Manuel Lugrís Freire. Edición e análise literaria. - Centro Ramón ...

A obra narrativa en galego de Manuel Lugrís Freire
cando faleceu Concepción Orta e Iglesias, feito que provocou unha
fonda dor e depresión no noso autor, que o situaría ao borde do suicidio.
Tal e como puidemos observar na súa tumba, no cemiterio coruñés
de San Amaro, figura a seguinte inscrición asinada por Lugrís:
“¡Conchita! La muerte no impide que vivas en mi corazón”. Literariamente,
esta muller mereceu a sentida dedicatoria do segundo volume
poético do seu marido, Noitebras 34 , que reproducimos de seguido:
En lembranza da miña esposa Dona Concepción Orta
e Iglesias, cuyo recordo henche o meu corazón e cuyo espíritu
santo e puro alenta sempre nos meus agarimosos pensamentos
Ademais dos dez poemas nos que a presenza da muller está
latente, quer evocada directamente, quer intuída no profundo pesimismo
que envolve os versos, inclúe outros once cun claro contido
social, de chamamento á unidade e á loita, ademais de reminiscencias
míticas evocadoras do glorioso pasado da patria galega. Como recoñece
Carballo Calero 35 , nótase unha evolución en Lugrís cara a un
estilo “máis moderno”, unha lingua “máis culta” e unha versificación
“máis segura”.
Sería pouco tempo despois cando o corazón de Lugrís atopa o
acougo necesario, esta vez ao lado da coruñesa Pura González Varela,
dez anos máis nova que el e nai dos seus cinco fillos: Manuel,
Secundino, Mª do Pilar, Urbano e Pura, e coa que compartiría o resto
da súa vida.
Ao pouco de chegar a Galiza e despois de se instalar na Coruña,
cidade que non abandonaría, comeza a relacionarse coa intelectualidade
herculina, en especial coa galeguista. Participa no faladoiro que
Celso García de la Riega bautizara co despectivo nome de “Cova Céltica”
e coincide alí con Murguía, Florencio Vaamonde Lores, Eduardo
Pondal, Uxío Carré Aldao, Andrés Martínez Salazar, Salvador Golpe,
Manuel Banet Fontenla, Eladio Rodríguez González, Galo Salinas,
Evaristo Martelo Paumán e, especialmente, con Francisco Tettamancy,
que vai ser o seu mellor amigo e que apadriñará un dos fillos.
34
A Coruña: Tipografía La Constancia, Librería Rexional de Eugenio Carré, 1901, 63 pp.
35
Historia da Literatura Galega Contemporánea, Vigo: Galaxia, 1981 (3ª ed.), p. 479.
18