1kYBRBWHf

pescador..." . Igualmente, Juan Rof Carballo en Mito e realidade da terra nai (1957): "... unha bubela,
un picapeixe, un peto e mais un xílgaro inmenso que semella..." .
Na nosa literatura recóllese tamén martiño peixeiro, como podemos ler nestes versos de C.
Pedreira López (1A), que aluden á súa maneira de voar, rápida, en liña recta: "Como martiño
pexeiro, / saeta ó londo do río, / voa, corazón ferido, / facendo camiño, / amigo.".
● Etimoloxía / motivación semántica. A respecto da significación semántica de martiño, M. C.
Ríos Panisse pensa que pode ser porque a partir do mes de novembro vese con máis frecuencia, pois
chegan exemplares do norte da Europa (7B). F. Bernis Madrazo explica que martín (ou martiño) non
alude á data na que adoita aparecer este paxaro, alá polo outono, nos lugares onde non cría, como
outros paxaros que inclúen martín ou martiño no seu nome, senón que é unha denominación
patronímica retranqueira (11B). A maioría dos modificadores están motivados polo seu hábitat fluvial
ou acuático; a denominación picapeixe, como indica M. C. Ríos Panisse, responde á forma rápida de
pescar deste paxaro; outros nomes, como reiseñor ou rei dos mares, aluden á súa beleza e tamén á
facilidade coa que pesca, que o fai o "dono dos mares"; caldeirón parece ser un aumentativo de
caldeiro (7B). A denominación cachoeira pode estar relacionada cos seus hábitos acuáticos, ou mesmo
coa imaxe dunha caída vertical desde certa altura cando se chimpa na auga para capturar un peixiño.
Non se encontrou unha explicación para culao. Mazarico é un nome propio de aves pernaltas que
andan na auga (véxase familia Scolopacidae) e lava-cu é un nome propio dos xéneros Tringa e Actitis,
do Cinclus cinclus e do Apus apus (véxase); localmente talvez se aplican a Alcedo atthis.
● Discusión / explicacións sobre a preferencia dalgunhas denominacións. M. A. Conde Teira
explica que a RAG-ILG (1990) acepta igualmente picapeixe e martiño peixeiro, mais a denominación
*martín pescador ou derivadas desta están consideradas castelanismos (12B).
Familia Meropidae
abellaruco (ou abellaruco común) Merops apiaster
● Bibliografía ornitolóxica especializada. Abellaruco foi o nome proposto por C. Pedreira López
e X. M. Penas Patiño en 1977-1978, naquela Lista patrón de aves de Galicia (4B e 5B), e tamén en
1991 e 1999 por M. A. Conde Teira e T. A. Vidal Figueroa (10B e 12B); utilizouse nas guías de aves de
X. M. Penas Patiño e C. Pedreira López (1A, 5A e 22A), no Atlas de vertebrados de Galicia (7A) e
recolleuse ou utilizouse tamén noutras moitas publicacións ornitolóxicas (2A, 6A, 8A, 10A, 12A, 13A,
14A, 16A, 18A e 11B; ou, tamén, abellaruco común). Na bibliografía ornitolóxica, o nome portugués
é abelharuco ou abelharuco-comum (2A, 11B, 1D, 2D e 3D).
● Nomes populares. M. C. Gil Suárez rexistrou a voz meixengra en Vilardevós e identificouna
coa castelá abejaruco (3C). F. Bernis Madrazo indica para esta especie a denominación abelleiro en
varias localidades da Galiza (11B).
● Dicionarios consultados. No Diccionario galego-castelán de X. L. Franco Grande (1968), da
editorial Galaxia, aparecen as entradas abellaruco (na que inclúe como sinónimos as restantes),
abellaruxo, abelleiro (nunha das acepcións), meixengra e a subentrada paxaro abelleiro, que fai
referencia a esta especie. O Diccionario de usos castelán-galego de X. M. Freixedo Tabarés e F. Álvarez
Carracedo (1984), da editorial Akal, dá para a voz castelá abejaruco as voces galegas abellaruco,
abellaruxo, abelluco, meixengra e paxaro abelleiro. No Dicionário da língua galega de I. Alonso
Estravís (1995), da editorial Sotelo Blanco, aparecen as entradas abellaruco e abellaruxo referíndose
a un "páxaro voraz que se nutre de abellas"; meixengra, que define como "ave pequena de rabo
longo, pico pequeno e plumaxe verde", dando o nome científico de Merops apiaster e o sinónimo
abellaruco; gralla, que nunha das acepcións defíne de maneira xenérica como paxaros semellantes ao
corvo, de menor tamaño, noutra acepción identifícaa con Corvus frugilegus e noutra con esta especie,
Merops apiaster; grallo, que nunha das acepcións define como macho da gralla, noutra como xénero
de aves de rapina, e noutra como Merops apiaster e como aves mariñas do xénero Phalacrocorax. O
Diccionario de sinónimos da lingua galega de M. C. Noia, X. M. Gómez e P. Benavente (1997), da
editorial Galaxia, recolle abelleiro, abellaruco e meixengra como sinónimos específicos para M.
apiaster. O Gran Diccionario Xerais da Lingua Galega (2000), de varios autores, inclúe as entradas
abelleiro (como galega e preferente), abellaruco (como galega mais non preferente) e abellaruxo
(como non galega, rexeitada). A voz meixengra aparece identificada con outra especie diferente,
Aegithalus caudatus.
● Etimoloxía / motivación semántica. Semanticamente abellaruco, abelleiro e similares
aluden á súa alimentación. Non se encontrou unha explicación para meixengra, non sendo que teña
187