Manuel Lugrís Freire. Edición e análise literaria. - Centro Ramón ...

Xabier Campos Villar
Lugrís e admirado pola tarefa divulgativa e dignificadora da lingua,
cultura e historia de Galiza, emprendida por este na Habana. Neste
prólogo alude ás ocupacións profesionais do autor, “las cuales le
roban catorce horas cada día”. Despois de cualificar a poesía de necesaria,
bela e ideal, refírese Curros a algúns defectos que atopa nos poemas,
e que xustifica porque Lugrís “tiene que vivir alejado del arte por
imposiciones incontrastables de su profesión” e tamén porque “nuestro
idioma no ha llegado á fijar su vocabulario”. Finalmente, salienta
o poeta de Celanova que nos atopamos na fase de “recojer materiales”
cos que será posible erguer o grande edificio da nosa literatura. O
volume está dedicado “Á santa memoria de miña Nai, y-â Sociedade
de Beneficencia dos naturales de Galicia na Habana, nai agarimosa de
tódolos gallegos infertunados”.
A relación con Curros iría máis alá do mencionado prólogo. De
feito, o autor de Aires da miña terra é motivo de inspiración dalgún dos
relatos que incluímos nesta edición. Neste mesmo ano de 1894, foi precisamente
Lugrís un dos organizadores da homenaxe a Curros Enríquez
que se celebrou na Habana e que se narra en “A labor do poeta” 31 ,
proba dunha amizade que xa viña, segundo nos informou Manuel
Lugrís Rodríguez, dos encontros que ambos mantiñan nun faladoiro
que se reunía no Malecón da Habana, nun local comercial rexentado
por un chinés, e que servía como lazo da intelectualidade galeguista
antes da construción do Centro Gallego. Tamén no relato titulado
“Lamáchegas” 32 está presente a figura do poeta de Celanova.
Retorna Lugrís Freire a Galiza o ano 1896 coa súa primeira
muller, a cubana Conchita Orta, da que demostra estar profundamente
namorado e que marcaría parte da súa obra. Froito deste matrimonio
nace unha única filla, Socorro Lugrís Orta, que exercería como
mestra nacional en Sobrado ata o seu pasamento en 1957 33 . Aínda que
descoñecemos a data exacta, foi nestes derradeiros anos da centuria
31
Publicado n’ A Nosa Terra, nº 31, 21 de marzo de 1908, p. 5.
32
Ibidem, nº 35, 23 de abril de 1908, pp. 5–6.
33
Está soterrada no cemiterio de San Amaro, o mesmo que os pais. O noso informante,
Manuel Lugrís neto, aínda conserva viva a memoria da súa tía, á que ten visitado en
numerosas ocasións e coa que ten pasado temporadas en Sobrado.
17