1kYBRBWHf

oriolus como a G. glandarius), rodrigabión, rogabión, riádigo, pincaouro, mingurilón,
millangarrido, milpéndora, milpéndola, maripéndola, picomaceiro, pincaouro (aínda que esta
denominación é propia doutro paxaro, Carduelis spinus), ouvión, ouriol, oureol, auriol, auriolo –as
dezasete consideradas voces galegas, mais non preferentes–, nicolao, milleiro, ouriolo,
vichelocrego, papafigo –estas cinco como galegas e preferentes– e rexeita a voz aropendra, que non
a considera galega.
● Uso dos seus nomes na literatura galega. Eligio Rivas Quintas recolle un dito popular co nome
pedro pequeno, tamén con varantes locais, por exemplo co nome maría viou (10G). É unha
pregunta e unha resposta, e a resposta remeda o canto da ave: "Pedro pequeno, teu pai millorou? E
el responde: millorou, millorou", ou "María viou, teu pai millorou? E el responde: millorou, millorou”.
Canto á liteatura de autor, Marcial Valladares utiliza unha denominación deste paxaro, millán
garrido, en Maxina ou a filla espúrea, escrita no ano 1880: "... cantaban xa o millán garrido, a
bubela e o cuco nas carballeiras, o merlo e o reiseñor nos salgueirais, o paspallás entre os centeos e os
xílgaros e carriciños, os chincheiros e xiríns desfacíanse nos eidos mirando cada un para o seu amor
...".
Álvaro Cunqueiro emprega o vocábulo oureol en Si o vello Sinbad volvese ás illas (1961): "...e
veñen por naciós de labercas, oureoles... ".
Ánxel Fole utilizou auriolo en Á lus do candil (1953): "Xílagaros, auriolos e cochorras... ".
Celso Emilio Ferreiro, auriol, n' A taberna do galo (1978): "...vestindo prendas de colores tan
rechamantes. Semellaban un auriol esponxado... ".
Laureano Prieto empregou milpéndora en Contos vieneses (1958): "... foi a milpéndora de
viaxe, i antes de se marchar que lle dixo á carriza ...".
● Etimoloxía / motivación semántica. F. Bernis Madrazo explica que ouriol pode vir do latín
medieval oryolus, e este, por súa vez, do cualificativo latino aureolus, dourado, aínda que explica que
tamén hai quen di que "ouriol" podería ter unha orixe onomatopeica (11B). As denominacións tiroliro,
domingo lirón, botache-lo-millo, vichelocrego, figomarelo e similares soan como tilo-rilo ou tiruliriru,
tamén son inerpretacións dos sons do canto deste paxaro, e ademais a última está relacionada
con que come figos e a cor da súa plumaxe é amarela. Tamén papafigos, cereixeiro, bagullo e
similares están relacionadas coa súa alimentación. Non se encontrou unha explicación clara para figo
rodrigo, rodrigabión, millangarrido e similares, que probabelmente sexan tamén onomatopeicas,
alén da primeira aludir tamén á alimentación e talvez á cor da plumaxe. María Rosa parece unha
denominación humorística e quizais tamén onomatopeica. Outros nomes, como papagaio, gaio,
gaiolo ou merlo, indican certo parecido con outros paxaros, sexa polas vistosas cores ou pola forma e
tamaño do corpo. Os termos loureiro, maraleiro ou pincaouro aluden á vistosa cor amarela da súa
plumaxe, e dunha maneira indirecta quizais tamén rei e reiseñor. Os nomes milpéndora, aropendra
e similares poden estar relacionados co castelán oropéndola ou co latín aureus, dourado, e pinnula,
pluma. O modificador garleiro, de galreiro, paroleiro, está relacionado con que emite un característico
canto. Non se encontraron explicacións claras para outras denominacións, como pitiogó ou baraceiro;
a primeira podería ser onomatopeica; a segunda podería estar relacionada con andar co barazo,
esparto, porque o seu niño parece tecido de herbiñas finas como os fíos de que están feitos as cordas.
Familia Laniidae
picanzo vermello Lanius collurio
● Bibliografía ornitolóxica especializada. Picanzo vermello foi o nome proposto por C. Pedreira
López e X. M. Penas Patiño en 1977-1978 ("vermello" escrito con "b") naquela Lista patrón de aves de
Galicia (4B e 5B), e tamén en 1999 no traballo de M. A. Conde Teira (12B); utilizouse ou recolleuse nas
guías de aves de Penas Patiño e Pedreira López (1A, 5A e 22A), no Atlas de vertebrados de Galicia (7A)
e noutras publicacións ornitolóxicas (2A, 6A, 8A, 10A, 11A, 12A, 13A, 14A, 15A, 16A e 11B; nalgunha,
"vermello" escrito con "b"). En 1991, M. A. Conde Teira e T. A. Vidal propuxeron a denominación de
picanzo de dorso vermello (10B). Na bibliografía ornitolóxica, os nomes portugueses son picançode-dorso-ruivo
e picanço-de-dorso-vermelho (2A, 10A, 1D, 2D e 3D).
● Nomes populares. A. Villarino Gómez rexistrou a denominación popular de pego bravo para
esta especie nas terras da desaparecida lagoa de Antela, na Limia (9A). X. M. Penas Patiño e C.
Pedreira López tamén apuntan a denominación popular xenérica –impropia, xa o indican os autores– de
pega rebordá (1A). F. Bernis Madrazo tamén recolle a voz xenérica picanzo no oeste da provincia de
Zamora (11B). Outras denominacións populares están apuntadas en L. excubitor e L. meridionalis.
● Dicionarios consultados. No Diccionario galego-castelán de X. L. Franco Grande (1968), da
251