1kYBRBWHf

aguia cobreira Circaetus gallicus
● Bibliografía ornitolóxica especializada. Aguia branca foi o primeiro nome proposto por C.
Pedreira López e X. M. Penas Patiño, en 1977, naquela Lista patrón de aves de Galicia (4B). En 1978,
igualmente na Lista patrón de aves de Galicia, na segunda parte (5B), os autores propuxeron o nome
de aguia albela en vez do anterior; esta segunda denominación utilizouse ou recolleuse nas guías de
aves destes autores (1A, 5A e 22A), no Atlas de vertebrados de Galicia (7A) e noutras publicacións
ornitolóxicas (2A, 6A, 11A, 18A e 11B). Aguia cobreira foi o nome proposto en 1991 e 1999 nos
traballos de M. A. Conde Teira e T. A. Vidal Figueroa (10B e 12B); tense empregado nalgunhas
publicacións ornitolóxicas (3A, 8A, 10A, 12A, 13A, 14A, 15A e 16A). Na bibliografía ornitolóxica, os
nomes portugueses son águia-cobreira e gincho-da-taínha (2A, 10A, 11B, 1D, 2D e 3D; o primeiro
con máis frecuencia).
● Nomes populares. E. Rivas Quintas recolle alvela (que identifica coa denominación castelá
águila culebrera) en Boimente de Viveiro, en Lugo (14G). Xurxo de Vivero apunta para esta especie,
referíndose a outros nomes galegos, aguia alba, aguia albela e aguia branca, aínda que sen indicar
se fan referencia a voces vivas na fala (3A).
● Dicionarios consultados. No Diccionario galego-castelán de X. L. Franco Grande (1968), da
editorial Galaxia, aparece culabrela como unha especie de aguia e remite a aguia. O Diccionario de
usos castelán-galego de X. M. Freixedo Tabarés e F. Álvarez Carracedo (1984), da editorial Akal, dá os
termos xenéricos aguia, aiga e aigue como equivalentes á voz castelá águila, e especifica culabrela e
culebrela para o castelán águila culebrera. No Dicionário da língua galega de I. Alonso Estravís (1995),
da editorial Sotelo Blanco, recóllense as voces xenéricas águia, aiga (como forma dialectal de águia) e
aigue (como forma popular e dialectal de águia); na entrada águia especifícase a denominación de
águia branca para Circaetus gallicus; recolle tamén as voces aguioto e aigote para se referir ás crías
das águias. O Diccionario de sinónimos da lingua galega de M. C. Noia, X. M. Gómez e P. Benavente
(1997), da editorial Galaxia, ademais, recolle aguia albela e aguia branca como sinónimos
específicos para C. gallicus. No Gran Diccionario Xerais da Lingua Galega (2000), de varios autores,
aparecen as entradas xenéricas de aguia, aiga e aigue, as dúas primeiras como galegas e preferentes
e a terceira como propiamente galega mais non preferente; rexeita as voces águila e águilla, que non
considera galegas; dentro da entrada aguia especifica a denominación de aguia albela para C.
gallicus; recolle tamén as voces aguiacho e aigote para se referir ás crías das aguias.
● Uso dos seus nomes na literatura galega. Canto ao emprego da voz aguia na nosa literatura,
véxase Aquila chrysaetos.
● Etimoloxía / motivación semántica. J. Corominas explica que o termo castelán águila
descende como semicultismo do latín aquila (e do mesmo xeito, o galego e portugués aguia). Os
modificadores alba, albela e similares fan referencia á rechamante cor branca da plumaxe das partes
ventrais; cobreira e similares aluden á alimentación desta ave, baseada en réptiles.
tartaraña azulada Circus cyaneus
● Bibliografía ornitolóxica especializada. Gatafornela foi o nome proposto por C. Pedreira López
e X. M. Penas Patiño en 1977-1978, naquela Lista patrón de aves de Galicia (4B e 5B); foi tamén o
nome proposto en 1999 no traballo de M. A. Conde Teira (12B); utilizouse ademais nas guías de aves
de X. M. Penas Patiño e C. Pedreira López (1A, 5A e 22A), no Atlas de vertebrados de Galicia (7A) e
recolleuse ou utilizouse tamén noutras moitas publicacións ornitolóxicas (2A, 3A, 8A, 10A, 18A, 11A,
12A, 13A, 14A, 15A, 16A e 11B). En 1991, M. A. Conde Teira e T. A. Vidal Figueroa propuxeran o nome
de tartaraña azulada (10B). Nunha publicación chamóuselle rapina branca (3A). Na bibliografía
ornitolóxica, os nomes portugueses son tartaranhão-azulado e tartaranhão-cinzento (2A, 1D, 2D e
3D; o segundo con máis frecuencia).
● Nomes populares. Xa Martín Sarmiento, no século XVIII, recollía a voz galega tartaraña como
especia de ave de rapina, apuntando o Deza como lugar onde cría que a recollera (1G). J. L. Couceiro
Pérez rexistrou a voz tartaraña en Feás, que se identificou coa castelá cernícalo (3C).M. A. Conde
Teira indica que o nome popular de gatafornela se rexistra no Courel e Cervantes (Lugo), e tamén que
o nome de gato fornelo para esta especie recolleuno Castroviejo et al. nos Ancares (12B). A. Villarino
Gómez rexistrou para Circus cyaneus as denominacións populares de ave rapina, barrapina e paxaro
da neve nas terras da desaparecida lagoa de Antela, en Ourense (9A). M. A. Conde Teira e T. A. Vidal
Figueroa apuntan os nomes xenéricos populares de gabián, miñato, aguia e tartaraña para todo o
xénero Circus (10B). X. M. Penas Patiño e C. Pedreira López apuntan o nome xenérico popular de
rapina para o xénero Circus (1A).
● Dicionarios consultados. No Diccionario galego-castelán de X. L. Franco Grande (1968), da
editorial Galaxia, aparece a voz tartaraña, que remite a lagarteiro (que é unha denominación propia
85