afriga - Transmedia 2009

42
ECONOMÍA
Esta dependencia da industria na fabricación do leite envasado
aínda é maior no caso de Galicia, por dedicarlle un
62% do leite recollido, quedando outro 10% para queixos e
produtos frescos, mentres que o 25% restante se transporta
como leite cru para industrializar fóra da comunidade.
A maior parte das vendas de produtos lácteos teñen lugar
nos establecementos da gran distribución, nos híper e
supermercados, que concentran máis dun 85% das compras
dos fogares, quedando menos do 15% restante para as
tendas tradicionais de alimentación.
Unha parte crecente destas vendas non son realizadas coas
propias marcas dos seus fabricantes, senón coas da distribución.
Desde que se comezaron a utilizar as marcas brancas ou
do distribuidor, hai xa uns 20 anos, non deixaron de ir aumentando
o seu peso nas vendas de diversos produtos alimentarios.
O leite envasado foi un dos primeiros produtos utilizados,
pero actualmente esténdense aos tipos máis correntes de
queixos e aos iogures de diversos tipos.
A gran distribución utiliza o leite envasado como “produto
reclamo” para atraer os consumidores aos seus establecementos.
Esta estratexia non é gravosa para os seus
intereses, porque a menor marxe percibida polo venda
do leite coa súa marca de distribuidor é compensada coa
cargada na ampla variedade de produtos que ofrecen nos
seus establecementos. Polo contrario, afecta gravemente a
produtores e industriais, que dependen totalmente do leite,
posto que reduce a marxe da industria, que a traslada en
forma de prezos mais baixos aos produtores.
En España hai un uso abusivo do leite como produto
reclamo, como se pode observar ao comparar o seu prezo
co existente noutros países. Mentres que as diferenzas nos
prezos das marcas de fabricante son reducidas, nas marcas
brancas son uns 10-12 céntimos menores en España que
en Francia e Gran Bretaña. Incluso no caso de Francia se
pode comprobar que os prezos das marcas brancas de empresas
de distribución que operan nos dous países, como
son Carrefour e Alcampo, están uns 12 céntimos por debaixo
en España (Gráfico 5).
Precisamente no período de prezos elevados do leite da
segunda metade de 2008 houbo un forte avance destas
marcas, que aumentaron case un 10% nas vendas a costa
das primeiras marcas, o que explica precisamente o comportamento
no último ano destas empresas con reducións
significativas no leite recollido e mesmo a crise aberta en
Pascual nas últimas semanas.
Boa parte dos consumidores que cambiaron ás marcas
brancas ante as fortes subidas de prezos _que levaron ás
primeiras marcas a superar un euro por litro_, seguiron a
consumilas cando o seu prezo foi descendendo, nun tempo
no que a crise económica lles empuxaba a facer aforros onde
fose posible. Deste modo comezou unha marcha atrás nos
prezos ao consumo, que nas últimas semanas volve situar as
marcas brancas case ao nivel dos prezos existentes a comezos
de 2007, entre 0,50 e 0,55 euros por litro (Cadro 1).
Esta baixa nos prezos na distribución é realizada a costa
de reducir os prezos do leite envasado ás industrias, que a súa
vez a transmiten en forma de novas baixas aos gandeiros.
Despois de ter examinado estas características específicas
do mercado español de produtos lácteos, estamos en
mellores condicións de entender un feito relativamente
contraditorio: que o prezo ao produtor en España se manteña
en xeral, salvo en períodos moi puntuais, por debaixo
da media europea, tendo en conta a situación deficitaria no
noso mercado.
Como se pode apreciar no gráfico adxunto, entre os anos
2001 e 2006 o prezo do litro de leite en España foi de 1
a 2 céntimos inferior ao da media da Unión Europea e ao
rexistrado en Francia. Tan só se situou por riba durante a
forte subida da segunda metade de 2007 e a comezos de
2008 (Gráfico 6).
Deste modo, en España non ocorre coma noutros países
que, sendo tamén deficitarios na produción, manteñen uns
prezos considerablemente superiores. É o caso de Grecia
ou o de Italia, que entre os anos 2001 e 2006 tivo un prezo
6 céntimos superior ao de España, aínda que a crise actual
ten levado os prezos dos primeiros meses deste ano a anular
esas diferenzas.
Ao noso entender, esta situación é debida sobre todo a
tres asuntos, que cobran aínda máis relevancia na actual
situación de baixos prezos.
O primeiro ten que ver coa elevada dependencia das
industrias do leite envasado, no que as marcas brancas
controlan un volume crecente das vendas e a estratexia da
gran distribución é utilizar un baixo prezo do leite como
reclamo ante os consumidores. Esta situación recorta
as marxes de beneficio das industrias, que á súa vez, na
maioría dos casos, trasládana en forma de menores prezos
aos consumidores.
Ata o ano 2007, as principais industrias defendéronse
desta estratexia mediante o lanzamento de novos produtos
coma os leites enriquecidos, que lles permitían diversificar
a oferta e polos que obtiñan un prezo considerablemente
superior. O mellor exemplo desta estratexia
foi o de Puleva co leite Omega-3, que superou así no
valor destas vendas a Pascual, que era a anterior marca
líder. Os elevados prezos do segundo semestre de 2007
provocaron unha perda de mercado destas empresas e
un avance das marcas brancas e provocaron unha redución
do leite recollido en Galicia.
Desta maneira, a situación do mercado deteriorouse para
a case totalidade das empresas e provocou un comportamento
máis agresivo que agrava os efectos da situación de
crise de prezos. Coa finalidade de reducir o custo do leite a
industrializar, boa parte das empresas realizan importacións
de leite que entran a prezos considerablemente inferiores
aos que resultarían do prezo en orixe aos produtores máis o
transporte, posto que son vendas de excedentes deses países.
Estas importacións en condicións de dúmping presionan
os prezos á baixa e teñen colocado a unha pequena parte
da produción abandonada por algunhas empresas a prezos
moi baixos, que son incluso inferiores aos que resultarían
de utilizar ese leite para a venda de leite en po e manteiga
á intervención.
Aos dous asuntos anteriores, da estratexia abusiva da
distribución no uso de leite como produto reclamo e da
presión exercida polas importacións de leite a baixo prezo,
engádese un terceiro non menos importante, que é o da
deficiente organización da produción en España.
AFRIGA ANO XV - Nº 80