1kYBRBWHf

Familia Sulidae
mascato (ou mascato común) Morus bassanus (=Sula bassana)
● Bibliografía ornitolóxica especializada. Mascato foi o nome proposto por C. Pedreira López e
X. M. Penas Patiño en 1977-1978, naquela Lista patrón de aves de Galicia, e igualmente en 1991 e
1999 nos traballos de M. A. Conde Teira e T. A. Vidal Figueroa (10B e 12B); utilizouse ou recolleuse nas
guías de aves de C. Pedreira López e X. M. Penas Patiño (1A, 5A e 22A) e notras moitas publicacións
ornitolóxicas, tanto no ámbito galego como no estatal (2A, 4A, 6A, 10A, 11A, 12A, 13A, 14A, 15A, 16A,
17A e 18A; nalgunhas, mascato común). Na bibliografía ornitolóxica, o nome portugués é alcatraz,
ganso-patola e alcatraz do Norte / alcatraz-do-norte (2A, 4A, 5A, 10A, 11B, 1D, 2D e 3D; o
último, con máis frecuencia).
● Nomes populares. M. C. Ríos Panisse rexistrou as seguintes voces vivas no galego falado para
se referir a Morus bassanus: mascato, en Bares, San Cibrao, Cambados, Vilanova de Arousa,
Escarabote, Sada, Muxía, Camariñas, Caión, Mera, Pontedeume, Mogor, Ézaro, Cangas, Cesantes, Noia,
Sardiñeiro, Lira, Abelleira, Rianxo, Carril, Portosín, Mugardos, Muros, Bueu, Bouzas, Panxón, Ribeira, O
Grove, Cedeira, Cariño, Espasante, Bares, Aguiño, Viveiro, Laxe, Portonovo, Ares, Miño e Rinlo;
masgato (escrito con "j" para marcar a gheada), en Malpica e Corme; e mazcato, en Foz, Burela, As
Figueiras e Ribadeo (7B). F. Bernis Madrazo tamén recolleu para esta especie a denominación galega
de mascato (11B). Igualmente, F. Fernández Rei rexistrou mascato no galego de Cariño; M. Felpeto
Lagoa, no galego de Ares; M. C. Alonso Pérez, no galego de Escarabote; M. C. Enríquez Salido, no
galego do Grove; A. Pérez Cid, no galego de Marín (3C). J. S. Crespo Pozo recolle como nome galego
mascato, que define como pato marino, e apunta a localidade de Portosín (12G). Os pescadores
portugueses empregan tamén a voz mascato para se referiren aos individuos novos desta especie, e
nalgúns lugares tamén aos adultos (1D). Por outro lado, no refraneiro galego emprégase a
denominación mascato (véxase alínea sobre o uso dos seus nomes na nosa literatura) e na fraseoloxía
popular galega existe mesmo unha expresión, "papar coma [ou como] un mascato", que significa
comer moito: "papou sardiñas coma un mascato" etc.
● Dicionarios consultados. No Diccionario galego-castelán de X. L. Franco Grande (1968), da
editorial Galaxia, aparece a entrada mascato definida nunha das súas acepcións como ave mariña case
o dobre de grande que a gaivota. No Diccionario de usos castelán-galego de X. M. Freixedo Tabarés e F.
Álvarez Carracedo (1984), da editorial Akal, aparece a voz castelá alcatraz identificada coa galega
alcatraz; na entrada castelá gaviota inclúe a voz mascato para denominar unha ave semellante á
gaivota, pero moito maior. O Dicionário da língua galega de I. Alonso Estravís (1995), da editorial
Sotelo Blanco, trae a voz mascato para se referir a esta especie e inclúe o sinónimo alcatraz (mais na
entrada alcatraz identifica este nome con outra ave mariña, accidental na Galiza, Fregata
magnificens). O Diccionario de sinónimos da lingua galega de M. C. Noia, X. M. Gómez e P. Benavente
(1997), da editorial Galaxia, recolle cala como sinónimo de mascato (Sula bassana). No Gran
Diccionario Xerais da Lingua Galega (2000), de varios autores, aparece a entrada mascato (como
galega e preferente) para se referir a esta especie e tamén mazcato (como galega, mais non
preferente), que remite a mascato.
● Uso dos seus nomes na literatura galega. Na peremioloxía mariñeira emprégase con
frecuencia o nome mascato (e tamén mazcato):
"Pola Santa Lucía, mascatos na badía."
"Se ves mascatos voar, busca a sardiña no mar."
"Se o mascato ves voar e tirar, vai alí pescar."
"Cando chapuza o mazcato, xa se relambe o gato."
"Mascatos á terra, mariñeiros á merda."
"Mascatos polas hortas, mariñeiros polas corredoiras."
"Mascatos polos penedos, borrasca de medo."
"Mascatos voando polas leiras, mariñeiros polas tabernas."
Canto á literatura de autor/a, tamén está recollido con frecuencia o nome mascato. Así, por
exemplo, Eduardo Blanco Amor emprégao xa no ano 1931, en Poema en catro tempos para un
pescador galego: "¡Eis o mar! ¡Ouh o mar! ¡Deuse mascato!". Igualmente, Antón Zapata García n' A
roseira de soidade (1953): "Un que outro mascato guíndase dende as outuras...". Ou Bernardiño
Graña, en Sima-cima do voar do tolo (1984): "Voume poñer como un mascato ergueito".
Por outro lado, tamén é posíbel encontrarmos o nome alcatraz en textos literarios en galego.
38