Manuel Lugrís Freire. Edición e análise literaria. - Centro Ramón ...

Xabier Campos Villar
O PRIMEIRO CACIQUE 266
A Alfonso de Cal, meu amigo.
Aló nun couto de Ruibeira 267 , preto do encantado río Mandeo 268 ,
e no tempo en que comenzaban a funcionar os nosos concellos, estaban
en parlamento un fato de ladrós. Un deles, o máis vello, dicía:
—Meus compañeiros, a nosa honrada profesión de aproveitados
vai de mal en peor. Agora hai uns novos consellos e xusgados, no
lugar das xurisdiciós, e pra que os nosos roubos sexan como Deus
manda, temos que nos poñer dacordo con aqueles zumezugas da pruma.
Ninguén de nós sabe ler nin escribir, e temos que furtar a xeito de
raposo mariñán. ¿Non vos parece, meus quiridiños, que Xacobe de
Porzomillos 269 , que é un ladrón de fino, e moi lido, debía entrar na
nosa compaña O señor de Porzomillos, que hoxe vén a nos honrar
coa súa visita, ten a palabra.
—Eu —dixo Xacobe, o aludido— non teño incomenente de ser
voso compañeiro. Conozo ben os segredos dos nosos concellos e xusgados,
e coido que o negocio pra nós será de gran proveito se nos levamos
e traballamos como irmáns. ¿Que proba queredes de min pra que
eu sexa voso compañeiro
—Moi pequena, abofellas. Por alí abaixo, naquela congostra que
vai a Betanzos, está pasando o señor Chinto do Couto, que leva un
266
Publicado n’ A Nosa Terra, Ano VI, nº 157, 15 de febreiro de 1922, p. 5. Está asinado
por Asieumedre.
267
É posible que se trate de Roibeira, unha aldea da parroquia de Brabío que está situada
a un quilómetro de Betanzos.
268
Río da vertente atlántica que nace no Marco das Pías, en Sobrado dos Monxes. Despois
de percorrer 52 quilómetros chega ao mar, formando a ría de Betanzos e dando orixe ao
val das Mariñas. Celébrase nel a tradicional romaría betanceira dos Caneiros.
269
Aldea da parroquia de San Pedro de Porzomillos, no concello coruñés de Oza dos Ríos.
263