estes datos o corpo dispón
de 30 axentes o que resulta claramente
insuficiente. Na última
Xunta Local de Seguridade o
Subdelegado do Goberno, Jorge
Atán, explicou que están
traballando para incorporar aos
axentes que faltan e compro-
Arranxarán a DP-8401 en Trazo
O Psoe solicita que se axilice o proxecto en Agro do Mestre
O deputado provincial de Economía,
Facenda, Contas, Persoal
e Réxime Interior, Antonio Leira,
realizou unha visita a Trazo
para comprobar sobre o terreo as
actuacións que a Deputación ten
previsto realizar no municipio.
Unha visita na que estivo acompañado
por membros da Agrupación
Socialista de Trazo, polo
alcalde en funcións, Eugenio Lamas,
e por persoal do Servizo de
Obras e Servizos da Deputación.
O organismo provincial ten
previsto mellorar a capa de rodadura
na estrada DP-8401 A
Tablilla-Agro do Mestre a través
dunha mestura bituminosa
en quente dende Castenda ata o
seu final. Na actualidade, o firme
desta estrada está feita en rego
superficial, polo que precisa un
reforzo urxente para soportar o
elevado tráfico de vehículos pesados
que soporta a diario.
Leira cifrou a obra en algo
máis de 430.000 euros, xa que a
cifra definitiva se coñecerá tras
meteuse a que cheguen canto
antes.
Pola súa banda, Pacto X
Ames explica que hai que pensar
na “situación de estrés pola
presión á que están sometidos
os efectivos destes corpos de
seguridade que teñen que facer
un esforzo adicional para
intentar dar solución a todas
as demandas e incidencias que
acontecen”. Pacto X Ames
pon como exemplo, para a súa
demanda dunha comisaría a
un modificado do proxecto para
incluír un pequeno tramo de estrada
que discorre polo veciño
concello de Tordoia.
A voceira municipal do PSOE
de Trazo, Beatriz Domínguez,
destacou que “esta obra é unha
das peticións que lle trasladamos
nunha reunión previa a
Antonio Leira, como deputado
provincial da comarca, e na que
tamén lle pedimos o reforzo do
firme da estrada DP-7804 Agro
do Mestre-Ponte Albar, xa que é
a principal vía de comunicación
dos veciños e veciñas de Trazo
con Santiago”.
O deputado aproveitou a visita
para coñecer sobre o terreo a
problemática que ten paralizadas
as obras de construción das beirarrúas
en Agro do Mestre, uns
traballos que acomete a Deputación
da Coruña sobre un proxecto
elaborado polo Concello de
Trazo. A comitiva puido comprobar
que faise necesario rasantear
a superficie e eliminar os postes
Redondela, cunhas características
similares as de Ames e que
conta desde hai tempo cunha
comisaría chamada Comisaría
de distrito Vigo Redondela. Finalmente
Pacto X Ames lembra
que contar coa Policiía Nacional
no concello permitiría realizar
xestións relacionadas co DNI
ou o pasaporte liberando en
parte a carga de traballo da de
Santiago.
Fontes: Pacto X Ames, Lindeiros
de tendido eléctrico polo que é
preciso que o Concello de Trazo
modifique proxecto inicial. Beatriz
Domínguez aproveitou para
instar ao Concello de Trazo “a
que axilicen o máis posible a elaboración
do modificado porque
se acerca o inverno e as obras
non poden quedar sen rematar,
prolongando innecesariamente
as molestias que están a sufrir
os veciños e veciñas de Agro do
Mestre”. A voceira municipal socialista
agradeceu a visita do deputado
provincial xa que “ fronte
a despreocupación que no caso
das beirarrúas de Agro do Mestre
amosaron tanto o alcalde
Dafonte como do concelleiro de
Obras, José M. Castiñeiras Sánchez,
Antonio Leira preocupouse
de vir a Trazo para resolver os
problemas que provoca a deixadez
do Goberno do PP”.
Fontes: Psoe Trazo, Deputación de A
Coruña, Lindeiros
Chuvia de mocións e
queixas en Padrón
A oposición desvela as carencias do goberno
municipal
A situación de inestabilidade
do concello de Padrón quedou
evidenciada nas últimas semanas
coas continuas mocións e
escritos presentados pola oposición,
cinco grupos distintos e
cinco motivos distintos.
Alternativa X Padrón presentou
unha moción reclamando a
creación dunha comisión de festas.
O grupo político quere que
se analicen non so as necesidades
se non o impacto na economía
local e o mellor xeito de
aproveitar as celebracións.
O Bloque Nacionalista Galego
rexeitou a intención do
concello de asumir a titularidade
da estrada AC-299 que une
Padrón co limite de Rois, en
Extramundi. Os nacionalistas
cren que unha decisión así ten
que ser aprobada en pleno en
non chega cunha resolución da
alcaldía, explican que o custo de
arranxar ese tramo supera os investimentos
prometidos desde a
Xunta. Para o BNG resulta moito
máis prioritario a regulación
do tráfico diante do CEIP Flavia
o no tramo da Trabanca.
Converxencia de Independentes
de Padrón, CIPA, presentou
denuncias ante a Consellería
de Medioambente e a Dirección
Xeral de Produción Forestal
polos desbroces feitos pola
Mancomunidade de Montes de
Extramundi e que, a dicir da
formación, acabaron con especies
como piñeiros, castiñeiros,
edreiras e carballos americanos
que se plantaran facía aproximadamente
6 anos. A CIPA denuncia
que estes traballos foron
financiados pola Consellería de
Medio Rural e que os operarios
ademais de provocar esta desfeita
deixaron lixo como latas
de cervexa nos lugares onde
traballaron.
O Partido Galeguista incide
nun tema denunciado por tódalas
formacións políticas: a
piscina municipal, algo que a
oposición quere se debate nun
pleno extraordinario. O PG explica
que a instalación leva un
ano pechada despois de que se
investiran 230.000 euros para
adaptala as necesidades actuais
sen que fora finalmente aberta.
O Partido Galeguista rexeita a
intención de ampliar a asignación
para a súa privatización de
40.000 a 86.000 € e propón que
o concello sexa o que xestione
directamente a instalación acolléndose,
por exemplo, a plans
de emprego de outras administracións,
con este fin entregou
no rexistro un documento que
recolle o exemplo do concello
de Outes que acaba de asumir a
xestión da súa piscina.
Por último a formación Veciños
de Padrón ven de presentar
ante o Consello de Contas e a
Valedora do Pobo sendos escritos
denunciando as irregularidades
desveladas polos informes
de intervención do concello relativos
ao 2014 e 2015.
Cinco grupos e cinco temas
distintos.
Fontes: Alternativa por Padrón, BNG
Padrón, CIPA, Partido Galeguista
de Padrón, Veciños de Padrón ,
Lindeiros.

4 novas da bisbarra
Rouban material do
servizo de augas de Teo
O importe do subtraído supera os 8.000 euros
O Concello de Teo presentou
denuncia por un roubo de material
do servizo municipal de
Augas de Teo por un valor superior
aos 8.000 euros. O roubo foi
o 15 de outubro pola tarde nun
local anexo a un dos depósitos
municipais de auga, concretamente
o dos Tilos.
A xestora anterior do servizo
viña utilizando este lugar como
almacén e nunca se tiña rexistrado
ningún incidente deste
tipo. O material que desapareceu
foron principalmente pezas
metálicas para a conexión de
rede, tanto de abastecemento
como de saneamento (covados,
manguitos…) Trátase de pezas
que non son de uso doméstico
pero que pola súa calidade teñen
un alto valor no mercado.
Segundo explica o alcalde Rafa
Sixto “roubaron material para o
funcionamento normal do servizo
durante aproximadamente
tres meses”. A estas pezas
súmanse tamén tres máquinas
cortadoras valoradas en 1.000
euros cada unha.
O material, así como vehículos,
maquinaria… estase trasladando
á nave do servizo de
Augas de Teo. A instalación está
situada en Montouto e nela según
o rexedor “extremaranse as
medidas de seguridade por tratarse
dun servizo básico e pola
preocupación que nos xera este
incidente nos primeiros días de
funcionamento do servizo”.
A denuncia tramitouse diante
da garda civil en Santiago, xa
que o lugar do roubo está no termo
municipal Compostelano e
segundo os datos cos que conta
o Concello a investigación segue
aberta.
Fonte: concello de Teo, Lindeiros.
Brión colocará unha varanda
xunta a Casa da Cultura
O proxecto será realizado polo arquitecto Cesar Portela
Ames Novo explica que foron
moitas as reclamacións que lles
chegaron de veciños de Ameixenda,
Piñeiro, Lens, Tapia ou
Agrón entre outros. O funcionamento
do servizo de correos
e sempre un problema no rural
pero a situación resulta máis relevante
nunhas datas nas que se
envían as notificacións do Imposto
de Bens Inmobles, o IBI,
e as revisións catastrais.
Ames Novo explica que xunto
coa necesidade de que Correos
dedique máis persoal ao
rural está o recente cambio de
numeración que se realizou nas
casas e que provoca aínda máis
complicacións.
Ames Novo pide ao goberno
municipal que comprobe que a
Lindeiros
Reclaman solucións
ao reparto de correo
no rural de Ames
Ames Novo alerta que poden impedir a
chegada dos recibos IBI
Deputación, organismo encargado
das notificacións, ten os
enderezos actualizados e que,
de non ser así, se lles remitan
canto antes. En segundo lugar
a formación solicita que , para
axilizar a entrega, se lle facilite
ao responsable local de Correos
un listado coa numeración antiga
e a súa correspondencia coa
actual daquelas vivendas que se
poidan ven afectadas.
No pasado no so en Ames se
non tamén en outros concellos
como Teo, o reparto do correo
no rural troxuo problemas aos
que o cambio de numeración
sempre supón unha complicación
mais que superar.
Fontes: Ames Novo, Lindeiros.
O alcalde de Brión, José Luís
García, e o arquitecto César Portela
visitaron a contorna da Casa
da Cultura, onde o Concello de
Brión instalará unha varanda de
seguridade. O elemento será da
mesma cor, materiais e tamaño
que a actual varanda de acceso
á Casa da Cultura, segundo explicou
o arquitecto César Portela,
unhas características que
recibiron o visto bo inicial da
Dirección Xeral de Patrimonio
á espera da remisión do proxecto
definitivo.
A consideración da Carballei-
ra de Santa Minia como Ben de
Interese Cultural (BIT) fai que
a contorna da Casa da Cultura
sexa unha zona de afección,
polo que é preciso autorización
previa de Patrimonio para levar
a cabo calquera tipo de alteración.
O Concello de Brión leva
xa algo máis dun ano remitindo
distintos proxectos que foron
rexeitados pola Dirección Xeral
de Patrimonio, argumentando
que a colocación dunha varanda
de protección convertería a zona
nun “patio inglés”.
A Dirección Xeral aceptou finalmente
a posibilidade de instalar
unha varanda de protección
na zona pero coa esixencia de que
o seu deseño fose realizado por
César Portela, autor dos proxectos
de recuperación dos dous inmobles
municipais na carballeira
de Santa Minia (a Casa da Cultura
e a Biblioteca Municipal). José
Luís García agradeceu a rápida
colaboración do arquitecto que se
desprazou ata Brión e se comprometeu
a enviar o antes posible o
proxecto da nova varanda.
Fontes: concello de Brión, Lindeiros
Alcalde e arquitecto revisando la zona. Fotos: concello de Brión

novembro e decembro 2015 novas da bisbarra 5
O presidente da
Deputación visita Oroso
Valentín González comezou unha rolda de contactos con
empresas da provincia
O presidente da Deputación,
Valentín González Formoso,
iniciou en Oroso unha
rolda de visitas ás empresas
da provincia coa que pretende
“coñecer directamente o
tecido empresarial e as nosas
capacidades industriais, ver
cómo a Deputación pode pór
o seu gran de area para axudar
aos nosos sectores produtivos
na recuperación económica e
a xeración de emprego”.
Acompañado polo alcalde
de Oroso, Manuel Mirás, o deputado
responsable da área de
Economía da Deputación, Antonio
Leira, e por varios membros
do goberno local orosino,
González Formoso visitou as
plantas que Vegalsa e Gamesa
teñen no polígono industrial
de Sigüeiro.
En Vegalsa, a comitiva
foi recibida polo director de
Loxística, Fernando Casal,
e a directora de Relacións
Institucionais da empresa,
Gabriela González, que os
acompañaron nun percorrido
polos 32.000 metros cadrados
cos que conta a súa plataforma,
dotada dos sistemas
de xestión e loxística máis
modernos da distribución alimentaria,
“O compromiso de
Vegalsa-Eroski con Oroso tradúcese
na nosa contribución á
xeración de emprego e riqueza
na comarca. Dende a compañía
sumámonos ao impulso do
Concello instalando a maior
plataforma de mercancías xerais
que existe na actualidade
en Galicia e que supuxo un importante
impulso á economía da
zona coa creación de 270 postos
de traballo especializados”,
afirmou o director de Loxística
da compañía, Fernando Casal.
A continuación o presidente
da Deputación e o alcalde visitaron
tamén a planta de Gamesa
no polígono de Sigüeiro, dedicada
ao reacondicionamento de
grandes compoñentes das turbinas
eólicas. O xerente da planta,
Rubén Carranza, explicou a
labor que se desenvolve nesta
empresa, que da traballo a máis
de 60 persoas e que está considerada
como o maior centro de
reparación de multiplicadoras
do mundo, con máis de 1.500
reparacións efectuadas con
éxito nos últimos catro anos.
Carranza explicou a historia
da implantación da empresa en
Sigüeiro e a súa progresiva especialización
na reparación destas
pezas, ás que definiu como
“o corazón do aeroxenerador”.
Unha actividade cunha gran
complexidade técnica, ao tratarse
de máquinas de hasta 40
toneladas de peso con “precisións
de reloxería” de entre 3 e 4
micras (inferior á de un cabelo
humano) nas súas engrenaxes.
Ao remate das visitas, o alcalde
Manuel Mirás declarouse
“satisfeito e impresionado polo
gran nivel que teñen as empresas
implantadas en Oroso, que
son unha importante fonte de
emprego para os veciños e repercuten
moi positivamente no
crecemento do municipio” e
salientou a “implicación e colaboración”
de moitas destas
firmas na vida sociocultural da
localidade, patrocinando ou colaborando
na organización de
actividades culturais e eventos
deportivos.
Fontes: Deputación de A Coruña.
concello de Oroso, Lindeiros
O Presidente da Deputación nas instalacions de Vegalsa en Sigüeiro.
Foto: concello de Oroso
Piden en O Pino o
arranxo dos locais
sociais do concello
O Psoe presentou as propostas para os
plans da Deputación
A Deputación aprobou este
pasado mes as bases dos Plans
de Obras e Servizos, POS, e
Plans de Accións Social, PAS.
O primeiro deles está destinado
como tódolos anos a distintos
arranxos e obras e o PAS esta
encamiñado a financiar investimentos
sostibles que teñan un
carácter social. Por estes plans
o concello de O Pino percibirá
algo máis de 660.000 € dos que
cerca de 400.000 son os dedicados
ao PAS.
O Psoe pide que con estes cartos
se acondiciones un local con
distintas salas na parroquia de
Arca e que poida ser usado por
tódalas entidades socias do concello,
os socialistas propoñen
edificios como a antiga Cámara
Agraria ou a antiga Casa Consistorial.
Outras das medidas
propostas para estes cartos son
o acondicionamento de locais
sociais como os de Lardeiros,
Gondar, Ferreiros (Tele Club) ou
o de San Miguel. O Psoe pide
tamén melloras e ampliación do
parque infantil, sito na rúa Forcarei,
dotando ao mesmo dunha
estrutura que poida facilitar
sombra o mesmo, para que os
cativos poidan gozar da instalación
en época estival.
No capitulo dedicado a obras
as propostas socialistas van desde
o remate dos arranxos que
quedaron pendentes do 2015,
ou arranxos nas estradas de A
Torre (Ferreiros - San Breixo)
a Ramil (San Mamede de Ferreiros),
e Oza (San Mamede
de Ferreiros) a límite con Touro,
ata a construción de beirarrúas,
substitución de alumeado
público, e rede de saneamento
(pluviais e fecais) na rúa os
Mollados parroquia de Arca ou
que se comece cun Plan de Sinalización
Vertical para todo o
Concello. A situación económica
do concello, obrigado a pagar
un millón de euros, fai que estes
programas sexan imprescindibles
para os veciños.
Fontes: Psoe O Pino, Lindeiros.
carnicería

6
Lindeiros
-

novembro e decembro 2015 7

8 Santiago
Lindeiros
Doce codelas de millo. (IV)
A muller na caixa
por Jorge del Oro Aragunde
-¿Podo levar unha destas cabazas, avoa? -preguntou Marina toda
contenta.
-¿E logo para que a queres? -respondeulle a avoa mentres
desplumaba un polo.
-É para a festa de Halloween...
-¡Ai! ¡A trapallada esa do “ghalogüín”! -bufou a vella-. ¡Boa gana
tedes de estragar unha cabaza cunha festa de fóra!
-Chámalle Samaín, se queres, que ao final vén todo do mesmo
-defendíase fera a Marina.- Trátase de celebrar que os defuntos
están máis preto dos vivos...
-Os defuntos non se achegan a ninguén -interrumpiuna brusca,
secando as mans contra o mandil-. Cando un marcha non
volve. Todo o demais son contos que nacen do medo, da mala
conciencia e de catro cousas raras.
Marina sacou un paquete de galletas do peto e ofreceulle unha á
avoa coma quen non quere a cousa.
-¿Cousas raras coma cales? -preguntou sorrindo.
A avoa colleu unha; eran de chocolate.
-A familia do teu avó coidaba da igrexa -empezou a contar,
logo de dar un bocado-. Sempre deron acólitos, campaneiros
e sancristáns. Cando el era un rapaz o enterrador e mais o seu
axudante foron baleirar un nicho dos importantes, dos que
hai dentro do templo. Mandaron a teu avó a limpar a sancristía
porque dicían que era demasiado novo para axudar con aquilo.
Ao cabo dun anaco apareceron espantados na sancristía, dicindo
que a defunta do nicho non estaba morta de todo. El botuse a rir e
chamoulles parvos; que tal cousa non era posible. Eles desafiárono
a ir vela, que se atrevese a ir alí atravesando a igrexa ás escuras. E
teu avó marchou todo teso, sen pensalo. Era inverno e na igrexa
non había máis luz ca un par de farois dos enterradores e varias
candelas prendidas. Foi ata o nicho, que tiña a pedra sacada e
a caixa a medio caer no chan. A tapa soltárase e dentro había
unha muller amortallada. Estaba tan enteira coma o día que a
enterraron; ou iso parecía. Teu avó achegouse ben e puido ver
que a pel era un coiro seco, os ollos estaban afundidos e baleiros.
Sempre que o contaba dicía que debeu ser unha muller ben
bonita para lucir así despois de corenta anos enterrada. Tentou
a caixa co pé e o corpo moveuse coma se quixese saír porque
non pesaba nada. Unha cousa rara, si, pero o nicho estaba lonxe
da humidade, a caixa chea de teas e a muller xa era fraca cando
a enterraron. Era cousa diso e non de asuntos de aparecidos
ou medio mortos. Volveu á sancristía, onde os enterradores
escorrentaban o medo co viño da misa. “Está seca coma un coiro,
papóns” dixo facendo mofa deles. “¡Cagho no demo, Xan! ¡Es
igual ca teu pai; non lle tes medo a nada!”. El mirounos todo serio,
cun aire de persoa insultada. “Si, teño tal” replicoulles. “E logo ¿a
que lle tes medo ti, trasno?”, preguntoulle o enterrador inquedo,
esperando outra burla das súas. “Á fame”, contestou.
Ames baixa o IBI sen acordo claro dos grupos
Aprobouse con 9 votos a favor e 12 abstencións
Unha baixada de impostos
que non queda clara, a oposición
amiense presentou distintas
propostas aínda que deixou que
o goberno municipal seguira co
seu plan.
O executivo informou no pleno
de outubro que a súa intención é
establecer medidas de fiscalización
progresivas coa intención
de redistribuír os recursos e incorporar
novas bonificacións.
En este contexto explicouse que
o IBI baixa de 0.5 a 0.44 eliminando
reducindo a taxa imposta
nos últimos 4 anos. Os inmobles
desocupados durante dous anos
terán un recargo do 25% e existen
distintas bonificacións para
as familias numerosas con membros
en paro ou para as vivendas
que instalen sistemas de aproveitamento
térmico o eléctrico de
enerxía solar.
Antes estas propostas Pacto X
Ames presentou enmendas encamiñadas
a baixar o imposto
ao 0.40 pero a falta de informes
técnicos impediu a votación das
mesmas.
Ciudadanos mostrouse máis
favorable a que as baixadas foran
progresivas e Ames Novo propuxo
debater primeiro os orzamentos
do 2016 para saber si esta
baixada de impostos, e a consecuente
diminución de ingresos,
pode afectar a prestación dalgún
servizo municipal.
Fontes: Ames Novo, Ciudadanos,
concello de Ames, Pacto x Ames,
Lindeiros
Oroso actualiza as ordenanzas fiscais
Os cambios seguen o establecido no plan de saneamento do 2009
O pleno de outubro en Oroso
caracterizouse pola unanimidade
xa que todos os grupos municipais
fixeron valer o acordo
tomado polo pleno en xuño de
2009, data na que se aprobou o
Plan de Saneamento Económico
e Financeiro que establecía as
actualizacións das distintas taxas
municipais nos seguintes anos.
A partir do 1 de xaneiro de
2016, o imposto sobre bens inmobles
pasa do 0,46% ao 0,47%;
o coeficiente do imposto sobre
vehículos de tracción mecánica
pasa do 1,16 ao 1,17; e o imposto
sobre o incremento de valor dos
terreos de natureza urbana actualízase
ao 2,64% (sobre o 3,7%
máximo que permite a lei) e a
taxa do lixo medra unha media
de 13 céntimos.
Por outra banda, a taxa pola
subministración de auga reducirase
nun 0,5%, de acordo coa
baixada do IPC. E é que a taxa de
abastecemento de auga non está
incluída nas actualizacións previstas
dentro do Plan de Saneamento
Económico Financeiro,
senón que depende da evolución
do IPC.
O pleno aprobou a modificación
da ordenanza fiscal reguladora
dos prezos públicos pola
prestación de servizos culturais,
educativos, deportivos e de ocio,
que supón un cambio na xestión
dos mesmos e substitúen ao
modelo de autoliquidación. Así
mesmo, aprobouse unha nova
ordenanza fiscal reguladora do
prezo público das instalacións
deportivas municipais, que sinala
que as asociacións que queiran
utilizar de balde as instalacións
deberán estar rexistradas no
Rexistro de Asociacións do Concello
de Oroso.
Fontes: concello de Oroso, Lindeiros
Ordes sumarase aos camiños ao cole seguros
O último pleno aprobouse unha moción do Psoe en este sentido
O primeiro da bisbarra en recuperar
a tradición foi Santiago e
parece que o seguinte será Ordes.
A voceira socialista, Verónica
Gómez, defendeu a importancia
de acometer o camiño escolar seguro
para nenos e nenas a partir
de 2º de Primaria que se dirixan
aos CEIP Castelao e Campomaior
e conseguiu que a súa pro-
posta fora aprobada.
Verónica Gómez sinala que
“haberá que establecer un punto
de encontro para que se xunten
todos os nenos con algún pai da
ANPA, que terá que controlar
que todos os nenos que están
anotados nesa parada cheguen
correctamente ao colexio así
como agardar se algún deles queda
rezagado na marcha”. Ademais,
os socialistas propoñen a
participación dos establecementos
a través da colocación de distintivos
para que, se algún neno
ou nena se desorienta, saiba que
pode preguntar neles.
Fontes: Psoe Ordes, Lindeiros

novembro e decembro 2015 Santiago 9
O Foro Cívico apoia a
permanencia do 061
A directiva visitou as instalacións de San Marcos
Hai meses a Xunta de Galicia
manifestou o seu interese de
trasladar os servizos centrais do
061 e 112 de Santiago de Compostela
a A Estrada, as entidades
integradas no Foro piden
á Administración autonómica
a rectificación desta decisión
adoptada de forma “unilateral”
e sen diálogo co propio servizo
afectado e coa cidadanía.
En opinión do Foro, non existen
“causas obxectivas” que
motiven este cambio de situación,
ademais de supoñer un
investimento innecesario na
construción dun inmoble e a súa
consecuente dotación tecnolóxica,
cando actualmente non se
dispón dos recursos e se está a
recortar en todo tipo de servi-
euros, no mes de xuño, e que estaban
pendentes da supervisión
e informe do arquitecto municipal
para súa execución. Os populares
presentan unha moción
para o pleno de novembro pedindo
información dos motivos
deste atraso e a que se acometan
de inmediato os traballos de
acondicionamento do edificio.
O estado actual de conservación
do inmoble, hoxe dedicado
a uso socioculturais, fai que
sexa necesaria unha serie de
melloras. Neste senso, os populares
consideran prioritaria a
adaptación dos baños á norma-
zos. Unha representación do xustificación obxectiva algunha.
Foro Cívico Empresarial visitou Tamén sinala que as sinerxías
as instalacións da Central de esgrimidas na xustificación
O Foro manifestou o seu apoio
para que o servizo se manteña
entre o 061 e o 112 xa xorden
hoxe por estar ambos servizos
en Santiago de Compostela e situados en Santiago. Esta unión
non se traslade a A Estrada, xa
que “non supón unha melloría e
non responde a motivacións de
carácter técnico”. O Foro considera
que o traslado suporía unha
entre os dous servizos mellora
tamén pola coordinación coa cabeceira
sanitaria, onde destacan
entidades como a Universidade
de Santiago, o CHUS ou o Colexio
Médico. E desde o punto
perda de recursos humanos
con experiencia na atención de de vista da situación xeográfica,
urxencias e emerxencias, pola o Foro apunta que a actual contorna
negativa de moitos técnicos especializados
da central ofrece mellores
a desprazarse ao comunicacións, como son o aeroporto
municipio pontevedrés.
O Foro Cívico Empresarial de Lavacolla, a autopis-
ta AP-9 e o AVE.
considera que se trata dunha decisión
política, adoptada de forma
“pouco transparente” e sen Fontes: Foro Cívico, Lindeiros.
Demandan arranxos no antigo
CEIP Ramón Cabanillas
O PP di que as obras están orzamentadas desde xuño
O Grupo Municipal do Partido
Popular insta ao actual
Goberno local a que redacte
un plan de melloras necesarias
e urxentes do antigo CEIP Ramón
Cabanillas e que acometa,
á maior brevidade posible, as
obras de reparación da cuberta
deste contedor cultural, así
como a mellora dos baños e a
coa adaptación dun deles para
persoas con problemas de mobilidade,
de acordo normativa
vixente.
O grupo popular lembra que
estas dúas actuacións foron orzamentadas
en preto de 30.000
tiva, para que as persoas con
problemas de mobilidade poidan
utilizalos, e a reposición da
cuberta do edificio, que debido
o seu deterioro está causando
importantes problemas de humidade
e confort no edificio.
A demanda do Partido Popular
súmase a outras como
arranxos na rua da Cañoteira ou
a restauración do Lavadoiro de
Cornes, reclamacións que serán
levadas ao pleno municipal.
Fonte: PP Santiago, Lindeiros
Reclaman mellor
sinalización nos
desvíos de Conxo
O BNG insta ao goberno local a que faga
seguimento dos traballos
O grupo municipal do BNG
demanda melloras na sinalización
viaria dos desvíos motivados
polas obras de Conxo, en concreto
do que vai cara ao hospital que
só dispón dun indicador inicial e
carece dos seguintes letreiros necesarios
nas bifurcacións.
Deste xeito, o BNG reclama
que o Goberno local se preocupe
por supervisar a marcha das
obras, os compromisos adquiridos
coa veciñanza e comerciantes
do barrio e mais a correcta
sinalización dos desvíos provisionais,
posto que son moitos os
vehículos que atopan dificultades
O concello liquida o
servizo de ORA
Unha sentenza do TSXG anulou a concesión
á empresa Setex Aparqui
A Xunta de Goberno acordou
a execución da sentenza do
Tribunal Superior de Xustiza
de Galicia que deixou sen efecto
a adxudicación da concesión
da ORA e o guindastre a favor
de Setex Aparqui. Posto que a
inmediata suspensión do servizo
suporía un grave quebranto
ao interese público acordouse
tamén a continuidade de Setex
Aparqui por un período de tres
meses, prorrogable. Nese prazo,
o Goberno local decidirá
se convocar un novo concurso
ou remunicipalizar o servizo.
O concelleiro de Medio Am-
para chegar ao destino cos cambios
introducidos na zona que
está mal sinalizada.
Ademais, o grupo municipal
nacionalista insiste en facerlle
seguimento ás obras de Conxo
para evitar máis demoras que
prexudican tanto a residentes,
como a comerciantes e a persoas
que circulan por esta arteria de
comunicación a diario, tendo en
conta que xa acumulan un atraso
importante e as molestias que
causan na zona.
Fontes: BNG Santiago, Lindeiros
biente e Convivencia explicou
que a vontade do Executivo é
esta última, se ben aclarou que
a decisión final dependerá dos
estudos económicos e xurídicos
que se están realizando. Tamén
se están elaborando informes
sobre a liquidación do contrato,
para determinar se é preciso
pagarlle algunha indemnización
a Setex Aparqui, ou se é a empresa
a que lle ten que abonar
algunha cantidade ao Concello.
Fontes: concello deSantiago,
Lindeiros

10 ciencia e tecnoloxía
Lindeiros
Andrés Gómez Tato
Doctor en Ciencias Físicas por la USC y responsable del Departamento
de Aplicaciones y Proyectos del Centro de Supercomputación de Galicia
(CESGA). Trabajó para diversas empresas del sector de las Tecnologías
de la Información y las Comunicaciones como SERMATICA, CESATEL o
Unisys España. Actualmente participa desde el CESGA en proyectos de
investigación y desarrollo tecnológico, tanto europeos como nacionales,
en donde colabora habitualmente en la difusión de sus resultados.
Con la voz de Occam
La luz del sonido
Muchas veces la ciencia necesita grandes, enormes, gigantes aparatos para poder ver las partículas más
pequeñas de la materia u observar lo más grande, como las galaxias que rodean la Tierra por todas partes.
Estos experimentos nos aportan más conocimiento que nos permiten acercarnos a comprender la Naturaleza
y responder a las preguntas que nos hacemos desde siempre: ¿qué somos, de dónde venimos y a dónde
vamos? Los costes son también enormes. Y casi siempre cuesta mucho que la mayoría de las personas
entienda la necesidad de invertir esas grandes cantidades de dinero.
Sin embargo, también hay una ciencia más modesta en recursos económicos e infraestructura. Tan modesta,
que incluso el experimento se puede hacer en el garaje de casa y que se empeña en desafiar nuestra
inteligencia y conocimientos. Uno de estos fenómenos es la generación de luz por el sonido. Tiene un
nombre que me encanta: sonoluminiscencia. Este fenómeno inicialmente fue descubierto en 1933 por los
investigadores Marinesco y Trillat que reportaron el efecto de los ultrasonidos (sonidos que no son audibles
por los humanos por tener una frecuencia muy alta) sobre las antiguas placas fotográficas. Un año
más tarde, en 1934, los investigadores alemanes Frenzel y Schultes lo observaron en agua que estaba
expuesta también a estos sonidos, al parecer mientras estaban investigando sobre el sónar que utilizan los
militares para localizar objetos bajo el agua. Pero tuvieron que pasar casi 60 años para que se pudiera estudiar
el fenómeno en detalle gracias al trabajo del físico colombiano Felipe Gaitan en 1989, que desarrolló
la tecnología para realizar el experimento de forma sencilla en el laboratorio.
La sonoluminiscencia aparece como una luz que flota en el medio de un recipiente con agua que se
expone a ultrasonidos. Es como una pequeña luz fantasmal. Se produce por el efecto combinado de los
ultrasonidos sobre una burbuja de aire que se encuentre dentro del líquido. Todos podemos ver esas burbujas
en el agua cuando la agitamos. Si a la vez que se producen las burbujas bombardeamos el agua con
ultrasonidos, se produce la luz en el interior del líquido.
Una burbuja es como un equilibrista. El aire que está dentro de la burbuja contrarresta la fuerza que
ejerce el agua que la rodea. Cuando se le aplica el sonido, en un primer momento este hace que la presión
del agua sobre la burbuja decrezca, el aire empuja los bordes de esta, creciendo en tamaño. Su volumen
se puede multiplicar por 1000 en esos casos. Sin
embargo, cuando llega la cresta de la onda del sonido,
la presión que ejerce el líquido sobre la burbuja
de aire se incrementa, por lo cual tiene que reducir
de nuevo su tamaño. Y lo hace de forma vertiginosa.
Su temperatura interna también crece llegando
a temperaturas de 10000 ºC o superiores, es decir,
temperaturas equivalentes a las de la superficie del
Sol. Y en ese momento de colapso emite un intenso
pero cortísimo pulso de luz. La mayor parte de la luz
se emite en frecuencias que no son apreciadas por el
ojo humano. Y es ahí donde nuestro conocimiento
se desvanece, ya que hasta el día de hoy no se sabe
muy bien el motivo de esa explosión de luz. Pero ahí
está, desafiante, en el medio del agua esperando por
nosotros.
La sonoluminiscencia se genera artificialmente en
laboratorio en condiciones controladas. Sin embargo,
con el tiempo se ha visto que en la Naturaleza hay fenómenos
similares. Por ejemplo, hay un animalillo
marino llamado “camarón pistola” que aprieta sus
tenazas a tal velocidad y con tanta fuerza que genera
una gran burbuja. Esta al colapsar genera un gran
estruendo submarino y también un pulso de luz. Y
es que observar detenidamente la Naturaleza cercana
también puede generar una Gran Ciencia. ¿O no?
Iñaki Quenerapú
Novas Tecnoloxías
Evanxelizador tecnolóxico.
Profesor de informática
e consultor en temas
de dixitalización e alfabetización
dixital. Tamén
d es e ñ a d or g r á fic o, té c n i-
co de márketing para novos
medios e programador
web. Cando sexa maior
quere ser monologuista.
http://quenerapu.com
Pon un wiki na
túa vida
Non podo crer que en todo o
tempo que levo colaborado con
Lindeiros aínda non falara dos
wikis. Son a miña ferramenta
favorita para almacenar coñecemento.
Vou ver se vos convenzo
sobre as súas vantaxes:
O wiki é unha ferramenta web
que inventou un tal Ward Cunningham
en 1995. O wiki é,
literalmente, a forma máis rápida
de crear un sitio web. O
nome wiki ben dunha palabra
hawaiana que significa precisamente
«rápido». Os autobuses
que che levan directamente
desde o aeroporto de Honolulu
ate o centro urbán chámanse
«Wiki Wiki Shuttles». :)
Cando escribes nun wiki calquera
palabra que escribas podes
convertela nunha ligazón.
Calquera. Se eu escribo nun
wiki, por exemplo «revista
[[Lindeiros]]» (así, coa palabra
Lindeiros rodeada por dobles
corchetes) estou dicíndolle ao
wiki que quero que a palabra
Lindeiros sexa clicable. Calquera
palabra que escribas rodeada
con dobres corchetes será clicable:
será unha ligazón. Calquera
palabra en calquera parte do
texto. E con qué enlaza esa ligazón?
Pois enlaza cunha páxina
que se chama como esa palabra
dentro do wiki. Se eu fago clicable
a palabra [[Lindeiros]], ao
clicar nela levarame a unha páxina
dentro dese sitio web que se
chama lindeiros. E aquí poden
pasar dúas cousas: se xa existe
dentro do wiki unha páxina que
se chama Lindeiros, verei esa
páxina. Se non existe tal páxina
verei un convite para creala.
A idea é revolucionaria. En
lugar de crear as páxinas e
logo escribir ligazóns a elas,
creamos primeiro as ligazóns
e ofertamos ao usuario a posibilidade
de crear esa páxina
se non existe ou de acceder
a ela se xa existe. E mesmo se
tes permisos para elo, non só
poderás leela, senón editala.
Wikipedia (o wiki máis famoso
de todo Internet) funciona precisamente
así: calquera persoa do
mundo pode editar calquera das
páxinas de Wikipedia e calquera
persoa do mundo pode crear
páxinas novas. Por suposto, isto
sería un caos se Wikipedia non
incluíra un sistema de arbitraxe
que permite que supervisores
eliminen os textos que non son
pertinentes. Falo de arbitraxe,
non de censura; aínda que
todo é discutible, por suposto.
Eu uso os wikis a diario para
almacenar todo o que aprendo.
Sérvenme para me manter máis
ou menos organizado dentro do
caos que son. A miña ferramenta
de wikis favorita é Dokuwiki
pero hai moitas outras. Podes
comparalas no sitio web wikimatrix.org
e probar a que máis
che guste.
Puedes seguir a Andrés en:
http://www.conlavozdeoccam.blogspot.com.es/
Ilustración: Marus Frieiro

novembro e decembro 2015 11
Os veciños participarán nas estratexias de
emprego que aplicar no futuro de Santiago
O concello abre un proceso de participación para definir os plans dos próximos 5 anos
A concelleira de Igualdade,
Desenvolvemento Económico e
Turismo, Marta Lois, presentou
o proceso participativo que está
desenvolvendo a Axencia Local
de Colocación para deseñar
as estratexias de emprego que
se implantarán na cidade nos
próximos cinco anos. Trátase
dun proceso aberto á participación
tanto dos axentes económicos
e sociais da cidade como
de todas as persoas interesadas,
no que polo momento xa teñen
colaborado 281 persoas, entre
Martiño Noriega confirmou
que o Goberno local está falando
coas partes implicadas para
anular o convenio coa concesionaria
do estacionamento
de Galeras que contemplaba a
construción de novos accesos ao
aparcadoiro ocupando espazo
público. O alcalde transmitiulle
estas conversas á Asociación
de Veciños do barrio, nunha
reunión celebrada no Pazo de
Raxoi.
Noriega explicou que o goberno
local sintoniza coas reclamacións
da Asociación de
Veciños, e asegurou que a empresa
concesionaria do aparcadoiro,
Tugalo, está amosando
boa disposición para a anulación
do convenio. Aínda que
a priori a medida non suporía
o pago de indemnizacións, o
rexedor insistiu na prudencia
por parte do executivo porque,
lembrou, “o convenio está
inmerso en procedementos
administrativos e xudiciais”.
Aínda que o convenio co estacionamento
era a principal
preocupación da Asociación
de Veciños de Galeras, os seus
representantes de entidades e
institucións, veciños e persoas
desempregadas.
O proceso de participación
cidadá conta con varias espazos
de reflexión e intercambio destinados
a conxugar as opinións
máis formais dos representantes
das entidades e institucións que
traballan no ámbito do emprego,
as opinións de expertos en temáticas
concretas e as opinións
dos cidadáns. Os resultados destas
múltiples espazos servirán
de base para a concreción do
O concello quere
anular o convenio co
parking de Galeras
O alcalde mantivo unha reunión coa
asociación de veciños onde se tocaron
distintos temas
responsables aproveitaron a
xuntanza para formularlle ao
alcalde outras demandas. Unha
delas tén que ver coa Casa das
Máquinas de Fenosa, que o colectivo
pretende que se abra á
cidadanía como un espazo multifuncional
que poidan utilizar
os veciños e empresarios da
zona, e mesmo a comunidade
educativa do colexio Raíña Fabiola.
Martiño Noriega explicou
que no edificio aínda hai un
transformador, e adiantou que o
Concello xa está en conversas
con Fenosa para que o retire e
poder arranxar os problemas
de seguridade que presenta o
inmoble. Os veciños de Galeras
tamén se interesaron pola
situación do antigo Hospital Xeral,
que consideran idóneo para
ubicar un centro de día para
persoas maiores. Ao respecto, o
alcalde lembrou que o papel do
Concello neste caso é de “axente
facilitador”, porque buscarlle un
novo uso ao edificio “depende
da iniciativa privada e, polo tanto,
non hai garantías de éxito”.
Fontes: concello de Santiago,
Lindeiros.
próximo Pacto Local polo Emprego,
que será a base para a elaboración
dun Plan de Emprego.
O espazo máis formal é o da
Mesa Polo Emprego, un órgano
de participación municipal
no que están representados a
Universidade de Santiago, Sindicatos,
Cámara de Comercio,
Plataforma polo Emprego,
Asociación de Empresarios do
Polígono do Tambre e Asociación
Hostalería Compostela. O
papel da Mesa é supervisar o
proceso e validar o documento
final en base as liñas marcadas
desde o proceso participativo.
Entre o 6 e 13 de novembro, o
Equipo de Redacción do Plan
realizará os traballos de redacción
dun documento que se
aprobará o 19 de novembro.
Todas as persoas interesadas en
participar neste proceso aberto
poden inscribirse nas diferentes
Mesas do FOCO a través da
web da Axencia Local, onde poderán
atopar información máis
detallada sobre o evento, consultar
documentación sobre o
proceso, ver o listado de Mesas
de participación previstas para
os días 5 e 6 de novembro e inscribirse
para participar de forma
activa.
Tamén poden inscribirse no
981 543 06.
O equipo de goberno comeza
con esta inciativa cara a ampliar
a participación nos próximos
anos en outras área da cidade.
Fontes: concello de Santiago,
Lindeiros.

12 educación
Fátima García Doval
Doctora en Pedagogía e Innovación Educativa.Experta en tecnología y
Accesibilidad. Maestra de inglés, pedagogía terapéutica y audición y lenguaje;
licenciada en filosofía y letras con la especialidad de pedagogía e investigadora
en tecnologías y accesibilidad. Trabaja en un centro de educación especial en
Santiago de Compostela.
http://discapacitodos.com/
Educación:nin rosa nin negra
A educación necesita unha reforma profunda. Poucas cousas, ou ningunha, xeran maior consenso
no noso país. Nin unha soa quenda de goberno democrático, fóra da UCD, resistiuse a meterlle
man ao asunto.
Polo que se ve está todo mal. As materias que se estudan, a repartición dos contidos nos diferentes
cursos, as horas e o horario de clase, a formación inicial e continua do profesorado, as cifras de abandono
e fracaso escolar, o reparto de alumnado-profesorado, os recursos pedagóxicos dispoñibles, a
atención especializada... Do debate dos deberes mellor pasamos. Un desastre, vaia.
Hai que cambialo todo. O problema, o gran problema, é que non temos nin o máis remoto indicio
de alcanzar un consenso sobre que reforma implantar. Queremos cambiar o vestido pero non logramos
acordo sobre a cor, a forma, a lonxitude e os seus complementos. Así, loxicamente, non pasamos
do probador. Quita e pon. Pon e quita.
Este ir e vir de furibundos cambios instalou no imaxinario popular do noso país unha visión absolutamente
pesimista e tremendista do sistema educativo no que se escolarizou a metade da poboación
española. É certo que houbo numerosos cambios pero o seu esquema fundamental e, sobre
todo, as prácticas de aula, seguen razoablemente estables desde a lei do setenta, coñecida neste mundillo
como Lei Villar Palasí, a lei da EXB. Obviamente a tan traída e levada LOXSE supuxo un reto
importante ao estender a educación obrigatoria en dous anos e xerar unha etapa secundaria obrigatoria.
Si. Pero, como dicía, as prácticas de aula e de centro non sufriron un cambio substancial para dar
resposta a este novo esquema.
Os nosos escolares seguen estudando, por exemplo, o cinco sentidos aristotélicos (vista, oído, gusto,
olfacto, tacto) coma se fosen os únicos existentes. Calquera libro da década dos 70 serviría para
explicar ese tema, e moitos outros, hoxe como entón, coa única excepción do aire vintage que tiñan
aqueles libros e, sobre todo, as súas ilustracións. Pero o peor é que calquera dos nosos profesores daqueles
anos da EGB, podería ser trasladado no tempo a unha aula actual e seguiría coa materia coma
se tal cousa. Sorprenderíalle ter unha aula con tan poucos alumnos, e, tal vez, levantaría un pouco a
cella ao ver un proxector de diapositivas raruno colgado do teito. Cambiámoslle ao vestido a cor e os
complementos pero non inventamos un tipo de indumentaria radicalmente nova.
E isto non é malo de por si. De feito eu diría que é mesmo bo en certos aspectos. A educación é
un asunto de vital importancia desde que o Homo agrupouse en sociedades complexas con división
do traballo. Hai constancia de sistemas escolares máis ou menos organizados desde, polo menos, os
primeiros vestixios de escritura, en torno ao ano 2000 a.C., en Sumeria. Escolas nas que un mestre
ensinaba a un grupo de aprendices
sentados en filas nunha aula cadrada,
mediante a consecución e repetición
das tarefas que este impuña.
Catro mil anos e unha aula segue
sendo unha aula.
Claro que hai marxe de mellora.
Sempre. Pero por moitas reformas
que aprobemos, e escola non vai mellorar
se non é da man da sociedade.
O noso sistema educativo, cos seus
puntos fortes e débiles, como todos
os sistemas educativos do mundo,
non será tan rosa como vaticinan os
preámbulos das leis educativas, pero
tampouco tan negro como nos empeñamos
en velo día a día.
A reforma máis urxente é, por tanto,
empezar a ver a escola en positivo,
porque a escola somos todos.
Unha investigación en
Comunicación premiada
nos ‘Oscar da consultoría
política’
A tese ‘Storytelling personal
en el relato político. Análisis
de los contenidos publicados
en Youtube por los candidatos
gallegos en las elecciones
municipales de 2011’ acaba de
ser recoñecida co premio Reed
Latino, coñecido como o ‘Oscar
da consultaría política’, na
modalidade de Mellor Manual,
Libro ou Tese de Comunicación
Política. O seu autor é Pablo
Vázquez Sande, quen acadou a
máxima cualificación, sobresaliente
cum laude, no acto de defensa
e mantemento celebrado o
pasado agosto.
O premio é un “recoñecemento
claro para os investigadores
da USC e nomeadamente para
os do Departamento de Ciencias
da Comunicación”, apunta
Pablo Vázquez que agarda
que o galardón permita poñer
en valor a investigación de Humanidades
e Ciencias Sociais,
“consideradas en ocasións inferiores
ás dos eidos das coñecidas
como ciencias puras”.
Especialistas no estudo de
esqueletos e momias reuníronse
en Santiago
Procedentes dunha ducia de
países,un cento de especialistas
no estudo de esqueletos e momias
xuntáronse recentemente
na Facultade de Bioloxía da
USC para explorar as distintas
conexións entre a paleodieta e
a paleopatoloxía con especial
interese na aplicación dos máis
modernos métodos bioxeoquímicos
(ADN, isótopos estables
ou proteómica, entre outros). Ao
longo de dous días de encontro
presentáronse unha vintena
de relatorios e pósteres sobre
cuestións como a intoxicación
por chumbo debido ao consumo
de ron nas illas Orientais,
o achado de ovellas finlandesas
medievais alimentadas a bases
de peixe e feces humanas ou a
identificación de casos de lepra
na Europa Medieval mediante
ADN antigo.
A USC estuda cómo implantar
sistemas de xestión
eficiente en redes
enerxéticas
Lindeiros
Novas da USC
O Instituto de Investigacións
Tecnolóxicas da USC lidera o
proxecto Life+OPERE (Operación
Eficiente de Redes Enerxéticas),
que xurde coa intención
de implantar sistemas de xestión
eficiente en redes enerxéticas,
tanto térmicas como eléctricas,
en complexos con grandes consumos
para diminuír o impacto
medioambiental deste tipo de
e d i fi cios.
O grupo de investigación, en
colaboración con EnergyLab
e co horizonte de decembro de
2016, pretende demostrar a viabilidade
do que propón mediante
a implantación dun proxecto
de xestión enerxética nalgunhas
das grandes instalacións que a
Universidade de Santiago de
Compostela posúe no Campus
Vida. En concreto, buscan
reducir o consumo de enerxía
térmica nun 30% e de emisións
contaminantes nun 35%
aproximadamente.
A USC no proxecto europeo
‘Dinámicas Urbanas’
A Universidade de Santiago
participa no proxecto europeo
Erasmus+ ‘Dinámicas urbanas’
que busca desenvolver un modelo
de formación válido para
xestionar os problemas territoriais,
sociais e culturais aos
que se enfrontarán no futuro as
grandes cidades desde a previsión
da súa evolución.
No proxecto, liderado pola
Universidade alemá de Kiel,
participan docentes e especialistas
das Universidades de
Santiago de Compostela e París
8 (Francia), e como asociados
extracomunitarios as Universidades
Federal de Pernambuco
(Brasil) e do Salvador (Arxentina).
Trátase dun dos primeiros
Erasmus+ concedidos a
grupos destas institucións, no
que traballa persoal investigador
dos ámbitos das Ciencias
Sociais e Humanidades, en especial
Socioloxía, Xeografía,
especialistas en crítica literaria
e expertos en estudos culturais.
Concretamente, da USC
participan Rubén Lois González
(coordinador), Anxo Abuín
(coordinador adxunto da USC)
e os profesores Fernando Cabo
e María José Piñeira.
Fontes: USC, Lindeiros

novembro e decembro 2015 empresa 13
Pode soar estraño pero, en certo
modo, o sistema de extracción de
mineral que emprega Erimsa é un
modo de reciclar a terra.
A empresa naceu en 1980 e na
actualidade ten 4 plantas en Begonte
(Lugo), Frades, Castillo
(Pontevedra) e Bóveda del Río
Almar (Salamanca), centros de
traballo nos que se desenvolveu,
ao longo deste tempo, un método
sustentable de extracción de cuarzo.
A empresa viu recompensado
este esforzo pola innovación co
1º Premio de Desenvolvemento
Sustentable na categoría de Medio
Ambiente - Boas Prácticas
Ambientais 2015 pola Federación
Española de Áridos e foi seleccionada
para os Premios Europeos da
Unión Europea de Produtores de
Áridos 2016. O compromiso de
Erimsa concrétase anualmente na
publicación dun informe ambiental
sobre o traballo realizado.
O método desenvolvido por
Erimsa, para a extracción do
cuarzo nas leiras, leva unha minuciosidade
que non aparenta; é
compatible coa actividade gandeira,
agrícola e forestal e páctase
sempre cos propietarios dos
terreos as condicións do aluguer
devolvéndollos no menor tempo
posible. A satisfacción é completa
xa que, non só sácaselle un rendemento
económico á terra, se non
que esta queda en mellores condicións
para ser traballada ao eliminarse
toda a roca.
O primeiro traballo que se leva
a cabo na finca é a extracción da
capa vexetal co máximo coidado
xa que ao final recupérase o terreo
con esa mesma terra. O seguinte
proceso é o de cribado que non
supera nunca o metro e medio de
profundidade, realízase en condicións
meteorolóxicas favorables
e nunca se traballa en máis de 2
hectáreas ao mesmo tempo; á vez
que se criba a roca, que se levará á
Erimsa: 30 anos reciclando a terra
planta para ser tratada, devólvese
ao chan a terra da que se extrae.
Finalmente, unha vez obtido todo
o mineral, se chaira o terreo e cóbrese
de novo coa terra que forma
o manto vexetal apartada na primeira
fase. Con este proceso non
se altera o uso da terra e mantense,
en moitos casos mesmo se mellora,
a súa produtividade.
A terra pode ser máis beneficiosa
do que se ve na primeira ollada.
Pode conter minerais necesarios
no presente e para o futuro. O
cuarzo é un mineral composto de
sílice, clave para o desenvolvemento
tecnolóxico con múltiples
aplicacións. O descubrimento de
novos usos favoreceu interesantes
avances en I+D+i, como os chips
de silicio para computadores, teléfonos
móbiles e outros dispositivos
electrónicos de consumo.
Os últimos avances en innovación
tecnolóxica son empregados pola
compañía nos diferentes procesos
para unha maior eficiencia, como
os modernos equipos de selección
óptica utilizados na fase de selección
do cuarzo.
Un exemplo máis do compromiso
ambiental de Erimsa é a
creación dun complexo lagunar en
Begonte de gran riqueza paisaxística
e cunha gran biodiversidade,
que permitiu a súa inclusión na
Rede Natura. A compañía realizo
o proxecto “Begonte Natura -
Ecoparque Lagoas de Riocaldo”
para promocionar, a nivel nacional
e autonómico, o Concello de Begonte
como un destino turístico
ambiental.
Erimsa ten ademais un compromiso
co emprego xa que nos seus
centros traballan 235 operarios e
na contorna das plantas creceron
distintas empresas de servizos auxiliares.
Outro dos obxectivos é os
0 accidentes que se persegue integrando
a prevención no proceso
produtivo, buscando o compromiso
en todos os niveis da empresa e
mellorando continuamente as condicións
de traballo e da formación
dos empregados.
A empresa conseguiu cambiar,
naqueles lugares nos que desenvolve
a súa actividade pero tamén
no seu sector, o tópico da extracción
de mineral invasiva e destrutora.
Os seus procesos de traballo
e a innovación constante converten
a Erimsa no modelo para seguir
no sector da minería e, abrigo,
na integración das empresas coa
súa contorna e co medioambente.
Teléfonos: Frades: 981 692 237 • Begonte: 982 160 322

14 rutas
Lindeiros
Rutas pola Comarca
De Santa Comba a Tordoia
Este mes pasamos por lugares
da bisbarra que marcan
o tránsito entre a zona centro
e costa da morte ou as rías
medias, unhas paisaxes moito
máis desoladas e que reflicten
moi ben esa sensación tan galega
entre a tranquilidade e a
tristura.
Partimos de Santa Comba
collendo a AC-400, unha estrada
pola que a 4 kilómetros
e medio pasaremos polas instalacións
de Granitos do Xallas,
unha inmensa escavación
a ceo aberto que sorprende ao
viaxeiro ao pasar unha curva.
Dous kilómetros máis adiante
atoparemos un desvío a esquerda
que nos leva a nosa primeira
parada. Desde este desvío, ao
que volveremos para continuar,
atoparemos a 3.2 km. a
igrexa de San Pedro de Xallas
de Castriz construída no século
XVIII e de estilo barroco, a
actual bóveda de canón sobre
arcos faixóns foi construída en
1854. Desde o lateral da igrexa
podemos disfrutar dunha magnífica
vista da comarca do
Xallas.
De novo na AC-400 seguimos
viaxe e 1.9 km. despois ,
no lugar de Bazar, paramos
para visitar a pequena igrexa
de Santa María de Bazar, está
a tan so 100 metros por una rúa
estreita que se mete a esquerda.
Data da mesma época que a de
Castriz, S. XVIII, pero en 1945
debido ao estado ruinoso no
que se atopaba foi reconstruída
case por completo, aínda así é
un bo lugar sobretodo para os
afeccionados a o patrimonio.
Continuamos pola AC-400 e
seguimos subindo ata o monte
Castelo, a 3.9 km., onde faremos
unha parada para camiñar
un pouco nun entorno único.
No monte Castelo podemos
atopar bastantes pistas de terra
polas que pasear rodeados de
torres eólicas, é unha sensación
curiosa
xa que os muíños fan un
ruído digno dunha película de
ciencia ficción é o mesmo tempo
hai unha tranquilidade absoluta.
En este monte nace una
flor única no mundo, descuberta
hai máis de 25 anos, no 1987,
por Francisco Javier Silva e que
lle puxo de nome Centaurea
Ultreiae pola súa proximidade
a Compostela, coa construción
do parque eólico temeuse
pola súa desaparición pero non
so aguantou se non que segue
crecendo a colonia. Esta cima
atópase a 599 metros sobre o
nivel do mar e sitúase entre
os concellos de Tordoia, Santa
Comba, Coristanco e Carballo.
A estrada pola que chegamos
ata aqui remata 2 kilómetros
máis adiante, no lugar chamado
O Empalme. Estamos na estrada
DP- 1914 que a esquerda
nos leva a Carballo e a dereita
cara a Santiago pero nos cruzaremos
e seguiremos do outro
lado pola AC-400. A dous kilómetros
chegaremos a Pedra
Salgueira, un bo lugar para tomar
algo e parar un anaco.
Estamos de novo nun lugar
con dúas estradas aos lados, a
AC-400 nos leva directamente
a A Silva pero nos colleremos
en primeiro lugar a estrada da
esquerda para visitar a igrexa
de Santa Mariña de Anxeríz.
Do século XVIII ten , máis alá
do valor patrimonial, a curiosi-

novembro e decembro 2015 rutas 15
dade de ser o exemplo perfecto
de como a morte forma parte
da sociedade galega xa que, estando
rodeada por completo de
panteóns, nun lateral atopamos
tamén un parque infantil.
Volvendo ao cruce do que
partimos collemos a outra
estrada, a que nos indica o
camiño cara ao Dolmen de Cabaleiros.
por esta estrada chegaremos
a aldea de Viladabade
onde podemos visitar tamén a
igrexa de San Cibran. Estamos
nunha zona dedicada maioritariamente
a gandería así que
será habitual atoparnos con vacas
pastando nos prados, vacas
que se achegan enseguida si
baixamos a facerlles unha foto.
A estrada remata na capital
do concello de Tordoia, Pontepedra
e desde aquí visitaremos
os dous monumentos máis interesantes
de este mes. A estrada
da que falamos remata na
CP-8401, xirando a esquerda
a 1.2 Km. , xunto a unha sinal
que indica fin de prohibición de
adiantar, atoparemos o Dolmen
de Cabaleiros tamén chamado
Casa da Moura. Por esas cousas
que ten este país si queremos
ver os carteis informativos
sobre os dolmens teremos que
volver atrás e baixar 150 m ata
chegar ao campo de fútbol,
alguén pensou que alí serían
máis visto pero non se decatou
que si non están ao carón do
dolmen non ten sentido ningún.
Foi declarado monumento
Histórico Artístico en 1975,
está formado por oito lousas e
ten un diámetro aproximado
de 30 metros é unha altura de
dous. Os dolmens son monumentos
megalíticos datados entre
o V milenio e o III milenio
A.C. , eran túmulos funerarios
e foron antigamente saqueados
xa que se cría que contiñan
riquezas.
Desde aquí volvemos ao último
punto, o cruce no que
xiramos a esquerda e agora
seguiremos pola dereita, a un
kilómetro xiramos a esquerda
cara a igrexa de San Xulián
de Cabaleiros, que deixamos a
nosa esquerda e continuamos.
Un pouco máis adiante pasamos
un cruce en forma de V
e collemos o ramal da dereita
e no segundo cruce a partir
de aí xiramos a esquerda para
subir ata a Área Recreativa de
Pedra Longa. So pola fermosa
vista que se contempla desde
o alto xa merece a pena pero o
que nos sorprende nada máis
chegar é unha enorme pedra,
en forma de menhir, de máis
de 4 metros de alto. Esta rocha,
cedida por uns veciños ao
concello, xunto co seu entorno,
esta chea de lendas; hai anos
os máis vellos contaban que a
trouxera a Virxe María; unha
das teses é que está asentada
sobre un castro e o conto máis
recente sobre ela data dos anos
50; o parecer, fíxose un concurso
para ver que conseguía
chegar a cima e os rapaces que
o conseguiron usando unhas
cordas dixeron que no cumio
existían certas inscricións. Sorprende
que aínda ninguén se
decidira a estudar a fondo canto
hai de verdade en esas historias
pero o certo é que a visita
merece a pena e resulta o lugar
perfecto para rematar a ruta de
este mes.
Fotos: Loli Fdez.

16 alcaldes
Rafa Sixto
alcalde de Teo
“A realidade social é moito máis permeable
que a realidade política e meter fronteiras,
que en esta rúa acabe un concello
e comece outro non ten ningún sentido...
ou o ten pero non podemos condicionar
os servizos a esa separación que é unha
separación artificial.”
Lindeiros
Entrevistamos ao alcalde
de Teo nun momento no que
aparece en tódolos xornais con
titulares que falan da súa intención
de integrar o concello
co de Santiago. Comezamos a
entrevista falando da singularidade
de ocupar o posto de
quen se vai de alcalde para o
concello veciño e preguntámoslle
si a el lle miraron aos
ollos para dicirllo
“É curioso porque é a primeira
vez que se dan tres alcaldes
do ámbito científico,
Martiño médico, Miñones
farmacéutico e eu químico así
que as cousas están cambiando.
Máis que mirarme aos
ollos foi un paso progresivo
dentro da asemblea e unha
aposta colectiva por que Martiño
dese o salto e meternos
nesa aventura de construír a
capital de Galicia.”
O sorriso asoma cando sacamos
o tema da fusión con
Compostela pero enseguida
embárcase nun longo discurso
que sen embargo é posible que
marque o que serán as políticas
dos dous concellos o longo
de esta lexislatura.
“Os titulares xorden a raíz
do que xa dixera moitas veces.
Creo que si algo tiveron estas
eleccións é que deron a posibilidade
de xestionar en común.
Eu podo xestionar o servizo
da auga porque estou convencido
pero si Ames, que está ao
meu lado, e Santiago, que está
ao meu lado, están coa mesma
intención iso da a posibilidade
de avanzar en procesos de
confluencia que doutro xeito
non se darían; e dicir, si en
eses concellos hai alguén que
cre que o xestión da auga ten
que ser por medio dunha empresa
privada iso imposibilita
polo menos confluír na xestión
dese servizo. Esa concepción
que temos os 3 alcaldes, aínda
que, por exemplo, o alcalde de
Ames é dun partido distinto,
é certo que nos gobernamos
co PSOE aquí en Teo, as eleccións
deron unha posibilidade
clara de avanzar en procesos
de confluencia e procesos de
confluencia significan xestión
común de servizos.
Eu poño sempre un exemplo
moi claro: nos agora coa
xestión da auga temos que
contratar un camión que nos
costa 60.000 euros ao ano e
que nos ven dous días a semana,
evidentemente non podemos
comprar ese camión
porque custa 200.000 euros
pero si nos compartimos a xestión
da auga con Ames, temos
o camión dous días un e tres
días o outro, nos lanzamos de
cabeza a comprar o camión
porque nun ano o amortizamos.
Quen di iso di a contratación
da luz, a xestión do lixo,
a xestión telefónica... cada
concello vaise pelexando coas
compañías telefónicas... non
ten ningún sentido e ademais
hai unha realidade social que
nos arrastra. A maioría, digo
da xente do concello, imos a
traballar a Santiago, ou imos
a comprar ao Milladoiro, ou o
autobús de Santiago entra nos
Tilos ou so do Milladoiro usan
unha depuradora de Teo... a
realidade social é moito máis
permeable que a realidade política
e meter fronteiras, que
en esta rúa acabe un concello
e comece outro non ten ningún
sentido... ou o ten pero non podemos
condicionar os servizos
a esa separación que é unha
separación artificial.
En esta lexislatura nos temos
que poñer como reto ser capaces
de superar iso e facilitarlle
a vida aos veciños e convencer
a xente de que os servizos
poden ser máis eficaces, mais
económicos e que para eles é
unha vantaxe dar eses pasos
de integración y a partir de
aí é onde eu digo que a longo
prazo, a longo prazo eu non
vexo outra saída que non pase
pola fusión, por que? porque
a fusión depende directamente
dos concellos mentres
que as áreas metropolitanas,
a comarcalización etc. teñen
outras vías e estamos vendo
que iso non funciona... a área
metropolitana está impulsada
desde o parlamento, agora temos
un transporte metropolitano
que a persoa que vive en
Teo está na mesma área que
unha que vive en Carballo...
non ten razón de ser, a realidade
do transporte dun de Cacheiras,
dun de Bertamiráns
ou Milladoiro non ten nada
que ver cun incluso de Negreira.
Por iso digo que ao final
nos temos que ter a responsabilidade
de xestionar a nosa
vida diaria e para iso vamos
a ter que gañar capacidade de
decisión colectiva. Me molesta
cando din que se quere integrar
Teo en Santiago, se trata
de que si a xente así o decide,
Teo e Santiago... e Ames si a
xente así o decide constrúan a
Capital de Galicia, Santiago
pelexa por chegar aos 100.000
habitantes, Teo por chegar aos
20.000... os que colla un vaillos
a sacar ao outro.”
A relación, a coalición de
goberno, co Psoe é algo que
sorprendeu a moita xente que
vivimos épocas pasadas.
“Creo que á xente lle sorprendería
máis o ben que
funciona; é certo que a responsabilidade
persoal e o talante
das persoas que teñen a responsabilidade
de xestionar iso
é básica e en ese sentido creo
que todos estamos moi contentos
pero creo que foi unha
aposta decidida por artellar
mecanismos nada excluíntes,
Anova ou Son de Teo e o Psoe
non se reúnen por separado,
temos as reunións todas as semanas
onde todos decidimos
de todo e ademais decidimos
por primeira vez, o vemos
nas reunións que o mellor non
coincidimos cos do mesmo
partido e coincidimos cos do
outro, é evidente que na toma
de decisións do día a día hai
unha pluralidade de puntos de
vista e de enfoques, creo que é
clave porque xera unha sensación
de confianza.”
As prioridades parecen claras
para os próximos meses
aínda que os resultados dependeran
en gran medida da
Xunta de Galicia.
“para nos é prioritario o
polígono industrial da Ramallosa,
estamos fondamente
preocupados porque a nosa
intención era ter rematado
o plan de sectorización que
leva na Xunta un montón de
tempo, o feito de que non nos
chegue aprobado, nin se teñan
noticias nin de porque si nin
de porque non, estea aí nese
impás pois igual nos imposibilita
no próximo exercicio
poder presupostar o desenvolvemento
desde a expropiación
as obras de urbanización, entón
estamos moi preocupados
e non entendemos que pasa aí
para que isto non se concrete
porque teoricamente o concello
cumpriu tódolos requisitos,
mandou toda a documentación
y eu teño a confianza de
que neste mes que entra deixemos
resolto iso e o podamos
incorporar aos presupostos.
Tamén queremos seguir
coas liñas de transporte interior
pero non se nos clarifica
porque non podemos, hai un
informe xurídico pero se insiste
en que non queda claro,
é outra cousa que non entendemos,
que se nos denegue
sistematicamente a autorización
cando é o concello o que
soporta o custe económico. É
básico para artellar o concello
unindo as dúas grandes vías a
N-550 e a C-841, a verdade é
que parece que a Xunta so está
para poñer obstáculos, entendemos
que nos corrixa pero
o que non pode ser é a calada
por resposta.
A outra cousa na que queremos
avanzar e na carencia histórica
en Cacheiras de espazos
de integración urbana, a propia
evolución histórica desa
zona levou a falta de espazos
públicos e creo que temos que
retorcer as posibilidades para
ter cousas como un parque cuberto,
unha praza de abastos...
cuestións básicas para crear
cidade. “
Unha conversa interesante
que deixa moito sobre o que
pensar. A entrevista íntegra
pódese atopa no canal do xornal
en Youtube e en www.lindeiros.com
xunto co PDF.
Manel Pardo
Foto: Loli Fdez.
Teo: 27 de outubro de 2015

novembro e decembro 2015 17

18 pasou
Lindeiros
O grelo de Boqueixón visitou San Sebastián
O restaurante O Balado presentou o prato “berberechos con grelos de Boqueixón”
Aínda que cando falamos de
grelos pódese pensar que todo
é o mesmo, a verdade é que
según onde se de as diferenzas
son bastantes. O grelo de Boqueixón
ten a particularidade
de darse moi pronto, case desde
setembro, e resulta ideal para
tomar no mesmo día que se
recolle. Na actualidade se producen
máis de 20.000 kilos de
grelos para consumo fresco. O
concello quixo poñer en valor o
produto e contou coa colaboración
da Casa Labrega O Balado.
Rexentada por Marta e Roberto
está dentro do coñecido como
Grupo 9, que acolle ao mellor
da cociña galega dos últimos
10 anos, e que realizou recentemente
un Show Cooking en
San Sebastián. Para esta cita
Roberto ideou o “berberechos
con grelos de Boqueixón” unha
auténtica delicia que combina a
perfección ambos sabores e que
foi unha das estrelas da noite.
Luz Casal na comida contra o
cancro en Ordes
A Asociación reservou a sorpresa ata o último momento
Os 360 comensais da comida
anual da Asociación contra o
Cancro de Ordes non contaban
con unha invitada tan especial
como Luz Casal. Non era doado
conseguir que participara, non
por falta de vontade da cantante
de Boimorto se non pola atarefada
axenda que ten, pero todo
funcionou a perfección.
Foi Carmen, unha das socias
máis activas, a que coincidiu
con Luz no concello de Boimorto
mentres a artista preparaba o
Festival de la Luz, o compromiso
da artista coa causa fixo que todo
fora doado e enseguida comprometeuse
a acudir.
Entre os que non faltaron á
cita estiveron a presidenta da
Asociación Española Contra o
Cancro da provincia da Coruña,
dona Elena Viturro; Marcos
Calvo, psicólogo da asociación;
Beatriz Bernárdez, xefa de farmacia
do hospital de día; Emilia
Vázquez Pardo, presidenta local.
Tampouco faltaron rexedores de
A intención do concello é, en
palabras do alcalde Ovidio Rodeiro,
“poñer en valor o produto
e impulsar ao xoves a produción
como unha saída laboral
xa que a demanda é maior que
a produción e hai espazo para
crecer”.
Fontes: concello de Boqueixón,
Lindeiros
O alcalde de Boqueixón cos produtores e os donos de O Balado. Foto: Loli Fdz.
concellos da comarca e, por suposto,
o alcalde de Ordes e varios va, incidindo na “importancia
O rexidor falou en clave positi-
dos seus concelleiros, así como que ten a prevención e a interiorización
de hábitos saudables”.
outros membros da corporación
local. Na súa quenda de palabra o Pola súa banda a protagonista da
alcalde Martínez Sanjurjo destacou
a “concienciación de hábitos mordial que é “non sucumbir ao
xornada, Luz Casal, falou do pri-
de vida saudables, a investigación medo e transformalo en fortaleza
e o asesoramento”que se presta para acadar a vitoria nesta loita”.
dende a AECC, unha entidade A comida conseguiu 2.000 €
que conta cun “plus de alto valor que se destinaran integramente a
engadido, por ese fin último que investigación.
é a súa reseña ou marca de identidade,
o coidado das persoas”. Fontes: concello de Ordes, Lindeiros
Mesa presidencial da comida. Foto: concello de Ordes
A Asociación de Amigos do
Camiño Portugués en Ames e
Teo ven de facer público un informe
sobre a Acollida a Peregrinos
na Capela de Santa María
Magdalena, no Milladoiro, no
que destaca o paso de 9.255 peregrinos
entre os meses de xuño
a setembro deste ano 2015. O informe
elaborado foi presentado o
pasado mes de outubro por membros
da asociación e polo deán da
Catedral compostelá, Segundo
Pérez López. O total de peregrinos
que chegaron a Santiago
desde o Camiño Portugués no
mesmo período de tempo elévase
a 31.453, do que se deduce que o
33 por cento deles visitaron e coñeceron
a Capela da Madalena
en Ou Milladoiro.
No documento ponse de manifesto
que son os españois os
peregrinos máis abundantes no
A mesa preparada para a degustación. Foto: Loli Fdez.
Consolídase o paso
de peregrinos polo
Milladoiro
De xuño a setembro pasaron máis de 9.200
pola capela da Magdalena
Camiño Portugués (5.097), seguidos
dos lusos (1,291) e dos
procedentes de Italia (619); pero
entre hai tamén presenza de
peregrinos procedentes de Tanzania,
Guatemala, India, Nova
Zelandia, Dubai, Filipinas, Finlandia
ou Alxeria, en total sesenta
e dous países dos cinco continentes.
O 85% dos estranxeiros son
europeos; outro 12% procede de
América; un 1,2% de Oceanía;
outro 0,6% de Asia; e un 0,5%
de África. Dos españois, os peregrinos
andaluces son os máis
numerosos, con 1,533; seguidos
dos naturais de Madrid, con 934,
como anécdota dicir que houbo
ademais peregrinos procedentes
das cidades autónomas de Ceuta
e Melilla.
Fontes: Asociación de Amisgos do
Camiño Portugués en Ames e Teo,
Lindeiros

novembro e decembro 2015 pasou 19
VIII edición dos Desordes Creativos
As fachadas de Ordes acollen cada ano novos murais
Ordes acolleu unha nova edición
do festival internacional
de arte na rúa DesOrdes Creativas.
Este ano participaron nela
artistas e muralistas da sona
de Spok, Sabek (Madrid), Ino
(Grecia), Malakkai (Almería) e
Doa (Galiza).
Os centros académicos Maruxa
Mallo e Castelao, o Campo
da Feira, o campo de fútbol Vista
Alegre, ou as inmediacións
do Paseo Mercurín son algúns
dos lenzos que foron empregados
nesta ocasión. Os grafftis
reflícten creacións de distintos
estilos e temáticas coas que se
pretende denunciar e concienciar
á veciñanza sobre aspectos,
valores e problemáticas actuais.
O Festival actúa como unha
eficaz ferramenta de rexeneración
urbana e diálogo social,
que converte vellos espazos en
desuso ou abandonados en novos
lugares cheos de vida e cor
para o disfrute colectivo. Un
gran museo público e gratuíto a
ceo aberto, co que tamén se pretende
combater o feísmo urbano
dalgunhas das zonas da vila
a través da cor e da arte. Unha
iniciativa que se vén desenvolvendo
ininterrompidamente
dende o ano 2010 grazas á sensibilidade,
o esforzo e o amor
incondicional de organizadores
e colaboradores, así como polo
traballo altruísta dos artistas
participantes.
Ademais de contar coa colaboración
do Concello de Ordes
nesta nova edición hai que
mencionar á asociación cultural
Cultivarte e ao colectivo creativo
Mutante.
Fontes: concello de Ordes, Lindeiros
Algúns dos murais da edición do 2015. Fotos: loli Fdez.
Cineuropa recibiu o
Premio do Crítica de
Galicia
O galardón recoñece ao Festival como
Mellor Iniciativa Cultural
Cineuropa foi recoñecido co
Premio da Crítica de Galicia no
apartado de Iniciativas Culturais
na XXXVIII edición destes
premios. Recolleu o galardón o
tenente de alcalde do Concello
de Santiago Jorge Duarte quen
na súa intervención destacou
que era unha honra para o Concello
de Santiago recoller este
premio á mellor iniciativa cultural
porque “nós cremos firmemente
que as administracións
publicas teñen que crear tecido
cultural e ser garantes da democratización
e acceso á cultura”.
Duarte afirmou ademais sentirse
“especialmente orgullosos de que
o premio fose para este festival
que foi sempre fiel aos seus principios,
ao cinema comprometido,
de autor, independente, de crítica
social...” xa que segundo o tenente
de alcalde “Cineuropa reflicte a
realidade de cada momento, non
caeu na opción doada das modas
e soubo facelo mantendo o interese
do público que cada edición
enche as súas salas”. De feito foi
precisamente a ese público a
quen desde o Concello de Santiago
lle adicaron o premio xa que
“sen eles non seria posible manter
durante case tres décadas
este festival”.
Os Premios da Crítica Galicia
instituíronse coa finalidade de
facer público o recoñecemento
que, dentro do marco xeral da
cultura galega, merezan os labores
individuais ou colectivos que
cada ano cristalicen en achegas
relevantes para os diversos ámbitos
da creación cultural e da
investigación en Galicia. Considéranse
premiables no apartado
de Iniciativas Culturais todos
aqueles feitos ou labores que,
emprendidos por persoas, asociacións,
entidades ou todo tipo
de institucións, destacasen na
defensa, pulo ou espallamento
da cultura galega e que, podendo
ser consecuencia dunha traxectoria
iniciada con anterioridade,
permanecesen vixentes durante
o ano 2014.
O xurado da sección de Iniciativas
Culturais estivo formado
por Antón Sobral, secretario;
Mercedes Rosón, Subdirectora
da área de Cultura da USC; Encarna
Lago, xerente da Rede
Museística da Deputación de
Lugo; Francisco Porto, xestor
cultural, director de Latamuda;
Belén Fortes, xestora cultural;
Xabier Límia, activista cultural
e Ana Isabel Vázquez, activista
cultural.
Fonte: concello de Santiago, Lindeiros

20 pasou
Lindeiros
FairWay: O primeiro Forum do Camiño de Santiago
Un dos stand máis atractivos foi o de Ana
Lista, O Camiño do Encaixe
Ana comezou case por casualidade
“no 95 vin unha muller
palillando nunha fotografía e
pensei que era o que quería facer,
unha Semana Santa fun a Camariñas
e comprei a primeira almoda
e busquei quen me ensinara
o principal”. Hai sete anos volve
a vila e gaña o segundo premio
cunha vieira de peregrino e decide
converter a afección en profesión,
pasa catro anos estudando
en Pontevedra con Mariña Regueiro
e Holanda con Lía Baumeister
e consegue licenciarse en
encaixes estranxeiros e españois
“ningunha arte de costura ten título
menos o encaixe, tiven que
ir a Holanda a licenciarme xa que
aquí salvo a escola de Mariña
non tiña quen me ensinara o que
quería: deseñar para poder facer
pezas extraordinarias”.
Ana Lista abre un novo camiño
para o encaixe xa que é quen de
fusionar as distintas técnicas en
traballos sorprendentes “o que eu
fago e fusionar distintos técnicas
de encaixe, galegas, holandesas,
italianas... en pezas que
sorprendan e teñan o seu propio
significado, un botafumeiro, a
Catedral, o Pórtico da Gloria... en
certo modo converto o encaixe
en pintura». O tempo libre que
lle queda despois de dar clase
O FairWay pechou pensando
no ano que ven
O FairWay celebrouse en
Compostela entre o 15 e o 18 de
outubro pasado, o máis comentado
de este primeiro Fórum sobre
o Camiño de Santiago foi precisamente
que non existira algo así
e os bos resultados avalían a necesidade
que existía dun encontro
de este tipo.
A organización estima que o
volume de negocio que alcanzarán
os contactos establecidos no
evento, sumado á propia repercusión
económica sobre a cidade
de Santiago, pode roldar o millón
de euros, hai que salientar que se
celebraron máis de 1.200 citas de
tipo comercial.
O encontro contou con máis de
25 turoperadores nacionais e internacionais,
medio cento de ex-
positores e algo máis dun cento
de empresas que tiveron a oportunidade
de expor os seus produtos
e servizos vinculados á Ruta
Xacobea; o evento serviu de análise,
de profunda reflexión e de
intercambio de experiencias entre
peregrinos pero tamén entre
administracións e responsables
doutras rutas de peregrinación.
Ana Trevisani, que xunto a
Manuel Oreiro e Ton Mugico
encargouse da organización, explicaba
que “A feira profesional
desta primeira edición contou
coa participación de todos os sectores
arredor dos camiños. Institucións,
hostaleiros, restauración,
servizos... máis de 50 expositores
que destacan o perfil dos visitantes
e a repercusión lograda. Foi o
mellor escaparate posible para os
seus servizos e produtos. O núo
dedica a deseñar pezas con
motivos galegos, a inspiración en
calquera momento “agora estou
traballando nunha serie sobre os
petróglifos, as veces ves un cartel
e comezas a traballar sobre esa
idea, si che gusta o resultado a
acabas convertendo nunha serie,
agora mesmo vexo que Galiza
Fontes: Lindeiros
Ana Lista posando co seu encaixe do Pórtico da Gloria . Fotos: Loli Fdez.
A organización pensa xa no ano que ven
ten un arte rupestre precioso e
iso levado ao encaixe pode ser
fantástico”.
Se duda o camiño do encaixe
é o máis axeitado para o que fai
Ana Lista xa que abre unha nova
vía a unha das nosas tradicións
máis arraigadas.
O novo traballo de Ana Lista, Petróglifos da comarca. Fotos: Loli Fdez.
mero de visitantes final está acorde
coas nosas expectativas. Xa é
o momento de pensar na segunda
edición”. Pola súa banda Mugico
falaba da parte máis congresual
do Fórum “Contamos con 50 relatores
de alto nivel. O Congreso
do Fórum do Camiño de Santiago
respondeu cos seus distintos
paneis ás diferentes perspectivas
que conta o fenómeno das rutas
xacobeas. Experiencias persoais
de interese, a seguridade nas rutas,
a reflexión do “Camiño do
despois”, os outros camiños de
peregrinación, o coidado do patrimonio
e as propias rutas, as
infraestruturas e servizos...todos
estes aspectos foron tocados por
expertos. Ademais descubrimos,
en primicia, que haberá segunda
parte da película The Way, en
boca de Carmen Estévez”.
As caras do Camiño
O Camiño ten moitas realidades
que se fusionan na ruta, no
FairWay púidose ver unha boa
representación de algo do que
un pode atoparse ou do que a un
lle pode axudar.
Sue Kenney chegou desde
Estados Unidos cando a ruta
era unha descoñecida en aquel
país, na Feira presentou “Mi camino”
a tradución do libro que
narra a súa historia e que é un
best seller nos EEUU, Sue volve
de cando en vez con grupos de
compatriotas a facer a ruta.
Ideas peregrinas é unha empresa
afincada en Santiago e
que comercializa desde hai tempo
un xogo da oca inspirado no
Camiño, no FairWay presentou
unha baralla moi documentada
e que é outro xeito de saber máis
da ruta.
Si buscamos información a
Libraría Pedreira nos ofrece, e
nos consigue, os libros que precisemos
sobre o Camiño, tamén
estivo na Cidade da Cultura
mostrando os seus produtos.
Tanabe é unha cidade xaponesa
que acolle o camiño de Kumano,
unha ruta que ten moitos
puntos en común co Camiño e
que tamén quixo estar presente
no Fórum.
Por suposto non faltaron as
os concellos, a Federación de
Turismo Rural, o Cluster do Turismo,
empresas de mensaxería
que fan máis doado o camiño
ou de bicicletas que ofertan outro
xeito de chegar a Santiago;
unha boa colección de stands
que durante catro días mostraron
na Cidade da Cultura moito
do que a ruta ten que ofrecer.
O FairWay foi complementado
con concertos, exposicións
e mesas redondas que encheron
de actividade a Cidade da Cultura
durante os 4 días que durou o
evento.
Fontes: FairWay, Lindeiros

novembro e decembro 2015 pasou 21
A Maker Faire mostrou a creatividade galega
A primeira edición celebrouse en Área Central
Un maker ven sendo o que
toda a vida chamouse un “manitas”,
pero ese tipo de persoa
combinada coas novas tecnoloxías
e os movementos de colaboración
convertese en algo
moi serio que marca algúns dos
avances da sociedade.
Na Maker Faire celebrada en
Área Central púidose ver desde
drons feitos na casa ata caixas
que nuns poucos días nos facilitarán
setas frescas coas que
preparar un bo prato, unha bicicleta
construída con bambú, as
inevitables impresoras 3D pero
tamén artesanía, un laboratorio
de fotografía analóxica, a demostración
de como facer holografías
con un teléfono móbil,
ou os impresionantes motores
Patelo feitos a escala pero completamente
funcionais, un heteroxéneo
conxunto de materias e
produtos baixo o denominador
común de, en certa medida, ser
manufacturados.
A feira máis alá de sorprender
cos seus stands completouse
con charlas, obradoiros e actuacións
musicais que serviron
para encher o centro comercial
de xente ó longo de todo o día.
Os datos avalan os resultados xa
que por Área Central pasaron
18202 visitantes que visitaron os
postos de 132 “makers”, cifras
que prometen unha continuidade
no 2016.
Fontes: Maker Faire, Lindeiros
Robots con materiais de refugallo, como facer holografías co móvil, facendo hormigón, clases prácticas para rapaces e
bicicletas co cadro en bambú son algúns dos stands que formaron parte. Fotos: Loli Fdez.
Ordes celebrou a Constitución
con visitas ao concello
Alumnos dos colexios e obradoiros achegáronse a casa consistorial
Co gallo do 37º aniversario da
Constitución Española o Concello
de Ordes organizou unha
xornada especialmente dirixida
aos escolares do municipio, así
como aos usuarios e usuarias do
grupo de Habilidades Sociais de
Mesón do Vento.
Dende primeira hora o edificio
consistorial encheuse de
rapaces e rapazas de segundo
e terceiro de Primaria do CEIP
Campomaior que, acompañados
polo alcalde de Ordes,
percorreron todas os andares
e visitaron cada un dos departamentos.
Unha visita da que
tamén participaron outros edís
como Susana García, Beatriz
Martínez Candal, Luis Caama-
ño ou José Manuel Mira. Cada
un deles, así como os demais
membros do equipo de goberno,
recibiron unha tarxeta de felicitación
de Nadal realizada polos
integrantes do curso de Habilidades
Sociais.
Fontes: concello de Ordes, Lindeiros
O alcalde co grupo de habilidades sociais. Foto: concello de Ordes
Os nenos aprendendo a votar. Foto: concello de Ordes

22 pasará
Lindeiros
O Auditorio acolle unha exposición sobre o
libro de artista
“Salto de páxina. O libro de artista no século XXI” estará aberta ata febreiro
O Auditorio de Galicia inaugurou
este pasado mes a exposición
‘Salto de páxina. O Libro
de artista no século XXI’, comisariada
por Rocío San Claudio
Santa Cruz, directora de ArtsLibris.
A mostra recolle un collage
único de libros de artista, fotolilbros
e bibliofilia contemporánea
procedente da colección Banco
Sabadell e ArtsLibris.
O libro de artista xurdiu na
segunda metade do século XX,
concretamente, no ano 1963,
cando Edward Ruscha realizou
a primeira edición de Twenty-six
Gasoline Stations (26 estacións
de gasolina). A partir de entón,
os artistas máis vangardistas decidiron
servirse do libro como
instrumento de ruptura coa arte
anterior, a pesar do paradoxo de
tratarse dun medio de expresión
artística tradicional.
ArtsLibris, a feira do libro de
artista e a edición contemporánea
de Barcelona, e o Banco
Sabadell, a súa principal empre-
“Rumpelstikin, o anano saltarín” en Ames o luns 21
A compañía Trompicallo a representará na Casa da Cultura do Milladoiro
A Casa da Cultura de Milladoiro
acolle o luns, 21 de
decembro de 2015, a partir das
17:00 horas, “Rumpelstikin,
o anano saltarín”, unha coprodución
de Kalina Teatro e
Trompicallo, dirixida por Plamen
Dipchilov e interpretada
por Plamen Dipchilov, Marian
González e Luís González.
Traballo de actor, obxectos,
marionetas e sombras son a
base deste espectáculo que
se inspira nunha historia dos
Irmáns Grimm. As entradas
sa patrocinadora, transforman
o Auditorio de Galicia, nunha
xeografía de libros que son arte:
edicións de libros de artista, fotografía
e deseño constitúen
este collage único, creativo e
innovador. Os libros e publicacións
de artistas internacionais
como Andy Warhol, Lawrence
Weiner, Jaume Plensa ou Jose
Pedro Croft, dialogan co traballo
de numerosos creadores novos
como Cristina de Middel,
Ricardo Cases ou Simona Rota.
Unha parte importante da exposición
son obras de creadores galegos
como Antón Lamazares,
Leopoldo Nóvoa e Vari Caramés.
Obras internacionais e paradigmáticas
da produción desta
última década, especialmente
dos últimos cinco anos, onde
numerosos creadores novos dedican
unha parte importante
do seu traballo á edición de publicacións.
Unha boa parte dela
editada baixo o formato dos chamados
Fotolibros.
A mostra poderá visitarse na
sala de exposicións do Auditorio
de Galicia, a sala Isaac Díaz
Pardo, todos os días ata o mes de
febreiro de 2016 (agás o 25 de
para asistir á función teñen un
prezo de catro euros para os
maiores de 12 anos e os que
posúan carné de estudante ou
sexan maiores de 65 anos terán
un desconto do 50%
Despois de colaborar hai uns
anos na produción do espectáculo
“Nadarín”, as compañías
Kalina Teatro e Trompicallo
xuntáronse para afrontar a coprodución
de “Rumpelstikin,
o anano saltarín”, un clásico
europeo de tradición oral. No
conto de “Rumpelstikin, o anano
saltarín” atopamos unha
alerta conceptual, que nos
ilustra acerca do que acontece,
cando deixamos o noso destino
en mans doutros: perdemos o
control da nosa propia vida. O
decembro e o 1 de xaneiro que
permanecerá pechada).
O horario de visita, que é de
balde, é de 10.00 a 14.00 h e de
16.00 a 20.00 h (os días que hai
conto desenvólvese nun momento
no que a pobreza apodérase
do pobo, mentres que
os poderosos viven alleos ao
sufrimento das xentes, preocupándose
unicamente de
concerto no Auditorio, a sala
pechará ás 19.00 h).
Fontes: concello de Santiago,
Lindeiros
Algunhas das pezas da exposición. Foto: concello de Santiago
aumentar a súa riqueza, unha
situación que, desgraciadamente,
se repite moi a miúdo.
Fontes: concello de Oroso, Lindeiros
RESERVA TU ESPACIO
PUBLICITARIO:
publicidad@lindeiros .com
A TÚA PUBLICIDADE
TEN UN SITIO AQUÍ:
Tfno: 698 142 568
Momento da obra. Foto: Trompicallo

novembro e decembro 2015 23
Carlos Blanco, Luis Davila
15 e 16 de diciembre
Teatro Principal (varios horarios)
Menu do Día é un experimento, un encontro, un formato novo onde
dous consagrados humoristas, Luis Davila e Carlos Blanco, unen inxenios
para, nun traballo estéticamente impecable, dar unha volta de torca ao
monólogo humorístico para trasladalo a un directo hipnótico, onde a retranca
dita e debuxada simultaneamente, obrigan ao espectador a non
saber moi ben nalgún momento a onde prestar atención. Un proxecto
premiado coa asistencia masiva de público a cada unha das suas representacións,
probado en teatros e mesmo ao aire libre con éxito. Un
encontro de dous amigos cun lugar común. O humor. Davila e Blanco
traballan xuntos, á par, elaboran cousas novas cada noite e disfrutan e
fan disfrutar ao público con historias sobre a Garda Civil, as bravas do
país, ou o fútbol.
Real Filharmonía
O Mesía de Haendel
18 de decembro
Auditorio de Galicia 21:00
O Coro da Sínfónica de Galicia e diferentes Coros da Cidade participan
no aniversario da Real Filharmonía de Galicia acompañando
a orquestra na interpretación de fragmentos de ‘O Mesias’ de G.F.
Haendel. O Mesías é un oratorio composto por Georg Friedrich
Händel en 1741. Mentres que nos demais oratorios de Händel pode
recoñecerse unha marcada influencia italiana, a música do Mesías
arráigase nas antigas paixóns e cantatas alemás. Händel compuxo
a obra en Londres, en apenas tres semanas. Aínda que tradicionalmente
asociado co Nadal, este oratorio trata non só o nacemento
de Jesús, senón toda a súa vida. Uns meses despois de ser composta,
a obra estreouse en Irlanda, durante unha viaxe de Händel, pero
a gran estrea non chegou até 1742, no New Music Hall de Dublín
para un concerto benéfico.
Los INnato
No / Nato
19 e 20 de
decembro
Sala Agustín
Magán 20:30
O Colectivo de danza Los INnato
/ Residentes en Costa Rica,
fundado por Marko Fonseca
[Costa Rica] e José Raúl Martínez
[El Salvador] no ano 2009,
mantén actualmente un traballo
de investigación e colaboración
con diferentes artistas do medio:
actores, bailaríns, fotógrafos,
arquitectos, vestuaristas, modelos
etc. Ofrecen Obradoiros/
Workshops de danza para principiantes
e profesionais en diferentes
centros educativos tanto
en Costa Rica como fóra dela.
Preséntannos en Santiago ‘LOS
INnato’. Sinopse: “…y ellos
como si no existiera, como si
fuese un suspiro que exhalaron
solo por placer, un gemido que
me llevo a estar aquí…”
Premios - Premio L’Estruch
Petit Món - Residencia de Creación
Artística. - Obra seleccionada
para ser parte do Circuito
Iberoamericano de la Red 2015
- Red de Teatros Alternativos de
España.
Nadal Máxico
19 de diciembre
Teatro Principal 19:00
Nadal Máxico é un espectáculo creado pola Asociación de Magos
Profesionais de Galicia estruturado en formato gala, con un presentador
e catro magos profesionais en escena. Cada un dos magos
amosará o mellor do seu repertorio. O resultado é un show onde o
público non terá acougo, de principio a fin. O mellor da maxia galega
resumido en 75 minutos de maxia.
presenta: Mago Antón, actúan: Kiko Pastur, Mago Richard, Mago
Benxamin, Cayetano Lledó, Mago Norberto, Javier Muro. A maxia
é unha das compoñentes principais do Nadal e os cativos esperan
sempre con ilusión as galas que os distintos concellos organizan.
Nos últimos anos Galicia converteuse nunha referencia en este ámbito
do espectáculo.
Improdacabra
Los Duguis Impro
21 de decembro
Teatro Principal - 19:00
Tres bruxillas viaxeiras, un caldeiro máxico e marabillosas historias
que aparecerán por encantamento diante dos nosos ollos. As
Bruxas Pata de Cabra son especialista en contar as mellores historias,
sempre axudadas dos seus pequenos aprendices de bruxo e as
súas palabras máxicas. Un espectáculo de improvisación teatral dirixido
ao público infantil que favorece a implicación e participación
dos pequenos na creación das súas historias.
Los Duguis Impro é unha compañía de teatro de improvisación
que nace no ano 2012, formada por Oswaldo Digón (actor e director),
Marita Martínez, Noemi Miranda e Marta Igrexas. Cada un dos
membros provén de diferentes camiños das artes escénicas, monólogos,
teatro, contacontos, circo, clown... Xuntos comezaron o seu
camiño no mundo da improvisación no ano 2010, formándose coa
compañía ImproMadrid Teatro, discípulos de Keith Johnstone, creador
desta revolucionaria técnica teatral.

24 pasará
Lindeiros
Visita un museo
A Casa do Cabildo
Na compostelana Praza de
Praterías a Casa do Cabildo
foi restaurada hai 4 anos polo
Consorcio da cidade e, aínda
que non é un museo estable,
serve de excepcional sala de
exposicións. O máis curioso de
esta edificación é a súa historia,
si un pasea polas súas estancias
non acaba de entender
a funcionalidade dun edificio
que ten so 4 metros de fondo.
Construído no século XVIII
Fernando Casas Novoa, responsable
da fachada catedralicia
do Obradoiro, tiña que ser
o arquitecto pero ante a súa
repentina morte fíxose cargo
do proxecto Clemente Fernández
Sarela. No lugar que ocupa
a Casa do Cabildo existían
3 vivendas que, por estar máis
adiantadas, impedían o paso
dos carros que viñan da rúa e
xiraban cara ao Obradoiro. O
Arzobispado decidiu comprar
dúas, a terceira aínda se conserva
no lateral dereito, e remodelar
a praza. A obra esta feita
baseándose na fachada e non
no interior, por esta razón nos
atopamos cun interior no que o
aproveitamento do espazo non
se ten en conta.
A Casa do Cabildo é unha
das grandes obras do barroco
galego e serve de peche perfecto
a Praza de Praterías e de
magnífica sala de exposicións
polo que se pode dicir que o arquitecto
cumpriu co encargo a
perfección.
HORARIOS
O museo abrirá as súas portas
de martes a sábados, de 10:00
a 14:00 horas polas mañás e de
16:00 a 20:00 horas e os domingos
de 11:00 a 14:00 horas. Os
luns a Casa do Cabido permanece
pechada.
Cartas de Nadal en Ames,
Santiago e Teo
O concurso ten como finalidade promover o uso do galego
Ames, Teo e Santiago organizan
de forma conxunta, o Concurso
de Cartas de Nadal, unha
actividade posta en marcha
polas respectivas áreas de Normalización
Lingüística de cada
concello. A iniciativa, baixo o
lema ‘’Este Nadal...cultívao a
diario!’’ quere animar a nenos
e nenas a encher de contidos
as cartas que escriben pedindo
os seus agasallos de Nadal. As
concelleiras Isabel Vaquero, de
Ames, e Pilar Fernández, de
Teo, e o concelleiro, Manuel
Dios, de Santiago, presentaron
publicamente parte dos materiais
que acompañan a actividade.
O municipio amesán leva xa
nove anos desenvolvendo este
programa en colaboración cos
centros de ensino de educación
infantil e primaria. Os colexios
de Ames recibiron xa a cadan-
súa caixa de correo de Nadal,
así como unha primeira parte
dun máxico agasallo para repartir
entre todo o alumando de ata
4º de primaria. O 18 de decembro
recolleranse todas as cartas
dos colexios para facerllas chegar
aos magos. Ademais, tamén
se colocarán caixas de correo
na Casa do Concello, nas casa
da cultura e nas bibliotecas para
que toda a veciñanza poida participar.
Nos locais municipais
poderán depositarse as cartas
ata o día 4 de xaneiro.
Esta proposta deixa abertas
todas as posibilidades para que,
en cada caso, a carta dos nenos
estea dirixida aos personaxes
que se prefiran (O Apalpador,
os Reis Magos, Papá Noel..),
procurando deste xeito eliminar
barreiras relixiosas.
É moi importante que cada
carta (ou o sobre, se é o caso)
inclúa os datos completos do
neno ou nena: nome e apelidos,
idade, enderezo (rúa ou lugar,
número, piso, parroquia, código
postal e localidade) así como
o número de teléfono. Todos
os nenos e nenas que indiquen
o enderezo correctamente
recibirán nel a carta resposta
con sorpresa incluída.
Ademais, no Concello Ames
haberá seis premios para as
cartas máis interesantes e creativas
e algunha delas ilustrará a
programación de Nadal do ano
vindeiro. Por iso, é fundamental
indicar un número de teléfono
da familia para que se poida
contactar cos gañadores do concurso
e convocalos á entrega deses
premios, que coincidirá coa
cabalgata do 5 de xaneiro.
Foto:Loli Fdez.
Os concelleiros na rolda de prensa. Foto: concello de Santiago

novembro e decembro 2015 pasará 25
“Artefacto” na Área
Empresarial do Tambre
O colectivo esta formado por 26 artistas plásticos
A Área Empresarial do Tambre
acolle a primeira exposición
pictórica do colectivo de artistas
plásticos composteláns “Artefacto”.
O presidente da asociación,
Jesús Chenel, presentou a mostra
na sala de exposicións do centro
empresarial. A exposición estará
aberta ao público ata o vindeiro 8
de xaneiro.
Os artistas que forman parte
da exposición son Luz Balado,
Secundino Capeáns, Chus
Cundines, Parrula Cortizo, Pío
Cortizo, Martín Cortizo, Claudia
Dávila, Ramiro Díaz, Ana
Esmorís, Margarita Esmorís,
Carmen Fidalgo, Concha Frutos,
Chus Fuentes, Elena Vieito,
Andrea Mariño, Cristina Manrique,
Alicia Manrique, Guillermo
Moure, Álvaro Moure, Belén
Porta, Uxía Rodeiro, Brais Rodeiro,
Isabel Rey, María Salvado,
Beatriz Sesar e Inés Toca.
O colectivo quere amosar coa
exposición a maneira que teñen
de encauzar a súa creatividade
a través de distintas técnicas, na
busca dunha linguaxe propia coa
que transmitir ese goce que supón
calquera actividade creativa
como o debuxo ou a pintura.
“Artefacto” naceu coa inten-
Unha peza da artista Ana Esmorís.
Presentación en Oroso de
“Non quero xogar as agachadas coa
lúa” da escritora Estela Suárez
Participará tamén o ilustrador Héitor Picallo
A escritora Estela Suárez
Recouso e o ilustrador Héitor
Picallo Fuentes presentarán o
próximo venres 18 de decembro,
ás 20:00 horas, a súa última
colaboración editorial, o conto
infantil “Non quero xogar ás
agachadas coa lúa”. A obra,
que está publicada por Edicións
Fervenza e conta coa colaboración
do Concello de Oroso, será
presentada no centro cultural de
Sigüeiro nun acto aberto a todos
os públicos e no que a entrada é
de balde.
Este conto está escrito por
ción de compartir a paixón pola
arte, que sen dúbida vai máis alá
do goce do autor mentres a realiza,
xa que a obra como elemento
de comunicación transmitirá a
través da linguaxe plástica esa
visión do autor que sempre será
única e persoal.
Estela Suárez, veciña de Oroso,
e conta con traballadas ilustracións
que correron a cargo de
Héitor Picallo, natural de Cuntis.
A historia céntrase na relación
de amizade que establece
a lúa e o protagonista, un cativo
chamado Xan.
O acto contará coa actuación
do cantautor Manoele de Felisa,
que interpretará diversas
cancións infantís para o público
asistente.
Estela Suárez está licenciada
en Filoloxía Galega e actualmente
atópase estudando Pedagoxía.
O seu primeiro certame
literario gañouno na súa localidade
natal, Oroso, en 1999. Nese
momento comezou a súa andaina
literaria, sucedéndose diversos
premios en certames de
narrativa e relatos curtos. Entre
os últimos recoñecementos recibidos
atópase o primeiro premio
á mellor curta no V Certame de
Curtas para Rosalía da Asociación
Socio-Pedagóxica Galega
(ASPG) e o segundo premio do
III Concurso de Curtametraxes
“E ti que ves?”, de Adega; ambos
neste ano 2015.
Nadal na Fundación
Granell
Unha exposición e obradoiros para os máis
cativos a oferta para os próximos días
O obxectivo desta exposición é seguir tentando que a
cidadanía coñeza o traballo que realizan estas persoas, e o
labor desenvolvido pola Asociación a prol de lograr que este
colectivo forme parte activa da sociedade. Persigue tamén, facer
un chamamento á sociedade para eliminar os atrancos existentes
para a necesaria integración social e laboral deste colectivo.
Coñecer a estas persoas, tratar de descubrir o que senten coas
etiquetas, comprender en qué consisten realmente os
trastornos mentais e entender que é perfectamente posible
convivir con este tipo de problemas de saúde, axudará a que
entre todos construamos unha sociedade más avanzada, xusta e
inclusiva. A mostra está composta por obras realizadas en
diferentes técnicas e formatos, dende ó traballo coa cerámica,
coiro ou encadernación.
Por outra banda a Fundación preparou unha serie de
obradoiros baixo o nome de A fabrica de Agasallos”, un
espazo onde as nenas e nenos poderán converterse en
pequenos creadores, elaborando diferentes propostas plásticas
(bonecos, faroliños, xoguetes …) para agasallarse a si mesmos
ou para agasallar aos seus nas datas de Nadal. Este obradoiros
terán lugar os días 23, 29 e 30 e teñen un custo de 13 euros
cada un e 22 si se acude a dous e 30 si se participa nos tres.
As inscricións ata que se cubran tódalas prazas na dirección
de correo abrollarela@yahoo.es ou na propia Fundación na
praza do Toural, 981572124.

26
Lindeiros

novembro e decembro 2015 deportes 27
Antonio Bermúdez
É a memoria viva dos últimos
corenta anos do deporte en Santiago,
viviu os mellores e os peores
momentos do Compostela, o
Obradoiro, o Santiago Futsal, coñece
como ninguén a agrupación
de veteranos ou como naceu esa
moda das carreiras pedestres, pasou
do pavillón do Obradoiro ao
Multiusos de Sar é da grada de
río ao novo campo de Santa Isabel.
Falar con Antonio Bermudez
é entrar na realidade do deporte
da cidade pero tamén dunha importante
parte da súa historia.
O seu primeiro contacto coa
radio naceu por algo que hoxe é
moi habitual, un partido solidario
“A miña familia paterna é
de Carral, en aquel equipo xogaba
“Astorga”, lle chamaban
así porque nacerá en esa cidade
e a verdade é que hoxe xa non
lembro o seu verdadeiro nome.
Este xogador tivo un problema
na cabeza que obrigaba a
unha operación na que lle colocarían
unha válvula que, en
aqueles tempos, tiña ademais
que ser comprada en Inglaterra.
Astorga era estudante de
medicina e a facultade ofreceuse
a facerse cargo da operación
pero faltaba a válvula. Preparouse
o partido para recadar
fondos e eu achegueime a radio
A voz do deporte
para ofrecerlle a miña axuda a
Santiago Davila. Aquilo pasou
pero un día Davila chámame
para preguntarme se podo cubrir
un partido do Compostela
xa que sabía que eu era moi
afeccionado, díxenlle que si e
parece que saíu ben porque foi
o primeiro de moitos.
Un clásico da radio é o carrusel
pero o que hoxe é normal, as
conexións cos campos, era algo
moito máis complexo cando o
programa era local e so existían
teléfonos fixos
O programa comezaba as
9 da noite, a esa hora tíñamos
que ter os resultados de tódolos
equipos. O inverno nos beneficiaba
porque os partidos comezaban
antes por falta de luz e
tíñamos máis tempo para chamar
e conseguir os resultados.
En aquela época marcabas o 09
e pedías que che pasaran por
exemplo con 14 de Bembibre,
como tíñamos dous teléfonos
pedías ao mesmo tempo dúas
conexións para preguntar nos
campos, ou nun bar onde sabías
que se reunían tralo partido,
co que si entraba alguén
pola porta estabas falando cun
auricular en cada orella. Nos
ten pasado de todo; por exemplo
un directivo, dono dun
bar ao que chamábamos para
pedir información, marchaba
e deixaba recado a señora e a
boa da muller dicíache que empataran
-¿pero a cantos goles?
-iso non o sei; teño chamado a
cuarteis da Garda Civil porque
eran os que acudían aos campos
para evitar altercados e
eles che pasaban os resultados,
e unha ocasión como a parella
aínda non volvera foron eles os
que me devolveron a chamada
e me contaron o resultado.
Aínda que segue moi vinculado
a radio e segue colaborando
recoñece que para el é un vicio e
un pasatempo. Hai catro anos estivo
a piques de deixalo por completo
porque cría que cumprira
un ciclo completo, unha etapa
Era o momento clave, pensei
que existe o Obradoiro, o Santiago
Futsal pero eu realmente
comecei co Compostela en
preferente, desde esa categoría
acompañei ao equipo ata a primeira
división e agora que volvía
a preferente era o momento
de pechar o círculo.
A chegada do Compostela a
primeira división foi un cambio
enorme ao que se tivo que
adaptar, non so el, se non toda a
cidade
Fernando Santos chega como
adestrador e leva ó equipo da
terceira a segunda B , a segunda
e despois de 3 anos á primeira
nacional, unha carreira así
era difícil que a asumiramos
nos pero tampouco o equipo e
moito menos a cidade. Santiago
e por enriba unha cidade
que, como eu digo, sempre se
apunta as festas pero non aos
funerais; pero é mais , estando
en segunda A, e xogando aínda
en Santa Isabel, nunca se enchía
o campo. En San Lázaro
o único partido no que se colgou
o cartel de non hai billetes
foi contra o Sporting de Gijón
xa que veu a “Mareona”, que
segue indo co equipo, e ocupáronse
as 13.000 localidades
pero foi a única ocasión na que
sucedeu.
Necesitase moito tempo si un
quere falar con Bermudez porque
se non quedas coa sensación
de querer máis, de preguntar
máis, e de que este home non
é que de para un libro, da para
unha enciclopedia.
Fotos: Loli Fdez.

28 deportes
Futsalingua
preséntase á
Deputación
A vicepresidenta, Goretti Sanmartín, recibiu
a Xavier Ferreira e Miguel Fernández
dirixentes do equipo
Goretti Sanmartín calificou
a idea dun “proxecto pioneiro
de promoción do uso do galego
nun deporte de grande implantación
social, en especial, nas
primeiras idades, o que fai aínda
máis interesante a proposta xa
que é un ámbito en que cómpre
recuperar o uso da nosa lingua”.
A iniciativa Futsalingua, promovida
polo Santiago Futsal,
pretende normalizar a lingua
a través do club con propostas
como a elaboración dunha unidade
didáctica cos termos do
fútbol sala na nosa lingua que
se distribuiría en colexios e centros
socio-culturais, O unidade
sería repartida polos distintos
centros por xogadores do primeiro
equipo. O Santiago Futsal
comprométese tamén a que o
speaker fale galego durante os
partidos, idioma que se empregará
igualmente na cartelaría e
papelería, nas roldas de prensa
ou na comunicación interna
do equipo. Tamén as sesións
de adestramento serán no noso
idioma, nun club que conta con
200 nenos e nenas na súa canteira
e con adestradores galegos
e formados na propia entidade.
O Santiago Futsal organizará
ademais a “Festa da lingua” no
marco do derbi galego contra
o Burela FS, un encontro en
que se desenvolverán multitude
de actividades da campaña
Futsalingua como contacontos
ou obradoiros. Segundo a Federación
Galega de Futbol Sala
na Galiza existen por volta de
600 clubs aos que chegarían algunhas
das propostas do Futsalingua,
entre elas, a unidade
didáctica.
Fontes: Deputación de A Coruña,
Lindeiros.
Lindeiros
Sergio Fernández gaña a
Ames-Dagan Cup
A proba de supercross desenvolveuse no circuito Alex Moure
O Motoclub Ameixenda, en
colaboración co Concello de
Ames, a Deputación da Coruña,
Protección Civil de Santiago e
o salón de beleza Paula de Bertamiráns,
organizou o “Gran
Premio Concello de Ames-Dagan
Cup Supercross 2015”, que
se desenvolveu no circuíto SX
“Alex de Moure”, situado no
lugar do Vilar na parroquia da
Ameixenda.
Na categoría elite gañou Sergio
Fernández, mentres que na
segunda posición quedou Juan
Manuel Outón. O terceiro posto
foi para Óscar Barciela. Na categoría
de veteranos gañou Tony
Karra, como xa fixera na pri-
meira proba da Dagan Cup disputada
en Ames o pasado mes
de xuño. O segundo posto foi
para Óscar Barcia e na terceira
posición quedou Samuel de
Santiago. O piloto amesá e presidente
do Motoclub Ameixenda,
José Manuel Moure, quedou
na cuarta posición, tras facer
terceiro na primeira manga e
cuarto na segunda. Na categoría
de promoción o gañador foi
Carlos Morirás, a segunda posición
foi para Daniel González e
terceiro quedou Alberto Díaz.
Por outra banda, na categoría
hobby repetiu en Ames Cristian
Tubío, seguido de Jesús Salomón
e Raúl Villar. En promesas
gañou José Canosa. A continuación
entrou Caetano Horta e pechou
o podio Samuel Vázquez.
Por último, na categoría alevín
volveu gañar en Ames Nicolás
Soutullo. Acompañárono
no podio Guillermo Loureiro e
Adrián Castro.
O alcalde de Ames, José Miñones,
foi o encargado de facer
entrega dos trofeos aos tres
primeiros clasificados de cada
categoría. A xornada desenvolveuse
con total normalidade,
con moita afluencia de público
e sen ningún accidente de
gravidade.
Fontes: concello de Ames, Lindeiros
Goretti Sanmartin con Xavier Ferreira. Foto: Deputación de A Coruña
O Santiago Rugby Club
enfrontouse ó Fendetestas
O equipo de rugby de As
Pontes recibiu a un SRC que
desexaba repetir no seu primeiro
partido de liga unha vitoria
similar á que tiveron fronte a
este conxunto no partido amigable.
Porén o marcador caeu
do lado de Fendetestas nun claro
27 a 19..
El SRC conseguiu chegar ao
descanso superando no marca-
Unha das mangas da proba Foto: concello de Ames
Hai 2 semanas enfrontáranse co equipo nun amigable
dor (10-12). Un dos ensaios que
aconteceu nesta primeira parte
foi obra da dianteira no seu
conxunto que transformou un
saque de banda nun maul que
penetrou a última liña contraria.
A outra anotación debeuse
a unha gran carreira de Alberto.
Pero o equipo pontés comezou
a segunda metade con
enerxías renovadas e maior
atención no seu ataque , algo
que permitiulles realizar tres
ensaios. Malia que a dianteira
do SRC logrou un último ensaio
moi similar ao primeiro 8 minutos
antes do final do partido
non foi suficiente para derrotar
á defensa do Fendetestas.
Fontes: Santiago Rugby Club,
Lindeiros

novembro e decembro 2015 deportes 29
II Curso de iniciación
ao running e técnica
de carreira
Organizado pola Fundación Deporte USC
celebrarase desde finais de mes
Cada ano xorden máis carreiras
populares que teñen cada
vez máis e máis participantes.
Algúns son atletas profesionais
ou federados, pero a maior parte
da xente que participa nestas
carreiras son afeccionados ao
deporte sen ningunha formación
deportiva ou preparación
específica.
Os alumnos e alumnas participantes
neste curso coorganizado
pola Fundación USC
Deportiva e o Servizo de Deportes
da USC, adquirirán
coñecementos sobre o adestramento
e a adecuada práctica
deportiva dos corredores orientado
ás carreiras populares de
entre 5 e 12 km e a súa preparación,
así como métodos de adestramento,
técnicas de carreira e
estiramentos.
O curso está orientado a todos
aqueles corredores noveis
maiores de 16 anos que desexan
realizar unha práctica deportiva
saudable e de forma axeitada.
Trátase dun curso de iniciación.
Márcase como obxectivos
aprender a gozar dunha prácti-
ca saudable e recreativa como
corredor, coñecer pautas de alimentación,
hidratación e calzado,
asimilar conceptos sobre a
anatomía e fisioloxía do corredor,
ou adquirir unha técnica de
carreira axeitada e plantexar sesións
de adestramentos de forza
específicos para corredores.
O curso estará impartido polos
profesores Xabier Castro
Gacio no bloque teórico (licenciado
en Ciencias da Actividade
Física e o Deporte e Máster
en Actividade Física e Saúde)
e Xiana Guerra Arias no parte
práctica (Licenciada en Ciencias
da Actividade Física e o
Deporte pola Universidade da
Coruña, Adestradora Nacional
de Atletismo e Tríatlon e cursou
un Mestrado en Prescrición da
Actividade física en Patoloxías
na UDC).
Pode inscribirse na web
fundacionuscdeportiva.
org calquera persoa maior de
16 anos que o desexe. As prazas
iranse cubrindo por rigorosa
orde de inscrición.
Fontes: USC, Lindeiros.
O Obradoiro segue
sumando apoios
En outubro naceu unha nova peña baixo o nome de
“Miudiños”
O Río Natura Monbus Obradoiro
contará a partir de agora
cunha nova pena de afeccionados:
?Miudiños”. Os xa máis de
70 membros da mesma súmanse
así como colectivo a #ocamiñodailusion.
Os novos peñistas
estiveron apadriñados na súa
presentación polo xogador Jesús
Chagoyen, cuxa familia tamén
se sumou aos Miudiños. Tampouco
faltaron Pepe Pozas e
Fran Cárdenas, así como os tres
técnicos do Rio Natura Monbus
Obradoiro: Moncho Fernández,
Gonzalo R. Palmeiro e Víctor
Pérez.
A idea de crear a agrupación
xorde, como explica a súa presidenta
Susana Botana, porque
“moitos de nós xa eramos amigos
ou coñecidos, de vernos en
Sar animando ao equipo desde
que está en Liga Endesa. O ano
pasado falámolo, para xuntarnos
cando o equipo xogue fora,
facer ceas e outras actividades.
Ademais diso, moitos son pais e
nais de nenos das categorías basee
do club, outro punto máis a
favor para unirnos apoiándoo”.
Aínda que a maioría dos peñistas
están situados en Fondo
2, tamén os hai noutras seccións
do pavillón, polo que “estamos
abertos a recibir a calquera,
queira seguir no seu sitio habitual
ou con intención de reagruparse
nalgún momento”,
declara. Para sumarse á peña
ou recibir información sobre as
súas futuras actividades, poderase
contactar con eles a través
do correo electrónico da súa
presidenta: susanabotanaperez@gmail.com.
Os Miudiños nacen con moita
ilusión “Iremos paso a paso co
equipo, pero esta tempada ten
moi boa pinta” afirma.
Deste xeito, a nova peña únese
ao cinco xa existentes: All
Sar, Eskornabois, Obracadabra,
Obraiados e Zona Norte, que tamén
se atopa en proceso de captación
de novos membros xunto
ao seu patrocinador Blusens.
Fontes: Río Natura Monbús Lindeiros
A peña na xornada de constitución. Fotos:Obradoiro CAB
O running é unha das prácticas que máis creceu nos últimos anos.
Foto: Ernst Vikne

30
Lindeiros
Xosé Marcial Díaz Manso
Enxeñeiro agrónomo
Cogumelos
Ca chegada da luz e a choiva do outono os instintos espértanse e algúns nos votamos
ó monte pois cheira a castaña, a noz, a mazá, a figo e a seta.
O outono é un tempo onde a natureza se volve máis sensual convidándonos a encontrarnos
é a civilizamos nela. Uns empuxados polos xenes que hai pouco aínda araban as
leiras, e outros na procura dun tempo máis calmo e sosegado que camiña cara o inverno.
Saír dos nosos humanos asfaltos e refuxiarnos nas humanizadas leiras é un regalo,
unha sutil terapia que nos achega a nos mesmos e nos fai mellores. Baixo esta mirada,
o rural podería concibirse como un xardín, como unha metáfora da realidade onde natureza
e home relaciónanse de forma harmónica. Un lugar onde quedar cos amigos para
ser, para compartir camiño, merenda e conversa. O gran filósofo José Antonio Marina
presume de terse dedicado profesionalmente ó cultivo das plantas, e di: _escritores de
libros hay muchos, en cambio inventores de berzas muy pocos_.
Unha das moitas “externalidades” que emerxen na natureza neste tempo de cores
son as setas. E con elas unha escusa perfecta para matalo bicho e saír ós prados a cazar
estes singulares “vexetais” que aparecen e desaparecen sen previo aviso.
Pero onde hai vida hai conflito. Por iso, están aparecendo medidas reguladoras deste
recurso como é o caso do decreto 50/2014, de 10 de abril,… que clasifica os aproveitamentos
micolóxicos en tres categorías. A primeira é para o consumo propio (recollida
de setas de calquera especie permitida hasta un máximo de 2 quilos por persoa e día).
A segunda son os aproveitamentos comerciais (setas de calquera especie que exceda a
cantidade de 2 quilos de peso por persoa e día …). E a terceira son os aproveitamentos
con fins científicos ou didácticos. Os aproveitamentos para consumo propio e os con
fins científicos e didácticos son libres, excepto que a persoa titular do monte regule o
seu aproveitamento mediante un couto. A recollida de setas na modalidade de aproveitamento
comercial está sometida a autorización explícita e por escrito da persoa
propietaria do monte cando exista un instrumento de o rdenación ou xestión forestal…
A concepción do agricultor como gardián do
territorio é un piar central na arquitectura da
política agraria comunitaria, a PAC. O eleva á
categoría de xestor do territorio nesta Unión
Europea do século XXI que tanto precisa de
sinerxías entre economía, medioambiente e territorio.
Medidas como esta están contribuíndo
a facer máis doada a difícil tarefa dos que viven
no rural facendo máis sustentable o aproveitamento
dos recursos, aportándolle valor
económico e mellorando a calidade de vida das
persoas que viven tanto das cidades como do
rural.
MERCADILLOS
Ames
- Bertamiráns - Sábados (76 postos)
Boqueixón
- Lestedo - Domingo 20 de decembro (80 postos)
Brión
- Pedrouzos - Martes
Frades
- Ponte Carreira - 12 e 26 de cada mes
Negreira
- Domingos (75 postos)
O Pino
- Día 20 de cada mes
Ordes
- Mércores (130 postos)
Oroso
- Sigüeiro - Sábados (30 postos)
Padrón
- Domingos (750 postos)
Santa Comba
- Luns e sábados luns 21 de decembro (300)
Santiago de Compostela
- Xoves - Salgueiriños (200 postos)
Trazo
- Benza - Domingos (12 postos)
Teo
- Cacheiras - Sábados
OUTROS MERCADOS
Santiago de Compostela
-Martes - Lusco e Fusco en Belvís
Teo
-Sábados - Mercado labrego en Os Tilos

novembro e decembro 2015 31
TELÉFONOS
DE
INTERESE
Concello de Ames: 981 883 002
Casa da Cultura Milladoiro:
981 535 940
Casa da Cultura Bertamiráns:
981 891 017
Policía Local: 619 767 575
Garda Civil: 981 536 405
Centros de Saúde:
Milladoiro: 981 522 838
Bertamiráns: 981 890 404
Concello de Brión: 981 887 006
Casa da Cultura Brión: 981 509 908
Policía Local: 981 893 474
GRUMIR: 629 871 542
Centro de Saúde: 981 887 701
Concello de Boqueixón: 981 513 061
Casa da Cultura: 981 513 061
Garda Civil: 981 503 051
Emerxencias: 981 513 434
Centro médico de Forte: 981 513 010
Centro médico de Lestedo:
981 502 297
Concello de O Pino: 981 511 002
Casa da Cultura: 981 511 065
Garda civil: 981 511 052
Centro de Saúde: 981 511 196
Concello de Oroso: 981 691 478
Policía Local: 981 691 680
Garda Civil: 981 691 381
Protección Civil: 629 737 942
Centro de Saúde: 981 694 731
Concello de Padrón: 981 810 451
Policía Local: 981 810 247
Garda Civil: 981 810 091
Protección Civil: 981 812 929
Taxis: 981 811 459
Centro de Saúde: 981 810 920
Concello de Negreira: 981 885 250
Casa da Cultura de Negreira:
981 885 736
Policía Local: 676 454 882
Garda Civil: 981 885 001
Centro de Saúde : 981 886 378
Concello de Santiago: 981 542 300
Policía Local: 981 542 323
Policía Autonómica: 981 546474
Policía Nacional: 981 571 717
Garda Civíl: 981 581 611
Garda Civil de Tráfico: 981 582 266
Bombeiros: 981 542 446
Cruz Vermella: 981 586 969
Radio - Taxi: 981 569 292
Estación de autobuses: 981 542 416
Estación de ferrocarril: 902 240 202
Aeropuerto: 981 547 500
Concello de Teo: 981 815 700
C. Sociocultural A Ramallosa:
981 805 700
Policía Local: 981 815 700
Protección Civil: 649 804 720
Centros de Saúde:
Folgueiras( Calo): 981 814 106
Os Tilos: 981 801 038
Cacheiras: 981 807 411
Reis: 981 815 711
Concello de Vedra: 981 814 612
C. Sociocultural 3ª idade: 981 502
024
Protección Civil: 629 661 685
Taxis: 608 981 944
HORARIO DE AUTOBUSES, inverno
Monbus - Castromil
Padrón - Milladoiro - Santiago
L - V: 7:25, 7:35, 8:55, 10:15, 10:40, 12:20, 14:55, 16:05,
18:20, 19:30, 21:50
Sábados: 8:50, 10:05, 10:55, 12:20, 14:55, 19:30, 21:50
Domingos e festivos: 8:50, 10:05, 12:20, 14:55, 19:25,
19:30, 21:50
Santiago -Milladoiro - Padrón
L - V: 6:50, 9:00, 10:00, 11:30, 12:30, 15:20, 15:30,
18:00, 19:00, 20:30
Sábados: 10:00, 11:30, 12:00, 14:00, 16:00, 20:00,
20:30
Domingos e festivos: 10:00, 11:30, 12:00, 18:00,
20:00, 20:30
Empresa Arriva
Padrón - Milladoiro - Santiago (h.aprox.)
L - V: 7:00, 7:45, 9:00, 10:10, 11:00, 12:10, 13:00, 14:25,
15:00, 16:00, 17:10, 18:00, 19:10, 20:00, 21:20, 22:00
Sábados: 9:20 ata 21:20 cada 2 hs.
Domingos e festivos: 9:20 ata 21:20 cada 2 hs.
Santiago - Milladoiro - Padrón
L - V: 6:00, 7:00, 8:00, 9:00, 10:00, 11:00, 12:00, 13:15,
14:00, 15:00, 16:00, 17:00, 18:00, 19:00, 20:00, 21:00,
22:10
Sábados: 8:00 ata 20:00 cada 2 hs.
Domingos e festivos: 8:00 ata 20:00 cada 2 hs.
Empresa Bustelo
Rois - Santiago (de Extramundi 5 m antes
L - V: 6:45, 7:30, 9:00, 14:30, 18:00, 20:00
Sábados: 9:00, 14:30, 18:00
Domingos e festivos: 10:15, 14:30, 18:00
Santiago - Rois
L - V: 7:30, 10:00 12:00, 15:30, 19:00, 21:00
Sábados: 12:00, 17:00, 19:00
Domingos e festivos: 11:00, 17:00, 19:00
La Estradense
A Estrada - Cacheiras - Santiago
L - V: 6:55, 7:25, 7:50, 8:25, 9:25, 9:55, 10:55, 13:10,
14:55, 16:40, 18:10, 19:10, 20:10
*Por Cacheiras 25 minutos máis tarde aprox..
Sábados: 8:50, 10:20, 15:20. 18:35.
Domingos e festivos: 9:20, 18:35
Santiago - Cacheiras - A Estrada
L - V: 7:45, 9:00, 9:30, 10:30, 11:30, 12:30, 13:30, 14:00,
15:15, 16:30, 17:30, 18:00, 19:00, 20:15, 21:15
Sábados: 9:15, 12:30, 17:15, 20:15
Domingos e festivos: 12:30, 20:00
Monbus - Castromil
Cacheiras -Santiago ( de Moraña)
L - V laborais: 7:40*, 9:25, 12:45, 16:10*
Santiago - Cacheiras ( ata Moraña)
L - V laborais: 12:00, 13:00, 15:30*, 18:30*, 20:45*
*Parada en Pontevea uns 15 min. antes aprox.
Empresa Seoane
Cacheiras - Santiago
L - V: 8:10, 9:05, 15:20, 17:50, 18:15,
Sábados: 8:25
Santiago - Cacheiras
L - V: 12:30, 13:45, 17:00, 18:00, 19:30
Sábados: 12:30
Vedra - Santiago ( Hor. Aprox:)
L - V : 7:40, 14:55
Sábados: 7:50
Santiago - Vedra
L - V: 14:00, 19:30,
Sábados: 14:00
Autocares Mosquera
Forte ( Boqueixón) - Santiago
L - V: 15:05, 19:35
Santiago - Forte ( Boqueixón)
L - V: 8:05
Autobuses de Calo
Milladoiro - Santiago (Rúa da Rosa)
L - V: De 7:00 ata 21:45 cada 15 min.
Sábados: 7:35 ata 13:35 cada hora. e as
16:05, 17:05, 18:35, 19:35, 20:35, 22:05, 23:00
Domingos e festivos: 9:30, 10:30, 11:30, 13:00, 16:05,
17:05, 18:35, 19:35, 20,35, 22:05, 23:00
Santiago (Rúa da Rosa) - Milladoiro
L - V: De 7:00 ata 21:30 cada 15 min. 22:00 e 22:30
Sábados: 8:00, 9:00, 10:00, 11:00, 12:00, 13:00, 14:00,
16:30, 18:00, 19:00, 20:00, 21:30, 22:30, 23:15.
Domingos e festivos: 10:00, 11:00, 12:00, 14:00, 18:00,
19:00, 20:00, 21:30; 22:30, 23:15.
Milladoiro-Santiago(Est.de autobuses)
L - V: 8:10, 9:25, 15:15, 19:15
Sábados: 8:10, 9:25
Santiago (Est. de autobuses) - Milladoiro
L - V: 8:35, 13:10, 18:10, 20:10
Sábados: 8:35, 13:10
Milladoiro - Bertamiráns
Días laborais: 10:00, 11:45, 17:30
Bertamiráns - Milladoiro
Días laborais: 11:00, 12:15, 19:00
Hermanos Ferrín
Negreira - Brión - Bertamiráns - Santiago
L - V: 6:45 a 20:45 cada hora.
*Bertamiráns 7:10, 8:05 cada hora hasta 21,05.
Sábados: 7:45, de 8:45 cada 2 h. ata 19:45 , 21:30
*Bertamiráns 8:05 ata 20:05 cada dúas horas e 21:45
Domingos e festivos: 08:45, de 09:45 ata 19:45 cada
2 h. e 21:30.
*Bertamiráns 9:05, de 10:05 cada dúas horas ata
20:05 e 21:45
Santiago - Bertamiráns - Brión - Negreira
L - V: de 07:45, ata 21:45 cada h.
Sábados: 08:45, 09:45 , de 10:45 ata 20:45 cada 2 h.
e 22:30
Domingos e festivos: 9:45, de 10:45 ata 20:45 cada 2
h. e 22:30
Empresa Lázara
Boqueixón ( Ponteledesma ) - Santiago
L - V: 7:15, 7:40 ( lectivos) 8:50, 10:45, 14:30, 18:00
Sábados: 9:45, 14:30
Domingos e festivos: 18:45
Santiago - Ponteledesma (Boqueixón)
L - V: 10:00, 13:00, 14:30 (lectivos), 17:00, 18:30
( lectivos), 19:30
Sábados: 13:00, 17:00
Domingos e festivos: 20:00
Monbus - Castromil
Ponte Ulla - Santiago
L - V: 8:07, 9:32 , 11:00, 11:32, 14:00, 15:18, 17:22, 20:22
Sábados: 9:32, 9:33, 10:53, 15:18, 17:22, 20:22, 20:23
Domingos e festivos: 10:53, 15:18, 17:23, 20:23, 21:48
Santiago - Ponte Ulla
L - V: 9:15, 12:00, 14:00, 16:00, 18:00, 20:00, 22:00
Sábados: 10:00, 14:00, 16:00, 18:00
Domingos e festivos: 10:00, 14:00, 16:00, 18:00,
21:00 ( fin de puente)
Monbus - Castromil
Ordes - Oroso - Santiago
Laborais: 7:35, 8:50, 10:50, 12:05, 13:50, 14:35, 16:20,
17:20, 18:50, 20:20, 21:35 (+ 15 min. en Oroso aprox.)
Sábados: 8:35, 10:50, 14:50, 17:20, 18:35, 22:55
por AP-9: 8:00, 18:00 *no Sigüeiro
Domingos e festivos: 10:50, 12:50, 14:50, 17:20, 18:50,
21:35 Por AP-9: 21:00 *no Sigüeiro
Oroso - Santiago ( Rúa da Rosa)
L - V: 8:20, 10:20, 12:25, 17:40, 21:50 (luns a xoves)
Santiago - Oroso - Ordes
Laborais: 6:30, 8:00, 9:00, 10:00, 11:00, 11:50 *, 12:15,
13:20*, 14:00, 15:30, 16:30, 18:00, 19:30, 20:20*, 21:15
Sábados: 10:00, 14:00, 16:30, 18:00, 19:30, 21:00
Monbus - Castromil
A Gándara (Os Anxeles) -
Bertamiráns - Santiago ( Rúa A Rosa)
L - V: 7:15, 7:40, 8:15, 9,25, 10:25, 11:25, 12:25, 14:25,
15:25, 16:25, 17:25, 19:25, 21:25
Sábados: 8:25, 9:25, 10:45, 12:25, 14,25, 17:25, 19:25,
21:25
Domingos e festivos: 9:25, 12:25, 14:25, 17:25, 19:25,
21:25
Santiago (Rúa A Rosa) -
Bertamiráns - A Gándara (Os Anxeles)
L -V: 9:00, 10:00, 11:00, 12:00, 13:00, 14:00, 15:20,
17:00, 18:15, 19:00, 20:00, 21:30
Sábados: 10:00, 12:00, 13,00, 14:00, 15:20, 18:15, 20:15
Sábados e festivos: 10:00, 12:00, 14:00, 16:00, 18:15,
20:15
Bertamiráns - Santiago
(En tránsito desde Muros, Noia. H. aprox.)
L - V: 7:15, 7:40, 8:15, 9:25, 10:25, 11:25, 12:25, 14:25,
15:25, 16:25, 17:25, 19:25, 21:25.
Sábados: 8:25, 9:25, 10:45, 12:25, 14:25, 17:25, 19:25,
21:25.
Domingos e festivos: 09:25, 12:25, 14:25, 17:25, 19:25,
21:25
Santiago - Bertamiráns - Noia - Muros
L - V: 9:00, 10:00, 11:00, 12:00, 13:00, 14:35, 15:20,
17:00, 18:15, 19:00, 20:00, 21:30.
Sábados : 10:00, 12:00, 13:00, 14:00, 15:20, 18:15, 20:15.
Domingos e festivos: 10:00, 12:00, 14:00, 16:00, 18:15,
20:15.
Domingos: 12:00, 14:00, 18:00, 19:30, 21:15
*Ata Sigüeiro
Aucasa
Trazo - Santiago
7:40
Santiago - Trazo
14:10
Empresa Freire
Arzúa - Arca - Santiago
L - V: 7:30, 8:00, 8:10, 10:40, 12:10, 14:20, 15:00, 15:45,
18:10, 20:40. *por Arca 25 min. despois, aprox.
Sábados: 8:10, 10:40, 12:10, 15:45, 18:10
Domingos e festivos: 8:10, 12:10, 15:45, 18:10,
20:40 (Sábados non circula)
Santiago - Arca - Arzúa
L - V : 7:00, 9:00 ( 8 e 22 de cada mes), 9:15, 11:00,
12:45, 13:30, 16:00, 18:00, 18:30, 20:00
Sábados: 7:00, 11:00, 12:45, 13:30, 16:00, 18:30
Domingos e festivos: 7:00, 11:00, 16:00, 18:30,
20:00 ( sábados non circula)
Santiago - Aeroporto
De 6:00 ata 00:00 cada 1/2 h., diario,
dende Pz. Galicia.
De 6:10 ata 00:10 cada 1/2 h., diario
dende Est. de Tren
De 6:20 ata 00:20 cada 1/2 h, diario,
dende Est. Autobuses.
Aeroporto - Santiago
De 7:00 ata 1:00 cada 1/2 h., diario.

32 memorias dos nosos maiores
Lindeiros
Carmen
Vázquez
Insua
Veciña de Ames
Carmen repite a miúdo que
non lle falta de nada, non acabas
de saber si fala contigo ou se convence
de que é certo.
Os seu anos a vida non lle dou
moita tregua desde que con 4
anos a morte levouse en poucos
meses aos seus pais, primeiro
a nai vítima dun erro médico e
despois ao seu pai dun ataque ao
cerebro. A vida de Carmen sen
embargo non ensina o poder da
colaboración e, como ela di, o da
unidade. En estes tempos que se
fala tanto da unidade escoitar a
Carmen e lembrar que nos peores
momentos de este pais as aldeas
galegas funcionaban ao unísono.
Ela e os seus catro irmáns foron
acollidos por un tío e todo o
mundo colaborou para que non
lles faltara de nada, tanto foi así
que cando creceron o suficiente
volveron a casa onde naceran e
os veciños apartaban un tanto de
cada colleita para eles, un tanto
de cada muxido para eles, e do
pouco sempre se sacaba mais.
Foi a escola, como moitos, cruzando
os bosques e algunha vez
ten feito “a gata” e quedar xogando
aos pelouros, fala sabendo
que non estaba ben faltar ao colexio
pero que de cando en vez
os cativos teñen que ser así e un
descubre, ala no fondo, un punto
de picardía que quedou polo
camiño.
Carmen aprendeu que con traballo
e vontade se sae adiante, o
aprendeu a forza de sufrir o seu
e o dos outros. Un irmán seu saia
a traballar cada mañá de canteiro,
un bo día caeu pero non
dixo nada e aguantou o dor ata
que non puido máis; unha cadeira
rota non é boa cousa e estivo
moito tempo en cama, o tempo
o aproveitou para facerse mestre,
algo do que fala orgullosa
Carmen.
Como outras moitas persoas
que pasaron por estas páxinas
Carmen lembra os traballos no
campo como algo moi duro pero
moi bonito, os ollos se lle iluminan
cando conta o proceso da
malla e a oportunidade que daba
de estar todos xuntos traballando
pero tamén xogando.
Outra das cousas nas que Carmen
coincide con outros da súa
idade é no respeto que se tiña polos
vellos. Aos cativos se lles ensinaba
que a axudar aos anciáns
e si algún vello facía o xesto de
levantarse, para coller algo ou ir a
polas vacas, tiñan que adiantarse
e facelo eles para que puideran
seguir sentados.
Casou con 25 anos e con moito
traballo sacaron adiante a familia,
o seu home era carpinteiro é
saia cada mañá a traballar mentres
ela atendía as dúas vacas, as
fincas, os fillos... cóntache como
ia ao muíño cun saco na cabeza
e un fillo en cada brazo. A construción
primeiro e logo Feiraco
trouxeron novos traballos para o
seu marido, estas novas ocupacións
axudaron a rematar a casa
na que aínda vive e pola que sente
o amor que so se pode ter polas
cousas feitas por un mesmo.
Carmen, como outros, forma
parte dunha historia que non deberíamos
esquecer, unha historia
na que os problemas se resolven
entre todos e un neno nunca se
queda solo, páselle o que lle pase.
Agrón, 4 de novembro de 2015