1kYBRBWHf

denominados ferreiro ou ferreiriño; chapiño (como denominación exclusiva para Parus major);
ferreiriño (válida para P. major e P. caeruleus) e ferreiro (como termo xenérico para toda a familia
de Parus e mais para Phoenicurus ochruros); na última, e tamén en chapiño, especifica a
denominación de ferreiro abelleiro para P. major. No Gran Diccionario Xerais da Lingua Galega
(2000), de varios autores, aparecen as denominacións xenéricas de carboeiro, nunha das acepcións,
ferreiriño e ferreirolo (as tres como galegas e preferentes) para se referir a este grupo de especies;
nelas apúntanse as subentradas ferreiriño abelleiro e ferreirolo abelleiro, que fan referencia
especificamente a P. major; atopamos tamén a entrada agachadeira (como galega mais non
preferente) para se referir especificamente tamén a P. major; as entradas maceiro, maceirento e
maceirudo están todas tres identificadas nunha das acepcións como P. major e noutra como Fringilla
coelebs (as dúas primeiras entradas como galegas e preferentes e a terceira como galega pero non
preferente, que remite a maceirento); a entrada fillosiña (como galega pero non preferente), que
remite a ferreiriño; a entrada furamata (como galega pero non preferente), que remite a ferreirolo.
● Uso dos seus nomes na literatura galega. Álvaro Cunqueiro emprega a voz ferreiro en Xente
de aquí e de acolá (1971): "...ausentes todos os paxaros que imitaba, ferreiros, pimpíns, os
pazpallares... ".
● Etimoloxía / motivación semántica. Os nomes ferreiriño, ferreirolo, ferreiro e similares
están relacionados co trinado silábico destes paxaros, ben típico e ben coñecido, que lembra os golpes
do martelo dun ferreiro. As denominacións chincho, cagachís, satachín, chincharrabello e
probabelmente chapiño e o portugués chapim son onomatopeicas (chincho e outras semellantes,
usadas para esta familia, aplícanse a miúdo a F. coelebs). Carboeiro e similares fan referencia todas á
cor negra da plumaxe da cabeza. Almixendro e ameixendro e similares talvez estean relacionados co
parecido do seu corpo redondo cunha ameixa. Concho é o nome que tamén recibe a casca da noz e
probabelmente estea relacionado coa alimentación destes paxaros. Agachadeira e aganchadeira
probabelmente teñen relación coa maneira de se desprazar o paxaro polas árbores, cos movementos
que fai e co xeito que ten de pendurarse das ramas. Picafolla ou furafolla (P. major tamén recibe o
nome de furamata) son denominacións máis empregadas para os paxaros do xénero Phylloscopus
(véxase Phylloscopus collybita). Subideiro é un nome ben propio doutra especie, Certhia
brachydactyla. Outras denominacións xenéricas, como fulosa, fillosiña e similares, compártense con
outras especies ou son propias doutras especies e aplícanse tamén localmente ao xénero Parus (para a
motivación semántica, véxase Locustella naevia). O modificador abelleiro alude á súa alimentación
insectívora; real, probabelmente, á vistosidade das cores da plumaxe; maceiredo, mazanzuco,
maceiro e similares, á maceira ou mazaira, unha das árbores onde moi a miúdo se observa esta
especie.
Familia Remizidae
ferreiriño de cara negra Remiz pendulinus
● Bibliografía ornitolóxica especializada. Ferreiriño careto foi o nome proposto por C. Pedreira
López e X. M. Penas Patiño en 1977-1978, naquela Lista patrón de aves de Galicia (4B e 5B); utilizouse
nas últimas guías de aves destes autores (5A e 22A). Ferreiriño de cara negra foi o nome proposto
en 1991 e 1999 nos traballos de M. A. Conde Teira e de T. A. Vidal Figueroa (10B e 12B); tense
empregado ou recollido nalgunha publicación (8A e 13A). Ferreiriño carinegro utilizouse tamén
nalgunha publicación (10A e 14A). Na bibliografía ornitolóxica, os nomes portugueses son chapimpendulino,
chapim-de-faces-pretas e chapim-de-mascarilha (2A, 1D, 2D e 3D; con máis
frecuencia o último).
● Nomes populares. É unha especie rara na Galiza e non se lle teñen rexistrado nomes
populares específicos. Unha morea de denominacións xenéricas populares tamén aplicábeis a esta
especie están apuntadas en Parus caeruleus e Parus major.
● Dicionarios consultados. Só o Diccionario de sinónimos da lingua galega de M. C. Noia, X. M.
Gómez e P. Benavente (1997), da editorial Galaxia, recolle ferreiriño careto e ferreirolo como
sinónimos específicos para R. pendulinus. No resto, aparecen as denominacións xenéricas indicadas en
Parus major.
● Uso dos seus nomes na literatura galega. A respecto do emprego de ferreiro e ferreiriño
nas nosas letras, véxase P. major.
● Etimoloxía / motivación semántica. Os nomes galegos ferreiriño e similares e o portugués
chapim (en galego existe a voz chapiño) están motivados polo seu parecido cos paxaros da familia
Paridae (véxase P. major). Os modificadores empregados para esta especie, de cara negra,
246