1kYBRBWHf

"Cando as choias van para Meira, pon a túa sella na goteira".
● Etimoloxía / motivación semántica. Sobre a etimoloxía dos nomes xenéricos choia, gralla e
grallo, véxase P. pyrrhocorax; sobre a etimoloxía de corvo, Corvus corone. O modificador específico
pequena alude ao seu tamaño; de-nuca-cinzenta á característica plumaxe gris da caluga;
cereixeira, pode aludir á alimentación (é omnívora) .
● Discusión / explicacións sobre a preferencia dalgunhas denominacións. M. A. Conde Teira e T.
A. Vidal Figueroa explican que gralla e choia son dous nomes xenéricos populares aplicábeis tanto a
Corvus monedula como ás dúas especies de Pyrrhocorax (10B). M. A. Conde Teira comenta que a
denominación de corvo cereixeiro, rexistrada por X. M. Penas Patiño en Cartella (Ourense), pode
estar relacionada con algunhas denominacións referidas a Oriolus oriolus; por outra banda, gralla
pequena define mellor os trazos da ave que o nome gralla cereixeira (12B).
O modificador pequena ten o seu sentido se se designar a especie Corvus frugilegus, que non
está presenta na nosa xeografía mais si en zonas veciñas, como nome de gralla grande, visibelmente
de maior tamaño que Corvus monedula, formando así un sistema de nomenclatura. Porén, este mesmo
nome, gralla pequena para Corvus monedula, deixa de ter tanto sentido se mantiver a denominación
gralla (ou gralla de bico vermello) para Pyrrhocorax pyrrhocorax e gralla de bico amarelo para
Pyrrhocorax graculus, porque xa non é tan visíbel a diferenza de tamaño entre Corvus monedula e os
córvidos do xénero Pyrrhocorax.
Na nosa opinión, para o ámbito da ornitoloxía especializada, que procura denominacións ben
caracterizadoras, inconfundíbeis e mnemotecnicamente eficaces, o mellor sería utilizarmos o nome de
choia para Corvus monedula (aínda que despois, noutros ámbitos, alén de choia, a esta mesma
especie tamén se lle chame choíña, grallo, gralla ou corvo). Para Corvus frugilegus pode adoptarse
perfectamente a denominación gralla calva do portugués, que alude á súa característica máis
rechamante: que non ten plumas en toda a cara, ten unha parte pelada e de cor abrancazada.
Ademais, gralla calva tamén está recollido no Diccionario de sinónimos da lingua galega de M. C. Noia,
X. M. Gómez e P. Benavente (1997) como nome galego de Corvus frugilegus (non se achou en
ningunha outra fonte lexicográfica galega). Así o sistema de nomeclatura sería: gralla de bico
vermello para Pyrrhocorax pyrrhocorax, gralla de bico amarelo para Pyrrhocorax graculus, choia
para Corvus monedula e gralla calva para Corvus frugilegus. É ben caracterizador das especies, é bo
de lembrar e mantén moita harmonía co portugués.
gralla de bico vermello Pyrrhocorax pyrrhocorax
● Bibliografía ornitolóxica especializada. Choia biquivermella foi o nome por C. Pedreira López
e X. M. Penas Patiño en 1977-1978 naquela Lista patrón de aves de Galicia (4B e 5B; daquela,escrito
con “b”); utilizouse nas dúas guías de de aves de X. M. Penas Patiño e C. Pedreira López (1A, 5A e
22A), no Atlas de vertebrados de Galicia (7A) e recolleuse ou utilizouse noutras publicacións
ornitolóxicas (2A, 6A, 10A, 11A, 12A, 14A, 15A, 16A e 18A. Choia –sen modificador– foi a
denominación proposta en 1999 no traballo de M. A. Conde Teira (12B). Utilizouse nalgunha publicación
ornitolóxica (13A). En 1991, M. A. Conde Teira e T. A. Vidal propuxeron as denominacións de gralla de
bico vermello e choia (10B). Na bibliografía ornitolóxica, o nome portugués é gralha-de-bicovermelho
(2A, 1D, 2D e 3D).
● Nomes populares. C. García González rexistrou o nome xenérico de choia en Compostela; M.
González González, no Incio; G. Baamonde Traveso, en Cedofeita, definíndoo como "córvido negro"
(3C). F. Bernis Madrazo rexistrou choya [choia] na provincia de Lugo e cita a Ríos Naceyro (1850),
que dá choya [choia] como vernáculo galego para o xénero Pyrrhocorax e outros córvidos de tamaño
medio (11B). M. A. Conde Teira cita as denominacións xenéricas de gralla, choia e chaiva recollidas
por Xurxo Mouriño para o xénero Pyrrhocorax (12B). I. Leis Casanova rexistrou a voz gralla, como
xenérica, en Sta. Eulalia de Dumbría; A. Santamarina Fernández, gralle no Val do Suarna; F.
Fernández Rei, grelle en Cariño; M. González González, *graxo no Incio (3C). A SGHN apunta tamén
o nome de gralla para esta especie no Atlas de vertebrados de Galicia (7A). A. Reboreda, C. Álvarez,
E. Castro X. L. Lozano, X. R. Reigada e X. Rodríguez, corvela do lobo para P. pyrrhocorax na comarca
de Verín (23B). G. Baamonde Traveso rexistrou a voz xenérica gurguta en Cedofeita, para se referir a
"especie de corvo" (3C).
● Dicionarios consultados. No Diccionario galego-castelán de X. L. Franco Grande (1968), da
editorial Galaxia, identifícase a voz galega choia coas castelás corneja e grajo, e dá tamén como
galega *cornella, que define como grajo, pájaro estúrnido. No Diccionario de usos castelán-galego de
X. M. Freixedo Tabarés e F. Álvarez Carracedo (1984), da editorial Akal, aparecen identificadas coa voz
castelá chova, na acepción corneja, as voces galegas *cornexa, choia e choa; coa voz castelá grajo
as galegas choia, gaio (que é unha denominación propia de Garrulus glandarius), vichelocrego, ouriol
(que son dúas denominacións propias de Oriolus oriolus), grallo e graxe; coa voz castelá corneja,
258