1kYBRBWHf

os sinónimos paspallás e codorna), paspallás (define a especie, dá a variante paspallao e os sinónimos
codorna e codorniz) e paspallao (remite a paspallás) para se refererir a esta especie. O Diccionario de
sinónimos da lingua galega de M. C. Noia, X. M. Gómez e P. Benavente (1997), da editorial Galaxia,
recolle paspallás, paspallara, paspalleta, paspalló e saltagrá como sinónimos para C. coturnix. O
Gran Diccionario Xerais da Lingua Galega (2000), de varios autores, rexeita as voces codorniz e
codorna, que non considera galegas; para se referir a esta especie inclúe as entradas paspallá,
paspallas, paspallar, paspalleta, paspalló, parpalliz, parpallán, parpallá, pantallán pazcuallá,
pazpallá, pazpallar, pazpallaz, pazpallota, pazparrallaz, trastallá e cascallás (que considera
propiamente galegas, mais non preferentes), remitíndoas sempre a paspallás (única entrada que
considera preferente).
● Uso dos seus nomes na literatura galega. O emprego de voces referidas a esta especie é
habitual na nosa literatura. Eduardo Pondal, por exemplo, utiliza paspallás en Queixumes dos Pinos
(1886): " ... lixeira e gordecha / como un paspallás ...". Tamén o escritor Álvaro Cunqueiro emprega
outro nome da ave, pazpallar, en Xente de aquí e de acolá (1971): "...ausentes todos os paxaros que
imitaba, ferreiros, pimpíns, os pazpallares ... ".
X. M. Penas Patiño recolle o uso de paspallás nun canto popular galego: "Eu ben vin estar o
moucho / enriba do paspallás, / así como foi mentira / tamén puido ser verdá" (7A).
No refraneiro popular recóllese así mesmo paspallás:
"Catro aves voadoras son as que pasan o mar: a andoriña e mais o cuco, a rula e o paspallás."
● Etimoloxía / motivación semántica. Semanticamente, o nome paspallás ten unha orixe
onomatopeica. Esta especie emite un canto de tres sílabas, moi popular porque con frecuencia se sente
na primavera e no verán polos campos: unha especie de pit-pe-llé, que, segundo as interpretacións do
son, foi dando lugar a case todas as denominacións deste paxaro. Codorniz, codorna e similares
derivan do latín coturnix.
● Discusión / explicacións sobre a preferencia dalgunhas denominacións. Codorniz tamén é voz
propiamente galega (do lat. coturnix) aínda que se use xeralmente paspallás. Ambas as dúas,
codorniz e paspallás, aparecen recollidas no Vocabulario Ortográfico da Lingua Galega.
O termo común engádese, normalmente, cando se está a falar tamén doutras especies que
teñen o mesmo nome xenérico, aínda que non se observaren na nosa xeografía, para diferenciar
Coturnix coturnix das outras nese contexto.
É interesante apuntarmos que o plural de paspallás é paspallases. É unha palabra aguda
terminada en ese no singular. O plural das palabras con estas dúas características faise engadindo “es”
ao nome en singular, como acontece por exemplo en “autobús”, cuxo plural é “autobuses”, ou en
“compás”, cuxo plural é “compases”. A única excepción a esta norma para a formación do plural nestas
palabras (agudas e terminadas en ese) é cando o ese final do termo en singular xa está facendo
referencia a unha realidade plural, normalmente porque son palabras compostas, como acontece en
“cempés” ou “milpés”. Nestes casos, o plural xa existe semanticamente no segundo elemento do termo
composto e non hai variación morfolóxica cando a nova realidade á que alude o termo composto se
formula en plural: un cempés, dous cempés, un milpés, moitos milpés. Porén, este non é o caso de
paspallás, que non é un termo composto nin o ese final é indicativo dun plural. Por tanto: o paspallás,
os paspallases, un paspallás, dous paspallases, moitos paspallases.
faisán (ou faisán común) Phasianus colchicus
● Bibliografía ornitolóxica especializada. Faisán foi o nome proposto por C. Pedreira López e X.
M. Penas Patiño en 1977-1978, naquela Lista patrón de aves de Galicia (4B e 5B); tamén a
denominación proposta nos traballos de M. A. Conde Teira e T. A. Vidal Figueroa (10B e 12B); utilizouse
–ás veces faisán común– nas guías de aves de X. M. Penas Patiño e C. Pedreira López (1A, 5A e 22A),
no Atlas de vertebrados de Galicia (7A) e tense recollido ou utilizado tamén nunha chea de publicacións
sobre ornitoloxía (2A, 8A, 10A, 12A, 13A, 14A, 15A, e 16A). Na bibliografía ornitolóxica, o nome
portugués é faisâo (2A, 10A, 11B, 1D e 3D) ou faisâo-comum (2D).
● Nomes populares. Canto a denominacións populares, na comarca da Limia algunhas persoas
chámanlle faixán (rexistrado polo autor do presente traballo).
● Dicionarios consultados. No Diccionario de usos castelán-galego de X. M. Freixedo Tabarés e
F. Álvarez Carracedo (1984), da editorial Akal, aparece a voz castelá faisán identificada coa tamén voz
galega faisán. No Dicionário da língua galega de I. Alonso Estravís (1995), da editorial Sotelo Blanco,
aparece a entrada faisán, que nunha das acepcións define e identifica con Phasianus colchicus (noutra
acepción, como outras aves do mesmo xénero). No Gran Diccionario Xerais da Lingua Galega (2000),
de varios autores, aparece a entrada faisán (como vocábulo galego e preferente), que define como
"ave galinácea de gran tamaño e plumaxe particularmente adornada nos machos, con caparucha de
plumas na cabeza, rabo longo e carne moi apreciada" e identifica con Phasianus colchicus.
● Uso dos seus nomes na literatura galega. O nome faisán está recollido na nosa literatura. O
103