O15. A cidadanía toma a palabra

oquince.gal A Coruña · Primavera de 2015
7
Opinión
Natalia Balseiro
Xestora cultural
Mentres tanto
Estíbaliz Espinosa
Poeta
Isto non hai
quen o pare
Pablo Gallego Picard
Arquitecto
Manifesto por unha
idea de cidade
Eu non sei o que quero, nunca o souben. Pero se o
corpo vibra é que algo importante acontece. Nos
últimos anos soñei con marchar lonxe, mais son de
aquí e unha panda de bárbaros non van facer que
marche.
Despois de tanto soñar, comezaron a pasar cousas.
Seguín moi de cerca o 15M con todas as súas
implicacións. Foi unha auténtica revolución. Seguín
a Ada Colau. Máis tarde souben que na Coruña se
estaba a activar a Marea. E seguina tamén. Sorprendeume
gratamente, vin os avances, a seriedade do
traballo, a comunicación e a visibilidade, as posibilidades
de participación, a apertura á crítica e as
persoas implicadas. Os corpos estaban a disposición
dos corpos, do proceso, a disposición da cidade, sen
contemplacións nin personalismos. O corpo vibra,
algo está a pasar.
Pasou o tempo. Non podía asistir ás reunións; a
conciliación é unha burla. Seguín o proceso a distancia.
Un día convidáronme a unha xuntanza da
Marea da Cultura. Alí vin persoas transformadas
en cidadáns activos, nomeando as cousas, as necesidades,
as dúbidas, as ideas, soñando xuntos unha
cidade posible. Vin o que soñara, cheirei os corpos…
outra vez vibrando. Estaba pasando algo.
Ese día deixei de soñar e decateime que de súpeto
chegastes vós, amigas e amigos, coñecidos, anónimos,
cidadáns da Coruña, implicadas, comprometidas,
currantes, valentes, mulleres e homes sen medo.
Sabias, responsables, formadas e con experiencias
diversas na xestión pública, na xestión privada e na
autoxestión. Persoas con ética, afectadas pola vida
igual ca min. Unha familia reunida á mesa con aspiracións
de cambiar o rumbo, disposta a poñer as
persoas no centro da acción política, deixando espazos
para vivir, traballar, crear espazos para educar
en igualdade, xerar contextos para que a cidade sexa
un lugar para a vida das veciñas e os veciños da Coruña.
Os corpos estaban a disposición
dos corpos, do proceso, a disposición
da cidade, sen contemplacións
nin personalismos.
Eu xa sei que corremos un risco, que sodes persoas
sen experiencia na Administración, xente nova, sen
experiencia política, que vides de lugares ben diferentes
e que a moitos non vos coñezo, pero tamén
sei que os que están non pensan na xente da cidade
senón nos visitantes, nas empresas de Madrid, en
construír dende arriba. Houbo moitos anos de especulación,
de intereses que sobrevoaban as decisións
de carácter local.
Agora, amigas, soño con que sexades honestas e
miredes polo ben común, sacrificando sempre aos
que máis teñen e non aos que nada teñen que perder.
A miña intuición e o meu corazón dinme que vos
escoite, que vos apoie, que forme parte de vós, que
poña o corpo en acción aínda que sexa dende a distancia.
Dime que non podemos saber se se pode ou
non ata que non probemos, non arrisquemos, non
tomemos partido.
Sedíame eu na illa de San... Antón, e cercáronmi as ondas.
Que grandes son! Pero non estaba soa, estabas ti,
vós, nós. Sedíamos nós. E fomos ficando sós. O mar, o
barco e máis nós.
E chegou a Marea.
Este recanto do mundo no que nos tocou vivir é fin
ou principio, segundo como interpretemos o mar. A
nosa cidade, A Coruña, pode ter vocación xeolóxica de
illa, pero non de illarse, e na Marea sóubose un desexo
común: acabar con certos xeitos de facer —de desfacer—
as cousas; e de aí sabemos que hai marea, como
sabemos que hai uns frescos do pintor Urbano Lugrís,
na rúa Olmos 25... unha cripta verde cunha banda no
teito: «Hic habitat felicitas». Aquí habita a felicidade.
Ai,si! Como facemos, Urbano? Onde hai que asinar?
Como se abre paso o que ten que ser para que así sexa?
Isto párese entre todas. Por iso
non hai quen o pare.
A natureza é preguiceira. Fará o que ten que facer
da maneira máis económica que saiba. Sen dispendio.
Sen gasto de enerxía. A matriz hexagonal dunha
colmea é a forma máis eficiente de lograr resistencia
sen peso. O líquido elástico dunha pompa de xabrón
permite sempre que a tensión superficial se redistribúa.
A forma máis económica. A máis transparente. A
máis simple.
Queremos artellar este ecosistema que é a vila na
que habitamos igual que se artella a natureza: facendo
o que ten que facer da maneira máis económica
e eficiente posible. Sabemos que moitos concellos,
como as torradas, caen sempre polo lado polo que se
untan. Non é lei de Murphy: é lei da física.
Unha organización humana esixe mecanismos de
convivencia máis complexos ca unha pompa de xabrón.
O mecanismo das mareas, da lúa, do devalo e
a preamar, tamén é complexo. E aquí sopra vento de
compoñente atlántica con forza 3 a 4, hai maruxíafortemaruxía,
xente que quere abrirse a máis xente, incontables
gota-a-gotas que fan Marea. E isto é o pico
de iceberg dunha impoñente forza submariña que
traballa ata as tantas, queima as cellas, deseña, dálle
á neurona, renderiza, organiza, emociónase, argalla,
retella, artella... que é unha arte.
E hoxe podemos dicir non só que hai Marea, que habela
haina: tamén que haberá. Haberá mareas e mareas.
Mareas barriais, mareas humanas, mareas vivas
e mareas que pasan Marolas. Mareas Pitas. Mareas
que chegan para quedaren. Ou que dan paso a outras
mareas. Confiamos nesta proposta nacida da cidade
porque ten a marusía e o sabor de ir quedar, de inundar
cun proxecto que non se pareza ao que xa hai pero
que a todos nos soe, se cadra porque unha vez saímos
do mar e levamos aínda o sal no corpo, nas bágoas, no
suor, no líquido amniótico: é o proxecto do colectivo,
dos nós comúns, de refacer e repensar a participación
a un nivel tan básico como o municipal. Sabemos o
que pasa cando non participamos: e non podemos
perder o rumbo. Non podemos permitirnos tal luxo,
non debemos permitirlles o luxo. A Marea é o arquipélago
e é a constelación: unha chea de vontades a debuxar
camiños, estratexias, denuncias. Solucións.
Isto párese entre todas. Por iso non hai quen o pare.
A cidade é aquel lugar onde se produce unha expresión
indiscutible do público. Esta obviedade, implícita
na propia definición de público/a (común dun
pobo ou dunha cidade), convértese nun feito revelador
cando lembramos a imposibilidade de que exista
a combinación contraria: a cidade non pública. É
dicir, se non hai espazo público non hai cidade.
O que realmente permanece na cidade é o baleiro,
ou polo menos así debería ser, o construído acompaña.
Este feito, evidente tamén para calquera aldea
ou vila, ten non obstante na cidade a diferenza fundamental
dunha escala maior, que produce a correspondente
concatenación sucesiva dos seus espazos.
Esta proeza dá lugar a un feito propio e único da
urbe: a creación dun ambiente propio, irrepetible e
intransferible. O ambiente non so é ese espazo, senón
a mestura complexa dos usos e costumes que
a xeografía, o aire, as vistas e a interacción social
completan. Se o espazo público non se usa este non
existe, o seu sustento principal é o cidadán.
O cidadán fai a cidade ao usala, pero tamén na
lembranza. Esta atmosfera particular debe facerse
sempre respectando os tempos da memoria, cousa
distinta á historia, nin esta nin as fotos en branco
e negro serven. Cando se recorre a elas, algo falla.
Este ambiente recoñecible en todas e cada unha
das grandes urbes dá sempre lugar a unha idea de
cidade. Se hai unha idea de cidade non se necesita
de ningunha normativa específica para definir que
se é, ou se quere ser, xa que todo o mundo a comparte.
Non hai nada máis expresivo do carácter público
que ese sentimento xeral de saber a onde se vai. Para
saber que se quere ser primeiro hai que saber que se
é, e se non se pode polo menos saber que se era.
Se hai unha idea de cidade non
se necesita de ningunha normativa
específica para definir que
se é, ou se quere ser, xa que todo
o mundo a comparte. Non hai
nada máis expresivo do carácter
público que ese sentimento
xeral de saber a onde se vai.
Non estaría de menos entender que a Cidade é ese
lugar onde o cidadán desenvolve unha idea do público
que (con sorte) avanza dunh xeito diferente
ao resto, velaí a súa tremenda virtude e riqueza!
Na Coruña o espazo público desparece, ou privatízase.
Na Coruña a memoria construída recalifícase,
e isto é a súa morte. Na Coruña o espazo baleiro
non alcanza a todos, tápanse as vistas e o resto é
dos coches, séguense a facer autoestradas en vez
de rúas. Na Coruña non hai suficiente escala, o
ambiente tamén son os seus veciños do leste e do
sul. A Coruña debe ser vista mais dende fóra, non
hai nada mais democrático que poder achergarse
andando. En definitiva, teño a sensación que na
Coruña non hai unha idea de cidade común, cada
quen ten a que lle convén, esta cidade non lembra
por igual, non é de seu.