1kYBRBWHf

espúrea, obra escrita no ano 1880: "... cantaban xa o millán garrido, a bubela e o cuco nas carballeiras,
o merlo e o reiseñor nos salgueirais, o paspallás entre os centeos e os xílgaros e carriciños, os
chincheiros e xiríns desfacíanse nos eidos mirando cada un para o seu amor ...". X. M. Penas Patiño e
C. Pedreira López (1A) mencionan outro autor do século XIX, J. M. Pintos: "Nese chan á beiramar / no
pracer adormentada / ou encantada, / arregálante un sin fin / de paxaros ben cantores, / reiseñores, /
o xílgaro e o xirín".
● Etimoloxía / motivación semántica. Do punto de vista semántico, verdenllo e paxuriña
verde fan referencia á rechamante cor verde amarelada da plumaxe do paxaro; xirín, sirín e similares
parece que son onomatopeicos, reproducen algo o seu canto; liñaceira, nabiñeira e similares fan
referencia á súa alimentación; milleiro e similares, a que anda no millo; senteeeira, talvez, a que
anda no centeo. Picanafolla e cirifollas aluden a que anda remexendo entre as follas, aínda que estas
denominacións son propias dos paxaros do xénero Phylloscopus e outros paxariños insectívoros.
cruzabico (ou cruzabico común) Loxia curvirostra
● Bibliografía ornitolóxica especializada. Bicotorto foi o nome proposto por C. Pedreira López e
X. M. Penas Patiño en 1977-1978, naquela Lista patrón de aves de Galicia (4B e 5B); utilizouse –
bicotorto ou bicotorto común– nas guías de aves destes autores (1A, 5A e 22A) e recolleuse ou
utilizouse tamén noutras publicacións ornitolóxicas (2A, 6A, 11A e 11B). Cruzabico, ou cruzabico
común, foi o nome proposto en 1991 e 1999 nos traballos de M. A. Conde Teira e T. A. Vidal Figueroa
(10B e 12B); tense empregado ou recollido nalgunhas publicacións ornitolóxicas (8A, 10A, 12A, 13A,
14A, 15A e 16A). Na bibliografía ornitolóxica, o nome portugués é cruza-bico ou cruça-bico-comum
(2A, 10A, 11B, 1D, 2D e 3D).
● Nomes populares. É unha especie rara na Galiza e non se lle coñecen denominacións
populares.
● Etimoloxía / motivación semántica. Ambas as dúas denominacións xenéricas, cruzabico e
bicotorto, fan referencia á característica forma do bico deste paxaro. O termo común engádese ao
nome, normalmente, cando se está a falar tamén doutras especies que teñen o mesmo nome xenérico,
aínda que non se observaren na nosa xeografía, para diferenciala delas.
● Discusión / explicacións sobre a preferencia dalgunhas denominacións. M. A. Conde Teira e T.
A. Vidal Figueroa comentan que a voz bicotorto é unha adaptación do castelán piquituerto, e que lles
parece mellor tomar a voz portuguesa cruzabico, ben comprensíbel para todos os galegos (10B).
cardeal Pyrrhula pyrrhula
● Bibliografía ornitolóxica especializada. Paporrubio real foi o nome proposto por C. Pedreira
López e X. M. Penas Patiño en 1977-1978, naquela Lista patrón de aves de Galicia (4B e 5B); utilizouse
nas guías de aves destes autores (1A, 5A e 22A) e recolleuse nalgunha outra publicación ornitolóxica
(2A e 11B). Cardeal foi o nome proposto en 1991 e 1999 nos traballos de M. A. Conde Teira e T. A.
Vidal Figueroa (10B e 12B); empregouse ou recolleuse –cardeal ou cardeal común– nalgunhas
publicacións (8A, 10A, 13A, 14A e 18A). Na bibliografía ornitolóxica, o nome portugués é dom-fafe ou
dom-fafe-comum (2A, 10A, 11B, 1D, 2D e 3D).
● Nomes populares. X. M. Penas Patiño e C. Pedreira López (1A) e o Atlas de vertebrados de
Galicia (7A) recollen as denominacións populares específicas para Pyrrhula pyrrhula de reiseñor (7A),
cardenal (1A, 7A), tellasangue (1A, 7A), cadete (1A, 7A) chinca (7A) e chinca real (1A). M. A.
Conde Teira tamén apunta as denominacións populares locais de frade, tillasancre, chinca real,
peitorroxo e pimpín real (12B). C. Pedreira López et al. rexistraron os nomes de cardenal e
peitorroxo para P. pyrrhula no concello de Ames, na provincia da Coruña (9B). F. Bernis Madrazo cita
a Ríos Naceyro (1850), que dá como vernáculos galegos cardenal e cardeal para este paxaro, e L.
Iglesias (1927), que dá cadete (11B). Tamén en relación coas denominacións populares, unha mención
especial é precisa para o traballo lexicográfico publicado en 1980 na revista Verba, "Nomes galegos das
aves da familia fringillidae", de X. M. Penas Patiño e C. Pedreira López (6B); estes autores rexistraron
voces para esta familia de paxaros en varios centos de localidades das catro provincias galegas e
recolleron ademais a bibliografía existente verbo estes nomes; os nomes que recolleron
especificamente para P. pyrrhula foron os seguintes: canario, nunha localidade da Coruña; o
castelanismo cardenal, que en correcto galego sería cardeal, nalgunhas localidades da Coruña e de
Pontevedra; chinca real, nalgunha localidade de Lugo e Ourense; frade, nalgunha localidade de Lugo;
reiseñor, nalgunhas localidades da Coruña, Lugo e nunha de Pontevedra (aínda que esta
denominación é propia de Luscinia megarhynchos); *tellasangre e tillasancre (en correcto galego,
tellasangue), unha identificada como P. pyrrhula e a outra sen identificar, en cadansúa localidade da
276