1kYBRBWHf

II.
Lexicoloxía e semántica dos nomes das aves
observadas na Galiza
Familia Gaviidae
mobella pequena Gavia stellata
● Bibliografía ornitolóxica especializada. Patoula foi o nome proposto por C. Pedreira López e
X. M. Penas Patiño, en 1977-1978, na Lista patrón de aves de Galicia (4B e 5B); utilizouse na primeira
guía de aves destes autores (1A) e nalgunha outra publicación ornitolóxica galega (4A); tamén se
recolleu nunha publicación de ámbito estatal (2A). Mobella pequena empregouse na segunda guía de
aves de X. M. Penas Patiño e C. Pedreira López (5A) e foi o nome proposto en 1991 e 1999 nos
traballos de M. A. Conde Teira e T. A. Vidal Figueroa (10B e 12B); empregouse tamén na terceira guía
de aves de X. M. Penas Patiño e C. Pedreira López (22A) e nunha chea máis de publicacións
ornitolóxicas galegas (6A, 11A, 12A, 13A, 15A, 16A e 17A); tamén se ten recollido noutras publicacións
de ámbito estatal (10A e 14A). Na bibliografía ornitolóxica, o nome portugués é mobelha-pequena
(2A, 4A, 10A, 1D, 2D e 3D).
● Nomes populares. M. C. Ríos Panisse rexistrou catro denominacións xenéricas no galego
falado para este grupo de especies (aínda que no seu traballo constan baixo o nome científico de Gavia
immer, a autora indica que se poden referir indistintamente a Gavia immer, Gavia stellata ou Gavia
arctica, pois todas tres son moi semellantes e os informantes non as diferenciaban): mabea (escrito
con "v"), nas Figueiras; momella, en Portonovo; mobella (escrito con "v"), en Portonovo, Mogor, A
Guarda, Cangas, Panxón, Cambados e O Grove; e patoula, en Caión (7B). A. Pérez Cid, por outro lado,
rexistrou a voz mobella en Marín (3C).
● Dicionarios consultados. No Diccionario galego-castelán de X. L. Franco Grande (1968), da
editorial Galaxia, a voz xenérica mobella está definida como ave acuática e mariña que nada e se
mergulla. No Dicionário da língua galega de I. Alonso Estravís (1995), da editorial Sotelo Blanco,
aparece a entrada mobella, nunha das acepcións, definida como ave mariña e identificada con Gavia
immer; tamén aparece a entrada colimbo, definida de modo inespecífico como ave palmípede. No
Diccionario de sinónimos da lingua galega de M. C. Noia, X. M. Gómez e P. Benavente (1997), indícase
como sinónimo de mobella a denominación patoula, que pola súa vez se identifica especificamente
con Gavia stellata e diferénciase de Gavia immer e de Gavia arctica. No Gran Diccionario Xerais da
Lingua Galega (2000), de varios autores, aparece a entrada mobella (como voz galega e preferente)
definida de forma xenérica e identificada con Gavia immer. Tamén aparece neste dicionario a entrada
colimbo, definida de modo inespecífico como ave nadadora (na edición no ano 2009 deste mesmo
dicionario aparece identificada a entrada *colimbo co xénero Gavia).
● Uso dos seus nomes na literatura galega. Arximiro Villar González empregou o nome mobella
en 42 décimas de febre (1994): "Mobella, nívea cadencia, mergúllate na mar maina desta paixón...".
● Etimoloxía / motivación semántica. No tocante á motivación semántica, M. C. Ríos Panisse
comenta que descoñece a orixe da denominación mobella e que quizais podería estar relacionada co
verbo mover, polos movementos que fan estas aves ao voar (7B). Na nosa opinión, o nome destes
paxaros mariños pode estar relacionado co rechamante e característico brinco que dan para se
mergullaren, curvando o corpo, que pode lembrar a figura da onda no momento en que está a romper
e se curva: mobella ou movella é nome galego dunha onda que rompe no medio do mar e iso mesmo é
tamén a acción e a figura do brinco da mobella, cando se mergulla (este brinco non o dan outras
21