1kYBRBWHf

Familia Alcidae
arao (ou arao común) Uria aalge
● Bibliografía ornitolóxica especializada. Arao dos cons foi o nome proposto por C. Pedreira
López e X. M. Penas Patiño en 1977-1978, naquela Lista patrón de aves de Galicia (4B e 5B); utilizouse
nas guías de aves destes autores (1A, 5A e 22A), no Atlas de vertebrados de Galicia (7A) e recolleuse
ou utilizouse tamén noutras publicacións ornitolóxicas (4A, 6A, 7A, 11A, 17A, 18A e 11B). Arao ou
arao común foi o nome proposto en 1991 e 1999 nos traballos de M. A. Conde Teira e T. A. Vidal
Figueroa (10B e 12B); tense empregado nalgunhas publicacións (8A, 10A, 12A, 13A, 14A, 15A e 16A).
Na bibliografía ornitolóxica, os nomes portugueses son airo e arau (2A, 10A, 11B e 1D), ou tamén
airo-comum (2D e 3D).
● Nomes populares. M. C. Ríos Panisse rexistrou as seguintes voces específicas ou xenéricas no
galego falado para se referir en concreto a Uria aalge: arao, en Escarabote, Ézaro, Caminha, Bueu,
Cambados, Carril, Noia, Sardiñeiro, Lira, Abelleira, Portosín, Mogor e Rianxo; arau, en Panxón, A
Guarda, Cangas, Cesantes, Bouzas, Cambados, O Grove, Aguiño, Portonovo, Espasante, Ribeira,
Cariño, Vilanova de Arousa e Muros; araxo, nas Figueiras, Foz, Ribadeo, Burela, Viveiro e Bares; e
aro, en Sada, Mugardos, Ares, Miño, Rinlo, Laxe, Malpica, Muxía, Camariñas, Corme, Caión, Mera,
Pontedeume, Carril e Cedeira (7B). Ademais, existe a expresión popular "berrar coma [ou como] un
arao". M. C. Ríos Panisse recolle a referencia bibliográfica de piro, para se referir a un arao novo, e
tamén outras referencias como macurril, patalino e vilarengo, onde nos se especifica o nome
científico (7B). Por outro lado, unha chea de nomes xenéricos empregados na fala para esta familia, os
alcídeos, están anotados tamén en Alca torda.
● Dicionarios consultados. No Diccionario galego-castelán de X. L. Franco Grande (1968), da
editorial Galaxia, aparecen as entradas xenéricas arau, definida como unha especie de pato negro,
chamado tamén vilarengo (que logo define como ave mariña e co sinónimo arrau, aínda que despois
nesta entrada non define ave ningunha), e engade a denominación, para cando é novo, de piro; a
entrada aro indentifícaa de maneira insepecífica coa voz castelá colimbo, sen aparente relación coas
outras; as voces airo e pitorro defíneas como ave palmípede, identificándoas coa voz castelá uría. No
Dicionário da língua galega de I. Alonso Estravís (1995), da editorial Sotelo Blanco, aparecen as
entradas arau e aro (a segunda nunha das acepcións) para se referir a este grupo de especies; o
termo airo defínese como "ave acuática palmípede"; o termo arro como "páxaro de cor preta que
persegue à sardiña"; na entrada arau inclúese a subentrada arau-dos-cons, denominación referida
concretamente a U. aalge; na entrada airo indica "ave acuática palmípede". O Diccionario de sinónimos
da lingua galega de M. C. Noia, X. M. Gómez e P. Benavente (1997), da editorial Galaxia, recolle arao
dos cons, arao fito, carolo, guillemote e piro como sinónimos específicos para U. aalge (aínda que
algúns deles poderían referirse propiamente a outras especies da familia, como Alca torda ou Alle alle).
No Gran Diccionario Xerais da Lingua Galega (2000), de varios autores, aparecen as entradas xenéricas
arao (como termo galego e preferente) e arau (como termo galego pero non preferente); emprega o
termo xenérico arao para se referir concretamente a Uria aalge, aínda que despois, na voz airo (termo
galego e non preferente) remite concretamente a arao dos cons (mais non aparece como subentrada
na entrada arao).
● Uso dos seus nomes na literatura galega. Arao e arau téñense recollido na nosa literatura.
Bernardiño Graña, por exemplo, emprega o nome arau en Profecía do mar (1966): "... enriba araus,
albatros ou gavotas agardando un peixiño que alimente...". Xosé Manuel Marínez Oca usa tamén arau
en Beiramar (1983): "Zoarei coma un arau por riba das ondas...". Ou Anxo Quintela, arao, n' O
asasino estrábico (1996): "O arao albisca as luces do nordés...".
● Etimoloxía / motivación semántica. M. C. Ríos Panisse comenta que arao, arau, araxo, aro
etc., poden ter orixe onomatopeica; o nome xenérico vilarengo podería estar relacionado con que se
achegan á costa os días que vai temporal; patalino vén de pato mariño, e pode facer alusión ao seu
parecido ou á pouca axilidade que ten cando camiña (7B). A autora non encontra unha explicación clara
para macurril, talvez relacionado co éuskaro makur, arqueado, e podería referirse ao bico de Alca
torda (7B). Alén diso, o modificador dos cons fai referencia ao seu hábitat mariño. Pitorro pode ter o
matiz de repoludo, gordocho, que ten este vocábulo en portugués, ben indicativo do aspecto desta ave.
carolo Alca torda
● Bibliografía ornitolóxica especializada. Arao romero foi o nome proposto por C. Pedreira
López e X. M. Penas Patiño en 1977-1978, naquela Lista patrón de aves de Galicia (4B e 5B); utilizouse
165