1kYBRBWHf

● Nomes populares. É unha especie de ocorrencia moi rara na Galiza e non se lle coñecen
denominacións populares.
● Dicionarios consultados. No Dicionário da língua galega de I. Alonso Estravís (1995), da
editorial Sotelo Blanco, aparece a entrada ganga, que se define como vocábulo referido ás "aves da
família das pteróclidas".
● Etimoloxía / motivación semántica. F. Bernis Madrazo comenta que os vernáculos como
cortizol ou similares están inducidos polo inconfundíbel berro de Pterocles orientalis: "corr..., corr..." ,
unha especie parecida a Pterocles alchata, aínda que non se observa na Galiza (11B). M. A. Conde Teira
e T. A. Vidal Figueroa comentan, no entanto, que cortiçol talvez deriva de cortiça, cortiza, pola
semellanza da súa plumaxe coas cascas das árbores (10B). O modificador de barriga branca indica un
dos trazos da plumaxe que distinguen esta especie de Pterocles orientalis.
● Discusión / explicacións sobre a preferencia dalgunhas denominacións. M. A. Conde Teira e T.
A. Vidal Figueroa explican que as especies do xénero Pterocles son descoñecidas na Galiza, que non
teñen nome na lingua falada, polo que propoñen o nome xenérico de cortizol, tomado do portugués
cortiçol, para as dúas especies da familia: P. alchata e P. orientalis (10B). En 1999, M. A. Conde Teira
recupera o nome de ganga para P. alchata (a única especie observada na Galiza, algunha vez), porque
tamén o fai a nova lista sistemática portuguesa (12B). F. Bernis Madrazo comenta que ganga é un
nome vernáculo castelán e tamén portugués, usado xa por Fernandes Ferreira no ano 1616 (11B).
O termo común engádeselle ao nome, normalmente, cando se está a falar tamén doutras
especies do mundo que teñen o mesmo nome xenérico (ganga), aínda que non se observaren na nosa
xeografía, para diferenciar Pterocles alchata das outras. En galego, porén, ten moito máis xeito nese
caso empregarmos o modificador ibérica, que alude á súa localización xegráfica de P. alchata, pois non
é para nada “común” na nosa terra.
Familia Columbidae
pomba das rochas Columba livia
● Bibliografía ornitolóxica especializada. Pomba brava foi o nome proposto por C. Pedreira
López e X. M. Penas Patiño en 1977-1978, naquela Lista patrón de aves de Galicia (4B e 5B); utilizouse
nas guías de aves de X. M. Penas Patiño e C. Pedreira López (1A, 5A e 22A), no Atlas de vertebrados de
Galicia (7A) e recolleuse nalgunha outra publicación (2A e 18A). Pomba das rochas foi o nome
proposto en 1999 no traballo de M. A. Conde Teira (12B); tense empregado nalgunhas publicacións
ornitolóxicas (8A, 10A, 12A, 13A, 15A e 14A). En 1991, M. A. Conde Teira e T. A. Vidal Figueroa
propuxeran pombo das rochas (10B); tamén se utilizou nalgunha publicación (13A e 16A). Na
bibliografía ornitolóxica, o nome portugués é pombo-das-rochas ou pombo-da-rocha (2A, 10A, 11B,
1D, 2D e 3D; o primeiro con máis frecuencia).
● Nomes populares. C. García González rexistrou o nome xenérico sura para denominar á
pomba, en Compostela (3C). A voz sura tamén foi rexistrada en Ferreira de Pantón por J. A. Palacio
Sánchez, mais non para designar a ave, senón para chamala (3C). C. Pedreira López et al. rexistraron
os nomes de *paloma e pomba para Columba livia no concello de Ames, na provincia da Coruña (9B).
Cómpre facer unha mención especial do traballo lexicográfico publicado en 1976 na revista Verba,
"Nomes galegos das aves do xénero Streptopelia e Columba", de X. M. Penas Patiño e C. Pedreira
López (2B); estes autores rexistraron as voces populares para estas especies en máis de 200
localidades galegas repartidas nas catro provincias e recolleron referencias bibliográficas sobre as
denominacións galegas referidas tamén a estas especies; no que respecta especificamente a C. livia, os
autores rexistraron as voces populares de pigarro, só na serra do Invernadoiro, Ourense, e pomba,
en varias localidades, referido á pomba doméstica, e citan tamén a Valladares (1884), que dá para
esta especie pomba montés, e unha publicación do Consejo Económico Sindical del NO (1964), que dá
para a especie a denominación pombo bravo; a denominación pomba brava, sen identifiación dunha
especie concreta, foi recollida en tres puntos (2B).
● Dicionarios consultados. No Diccionario galego-castelán de X. L. Franco Grande (1968), da
editorial Galaxia, aparecen as entradas pomba, identificada de forma xenérica coa voz castelá paloma,
pombo (nunha das súas acepcións) como macho da pomba; e zura e sura identificados con pomba. O
Diccionario de usos castelán-galego de X. M. Freixedo Tabarés e F. Álvarez Carracedo (1984), da
editorial Akal, identifica a voz castelá paloma coa galega pomba e dá a voz sura para a subentrada
castelá paloma mansa. No Dicionário da língua galega de I. Alonso Estravís (1995), da editorial Sotelo
Blanco, aparece a denominación pomba brava especificamente para Columba livia, nunha das
169