Реформа и конверзија на одбраната во Албанија ... - DCAF
Реформа и конверзија на одбраната во Албанија ... - DCAF
Реформа и конверзија на одбраната во Албанија ... - DCAF
You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
<strong>Реформа</strong> <strong>и</strong> конверз<strong>и</strong>ја <strong>на</strong> одбра<strong>на</strong>та<br />
<strong>во</strong><br />
Албан<strong>и</strong>ја, Македон<strong>и</strong>ја<br />
<strong>и</strong> Хрватска<br />
Тоб<strong>и</strong>ас П<strong>и</strong>ц<br />
со Марк Рем<strong>и</strong>лард<br />
Пре<strong>во</strong>дот <strong>на</strong> оваа студ<strong>и</strong>ја <strong>на</strong> македонск<strong>и</strong> јаз<strong>и</strong>к беше о<strong>во</strong>зможен благодарен<strong>и</strong>е <strong>на</strong> сесрд<strong>на</strong>та<br />
ф<strong>и</strong><strong>на</strong>нс<strong>и</strong>ска поддршка <strong>на</strong> Владата <strong>на</strong> Кралст<strong>во</strong>то Норвешка<br />
1
СПИСОК НА АКРОНИМИ И КРАТЕНКИ.......................................................................................................... 3<br />
ИЗВРШНО РЕЗИМЕ ................................................................................ ERROR! BOOKMARK NOT DEFINED.<br />
БЛАГОДАРНОСТ...................................................................................................................................................... 7<br />
1. ВОВЕД.................................................................................................................................................................... 11<br />
2. АЛБАНИЈА ........................................................................................................................................................... 17<br />
РЕФОРМА НА ОДБРАНАТА ........................................................................................................................................ 17<br />
КОНВЕРЗИЈА НА ОДБРАНАТА.................................................................................................................................... 30<br />
ЗАКЛУЧОЦИ.............................................................................................................................................................. 43<br />
3. МАКЕДОНИЈА .................................................................................................................................................... 47<br />
РЕФОРМА НА ОДБРАНАТА ........................................................................................................................................ 47<br />
КОНВЕРЗИЈА НА ОДБРАНАТА.................................................................................................................................... 63<br />
ЗАКЛУЧОЦИ.............................................................................................................................................................. 74<br />
4. ХРВАТСКА ........................................................................................................................................................... 78<br />
РЕФОРМА НА ОДБРАНАТА ........................................................................................................................................ 78<br />
КОНВЕРЗИЈА НА ОДБРАНАТА.................................................................................................................................... 86<br />
ЗАКЛУЧОЦИ............................................................................................................................................................ 104<br />
6. РЕФЕРЕНЦИ......................................................................................... ERROR! BOOKMARK NOT DEFINED.<br />
7. СПИСОК НА ИНТЕРВЈУИРАНИ ЛИЦА..................................................................................................... 113<br />
8. АНЕКС ................................................................................................................................................................. 119<br />
За авторот<br />
Тоб<strong>и</strong>ас П<strong>и</strong>ц<br />
Истражувач, Меѓу<strong>на</strong>роден центар за конверз<strong>и</strong>ја <strong>во</strong> Бон (BICC), Герман<strong>и</strong>ја<br />
Одго<strong>во</strong>рен <strong>во</strong> <strong>DCAF</strong>:<br />
Марк Рем<strong>и</strong>лард, програм ме<strong>на</strong>џер за демоб<strong>и</strong>л<strong>и</strong>зац<strong>и</strong>ја <strong>и</strong> профес<strong>и</strong>о<strong>на</strong>лно пре<strong>на</strong>сочување<br />
Уредн<strong>и</strong>к:<br />
Елван Иш<strong>и</strong>козлу<br />
Кор<strong>и</strong>ца:<br />
Фотограф<strong>и</strong><strong>и</strong> <strong>на</strong> НАТО<br />
Македонск<strong>и</strong> <strong>во</strong>јн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong> патрол<strong>и</strong>раат <strong>на</strong> гран<strong>и</strong>цата со Косо<strong>во</strong>.<br />
2
Хедер<br />
Рез<strong>и</strong>ме<br />
Вовед<br />
Албан<strong>и</strong>ја<br />
Македон<strong>и</strong>ја<br />
Хрватска<br />
Заклучоц<strong>и</strong><br />
Интервју<strong>и</strong>ран<strong>и</strong> л<strong>и</strong>ца<br />
Анекс<br />
Футнот<strong>и</strong><br />
3
Сп<strong>и</strong>сок <strong>на</strong> акрон<strong>и</strong>м<strong>и</strong> <strong>и</strong> кратенк<strong>и</strong><br />
AAA Албанска атлантска асоц<strong>и</strong>јац<strong>и</strong>ја / Albanian Atlantic Association<br />
AAF Албанск<strong>и</strong> оружен<strong>и</strong> с<strong>и</strong>л<strong>и</strong> / Albanian Armed Forces<br />
ANP Год<strong>и</strong>ш<strong>на</strong> <strong>на</strong>ц<strong>и</strong>о<strong>на</strong>л<strong>на</strong> програма / Annual National Program<br />
АРМ Оружен<strong>и</strong> с<strong>и</strong>л<strong>и</strong> <strong>на</strong> Македон<strong>и</strong>ја<br />
BA&H Booz, Allen and Hamilton<br />
CAF Хрватск<strong>и</strong> оружен<strong>и</strong> с<strong>и</strong>л<strong>и</strong> / Croatian Armed Forces<br />
CARDS Помош за заедн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>те за реконструкц<strong>и</strong>ја, раз<strong>во</strong>ј <strong>и</strong><br />
COSS<br />
стаб<strong>и</strong>л<strong>и</strong>зац<strong>и</strong>ја / Community Assistance for Reconstruction,<br />
Development and Stabilization<br />
Совет за <strong>на</strong>дзор <strong>на</strong> безбедносн<strong>и</strong>те служб<strong>и</strong> /Council for Oversight<br />
of the Security Services<br />
DP Демократска парт<strong>и</strong>ја <strong>на</strong> Албан<strong>и</strong>ја / Democratic Party of Albania<br />
ДПА Демократска парт<strong>и</strong>ја <strong>на</strong> Албанц<strong>и</strong>те<br />
ДУИ Демократска ун<strong>и</strong>ја за <strong>и</strong>нтеграц<strong>и</strong>ја<br />
EAPC Совет за евроатлантско партнерст<strong>во</strong> / Euro-Atlantic Partnership<br />
Council<br />
EPD Д<strong>и</strong>рекц<strong>и</strong>ја за економ<strong>и</strong>ја <strong>и</strong> пр<strong>и</strong>ват<strong>и</strong>зац<strong>и</strong>ја / Economy and<br />
Privatization Directorate<br />
ESDP Европска безбеднос<strong>на</strong> <strong>и</strong> одбранбе<strong>на</strong> пол<strong>и</strong>т<strong>и</strong>ка / European<br />
Security and Defense Policy<br />
ЕУ Европска ун<strong>и</strong>ја<br />
ICTY Меѓу<strong>на</strong>роден тр<strong>и</strong>бу<strong>на</strong>л за злосторства <strong>во</strong> поранеш<strong>на</strong><br />
Југослав<strong>и</strong>ја / International Crime Tribunal for the Former<br />
Yugoslavia<br />
IOM Меѓу<strong>на</strong>род<strong>на</strong> орган<strong>и</strong>зац<strong>и</strong>ја за м<strong>и</strong>грац<strong>и</strong>ја / International<br />
ЈНА<br />
Organization for Migration<br />
Арм<strong>и</strong>ја <strong>на</strong> Сојуз<strong>на</strong> Републ<strong>и</strong>ка Југослав<strong>и</strong>ја<br />
JNSC Заедн<strong>и</strong>чк<strong>и</strong> ком<strong>и</strong>тет за <strong>на</strong>ц<strong>и</strong>о<strong>на</strong>л<strong>на</strong> безбедност / Joint National<br />
Security Committee<br />
LEPEZA (spectra) Македонск<strong>и</strong> проект за профес<strong>и</strong>о<strong>на</strong>лно пре<strong>на</strong>сочување<br />
4
LTDP Долгорочен план за раз<strong>во</strong>ј / Long Term Development Plan<br />
MAP Акц<strong>и</strong>ск<strong>и</strong> план за членст<strong>во</strong> / Membership Action Plan<br />
MAPE Повеќе<strong>на</strong>ц<strong>и</strong>о<strong>на</strong>лн<strong>и</strong> советодавн<strong>и</strong> пол<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>ск<strong>и</strong> с<strong>и</strong>л<strong>и</strong> / Multinational<br />
Advisory Police Force<br />
MOPO М<strong>и</strong>н<strong>и</strong>стерст<strong>во</strong> за јавен поредок / Ministry of Public Order<br />
MPRI Military Professional Resources Inc.<br />
NACC Северноатлантск<strong>и</strong><br />
Cooperation Council<br />
совет за соработка / North Atlantic<br />
NAMRA Нац<strong>и</strong>о<strong>на</strong>лно здружен<strong>и</strong>е <strong>на</strong> резервн<strong>и</strong>те <strong>во</strong>ен<strong>и</strong> л<strong>и</strong>ца / National<br />
Association of the Military in Reserve<br />
NCO Подоф<strong>и</strong>цер / Non-commissioned Officer<br />
NDC Нац<strong>и</strong>о<strong>на</strong>лен центар за дем<strong>и</strong>л<strong>и</strong>тар<strong>и</strong>зац<strong>и</strong>ја / National<br />
ОНА / NLA<br />
Demilitarization Center<br />
Ослобод<strong>и</strong>тел<strong>на</strong> <strong>на</strong>род<strong>на</strong> арм<strong>и</strong>ја / National Liberation Army<br />
PARP Процес <strong>на</strong> план<strong>и</strong>рање <strong>и</strong> рев<strong>и</strong>з<strong>и</strong>ја / Planning and Review Process<br />
PCC Прашка заложба за способност<strong>и</strong> / Prague Capabilities<br />
ПДП<br />
Commitment<br />
Парт<strong>и</strong>ја за демократск<strong>и</strong> проспер<strong>и</strong>тет / Party for Democratic<br />
Prosperity<br />
PG Цел<strong>и</strong> <strong>на</strong> партнерст<strong>во</strong>то / Partnership Goals<br />
PMC Пр<strong>и</strong>ват<strong>на</strong> <strong>во</strong>е<strong>на</strong> компан<strong>и</strong>ја / Private Military Company<br />
RASDP Помош за ре<strong>и</strong>нтеграц<strong>и</strong>ја за отпуштен<strong>и</strong>от персо<strong>на</strong>л од<br />
SAA<br />
одбра<strong>на</strong>та / Reintegration Assistance for Separated Defense<br />
Personnel<br />
Дого<strong>во</strong>р<strong>и</strong> за стаб<strong>и</strong>л<strong>и</strong>зац<strong>и</strong>ја <strong>и</strong> асоц<strong>и</strong>јац<strong>и</strong>ја / Stabilization and<br />
Association Agreements<br />
SAIC Меѓу<strong>на</strong>род<strong>на</strong> корпорац<strong>и</strong>ја за пр<strong>и</strong>ме<strong>на</strong> <strong>на</strong> <strong>на</strong>уката / Science<br />
Applications International Corporation<br />
SAP Процес <strong>на</strong> стаб<strong>и</strong>л<strong>и</strong>зац<strong>и</strong>ја <strong>и</strong> асоц<strong>и</strong>јац<strong>и</strong>ја / Stabilization and<br />
Association Process<br />
SDR Стратег<strong>и</strong>ск<strong>и</strong> одбранбен преглед / Strategic Defense Review<br />
СДСМ Соц<strong>и</strong>јалдемократск<strong>и</strong> сојуз <strong>на</strong> Македон<strong>и</strong>ја<br />
5
SP Соц<strong>и</strong>јал<strong>и</strong>ст<strong>и</strong>чка парт<strong>и</strong>ја <strong>на</strong> Албан<strong>и</strong>ја<br />
SP Пакт за стаб<strong>и</strong>лност за Југо<strong>и</strong>сточ<strong>на</strong> Европа / Stability Pact for<br />
South- Eastern Europe<br />
SPECTRA Програма за гр<strong>и</strong>жа <strong>и</strong> транз<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>ја <strong>на</strong> отпуштен персо<strong>на</strong>л /<br />
Separated Personnel Care and Transition Program<br />
TDF С<strong>и</strong>л<strong>и</strong> за тер<strong>и</strong>тор<strong>и</strong>јал<strong>на</strong> одбра<strong>на</strong> / Territorial Defense Forces<br />
TRADOC Команда за обука <strong>и</strong> доктр<strong>и</strong><strong>на</strong> / Training and Doctrine Command<br />
UNEP Програма за ж<strong>и</strong><strong>во</strong>т<strong>на</strong> сред<strong>и</strong><strong>на</strong> <strong>на</strong> Обед<strong>и</strong>нет<strong>и</strong>те <strong>на</strong>ц<strong>и</strong><strong>и</strong> / United<br />
Nations Environment Program<br />
ЗЕУ Западноевропска ун<strong>и</strong>ја / Western European Union<br />
Женевск<strong>и</strong>от Центар за демократска контрола <strong>на</strong> оружен<strong>и</strong>те с<strong>и</strong>л<strong>и</strong> (Centre for the Democratic Control of<br />
Armed Forces / <strong>DCAF</strong>) е основан <strong>во</strong> октомвр<strong>и</strong> 2000 год<strong>и</strong><strong>на</strong> <strong>на</strong> <strong>и</strong>н<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>јат<strong>и</strong>ва <strong>на</strong> швајцарската влада. Центарот г<strong>и</strong><br />
охрабрува <strong>и</strong> поддржува држав<strong>и</strong>те <strong>и</strong> недржавн<strong>и</strong>те влад<strong>и</strong>н<strong>и</strong> <strong>и</strong>нст<strong>и</strong>туц<strong>и</strong><strong>и</strong> <strong>во</strong> н<strong>и</strong>вн<strong>и</strong>те <strong>на</strong>пор<strong>и</strong> за зајакнување <strong>на</strong><br />
демократската <strong>и</strong> <strong>на</strong> ц<strong>и</strong>в<strong>и</strong>л<strong>на</strong>та контрола <strong>на</strong> оружен<strong>и</strong>те <strong>и</strong> <strong>на</strong> безбедносн<strong>и</strong>те с<strong>и</strong>л<strong>и</strong> <strong>и</strong> ја промов<strong>и</strong>ра меѓу<strong>на</strong>род<strong>на</strong>та<br />
соработка <strong>на</strong> ова поле, прв<strong>и</strong>чно целејќ<strong>и</strong> кон евроатлантск<strong>и</strong>те рег<strong>и</strong>он<strong>и</strong>. За спроведување <strong>на</strong> ов<strong>и</strong>е цел<strong>и</strong> Центарот:<br />
• соб<strong>и</strong>ра <strong>и</strong>нформац<strong>и</strong><strong>и</strong>, спроведува <strong>и</strong>стражувања <strong>и</strong> се ангаж<strong>и</strong>ра <strong>во</strong> мрежн<strong>и</strong> акт<strong>и</strong>вност<strong>и</strong> за да г<strong>и</strong> <strong>и</strong>дент<strong>и</strong>ф<strong>и</strong>кува<br />
проблем<strong>и</strong>те, да г<strong>и</strong> утврд<strong>и</strong> <strong>на</strong>учен<strong>и</strong>те лекц<strong>и</strong><strong>и</strong> <strong>и</strong> да г<strong>и</strong> предлож<strong>и</strong> <strong>на</strong>јдобр<strong>и</strong>те практ<strong>и</strong>к<strong>и</strong> <strong>во</strong> сферата <strong>на</strong><br />
демократската контрола <strong>на</strong> оружен<strong>и</strong>те с<strong>и</strong>л<strong>и</strong> <strong>и</strong> однос<strong>и</strong>те меѓу <strong>во</strong>ен<strong>и</strong>от <strong>и</strong> ц<strong>и</strong>в<strong>и</strong>лн<strong>и</strong>от сектор;<br />
• <strong>и</strong>м ја нуд<strong>и</strong> с<strong>во</strong>јата експерт<strong>и</strong>за <strong>и</strong> поддршка <strong>на</strong> с<strong>и</strong>те за<strong>и</strong>нтерес<strong>и</strong>ран<strong>и</strong> стран<strong>и</strong>, особено <strong>на</strong> влад<strong>и</strong>те, парламент<strong>и</strong>те,<br />
<strong>во</strong>ен<strong>и</strong>те власт<strong>и</strong>, меѓу<strong>на</strong>родн<strong>и</strong>те орган<strong>и</strong>зац<strong>и</strong><strong>и</strong>, невлад<strong>и</strong>н<strong>и</strong>те орган<strong>и</strong>зац<strong>и</strong><strong>и</strong>, академск<strong>и</strong>те кругов<strong>и</strong>.<br />
Geneva Centre for the Democratic Control of Armed Forces (<strong>DCAF</strong>)<br />
Rue de Chantepoulet 11<br />
P. O. Box 1360<br />
CH-1211 Geneva 1, Switzerland<br />
Tel: +41 (0)22 741 77 00<br />
Fax: +41 (0)22 741 77 05<br />
E-mail: info@dcaf.ch<br />
URL: www.dcaf.ch<br />
6
Благодарност<br />
Автор<strong>и</strong>те б<strong>и</strong> сакале да <strong>и</strong>м <strong>и</strong>скажат благодарност <strong>на</strong> с<strong>во</strong><strong>и</strong>те колег<strong>и</strong> <strong>во</strong> BICC за н<strong>и</strong>в<strong>на</strong>та<br />
поддршка, а особено <strong>на</strong> Андреас Хајнеман-Гр<strong>и</strong>дер за негов<strong>и</strong>от постојан <strong>и</strong> з<strong>на</strong>ч<strong>и</strong>телен<br />
пр<strong>и</strong>донес за оваа студ<strong>и</strong>ја; Елван Иш<strong>и</strong>козлу за нејз<strong>и</strong>ното уредување <strong>и</strong> лектор<strong>и</strong>рање; М<strong>и</strong>хаел<br />
Брзоска за давање кор<strong>и</strong>сн<strong>и</strong> коментар<strong>и</strong>; <strong>и</strong> Свенја Бендс <strong>и</strong> Каска Морахт за граф<strong>и</strong>чкото<br />
обл<strong>и</strong>кување <strong>и</strong> објавување <strong>на</strong> оваа студ<strong>и</strong>ја.<br />
Во <strong>на</strong>шата партнерска орган<strong>и</strong>зац<strong>и</strong>ја за оваа студ<strong>и</strong>ја—женевск<strong>и</strong>от Центар за демократска<br />
контрола <strong>на</strong> оружен<strong>и</strong>те с<strong>и</strong>л<strong>и</strong> (<strong>DCAF</strong>)—автор<strong>и</strong>те б<strong>и</strong> сакале да му се заблагодарат <strong>на</strong> Марк<br />
Рем<strong>и</strong>лард за негов<strong>и</strong>те забелешк<strong>и</strong> <strong>и</strong> соработката. Исто така, Фредер<strong>и</strong>к Жакм<strong>и</strong>н од<br />
Економската д<strong>и</strong>рекц<strong>и</strong>ја <strong>на</strong> НАТО даде голема поддршка <strong>и</strong> г<strong>и</strong> орган<strong>и</strong>з<strong>и</strong>раше средб<strong>и</strong>те со<br />
персо<strong>на</strong>лот <strong>на</strong> НАТО <strong>и</strong>н<strong>во</strong>лв<strong>и</strong>ран <strong>во</strong> <strong>во</strong>ен<strong>и</strong>те реформ<strong>и</strong> <strong>на</strong> Западен Балкан. Изразуваме<br />
благодарност <strong>и</strong> <strong>на</strong> експертск<strong>и</strong>от т<strong>и</strong>м <strong>на</strong> НАТО за конверз<strong>и</strong>ја <strong>на</strong> одбра<strong>на</strong>та ко<strong>и</strong> создадоа<br />
атмосфера <strong>на</strong> соработка за <strong>на</strong>шата м<strong>и</strong>с<strong>и</strong>ја <strong>во</strong> Хрватска <strong>во</strong> пролетта 2005 год<strong>и</strong><strong>на</strong>.<br />
Голем број луѓе н<strong>и</strong> дадоа поддршка <strong>во</strong> тр<strong>и</strong>те држав<strong>и</strong> опфатен<strong>и</strong> <strong>во</strong> студ<strong>и</strong>јата <strong>и</strong> беа з<strong>на</strong>чаен<br />
<strong>и</strong>з<strong>во</strong>р <strong>на</strong> <strong>и</strong>нформац<strong>и</strong><strong>и</strong>. Во Хрватска, <strong>на</strong>јголема благодарност <strong>и</strong>скажуваме кон З<strong>во</strong>нко<br />
Попов<strong>и</strong>ќ <strong>и</strong> негов<strong>и</strong>от т<strong>и</strong>м од SPECTRA, особено затоа што секогаш беше достапен <strong>и</strong><br />
подготвен да помогне, како <strong>и</strong> кон Грегоар Годштајн <strong>и</strong> негов<strong>и</strong>от т<strong>и</strong>м од проектот IOM<br />
RASDP. Во Албан<strong>и</strong>ја, Арбен Ѓата беше од непроценл<strong>и</strong>ва помош за вер<strong>и</strong>ф<strong>и</strong>кац<strong>и</strong>ја <strong>на</strong><br />
податоц<strong>и</strong>те <strong>и</strong> за обезбедување деталн<strong>и</strong> објаснувања <strong>на</strong> прашањата од одбра<strong>на</strong>та <strong>и</strong> од<br />
безбедноста <strong>во</strong> неговата земја. Во Македон<strong>и</strong>ја, Дане Талеск<strong>и</strong> беше вреден <strong>и</strong>з<strong>во</strong>р <strong>во</strong> однос<br />
<strong>на</strong> пол<strong>и</strong>т<strong>и</strong>чко-<strong>во</strong>ен<strong>и</strong>те прашања.<br />
Сепак, не треба н<strong>и</strong> да се спомнува дека само авторот е одго<strong>во</strong>рен за ста<strong>во</strong>в<strong>и</strong>те <strong>и</strong>скажан<strong>и</strong> <strong>во</strong><br />
оваа студ<strong>и</strong>ја.<br />
7
ИЗВРШНО РЕЗИМЕ<br />
Албан<strong>и</strong>ја, Македон<strong>и</strong>ја <strong>и</strong> Хрватска влегуваат <strong>во</strong> фаза <strong>на</strong> реструкту<strong>и</strong>рање <strong>на</strong> одбра<strong>на</strong>та која<br />
повеќето држав<strong>и</strong> од Источ<strong>на</strong> Европа веќе ја пом<strong>и</strong><strong>на</strong>ле. По <strong>во</strong>јн<strong>и</strong>те <strong>и</strong> в<strong>на</strong>трешн<strong>и</strong>те безред<strong>и</strong>ја<br />
<strong>во</strong> 90-т<strong>и</strong>те год<strong>и</strong>н<strong>и</strong> од м<strong>и</strong><strong>на</strong>т<strong>и</strong>от век, <strong>во</strong> ко<strong>и</strong> беа запрен<strong>и</strong> реформск<strong>и</strong>те процес<strong>и</strong> <strong>и</strong><br />
потенц<strong>и</strong>јалното разоружување, <strong>на</strong> Западен Балкан е <strong>во</strong>споставен задо<strong>во</strong>л<strong>и</strong>телен степен <strong>на</strong><br />
стаб<strong>и</strong>лност. О<strong>во</strong>ј <strong>и</strong>звештај <strong>на</strong> BICC се зан<strong>и</strong>мава со <strong>во</strong>е<strong>на</strong>та реформа <strong>и</strong> со процесот <strong>на</strong><br />
конверз<strong>и</strong>ја <strong>на</strong> одбра<strong>на</strong>та <strong>во</strong> горе<strong>на</strong>веден<strong>и</strong>те држав<strong>и</strong>. Меѓу опфатен<strong>и</strong>те прашања се <strong>и</strong><br />
ус<strong>во</strong>јување <strong>и</strong> спроведување <strong>на</strong> стратег<strong>и</strong>ско-<strong>на</strong>учн<strong>и</strong> документ<strong>и</strong> <strong>и</strong> осовременување <strong>и</strong><br />
<strong>на</strong>малување <strong>на</strong> оружен<strong>и</strong>те с<strong>и</strong>л<strong>и</strong>, вклучувајќ<strong>и</strong> <strong>и</strong> мерк<strong>и</strong> за ре<strong>и</strong>нтеграц<strong>и</strong>ја <strong>на</strong> прекубројн<strong>и</strong>от<br />
персо<strong>на</strong>л <strong>и</strong> дого<strong>во</strong>р<strong>и</strong> за продажба <strong>и</strong> конверз<strong>и</strong>ја <strong>на</strong> <strong>во</strong>ен<strong>и</strong>те баз<strong>и</strong>.<br />
Теков<strong>на</strong>та цел <strong>на</strong> реформ<strong>и</strong>те <strong>на</strong> одбра<strong>на</strong>та <strong>во</strong> Албан<strong>и</strong>ја, Македон<strong>и</strong>ја <strong>и</strong> <strong>во</strong> Хрватска, главно<br />
се состо<strong>и</strong> од <strong>во</strong>споставување мал<strong>и</strong>, современ<strong>и</strong>, еф<strong>и</strong>касн<strong>и</strong> профес<strong>и</strong>о<strong>на</strong>лн<strong>и</strong> арм<strong>и</strong><strong>и</strong> ко<strong>и</strong> лесно<br />
се распоредуваат <strong>и</strong> се меѓусебно операт<strong>и</strong>вн<strong>и</strong>. Во услов<strong>и</strong> кога донесувањето стратег<strong>и</strong>ск<strong>и</strong><br />
документ<strong>и</strong>, правн<strong>и</strong>те рамк<strong>и</strong> <strong>и</strong> <strong>на</strong>малувањето <strong>на</strong> персо<strong>на</strong>лот се <strong>во</strong> <strong>на</strong>пред<strong>на</strong> фаза, <strong>и</strong>сполнет<strong>и</strong><br />
се сушт<strong>и</strong>нск<strong>и</strong>те мер<strong>и</strong>ла <strong>на</strong> одбра<strong>на</strong>та. Во о<strong>во</strong>ј <strong>и</strong>звештај се заклучува дека реформ<strong>и</strong>те<br />
главно се <strong>на</strong>сочуваат од стра<strong>на</strong> <strong>на</strong> <strong>на</strong>д<strong>во</strong>решн<strong>и</strong> учесн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>, <strong>и</strong>мено НАТО, странск<strong>и</strong> пр<strong>и</strong>ватн<strong>и</strong><br />
<strong>во</strong>ен<strong>и</strong> компан<strong>и</strong><strong>и</strong> (PMC) <strong>и</strong> со б<strong>и</strong>латерал<strong>на</strong> поддршка <strong>на</strong> САД <strong>и</strong> <strong>на</strong> разл<strong>и</strong>чн<strong>и</strong> држав<strong>и</strong> од ЕУ.<br />
Вл<strong>и</strong>јан<strong>и</strong>ето <strong>на</strong> НАТО <strong>и</strong>гра особено формат<strong>и</strong>в<strong>на</strong> улога, б<strong>и</strong>дејќ<strong>и</strong> реформ<strong>и</strong>те се едно од<br />
негов<strong>и</strong>те пр<strong>и</strong>ор<strong>и</strong>тетн<strong>и</strong> прашања, ко<strong>и</strong> се спроведуваат преку разл<strong>и</strong>чн<strong>и</strong> програм<strong>и</strong> <strong>и</strong><br />
акт<strong>и</strong>вност<strong>и</strong>. С<strong>и</strong>те тр<strong>и</strong> држав<strong>и</strong> г<strong>и</strong> сметаат ов<strong>и</strong>е реформ<strong>и</strong> за тест за н<strong>и</strong>в<strong>на</strong>та способност <strong>и</strong><br />
подготвеност за донесување <strong>и</strong> спроведување <strong>на</strong> стандард<strong>и</strong>те <strong>на</strong> НАТО, како <strong>и</strong> за чекор кон<br />
потенц<strong>и</strong>јалното <strong>и</strong>дно членст<strong>во</strong> <strong>во</strong> ЕУ.<br />
Теоретск<strong>и</strong>, реформата <strong>во</strong> одбра<strong>на</strong>та треба да помогне <strong>во</strong> пр<strong>и</strong>способувањето <strong>на</strong><br />
<strong>на</strong>ц<strong>и</strong>о<strong>на</strong>лн<strong>и</strong>те <strong>и</strong>нст<strong>и</strong>туц<strong>и</strong><strong>и</strong> кон стандард<strong>и</strong>те <strong>на</strong> НАТО <strong>и</strong> <strong>во</strong> однос<strong>и</strong>те меѓу ц<strong>и</strong>в<strong>и</strong>лн<strong>и</strong>от <strong>и</strong><br />
<strong>во</strong>ен<strong>и</strong>от сектор. Во о<strong>во</strong>ј <strong>и</strong>звештај се аргумент<strong>и</strong>ра дека улогата <strong>на</strong> <strong>на</strong>ц<strong>и</strong>о<strong>на</strong>лн<strong>и</strong>те<br />
<strong>и</strong>нст<strong>и</strong>туц<strong>и</strong><strong>и</strong> <strong>во</strong> <strong>на</strong>сочувањето <strong>на</strong> реформ<strong>и</strong>те <strong>и</strong> <strong>на</strong>таму е мошне подреде<strong>на</strong>. Однос<strong>и</strong>те меѓу<br />
главн<strong>и</strong>те безбедносн<strong>и</strong> актер<strong>и</strong>, како што се парламентот, претседателот, прем<strong>и</strong>ерот <strong>и</strong><br />
м<strong>и</strong>н<strong>и</strong>стерот за одбра<strong>на</strong> г<strong>и</strong> ман<strong>и</strong>фест<strong>и</strong>раат спрот<strong>и</strong>вност<strong>и</strong>те меѓу закон<strong>и</strong>те за одбра<strong>на</strong> <strong>и</strong><br />
8
секојднев<strong>на</strong>та практ<strong>и</strong>ка. Мошне мал број НВО се <strong>и</strong>н<strong>во</strong>лв<strong>и</strong>ран<strong>и</strong> <strong>во</strong> прашања од безбедноста<br />
<strong>и</strong> од одбра<strong>на</strong>та б<strong>и</strong>дејќ<strong>и</strong> т<strong>и</strong>е, главно, ја повторуваат стереот<strong>и</strong>п<strong>на</strong>та цел за <strong>и</strong>нтеграц<strong>и</strong>ја <strong>во</strong><br />
НАТО без обезбедување ц<strong>и</strong>в<strong>и</strong>лен експертск<strong>и</strong> пр<strong>и</strong>донес. Исто така, <strong>на</strong>следст<strong>во</strong>то од<br />
комун<strong>и</strong>ст<strong>и</strong>чкото м<strong>и</strong><strong>на</strong>то продолжува да ол<strong>и</strong>цет<strong>во</strong>рува ед<strong>на</strong> култура <strong>на</strong> тајност <strong>и</strong> вл<strong>и</strong>јае <strong>на</strong><br />
однос<strong>и</strong>те меѓу ц<strong>и</strong>в<strong>и</strong>лн<strong>и</strong>от <strong>и</strong> <strong>во</strong>ен<strong>и</strong>от сектор <strong>во</strong> Албан<strong>и</strong>ја, Македон<strong>и</strong>ја <strong>и</strong> <strong>во</strong> Хрватска.<br />
Откр<strong>и</strong>т<strong>и</strong>јата <strong>на</strong> о<strong>во</strong>ј <strong>и</strong>звештај покажуваат <strong>и</strong> дека процесот <strong>на</strong> реформа <strong>на</strong> одбра<strong>на</strong>та <strong>на</strong><br />
Западен Балкан е сложен. Ова порад<strong>и</strong> тоа што тој <strong>и</strong>н<strong>во</strong>лв<strong>и</strong>ра не само у<strong>на</strong>предување <strong>на</strong><br />
ц<strong>и</strong>в<strong>и</strong>лн<strong>и</strong>от <strong>и</strong> <strong>на</strong> демократск<strong>и</strong>от <strong>на</strong>дзор <strong>и</strong> осовременување <strong>на</strong> оружен<strong>и</strong>те с<strong>и</strong>л<strong>и</strong> <strong>и</strong> <strong>на</strong><br />
м<strong>и</strong>н<strong>и</strong>стерствата за одбра<strong>на</strong>, туку <strong>и</strong> пр<strong>и</strong>способување <strong>на</strong> оружен<strong>и</strong>те с<strong>и</strong>л<strong>и</strong> <strong>на</strong> новата глобал<strong>на</strong>,<br />
рег<strong>и</strong>о<strong>на</strong>л<strong>на</strong> <strong>и</strong> локал<strong>на</strong> стратег<strong>и</strong>ска сред<strong>и</strong><strong>на</strong>. Сепак, јавното м<strong>и</strong>слење <strong>во</strong> Албан<strong>и</strong>ја,<br />
Македон<strong>и</strong>ја <strong>и</strong> <strong>во</strong> Хрватска повеќе г<strong>и</strong> поврзува реформ<strong>и</strong>те <strong>во</strong> одбра<strong>на</strong>та со зат<strong>во</strong>рање <strong>на</strong><br />
<strong>во</strong>ен<strong>и</strong>те локал<strong>и</strong>тет<strong>и</strong>, губење работа <strong>и</strong> опаѓање <strong>на</strong> ж<strong>и</strong><strong>во</strong>тн<strong>и</strong>от стандард <strong>на</strong> поранешн<strong>и</strong>от <strong>во</strong>ен<br />
персо<strong>на</strong>л. Наспрот<strong>и</strong> дост<strong>и</strong>гнувањата <strong>во</strong> процесот <strong>на</strong> реформа <strong>на</strong> одбра<strong>на</strong>та, држав<strong>и</strong>те од<br />
Западен Балкан пост<strong>и</strong>г<strong>на</strong>ле разл<strong>и</strong>чен степен <strong>на</strong> успех <strong>во</strong> однос <strong>на</strong> реструкту<strong>и</strong>рањето <strong>на</strong><br />
с<strong>во</strong><strong>и</strong>те оружен<strong>и</strong> с<strong>и</strong>л<strong>и</strong>, ре<strong>и</strong>нтеграц<strong>и</strong>јата <strong>на</strong> прекубројн<strong>и</strong>от <strong>во</strong>ен персо<strong>на</strong>л <strong>и</strong> конверз<strong>и</strong>јата <strong>на</strong><br />
<strong>во</strong>ен<strong>и</strong>те локал<strong>и</strong>тет<strong>и</strong> за ц<strong>и</strong>в<strong>и</strong>лн<strong>и</strong> цел<strong>и</strong>. Ре<strong>и</strong>нтеграц<strong>и</strong>јата <strong>на</strong> поранешн<strong>и</strong>те пр<strong>и</strong>падн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong> <strong>на</strong><br />
<strong>во</strong>ен<strong>и</strong>от персо<strong>на</strong>л <strong>во</strong> ц<strong>и</strong>в<strong>и</strong>лн<strong>и</strong>от ж<strong>и</strong><strong>во</strong>т <strong>и</strong> <strong>на</strong>таму останува секундарен проблем б<strong>и</strong>дејќ<strong>и</strong> не<br />
претставува <strong>и</strong>нтегрален дел <strong>на</strong> реформата <strong>на</strong> одбра<strong>на</strong>та. Се ч<strong>и</strong>н<strong>и</strong> дека ова прашање не е<br />
пр<strong>и</strong>ор<strong>и</strong>тет н<strong>и</strong>ту за НАТО, н<strong>и</strong>ту, пак за PMC, со што тоа останува <strong>на</strong> слаб<strong>и</strong>те <strong>на</strong>ц<strong>и</strong>о<strong>на</strong>лн<strong>и</strong><br />
<strong>и</strong>нст<strong>и</strong>туц<strong>и</strong><strong>и</strong> ко<strong>и</strong> дејствуваат <strong>во</strong> услов<strong>и</strong> <strong>на</strong> голем<strong>и</strong> ф<strong>и</strong><strong>на</strong>нс<strong>и</strong>ск<strong>и</strong> огран<strong>и</strong>чувања <strong>и</strong> со<br />
огран<strong>и</strong>чен<strong>и</strong> можност<strong>и</strong> за <strong>и</strong>нтеграц<strong>и</strong>ја <strong>на</strong> <strong>на</strong>ц<strong>и</strong>о<strong>на</strong>лн<strong>и</strong>те економ<strong>и</strong><strong>и</strong> <strong>и</strong> <strong>на</strong> пазар<strong>и</strong>те <strong>на</strong> труд.<br />
Исклучок <strong>на</strong> ова претставува с<strong>и</strong>л<strong>на</strong>та ф<strong>и</strong><strong>на</strong>нс<strong>и</strong>ска <strong>и</strong> структур<strong>на</strong> <strong>и</strong>н<strong>во</strong>лв<strong>и</strong>раност <strong>на</strong><br />
Меѓу<strong>на</strong>род<strong>на</strong>та орган<strong>и</strong>зац<strong>и</strong>ја за м<strong>и</strong>грац<strong>и</strong>ја (IOM) <strong>во</strong> процесот <strong>на</strong> ре<strong>и</strong>нтеграц<strong>и</strong>ја <strong>во</strong><br />
Хрватска.<br />
Во однос <strong>на</strong> конкретн<strong>и</strong>те програм<strong>и</strong> ко<strong>и</strong> <strong>во</strong> моментот се спроведуваат за ре<strong>и</strong>нтеграц<strong>и</strong>ја <strong>на</strong><br />
прекубројн<strong>и</strong>от персо<strong>на</strong>л, автор<strong>и</strong>те можат да ја оце<strong>на</strong>т како успеш<strong>на</strong> само хрватската<br />
програма SPECTRA, додека с<strong>и</strong>те друг<strong>и</strong> програм<strong>и</strong> <strong>и</strong>л<strong>и</strong> <strong>и</strong>маат недостатоц<strong>и</strong>, <strong>и</strong>л<strong>и</strong> само што<br />
влегле <strong>во</strong> фазата <strong>на</strong> спроведување <strong>и</strong> сè уште се со мошне скромн<strong>и</strong> резултат<strong>и</strong>. Немање<br />
расположл<strong>и</strong>в<strong>и</strong> ф<strong>и</strong><strong>на</strong>нс<strong>и</strong>ск<strong>и</strong> средства <strong>и</strong> квал<strong>и</strong>ф<strong>и</strong>кува<strong>на</strong> експерт<strong>и</strong>за за подготовка <strong>и</strong> за<br />
спроведување <strong>на</strong> програм<strong>и</strong>те за ре<strong>и</strong>нтеграц<strong>и</strong>ја го одлож<strong>и</strong>ја почетокот <strong>на</strong> програмата<br />
9
LEPEZA <strong>во</strong> Македон<strong>и</strong>ја. Истовремено, неможноста <strong>на</strong> M<strong>и</strong>н<strong>и</strong>стерст<strong>во</strong>то за одбра<strong>на</strong> (МО) <strong>на</strong><br />
Албан<strong>и</strong>ја да понуд<strong>и</strong> реал<strong>на</strong> програма за ре<strong>и</strong>нтеграц<strong>и</strong>ја го пр<strong>и</strong>нуд<strong>и</strong> M<strong>и</strong>н<strong>и</strong>стерст<strong>во</strong>то да се<br />
фокус<strong>и</strong>ра <strong>на</strong> подобрувањето <strong>на</strong> пенз<strong>и</strong>ск<strong>и</strong>те бенеф<strong>и</strong>ц<strong>и</strong><strong>и</strong> за поранешн<strong>и</strong>те <strong>во</strong>ен<strong>и</strong> л<strong>и</strong>ца,<br />
<strong>на</strong>спрот<strong>и</strong> фактот што ф<strong>и</strong><strong>на</strong>нс<strong>и</strong>ск<strong>и</strong>те можност<strong>и</strong> за спроведување <strong>на</strong> Законот за пенз<strong>и</strong><strong>и</strong> за<br />
поранешн<strong>и</strong>те оф<strong>и</strong>цер<strong>и</strong> се мошне м<strong>и</strong>н<strong>и</strong>малн<strong>и</strong>.<br />
Конверз<strong>и</strong>јата <strong>на</strong> <strong>во</strong>ен<strong>и</strong>те локал<strong>и</strong>тет<strong>и</strong> останува нејас<strong>на</strong> <strong>во</strong> с<strong>и</strong>те тр<strong>и</strong> држав<strong>и</strong>. Државн<strong>и</strong>те<br />
функц<strong>и</strong>онер<strong>и</strong> често пат<strong>и</strong> го <strong>и</strong>зед<strong>на</strong>чуваат о<strong>во</strong>ј терм<strong>и</strong>н со пренос <strong>и</strong>л<strong>и</strong> со продажба <strong>на</strong> <strong>во</strong>ен<br />
<strong>и</strong>мот <strong>и</strong> опрема, <strong>и</strong>л<strong>и</strong> осовременување <strong>и</strong>л<strong>и</strong> создавање доход, но тоа нужно не е <strong>во</strong> полза <strong>на</strong><br />
поед<strong>и</strong>нц<strong>и</strong>те, <strong>на</strong> локалн<strong>и</strong>те заедн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong> <strong>и</strong>л<strong>и</strong> <strong>на</strong> рег<strong>и</strong>он<strong>и</strong>те. Понекогаш како конверз<strong>и</strong>ја се<br />
<strong>на</strong>рекува <strong>и</strong> осовременувањето <strong>на</strong> <strong>во</strong>ен<strong>и</strong>те баз<strong>и</strong> за нов<strong>и</strong> операт<strong>и</strong>вн<strong>и</strong> задач<strong>и</strong>. Како по<br />
прав<strong>и</strong>ло, <strong>на</strong>ц<strong>и</strong>о<strong>на</strong>лн<strong>и</strong>те м<strong>и</strong>н<strong>и</strong>стерства за одбра<strong>на</strong> се <strong>и</strong>нст<strong>и</strong>туц<strong>и</strong><strong>и</strong>те ко<strong>и</strong> се одго<strong>во</strong>рн<strong>и</strong> за<br />
спроведување <strong>и</strong> за контрола <strong>на</strong> конверз<strong>и</strong>јата <strong>на</strong> <strong>во</strong>ен<strong>и</strong>от <strong>и</strong>мот. Последователно, како главен<br />
„модел <strong>на</strong> конверз<strong>и</strong>ја“ се кор<strong>и</strong>стат продажбата <strong>и</strong>л<strong>и</strong> давањето под <strong>на</strong>ем, пр<strong>и</strong> што глав<strong>на</strong> цел<br />
е доб<strong>и</strong>вање ф<strong>и</strong><strong>на</strong>нс<strong>и</strong>ск<strong>и</strong> средства. Такв<strong>и</strong>от пр<strong>и</strong>од ор<strong>и</strong>ент<strong>и</strong>ран кон заработувачка делумно<br />
може да ја објасн<strong>и</strong> нетранспарентноста <strong>во</strong> процесот <strong>и</strong> зошто <strong>на</strong> м<strong>и</strong>н<strong>и</strong>стерствата за одбра<strong>на</strong><br />
не може да се гледа како <strong>на</strong> непр<strong>и</strong>страстн<strong>и</strong> посредн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong> <strong>во</strong> о<strong>во</strong>ј процес.<br />
За подобрување <strong>на</strong> севкупн<strong>и</strong>от уч<strong>и</strong>нок <strong>на</strong> акт<strong>и</strong>вност<strong>и</strong>те за конверз<strong>и</strong>ја <strong>на</strong> тр<strong>и</strong>те земј<strong>и</strong>, <strong>во</strong><br />
оваа студ<strong>и</strong>ја се препорачува:<br />
Зголемување <strong>на</strong> транспарентноста <strong>во</strong> с<strong>и</strong>те план<strong>и</strong>ран<strong>и</strong> <strong>и</strong> <strong>во</strong> моментот преземен<strong>и</strong><br />
акт<strong>и</strong>вност<strong>и</strong> за конверз<strong>и</strong>ја, но особено <strong>во</strong> рамк<strong>и</strong>те <strong>на</strong> процесот <strong>на</strong> пренос <strong>и</strong> продажба <strong>на</strong><br />
<strong>во</strong>ен<strong>и</strong>те баз<strong>и</strong>, локал<strong>и</strong>тет<strong>и</strong> <strong>и</strong> средства. Моделот <strong>на</strong> незав<strong>и</strong>с<strong>на</strong> агенц<strong>и</strong>ја за конверз<strong>и</strong>ја б<strong>и</strong><br />
гарант<strong>и</strong>рал поголема транспарентност <strong>и</strong> осовременување <strong>на</strong> б<strong>и</strong>рократск<strong>и</strong>те процедур<strong>и</strong>.<br />
Одбегнување вд<strong>во</strong>јување <strong>на</strong> структур<strong>и</strong>те <strong>и</strong> <strong>на</strong> <strong>на</strong>пор<strong>и</strong>те, а кор<strong>и</strong>стење <strong>на</strong> с<strong>и</strong>нерг<strong>и</strong><strong>и</strong>, како<br />
што е <strong>и</strong>нтеграц<strong>и</strong>јата <strong>на</strong> IOM <strong>во</strong> орган<strong>и</strong>зац<strong>и</strong>јата <strong>и</strong> план<strong>и</strong>рањето <strong>на</strong> програмата<br />
SPECTRA, која б<strong>и</strong> можела да се кор<strong>и</strong>ст<strong>и</strong> <strong>и</strong> за друг<strong>и</strong> акт<strong>и</strong>вност<strong>и</strong> <strong>во</strong> конверз<strong>и</strong>јата <strong>на</strong><br />
одбра<strong>на</strong>та. Исто така, треба да се <strong>и</strong>н<strong>во</strong>лв<strong>и</strong>раат <strong>и</strong> невлад<strong>и</strong>н<strong>и</strong>те орган<strong>и</strong>зац<strong>и</strong><strong>и</strong> <strong>во</strong><br />
пост<strong>и</strong>гнувањето процесот да б<strong>и</strong>де еф<strong>и</strong>касен <strong>во</strong> однос <strong>на</strong> трошоц<strong>и</strong>те, а <strong>во</strong> случај <strong>на</strong><br />
преквал<strong>и</strong>ф<strong>и</strong>кац<strong>и</strong>ја <strong>и</strong> реусмерување, треба да се <strong>и</strong>ма ц<strong>и</strong>в<strong>и</strong>лн<strong>и</strong> партнер<strong>и</strong> за<br />
ре<strong>и</strong>нтегр<strong>и</strong>рање <strong>на</strong> поранешн<strong>и</strong>те <strong>во</strong>ен<strong>и</strong> л<strong>и</strong>ца <strong>во</strong> општест<strong>во</strong>то <strong>и</strong> <strong>во</strong> економ<strong>и</strong>јата.<br />
10
Отфрлање <strong>на</strong> голем<strong>и</strong>те очекувања за проф<strong>и</strong>т од пренос<strong>и</strong>те <strong>и</strong> од продажбата. Не посто<strong>и</strong><br />
веројатност такв<strong>и</strong>те очекувања да се остварат. Особено прашањата <strong>на</strong> ж<strong>и</strong><strong>во</strong>т<strong>на</strong>та<br />
сред<strong>и</strong><strong>на</strong> б<strong>и</strong> можеле да се вратат како бумеранг <strong>на</strong> план<strong>и</strong>ра<strong>на</strong>та продажба. Ед<strong>на</strong> од<br />
опц<strong>и</strong><strong>и</strong>те за пр<strong>и</strong>влекување нов<strong>и</strong> средства <strong>во</strong> време <strong>на</strong> слаб <strong>и</strong>нтерес <strong>на</strong> до<strong>на</strong>тор<strong>и</strong>те за<br />
<strong>во</strong>е<strong>на</strong> реформа е да се побара ф<strong>и</strong><strong>на</strong>нс<strong>и</strong>ска поддршка за расч<strong>и</strong>стување <strong>на</strong> загаден<strong>и</strong>те<br />
<strong>во</strong>ен<strong>и</strong> локал<strong>и</strong>тет<strong>и</strong>. Иако ова не обезбедува н<strong>и</strong>каква ф<strong>и</strong><strong>на</strong>нс<strong>и</strong>ска доб<strong>и</strong>вка <strong>во</strong> буџетот <strong>на</strong><br />
одбра<strong>на</strong>та, тоа е поз<strong>и</strong>т<strong>и</strong>в<strong>на</strong> доб<strong>и</strong>вка за заедн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>те.<br />
Интенз<strong>и</strong>в<strong>и</strong>рање <strong>и</strong> <strong>и</strong>нст<strong>и</strong>туц<strong>и</strong>о<strong>на</strong>л<strong>и</strong>з<strong>и</strong>рање <strong>на</strong> разме<strong>на</strong>та <strong>на</strong> <strong>и</strong>скуства <strong>во</strong> рег<strong>и</strong>онот за<br />
реформа <strong>на</strong> одбра<strong>на</strong>та <strong>и</strong> за конкретн<strong>и</strong> проект<strong>и</strong> за конверз<strong>и</strong>ја. Структур<strong>и</strong>те како што е<br />
новата Ќел<strong>и</strong>ја за конверз<strong>и</strong>ја <strong>на</strong> одбра<strong>на</strong>та <strong>во</strong> RACVIAC можат да обезбедат з<strong>на</strong>чај<strong>на</strong><br />
поддршка за оваа цел.<br />
Пренесување <strong>на</strong> пораката дека од <strong>во</strong>е<strong>на</strong>та кар<strong>и</strong>ера автоматск<strong>и</strong> не резулт<strong>и</strong>раат н<strong>и</strong>какв<strong>и</strong><br />
општествен<strong>и</strong> бенеф<strong>и</strong>ц<strong>и</strong><strong>и</strong>, туку дека секој <strong>во</strong>јн<strong>и</strong>к <strong>и</strong>ма ц<strong>и</strong>в<strong>и</strong>лен <strong>и</strong>дент<strong>и</strong>тет <strong>и</strong> л<strong>и</strong>ч<strong>на</strong><br />
одго<strong>во</strong>рност кон општест<strong>во</strong>то.<br />
1. Вовед<br />
<strong>Реформа</strong> <strong>на</strong> одбра<strong>на</strong>та, реструкту<strong>и</strong>рање <strong>на</strong> оружен<strong>и</strong>те с<strong>и</strong>л<strong>и</strong>, <strong>и</strong>нтеграц<strong>и</strong>јата <strong>во</strong> НАТО <strong>и</strong><br />
конверз<strong>и</strong>јата <strong>на</strong> одбра<strong>на</strong>та се заедн<strong>и</strong>чк<strong>и</strong> прашања за земј<strong>и</strong>те од Западен Балкан.<br />
Меѓу<strong>на</strong>родн<strong>и</strong> орган<strong>и</strong>зац<strong>и</strong><strong>и</strong>, како што се Пактот за стаб<strong>и</strong>лност за Југо<strong>и</strong>сточ<strong>на</strong> Европа (SP) <strong>и</strong><br />
НАТО, орган<strong>и</strong>зац<strong>и</strong><strong>и</strong>те за соц<strong>и</strong>олошк<strong>и</strong> <strong>и</strong> пол<strong>и</strong>т<strong>и</strong>чк<strong>и</strong> <strong>и</strong>стражувања (think tanks), невлад<strong>и</strong>н<strong>и</strong>те<br />
орган<strong>и</strong>зац<strong>и</strong><strong>и</strong> <strong>и</strong> пр<strong>и</strong>ватн<strong>и</strong> компан<strong>и</strong><strong>и</strong> се об<strong>и</strong>дуваат да одго<strong>во</strong>рат <strong>на</strong> сè поголем<strong>и</strong>те барања <strong>на</strong><br />
<strong>на</strong>ц<strong>и</strong>о<strong>на</strong>лн<strong>и</strong>те влад<strong>и</strong> за ф<strong>и</strong><strong>на</strong>нс<strong>и</strong>ска помош <strong>и</strong> експерт<strong>и</strong>за за справување со <strong>и</strong>мпл<strong>и</strong>кац<strong>и</strong><strong>и</strong>те <strong>и</strong><br />
со послед<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>те <strong>на</strong> <strong>во</strong>ен<strong>и</strong>те реформ<strong>и</strong> <strong>и</strong> <strong>на</strong> конверз<strong>и</strong>јата <strong>на</strong> одбра<strong>на</strong>та. 1 Сл<strong>и</strong>чно со друг<strong>и</strong>те<br />
област<strong>и</strong> <strong>на</strong> постсоц<strong>и</strong>јал<strong>и</strong>ст<strong>и</strong>чката транз<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>ја <strong>и</strong> трансформац<strong>и</strong>ја, држав<strong>и</strong>те од Западен<br />
Балкан влегуваат <strong>во</strong> фаза која повеќето <strong>и</strong>сточноевропск<strong>и</strong> држав<strong>и</strong> веќе ја пом<strong>и</strong><strong>на</strong>ле со<br />
разл<strong>и</strong>чен степен <strong>на</strong> успех. Во о<strong>во</strong>ј рег<strong>и</strong>он е <strong>во</strong>споставен задо<strong>во</strong>л<strong>и</strong>телен степен <strong>на</strong><br />
стаб<strong>и</strong>лност по <strong>во</strong>јн<strong>и</strong>те <strong>и</strong> в<strong>на</strong>трешн<strong>и</strong>те безред<strong>и</strong>ја од 90-т<strong>и</strong>те год<strong>и</strong>н<strong>и</strong> од м<strong>и</strong><strong>на</strong>т<strong>и</strong>от век, <strong>во</strong> ко<strong>и</strong><br />
процесот <strong>на</strong> реформ<strong>и</strong>те <strong>и</strong> потенц<strong>и</strong>јалното разоружување беа запрен<strong>и</strong>. Евроатлантската<br />
<strong>и</strong>нтеграц<strong>и</strong>ја станува веројат<strong>на</strong> перспект<strong>и</strong>ва за сè поголем број држав<strong>и</strong> <strong>во</strong> рег<strong>и</strong>онот, додека<br />
стар<strong>и</strong>те перцепц<strong>и</strong><strong>и</strong> за закан<strong>и</strong>те полека се менуваат. Судејќ<strong>и</strong> според понов<strong>и</strong>те документ<strong>и</strong> за<br />
стратег<strong>и</strong>ската одбра<strong>на</strong> <strong>и</strong> стаб<strong>и</strong>лност објавен<strong>и</strong> <strong>во</strong> рег<strong>и</strong>онот, <strong>во</strong>ен<strong>и</strong>те реформ<strong>и</strong> <strong>и</strong> потреб<strong>и</strong>те<br />
11
од конверз<strong>и</strong>ја која б<strong>и</strong> резулт<strong>и</strong>рала од н<strong>и</strong>в доб<strong>и</strong>ваат <strong>на</strong> з<strong>на</strong>чење <strong>во</strong> с<strong>и</strong>те земј<strong>и</strong> <strong>на</strong> Западен<br />
Балкан.<br />
Оваа студ<strong>и</strong>ја се зан<strong>и</strong>мава со <strong>во</strong>е<strong>на</strong>та реформа <strong>и</strong> со процесот <strong>на</strong> конверз<strong>и</strong>ја <strong>на</strong> одбра<strong>на</strong>та<br />
<strong>во</strong>општо. Меѓу прашањата ко<strong>и</strong> се опфатен<strong>и</strong> се <strong>и</strong> донесувањето <strong>и</strong> спроведувањето <strong>на</strong><br />
стратег<strong>и</strong>ско-<strong>на</strong>учн<strong>и</strong> документ<strong>и</strong> <strong>и</strong> осовременување <strong>и</strong> <strong>на</strong>малување <strong>на</strong> оружен<strong>и</strong>те с<strong>и</strong>л<strong>и</strong>. 2 Дел<br />
од спроведувањето <strong>на</strong> ов<strong>и</strong>е цел<strong>и</strong> претставува <strong>и</strong>зградба <strong>на</strong> соодветен с<strong>и</strong>стем за план<strong>и</strong>рање<br />
<strong>на</strong> одбра<strong>на</strong>та, адекват<strong>на</strong> <strong>и</strong> ф<strong>и</strong><strong>на</strong>нс<strong>и</strong>ск<strong>и</strong> доз<strong>во</strong>лл<strong>и</strong>ва алокац<strong>и</strong>ја <strong>на</strong> средства, соодветен <strong>и</strong><br />
еф<strong>и</strong>касен буџетск<strong>и</strong> с<strong>и</strong>стем, јасен, транспарентен <strong>и</strong> еф<strong>и</strong>касен процес <strong>на</strong> <strong>на</strong>бавк<strong>и</strong>, с<strong>и</strong>стем<strong>и</strong> за<br />
управување со човекот, соодветн<strong>и</strong> соц<strong>и</strong>јалн<strong>и</strong> програм<strong>и</strong> зарад<strong>и</strong> справување со негат<strong>и</strong>вн<strong>и</strong>те<br />
ефект<strong>и</strong> <strong>на</strong> реформата, стратег<strong>и</strong><strong>и</strong> за јавн<strong>и</strong> комун<strong>и</strong>кац<strong>и</strong><strong>и</strong> <strong>и</strong> еф<strong>и</strong>касен с<strong>и</strong>стем <strong>на</strong> одлучување.<br />
Крај<strong>на</strong>та цел <strong>на</strong> ов<strong>и</strong>е реформ<strong>и</strong> се состо<strong>и</strong> од <strong>во</strong>споставување мал<strong>и</strong>, современ<strong>и</strong>, ефект<strong>и</strong>вн<strong>и</strong><br />
профес<strong>и</strong>о<strong>на</strong>лн<strong>и</strong> арм<strong>и</strong><strong>и</strong> ко<strong>и</strong> лесно се распоредуваат <strong>и</strong> се меѓусебно операт<strong>и</strong>вн<strong>и</strong> <strong>во</strong> споредба<br />
со с<strong>и</strong>л<strong>и</strong>те заснован<strong>и</strong> <strong>на</strong> регрут<strong>и</strong>рање.<br />
Поконкретно, <strong>во</strong> оваа студ<strong>и</strong>ја се а<strong>на</strong>л<strong>и</strong>з<strong>и</strong>раат раз<strong>во</strong><strong>и</strong>те, дост<strong>и</strong>гнувањата <strong>и</strong> недостатоц<strong>и</strong>те <strong>на</strong><br />
реформата <strong>на</strong> одбра<strong>на</strong>та <strong>и</strong> <strong>на</strong> конверз<strong>и</strong>јата <strong>на</strong> одбра<strong>на</strong>та <strong>во</strong> Албан<strong>и</strong>ја, Хрватска <strong>и</strong> <strong>во</strong><br />
Македон<strong>и</strong>ја. Во студ<strong>и</strong>јата се прав<strong>и</strong> об<strong>и</strong>д да се <strong>и</strong>зд<strong>во</strong>јат главн<strong>и</strong>те фактор<strong>и</strong> ко<strong>и</strong> вл<strong>и</strong>јаат <strong>на</strong><br />
<strong>во</strong>е<strong>на</strong>та реформа <strong>и</strong> <strong>на</strong> конверз<strong>и</strong>јата <strong>на</strong> одбра<strong>на</strong>та. Таа се баз<strong>и</strong>ра <strong>на</strong> <strong>и</strong>нформац<strong>и</strong><strong>и</strong> собран<strong>и</strong> за<br />
време <strong>на</strong> теренск<strong>и</strong>те посет<strong>и</strong> <strong>на</strong> автор<strong>и</strong>те <strong>на</strong> с<strong>и</strong>те тр<strong>и</strong> држав<strong>и</strong> <strong>во</strong> март <strong>и</strong> <strong>во</strong> апр<strong>и</strong>л 2005<br />
год<strong>и</strong><strong>на</strong>, како <strong>и</strong> <strong>на</strong> НАТО <strong>во</strong> декемвр<strong>и</strong> 2005 год<strong>и</strong><strong>на</strong>. Албан<strong>и</strong>ја, Хрватска <strong>и</strong> Македон<strong>и</strong>ја беа<br />
<strong>и</strong>збран<strong>и</strong> за завршување <strong>на</strong> сер<strong>и</strong>ја студ<strong>и</strong><strong>и</strong> <strong>и</strong>здаден<strong>и</strong> заедн<strong>и</strong>чк<strong>и</strong> од Центарот за демократска<br />
контрола <strong>на</strong> оружен<strong>и</strong>те с<strong>и</strong>л<strong>и</strong> (<strong>DCAF</strong>) <strong>во</strong> Женева <strong>и</strong> Меѓу<strong>на</strong>родн<strong>и</strong>от центар за конверз<strong>и</strong>ја <strong>во</strong><br />
Бон (BICC), ко<strong>и</strong> г<strong>и</strong> опфат<strong>и</strong>ја реч<strong>и</strong>с<strong>и</strong> с<strong>и</strong>те држав<strong>и</strong> <strong>на</strong> Западен Балкан. 3<br />
Текстот <strong>на</strong> студ<strong>и</strong>јата што след<strong>и</strong> <strong>и</strong>ма тр<strong>и</strong> поглавја за држав<strong>и</strong>те <strong>и</strong> сеопфатен заклучок со<br />
препорак<strong>и</strong>. Поглавјето за секоја од тр<strong>и</strong>те држав<strong>и</strong> започнува со општ оп<strong>и</strong>с <strong>на</strong> состојбата <strong>на</strong><br />
<strong>во</strong>е<strong>на</strong>та реформа, статусот <strong>на</strong> евроатлантската <strong>и</strong>нтеграц<strong>и</strong>ја <strong>и</strong> степенот <strong>на</strong> <strong>на</strong>предокот <strong>во</strong><br />
<strong>во</strong>споставувањето функц<strong>и</strong>о<strong>на</strong>лн<strong>и</strong> ц<strong>и</strong>в<strong>и</strong>лно-<strong>во</strong>ен<strong>и</strong> однос<strong>и</strong>. Главн<strong>и</strong>те потпоглавја се а<strong>на</strong>л<strong>и</strong>за<br />
<strong>на</strong> пол<strong>и</strong>т<strong>и</strong>к<strong>и</strong>те, планов<strong>и</strong> <strong>и</strong> акт<strong>и</strong>вност<strong>и</strong> <strong>во</strong> сферата <strong>на</strong> <strong>во</strong>ен<strong>и</strong>те реформ<strong>и</strong> <strong>и</strong> двете<br />
<strong>на</strong>јрелевантн<strong>и</strong> област<strong>и</strong> <strong>на</strong> конверз<strong>и</strong>јата <strong>на</strong> одбра<strong>на</strong>та: преквал<strong>и</strong>ф<strong>и</strong>кување <strong>и</strong> профес<strong>и</strong>о<strong>на</strong>лно<br />
пре<strong>на</strong>сочување <strong>на</strong> отпуштен<strong>и</strong>от <strong>во</strong>ен персо<strong>на</strong>л <strong>и</strong> конверз<strong>и</strong>ја <strong>на</strong> <strong>во</strong>ен<strong>и</strong>те баз<strong>и</strong>.<br />
12
Со <strong>и</strong>збран<strong>и</strong>те кр<strong>и</strong>тер<strong>и</strong>ум<strong>и</strong> за мерење <strong>на</strong> пр<strong>и</strong>доб<strong>и</strong>вк<strong>и</strong>те <strong>и</strong> <strong>на</strong> недостатоц<strong>и</strong>те се прав<strong>и</strong> об<strong>и</strong>д да<br />
се дадат одго<strong>во</strong>р<strong>и</strong> <strong>на</strong> следн<strong>и</strong>те клучн<strong>и</strong> прашања: колку е реален процесот <strong>на</strong> план<strong>и</strong>рањето<br />
<strong>на</strong> реформ<strong>и</strong>те (реал<strong>и</strong>зам)? Колку е еф<strong>и</strong>кас<strong>на</strong> <strong>и</strong>нст<strong>и</strong>туц<strong>и</strong>о<strong>на</strong>л<strong>на</strong>та рамка <strong>на</strong> реформата<br />
(еф<strong>и</strong>касност)? Колку се задо<strong>во</strong>л<strong>и</strong>телн<strong>и</strong> ф<strong>и</strong><strong>на</strong>нс<strong>и</strong>ск<strong>и</strong>те <strong>и</strong> човеков<strong>и</strong>те ресурс<strong>и</strong><br />
(задо<strong>во</strong>л<strong>и</strong>телност <strong>на</strong> ресурс<strong>и</strong>те)? Која е улогата <strong>на</strong> <strong>на</strong>д<strong>во</strong>реш<strong>на</strong>та поддршка за реформ<strong>и</strong>те<br />
(<strong>на</strong>д<strong>во</strong>реш<strong>на</strong> поддршка)? Со пр<strong>и</strong>ме<strong>на</strong> <strong>на</strong> ов<strong>и</strong>е <strong>и</strong>нд<strong>и</strong>катор<strong>и</strong> автор<strong>и</strong>те <strong>и</strong>маат за цел да<br />
обезбедат повратн<strong>и</strong> <strong>и</strong>нформац<strong>и</strong><strong>и</strong> за дост<strong>и</strong>гнувањата <strong>и</strong> за недостатоц<strong>и</strong>те <strong>на</strong> <strong>во</strong>ен<strong>и</strong>те<br />
реформ<strong>и</strong> <strong>и</strong> <strong>на</strong> конверз<strong>и</strong>јата <strong>на</strong> одбра<strong>на</strong>та <strong>и</strong> да дадат препорак<strong>и</strong> за управувањето со<br />
процесот <strong>на</strong> <strong>во</strong>е<strong>на</strong> реформа. Ов<strong>и</strong>е повратн<strong>и</strong> <strong>и</strong>нформац<strong>и</strong><strong>и</strong> потоа б<strong>и</strong> можеле да се <strong>и</strong>скор<strong>и</strong>стат<br />
за формул<strong>и</strong>рање <strong>на</strong> о<strong>на</strong> што е <strong>на</strong>учено зарад<strong>и</strong> подобрување <strong>на</strong> <strong>на</strong>ц<strong>и</strong>о<strong>на</strong>лн<strong>и</strong>те процес<strong>и</strong> <strong>на</strong><br />
секоја од а<strong>на</strong>л<strong>и</strong>з<strong>и</strong>ран<strong>и</strong>те држав<strong>и</strong> <strong>во</strong> оваа студ<strong>и</strong>ја.<br />
Во разгледувањето <strong>на</strong> разл<strong>и</strong>чн<strong>и</strong>те елемент<strong>и</strong> <strong>на</strong> реформата <strong>на</strong> одбра<strong>на</strong>та се фокус<strong>и</strong>раме <strong>на</strong><br />
презент<strong>и</strong>рање <strong>на</strong> чет<strong>и</strong>р<strong>и</strong> аспект<strong>и</strong>: пр<strong>во</strong>, стратег<strong>и</strong>ско план<strong>и</strong>рање, <strong>на</strong> пр. он<strong>и</strong>е документ<strong>и</strong> ко<strong>и</strong><br />
се неопходн<strong>и</strong> за раз<strong>во</strong>ј <strong>на</strong> концептуал<strong>на</strong> ор<strong>и</strong>ентац<strong>и</strong>ја <strong>на</strong> целокуп<strong>на</strong>та реформа <strong>на</strong><br />
одбра<strong>на</strong>та; второ, процес <strong>на</strong> спроведување; трето, карактер<strong>и</strong>ст<strong>и</strong>к<strong>и</strong>те <strong>на</strong> оружен<strong>и</strong>те с<strong>и</strong>л<strong>и</strong><br />
ко<strong>и</strong> се очекува да б<strong>и</strong>дат пост<strong>и</strong>г<strong>на</strong>т<strong>и</strong> со реформата; <strong>и</strong> четврто, основн<strong>и</strong>те пр<strong>и</strong>нц<strong>и</strong>п<strong>и</strong> за<br />
<strong>и</strong>звршување <strong>на</strong> процесот. Ова ќе г<strong>и</strong> вклуч<strong>и</strong> <strong>и</strong> стратег<strong>и</strong>јата за безбедност <strong>и</strong> одбра<strong>на</strong>,<br />
ф<strong>и</strong><strong>на</strong>нс<strong>и</strong>ск<strong>и</strong>те аспект<strong>и</strong> <strong>на</strong> процесот како <strong>и</strong> стратег<strong>и</strong>ск<strong>и</strong>от одбранбен преглед.<br />
На конверз<strong>и</strong>јата <strong>на</strong> одбра<strong>на</strong>та <strong>на</strong>ц<strong>и</strong>о<strong>на</strong>лн<strong>и</strong>те <strong>и</strong> меѓу<strong>на</strong>родн<strong>и</strong>те актер<strong>и</strong> гледаат како <strong>на</strong><br />
<strong>и</strong>нтегрален дел <strong>на</strong> еден сеопфатен процес <strong>на</strong> реформа <strong>на</strong> одбранбен<strong>и</strong>от <strong>и</strong> <strong>на</strong> безбедносн<strong>и</strong>от<br />
сектор <strong>на</strong> Западен Балкан. 4 Конверз<strong>и</strong>јата е оп<strong>и</strong>ша<strong>на</strong> како трансформац<strong>и</strong>ја <strong>и</strong> повторно<br />
кор<strong>и</strong>стење <strong>на</strong> разл<strong>и</strong>чн<strong>и</strong> в<strong>и</strong>дов<strong>и</strong> <strong>во</strong>ен<strong>и</strong> средства <strong>во</strong> ц<strong>и</strong>в<strong>и</strong>лн<strong>и</strong> цел<strong>и</strong>. 5 Според тоа, с<strong>и</strong>те<br />
акт<strong>и</strong>вност<strong>и</strong> како што се преквал<strong>и</strong>ф<strong>и</strong>кац<strong>и</strong>ја <strong>и</strong> пре<strong>на</strong>сочување <strong>на</strong> в<strong>и</strong>шокот <strong>во</strong>ен персо<strong>на</strong>л,<br />
како <strong>и</strong> повторен раз<strong>во</strong>ј, расч<strong>и</strong>стување <strong>на</strong> контам<strong>и</strong><strong>на</strong>ц<strong>и</strong>јата <strong>на</strong> ж<strong>и</strong><strong>во</strong>т<strong>на</strong>та сред<strong>и</strong><strong>на</strong> <strong>и</strong><br />
рехаб<strong>и</strong>л<strong>и</strong>тац<strong>и</strong>ја <strong>на</strong> <strong>во</strong>ен<strong>и</strong>те баз<strong>и</strong> потпаѓаат под доменот <strong>на</strong> конверз<strong>и</strong>јата. Меѓутоа, <strong>во</strong> однос<br />
<strong>на</strong> конверз<strong>и</strong>јата <strong>на</strong> одбра<strong>на</strong>та <strong>во</strong> држав<strong>и</strong>те <strong>на</strong> Западен Балкан – <strong>и</strong>мено, <strong>во</strong> Хрватска,<br />
Албан<strong>и</strong>ја <strong>и</strong> <strong>во</strong> Македон<strong>и</strong>ја – <strong>и</strong>н<strong>во</strong>лв<strong>и</strong>ран<strong>и</strong>те <strong>на</strong>ц<strong>и</strong>о<strong>на</strong>лн<strong>и</strong> <strong>и</strong> меѓу<strong>на</strong>родн<strong>и</strong> актер<strong>и</strong> кор<strong>и</strong>стат<br />
разл<strong>и</strong>чн<strong>и</strong> деф<strong>и</strong>н<strong>и</strong>ц<strong>и</strong><strong>и</strong> <strong>и</strong> пр<strong>и</strong>од<strong>и</strong> кон о<strong>во</strong>ј концепт <strong>на</strong> конверз<strong>и</strong>ја, често пат<strong>и</strong> следејќ<strong>и</strong> по<br />
малку д<strong>и</strong>вергентн<strong>и</strong> агенд<strong>и</strong>. Сам<strong>и</strong>от концепт <strong>на</strong> конверз<strong>и</strong>ја <strong>на</strong> одбра<strong>на</strong>та останува нејасен,<br />
13
но тој главно се разб<strong>и</strong>ра како <strong>на</strong>малување, профес<strong>и</strong>о<strong>на</strong>лно пре<strong>на</strong>сочување <strong>и</strong> ре<strong>и</strong>нтеграц<strong>и</strong>ја<br />
<strong>на</strong> <strong>во</strong>ен<strong>и</strong>от персо<strong>на</strong>л, конверз<strong>и</strong>ја <strong>на</strong> <strong>во</strong>ен<strong>и</strong>те баз<strong>и</strong> <strong>и</strong> <strong>и</strong>мот, како <strong>и</strong> конверз<strong>и</strong>ја <strong>на</strong><br />
одбранбен<strong>и</strong>те <strong>и</strong>ндустр<strong>и</strong><strong>и</strong>. Државн<strong>и</strong>те оф<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>јалн<strong>и</strong> л<strong>и</strong>ца често пат<strong>и</strong> го <strong>и</strong>зед<strong>на</strong>чуваат<br />
терм<strong>и</strong>нот со пренос <strong>и</strong>л<strong>и</strong> со продажба <strong>на</strong> <strong>во</strong>ен <strong>и</strong>мот <strong>и</strong> опрема; со осовременување <strong>и</strong>л<strong>и</strong> со<br />
генер<strong>и</strong>рање <strong>на</strong> доход; но, т<strong>и</strong>е нужно не з<strong>на</strong>чат <strong>и</strong> бенеф<strong>и</strong>ц<strong>и</strong><strong>и</strong> за поед<strong>и</strong>нц<strong>и</strong>, за локалн<strong>и</strong><br />
заедн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong> <strong>и</strong> за рег<strong>и</strong>он<strong>и</strong>. Понекогаш терм<strong>и</strong>нот конверз<strong>и</strong>ја се кор<strong>и</strong>ст<strong>и</strong> <strong>и</strong> за осовременување <strong>на</strong><br />
<strong>во</strong>ен<strong>и</strong>те баз<strong>и</strong> за нов<strong>и</strong> операт<strong>и</strong>вн<strong>и</strong> задач<strong>и</strong>. М<strong>и</strong>н<strong>и</strong>стерствата за одбра<strong>на</strong> <strong>на</strong> тр<strong>и</strong>те држав<strong>и</strong> ко<strong>и</strong><br />
се предмет <strong>на</strong> студ<strong>и</strong>јата покажуваат сл<strong>и</strong>чн<strong>и</strong> очекувања <strong>и</strong> в<strong>и</strong>з<strong>и</strong><strong>и</strong> од конверз<strong>и</strong>јата <strong>на</strong><br />
одбра<strong>на</strong>та со друг<strong>и</strong>те балканск<strong>и</strong> земј<strong>и</strong> како што е Срб<strong>и</strong>ја <strong>и</strong> Цр<strong>на</strong> Гора. 6 За ов<strong>и</strong>е држав<strong>и</strong>, се<br />
очекува конверз<strong>и</strong>јата <strong>на</strong> одбра<strong>на</strong>та да обезбед<strong>и</strong> средства за осовременување <strong>на</strong> <strong>во</strong>ен<strong>и</strong>те<br />
баз<strong>и</strong> <strong>и</strong>л<strong>и</strong> за севкуп<strong>на</strong>та <strong>во</strong>е<strong>на</strong> реформа.<br />
Меѓутоа, <strong>и</strong>скуст<strong>во</strong>то покажува дека е нереално <strong>на</strong> конверз<strong>и</strong>јата <strong>на</strong> одбра<strong>на</strong>та да се гледа<br />
како <strong>на</strong> средст<strong>во</strong> за доб<strong>и</strong>вање з<strong>на</strong>ч<strong>и</strong>телн<strong>и</strong> средства за реформа <strong>на</strong> одбра<strong>на</strong>та. 7 Заштед<strong>и</strong>те<br />
преку <strong>на</strong>малување <strong>на</strong> арм<strong>и</strong>јата се скромн<strong>и</strong>, а д<strong>и</strong>ректн<strong>и</strong>от доход од продажбата <strong>на</strong> средства<br />
е забележл<strong>и</strong><strong>во</strong> <strong>на</strong>мален со трошоц<strong>и</strong>те <strong>на</strong> расч<strong>и</strong>стувањето <strong>на</strong> ж<strong>и</strong><strong>во</strong>т<strong>на</strong>та сред<strong>и</strong><strong>на</strong>. Како<br />
таков, проф<strong>и</strong>тот од конверз<strong>и</strong>јата за општест<strong>во</strong>то, често пат<strong>и</strong>, не може д<strong>и</strong>ректно да се<br />
<strong>и</strong>змер<strong>и</strong> од ф<strong>и</strong><strong>на</strong>нс<strong>и</strong>ск<strong>и</strong> аспект, туку е мошне општ по с<strong>во</strong>јата пр<strong>и</strong>рода: поч<strong>и</strong>ста ж<strong>и</strong><strong>во</strong>т<strong>на</strong><br />
сред<strong>и</strong><strong>на</strong>, дополн<strong>и</strong>тел<strong>на</strong> <strong>и</strong> подобре<strong>на</strong> <strong>и</strong>нфраструктура за локалн<strong>и</strong>те заедн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>, повеќе<br />
станбен<strong>и</strong> објект<strong>и</strong> <strong>и</strong> тн. Сл<strong>и</strong>чно <strong>на</strong> <strong>на</strong>ч<strong>и</strong>нот <strong>на</strong> кој М<strong>и</strong>ров<strong>на</strong>та д<strong>и</strong>в<strong>и</strong>денда не се<br />
матер<strong>и</strong>јал<strong>и</strong>з<strong>и</strong>ра како што постоеше <strong>на</strong>деж, не посто<strong>и</strong> веројатност проф<strong>и</strong>тот од конверз<strong>и</strong>ја<br />
<strong>на</strong> одбра<strong>на</strong>та <strong>во</strong> држав<strong>и</strong>те <strong>на</strong> Западен Балкан да г<strong>и</strong> <strong>и</strong>сполн<strong>и</strong> опт<strong>и</strong>м<strong>и</strong>ст<strong>и</strong>чк<strong>и</strong>те очекувања ко<strong>и</strong><br />
<strong>во</strong> моментот г<strong>и</strong> <strong>и</strong>маат рег<strong>и</strong>о<strong>на</strong>лн<strong>и</strong>те м<strong>и</strong>н<strong>и</strong>стерства за одбра<strong>на</strong>. 8<br />
Реформ<strong>и</strong>те <strong>на</strong> одбра<strong>на</strong>та <strong>на</strong> Западен Балкан првенствено се <strong>во</strong>ден<strong>и</strong> со <strong>и</strong>н<strong>во</strong>лв<strong>и</strong>раноста <strong>на</strong><br />
НАТО. Далекусежното вл<strong>и</strong>јан<strong>и</strong>е <strong>на</strong> НАТО <strong>и</strong>гра непроценл<strong>и</strong>ва улога <strong>во</strong> рег<strong>и</strong>онот <strong>и</strong><br />
реформ<strong>и</strong>те се едно од пр<strong>и</strong>ор<strong>и</strong>тетн<strong>и</strong>те прашања, спроведуван<strong>и</strong> особено преку разл<strong>и</strong>чн<strong>и</strong><br />
програм<strong>и</strong> како што се Евроатлантск<strong>и</strong>от совет за партнерст<strong>во</strong> (EAPC), Партнерст<strong>во</strong>то за<br />
м<strong>и</strong>р (PfP), Акц<strong>и</strong>ск<strong>и</strong>от план за членст<strong>во</strong> (MAP) <strong>и</strong> Процесот <strong>на</strong> план<strong>и</strong>рање <strong>и</strong> рев<strong>и</strong>д<strong>и</strong>рање<br />
(PARP). Ов<strong>и</strong>е програм<strong>и</strong> се сметаат за „средст<strong>во</strong> за промов<strong>и</strong>рање <strong>на</strong> сушт<strong>и</strong>нск<strong>и</strong> <strong>и</strong>стата<br />
в<strong>и</strong>з<strong>и</strong>ја за реформа <strong>на</strong> одбра<strong>на</strong>та, <strong>во</strong> зав<strong>и</strong>сност од потреб<strong>и</strong>те <strong>на</strong> секој од партнер<strong>и</strong>те“. 9 Преку<br />
с<strong>во</strong><strong>и</strong>те PfP <strong>и</strong> MAP програм<strong>и</strong>, НАТО е еден од главн<strong>и</strong>те промотор<strong>и</strong> <strong>на</strong> реформата <strong>на</strong><br />
14
одбра<strong>на</strong>та <strong>во</strong> евроатлантск<strong>и</strong>от рег<strong>и</strong>он. 10 Особено, реформа <strong>на</strong> одбра<strong>на</strong>та <strong>на</strong> Западен Балкан<br />
претставува огромен пред<strong>и</strong>зв<strong>и</strong>к за с<strong>и</strong>те засег<strong>на</strong>т<strong>и</strong> држав<strong>и</strong> <strong>и</strong> е тест <strong>на</strong> н<strong>и</strong>в<strong>на</strong>та способност <strong>и</strong><br />
подготвеност за донесување <strong>и</strong> спроведување <strong>на</strong> проп<strong>и</strong>с<strong>и</strong>те <strong>и</strong> <strong>на</strong> стандард<strong>и</strong>те <strong>на</strong> НАТО.<br />
Меѓутоа, разб<strong>и</strong>рл<strong>и</strong><strong>во</strong> е дека оружен<strong>и</strong>те с<strong>и</strong>л<strong>и</strong> <strong>на</strong> држав<strong>и</strong>те од Западен Балкан пс<strong>и</strong>холошк<strong>и</strong> <strong>и</strong><br />
јаз<strong>и</strong>чно не се подготвен<strong>и</strong> вед<strong>на</strong>ш да започ<strong>на</strong>т да соработуваат со НАТО.<br />
Иако <strong>во</strong> поед<strong>и</strong>нечн<strong>и</strong>те земј<strong>и</strong> се гледа разл<strong>и</strong>чно <strong>на</strong> потреб<strong>и</strong>те од реформа, „земј<strong>и</strong>те-членк<strong>и</strong><br />
<strong>на</strong> НАТО об<strong>и</strong>чно спомнуваат тр<strong>и</strong> ‘кошн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>’ со <strong>и</strong>де<strong>и</strong> за реформа <strong>на</strong> одбра<strong>на</strong>та“: 11<br />
1) Реструкту<strong>и</strong>рање <strong>на</strong> одбра<strong>на</strong>та <strong>и</strong> реформа <strong>на</strong> рако<strong>во</strong>дн<strong>и</strong>те практ<strong>и</strong>к<strong>и</strong> <strong>и</strong> <strong>и</strong>нст<strong>и</strong>туц<strong>и</strong><strong>и</strong> <strong>на</strong><br />
одбра<strong>на</strong>та;<br />
2) Раз<strong>во</strong>ј <strong>на</strong> одбранбен<strong>и</strong>те капац<strong>и</strong>тет<strong>и</strong> потребн<strong>и</strong> за <strong>и</strong>сполнување <strong>на</strong> нов<strong>и</strong>те <strong>и</strong> <strong>на</strong><br />
трад<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>о<strong>на</strong>лн<strong>и</strong>те пред<strong>и</strong>зв<strong>и</strong>ц<strong>и</strong> поврзан<strong>и</strong> со одбра<strong>на</strong>та; <strong>и</strong><br />
3) Акт<strong>и</strong>вност која ќе ја зголем<strong>и</strong> способноста <strong>на</strong> земј<strong>и</strong>те да пр<strong>и</strong>донесат за операц<strong>и</strong><strong>и</strong>те за<br />
реакц<strong>и</strong>ја <strong>на</strong> кр<strong>и</strong>з<strong>и</strong> пред<strong>во</strong>ден<strong>и</strong> од НАТО.<br />
Држав<strong>и</strong>те ко<strong>и</strong> се <strong>и</strong>н<strong>во</strong>лв<strong>и</strong>ран<strong>и</strong> <strong>во</strong> PfP програмата <strong>на</strong> НАТО <strong>и</strong> <strong>во</strong> односн<strong>и</strong>те акт<strong>и</strong>вност<strong>и</strong> со<br />
партнерск<strong>и</strong>те држав<strong>и</strong> од Западен Балкан како с<strong>во</strong>ја пр<strong>и</strong>мар<strong>на</strong> цел ја <strong>и</strong>маат меѓусеб<strong>на</strong>та<br />
операт<strong>и</strong>вност со с<strong>и</strong>л<strong>и</strong>те <strong>на</strong> НАТО. Конверз<strong>и</strong>ја <strong>на</strong> одбра<strong>на</strong>та, според тоа, претставува<br />
функц<strong>и</strong>ја <strong>на</strong> севкуп<strong>на</strong>та цел за осовременување <strong>на</strong> стратег<strong>и</strong><strong>и</strong>те поврзан<strong>и</strong> со одбра<strong>на</strong>та <strong>и</strong> со<br />
<strong>во</strong>јската, структур<strong>и</strong>те <strong>и</strong> опремата. 12 Меѓусеб<strong>на</strong>та операт<strong>и</strong>вност <strong>во</strong> <strong>и</strong>дн<strong>и</strong>те евентуалн<strong>и</strong><br />
заедн<strong>и</strong>чк<strong>и</strong> операц<strong>и</strong><strong>и</strong> претставува пр<strong>и</strong>мар<strong>на</strong> цел за НАТО, а тоа веројатно ќе остане така <strong>и</strong><br />
<strong>во</strong> бл<strong>и</strong>ска <strong>и</strong>дн<strong>и</strong><strong>на</strong>.<br />
Без оглед кој е основн<strong>и</strong>от концепт <strong>на</strong> „одбра<strong>на</strong>та“, процесот <strong>на</strong> реформата треба да се<br />
рако<strong>во</strong>д<strong>и</strong> од основн<strong>и</strong>те пр<strong>и</strong>нц<strong>и</strong>п<strong>и</strong>. Секоја реформа мора да б<strong>и</strong>де пр<strong>и</strong>друже<strong>на</strong> со с<strong>и</strong>л<strong>на</strong><br />
пол<strong>и</strong>т<strong>и</strong>чка поддршка <strong>и</strong> треба вн<strong>и</strong>мателно да б<strong>и</strong>де план<strong>и</strong>ра<strong>на</strong> <strong>и</strong> адапт<strong>и</strong>б<strong>и</strong>л<strong>на</strong> <strong>во</strong> текот <strong>на</strong><br />
спроведувањето. <strong>Реформа</strong> <strong>на</strong> одбра<strong>на</strong>та бара јасно разб<strong>и</strong>рање <strong>на</strong> безбеднос<strong>на</strong>та сред<strong>и</strong><strong>на</strong>,<br />
способност за предв<strong>и</strong>дување <strong>и</strong> за преточување <strong>на</strong> закан<strong>и</strong>те <strong>и</strong> <strong>на</strong> пред<strong>и</strong>зв<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>те <strong>во</strong> адекватн<strong>и</strong><br />
планов<strong>и</strong> <strong>на</strong> с<strong>и</strong>л<strong>и</strong>те како дел од севкуп<strong>на</strong>та стратег<strong>и</strong>ска проценка, <strong>и</strong> можност за<br />
обезбедување влад<strong>и</strong><strong>на</strong> <strong>и</strong> парламентар<strong>на</strong> поддршка за задо<strong>во</strong>л<strong>и</strong>телн<strong>и</strong> ресурс<strong>и</strong>. Со оглед <strong>на</strong><br />
з<strong>на</strong>чењето <strong>на</strong> коорд<strong>и</strong>н<strong>и</strong>ран меѓуагенц<strong>и</strong>ск<strong>и</strong> пр<strong>и</strong>од, процесот <strong>на</strong> реформа, <strong>и</strong>сто така, треба да<br />
б<strong>и</strong>де осм<strong>и</strong>слен како <strong>на</strong>ц<strong>и</strong>о<strong>на</strong>лен проект.<br />
15
Процесот <strong>на</strong> реформа <strong>на</strong> одбра<strong>на</strong>та <strong>на</strong> Западен Балкан е сложен. Тој <strong>и</strong>н<strong>во</strong>лв<strong>и</strong>ра<br />
подобрување <strong>на</strong> ц<strong>и</strong>в<strong>и</strong>лн<strong>и</strong>от <strong>и</strong> <strong>на</strong> демократск<strong>и</strong>от <strong>на</strong>дзор, осовременување <strong>на</strong> оружен<strong>и</strong>те<br />
с<strong>и</strong>л<strong>и</strong> <strong>и</strong> <strong>на</strong> м<strong>и</strong>н<strong>и</strong>стерствата за одбра<strong>на</strong>, пр<strong>и</strong>способување <strong>на</strong> оружен<strong>и</strong>те с<strong>и</strong>л<strong>и</strong> <strong>на</strong> новата<br />
глобал<strong>на</strong>, рег<strong>и</strong>о<strong>на</strong>л<strong>на</strong> <strong>и</strong> локал<strong>на</strong> стратег<strong>и</strong>ска сред<strong>и</strong><strong>на</strong> – правејќ<strong>и</strong> г<strong>и</strong> оружен<strong>и</strong>те с<strong>и</strong>л<strong>и</strong><br />
способн<strong>и</strong> да се справат со нов<strong>и</strong>те в<strong>и</strong>дов<strong>и</strong> безбедносн<strong>и</strong> закан<strong>и</strong> <strong>и</strong> конфл<strong>и</strong>кт<strong>и</strong> – <strong>и</strong> капац<strong>и</strong>тет за<br />
меѓу<strong>на</strong>род<strong>на</strong> меѓуоперат<strong>и</strong>вност за да се помогне за решавање <strong>на</strong> кр<strong>и</strong>з<strong>и</strong> <strong>и</strong> справување со<br />
терор<strong>и</strong>ст<strong>и</strong>чк<strong>и</strong> закан<strong>и</strong>. 13 Ова претставува огромен товар не само за сам<strong>и</strong>от одбранбен сектор<br />
туку <strong>и</strong> за сред<strong>и</strong><strong>на</strong>та <strong>и</strong> за општест<strong>во</strong>то <strong>во</strong> цел<strong>и</strong><strong>на</strong>.<br />
16
2. Албан<strong>и</strong>ја 14<br />
<strong>Реформа</strong> <strong>на</strong> одбра<strong>на</strong>та<br />
Албан<strong>и</strong>ја <strong>во</strong> <strong>и</strong>зм<strong>и</strong><strong>на</strong>тата децен<strong>и</strong>ја не дож<strong>и</strong>веа от<strong>во</strong>рен меѓудржавен конфл<strong>и</strong>т <strong>и</strong>л<strong>и</strong> проме<strong>на</strong><br />
<strong>на</strong> гран<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>те, туку еден кус пер<strong>и</strong>од <strong>на</strong> в<strong>на</strong>трешн<strong>и</strong> безред<strong>и</strong>ја <strong>во</strong> 1997 год<strong>и</strong><strong>на</strong>, за ко<strong>и</strong> беше<br />
потреб<strong>на</strong> <strong>во</strong>е<strong>на</strong> <strong>и</strong>нтервенц<strong>и</strong>ја <strong>на</strong> НАТО („Операц<strong>и</strong>ја Алба“). Ова беше пред<strong>и</strong>зв<strong>и</strong>кано од<br />
колапсот <strong>на</strong> п<strong>и</strong>рам<strong>и</strong>далн<strong>и</strong>те штед<strong>и</strong>лн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong> <strong>и</strong>н<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>ран<strong>и</strong> <strong>во</strong> почетокот <strong>на</strong> 90-т<strong>и</strong>те год<strong>и</strong>н<strong>и</strong> од<br />
м<strong>и</strong><strong>на</strong>т<strong>и</strong>от век, а како резултат <strong>на</strong> тоа, огромен број луѓе г<strong>и</strong> загуб<strong>и</strong>ја с<strong>во</strong><strong>и</strong>те ж<strong>и</strong><strong>во</strong>тн<strong>и</strong><br />
заштед<strong>и</strong>. Ваквата с<strong>и</strong>туац<strong>и</strong>ја <strong>во</strong> март 1997 год<strong>и</strong><strong>на</strong> пред<strong>и</strong>зв<strong>и</strong>ка општ<strong>и</strong> јавн<strong>и</strong> безред<strong>и</strong>ја, за<br />
време <strong>на</strong> ко<strong>и</strong> беа ограбен<strong>и</strong> 1.300 <strong>во</strong>ен<strong>и</strong> продавн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong> од стра<strong>на</strong> <strong>на</strong> <strong>на</strong>селен<strong>и</strong>ето. Во текот <strong>на</strong><br />
безред<strong>и</strong>јата, според <strong>и</strong>звешта<strong>и</strong>те, од <strong>во</strong>ен<strong>и</strong>те складов<strong>и</strong> б<strong>и</strong>ле земен<strong>и</strong> <strong>на</strong>д 550.000 SALW <strong>и</strong><br />
околу 900 м<strong>и</strong>л<strong>и</strong>он<strong>и</strong> парч<strong>и</strong>ња мун<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>ја. Владата ја загуб<strong>и</strong> контролата <strong>на</strong>д поголем<strong>и</strong>от дел<br />
од земјата <strong>и</strong> сред<strong>и</strong><strong>на</strong>та беше мошне небезбед<strong>на</strong>.<br />
За време <strong>на</strong> ц<strong>и</strong>в<strong>и</strong>лн<strong>и</strong>те безред<strong>и</strong>ја дојде до дез<strong>и</strong>нтеграц<strong>и</strong>ја <strong>и</strong> <strong>на</strong> арм<strong>и</strong>јата. Меѓутоа, процесот<br />
<strong>на</strong> реструкту<strong>и</strong>рање <strong>на</strong> одбра<strong>на</strong>та не беше <strong>во</strong> толку голема мера под вл<strong>и</strong>јан<strong>и</strong>е <strong>на</strong> <strong>на</strong>стан<strong>и</strong>те<br />
<strong>во</strong> сферата <strong>на</strong> безбедноста колку <strong>на</strong> „чест<strong>и</strong>те промен<strong>и</strong> <strong>на</strong> одбранбе<strong>на</strong>та пол<strong>и</strong>т<strong>и</strong>ка,<br />
недост<strong>и</strong>гот <strong>на</strong> реален с<strong>и</strong>стем <strong>на</strong> управување со ресурс<strong>и</strong> <strong>и</strong> тенденц<strong>и</strong>ја за раз<strong>во</strong>ј <strong>на</strong> планов<strong>и</strong><br />
за структур<strong>и</strong>те <strong>на</strong> с<strong>и</strong>л<strong>и</strong>те каде што се прав<strong>и</strong> об<strong>и</strong>д за спасување <strong>на</strong> работн<strong>и</strong>те места <strong>на</strong><br />
постојн<strong>и</strong>от оф<strong>и</strong>церск<strong>и</strong> корпус“. 15 Основн<strong>и</strong>те стратег<strong>и</strong>ск<strong>и</strong> документ<strong>и</strong>, како што се<br />
Нац<strong>и</strong>о<strong>на</strong>л<strong>на</strong>та безбеднос<strong>на</strong> стратег<strong>и</strong>ја <strong>и</strong> Одбранбе<strong>на</strong>та пол<strong>и</strong>т<strong>и</strong>ка, <strong>во</strong> Албан<strong>и</strong>ја беа донесен<strong>и</strong><br />
дур<strong>и</strong> <strong>во</strong> февруар<strong>и</strong> 2000 год<strong>и</strong><strong>на</strong>, Вое<strong>на</strong>та стратег<strong>и</strong>ја <strong>во</strong> август 2002 год<strong>и</strong><strong>на</strong>, додека Белата<br />
кн<strong>и</strong>га сè уште се чека <strong>на</strong> ус<strong>во</strong>јување од парламентот. 16 Ов<strong>и</strong>е документ<strong>и</strong> г<strong>и</strong> оп<strong>и</strong>шуваат<br />
планов<strong>и</strong>те за спроведување <strong>на</strong> процес <strong>на</strong> реформа до 2010 год<strong>и</strong><strong>на</strong> <strong>на</strong> еден пореален <strong>на</strong>ч<strong>и</strong>н<br />
споредено со претходн<strong>и</strong>те планов<strong>и</strong>. Во Вое<strong>на</strong>та стратег<strong>и</strong>ја се утврден<strong>и</strong> тр<strong>и</strong> главн<strong>и</strong> цел<strong>и</strong> <strong>на</strong><br />
реформата <strong>на</strong> одбра<strong>на</strong>та, <strong>и</strong>мено „...раз<strong>во</strong>ј <strong>на</strong> профес<strong>и</strong>о<strong>на</strong>л<strong>на</strong> арм<strong>и</strong>ја, <strong>на</strong>малување <strong>на</strong> бројот<br />
<strong>на</strong> регрут<strong>и</strong>ран<strong>и</strong> <strong>во</strong>јн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong> <strong>и</strong> зголемување <strong>на</strong> буџетот за одбра<strong>на</strong>та за 0,1 отсто од БДП<br />
год<strong>и</strong>шно до 2010 год<strong>и</strong><strong>на</strong>“. 17<br />
Од пер<strong>и</strong>одот <strong>на</strong> „Операц<strong>и</strong>јата Алба“ <strong>на</strong> НАТО посто<strong>и</strong> меѓу<strong>на</strong>род<strong>на</strong> поддршка за<br />
у<strong>на</strong>предување <strong>на</strong> безбедноста <strong>и</strong> општа јав<strong>на</strong> <strong>и</strong> пол<strong>и</strong>т<strong>и</strong>чка поддршка за побл<strong>и</strong>ска соработка<br />
со НАТО. Како резултат <strong>на</strong> тоа, владата <strong>на</strong> Албан<strong>и</strong>ја смета дека Албанск<strong>и</strong>те оружен<strong>и</strong> с<strong>и</strong>л<strong>и</strong><br />
17
(AAF) треба да б<strong>и</strong>дат <strong>на</strong>мален<strong>и</strong>, профес<strong>и</strong>о<strong>на</strong>л<strong>и</strong>з<strong>и</strong>ран<strong>и</strong> <strong>и</strong> осовремен<strong>и</strong> за да б<strong>и</strong>дат<br />
компат<strong>и</strong>б<strong>и</strong>лн<strong>и</strong> со друг<strong>и</strong>те арм<strong>и</strong><strong>и</strong> <strong>во</strong> НАТО. Според тоа, реч<strong>и</strong>с<strong>и</strong> с<strong>и</strong>те промен<strong>и</strong> <strong>во</strong> рамк<strong>и</strong>те <strong>на</strong><br />
AAF се резултат <strong>на</strong> целта за членст<strong>во</strong> <strong>во</strong> НАТО, вклучувајќ<strong>и</strong> го <strong>и</strong> рев<strong>и</strong>д<strong>и</strong>ран<strong>и</strong>от <strong>на</strong>црт <strong>на</strong><br />
Вое<strong>на</strong>та стратег<strong>и</strong>ја (2004) оз<strong>на</strong>чен како „Стратег<strong>и</strong>ја за <strong>и</strong>нтеграц<strong>и</strong>ја <strong>во</strong> НАТО “. О<strong>во</strong>ј факт<br />
пред<strong>и</strong>зв<strong>и</strong>ка одреден<strong>и</strong> кр<strong>и</strong>т<strong>и</strong>к<strong>и</strong> <strong>во</strong> Албан<strong>и</strong>ја дека в<strong>и</strong>ст<strong>и</strong>нската м<strong>и</strong>с<strong>и</strong>ја <strong>на</strong> AAF е да се<br />
<strong>и</strong>спол<strong>на</strong>т <strong>во</strong>ен<strong>и</strong>те стандард<strong>и</strong> <strong>на</strong> НАТО колку што е можно поскоро. 18 Меѓутоа, <strong>во</strong> Вое<strong>на</strong>та<br />
стратег<strong>и</strong>ја се смета дека глав<strong>на</strong>та м<strong>и</strong>с<strong>и</strong>ја <strong>на</strong> AAF е обезбедување борбе<strong>на</strong> готовност за<br />
одбра<strong>на</strong>; <strong>на</strong>бљудување <strong>и</strong> <strong>на</strong>дгледување <strong>на</strong> поморск<strong>и</strong>от, <strong>во</strong>здушн<strong>и</strong>от <strong>и</strong> <strong>на</strong> копнен<strong>и</strong>от<br />
тер<strong>и</strong>тор<strong>и</strong>јален простор <strong>на</strong> Албан<strong>и</strong>ја; учест<strong>во</strong> <strong>во</strong> операц<strong>и</strong><strong>и</strong> за хуман<strong>и</strong>тар<strong>на</strong> помош <strong>и</strong> помош<br />
пр<strong>и</strong> катастроф<strong>и</strong>; борба прот<strong>и</strong>в терор<strong>и</strong>змот; <strong>и</strong> учест<strong>во</strong> <strong>во</strong> операц<strong>и</strong><strong>и</strong> за м<strong>и</strong>ров<strong>на</strong> поддршка. 19<br />
Од 1992 год<strong>и</strong><strong>на</strong> <strong>на</strong>ваму AAF пом<strong>и</strong>нуваат н<strong>и</strong>з трансформац<strong>и</strong>ја. Структурата <strong>на</strong> оружен<strong>и</strong>те<br />
с<strong>и</strong>л<strong>и</strong> <strong>на</strong> Албан<strong>и</strong>ја до 2000 год<strong>и</strong><strong>на</strong> се состоеше од 5 д<strong>и</strong>в<strong>и</strong>з<strong>и</strong><strong>и</strong>/32 бр<strong>и</strong>гад<strong>и</strong> без <strong>и</strong>нженерск<strong>и</strong>,<br />
лог<strong>и</strong>ст<strong>и</strong>чк<strong>и</strong> <strong>и</strong>л<strong>и</strong> структур<strong>и</strong> за ц<strong>и</strong>в<strong>и</strong>л<strong>на</strong> зашт<strong>и</strong>та. Глав<strong>на</strong>та цел <strong>на</strong> реструкту<strong>и</strong>рањето <strong>на</strong> AAF,<br />
кое се план<strong>и</strong>ра да заврш<strong>и</strong> до 2010 год<strong>и</strong><strong>на</strong>, е да се пост<strong>и</strong>гне помала, но поспособ<strong>на</strong> с<strong>и</strong>ла со<br />
соодветн<strong>и</strong> ф<strong>и</strong><strong>на</strong>нс<strong>и</strong>ск<strong>и</strong> ресурс<strong>и</strong>. 20 Во 2000 год<strong>и</strong><strong>на</strong>, албанската влада презент<strong>и</strong>ра план од две<br />
фаз<strong>и</strong>: пр<strong>во</strong>, да се трансформ<strong>и</strong>раат AAF <strong>во</strong> помал<strong>и</strong> <strong>и</strong> поеф<strong>и</strong>касн<strong>и</strong> с<strong>и</strong>л<strong>и</strong> <strong>во</strong> пе<strong>и</strong>родот од 2000-<br />
2004 год<strong>и</strong><strong>на</strong>, а потоа т<strong>и</strong>е да се осовреме<strong>на</strong>т <strong>во</strong> 2005-2009 год<strong>и</strong><strong>на</strong>. AAF требаше да се<br />
<strong>на</strong>малат од 43.000 <strong>на</strong> 31.000 <strong>во</strong>јн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>. 21 Во 2002 год<strong>и</strong><strong>на</strong> Албан<strong>и</strong>ја започ<strong>на</strong> 10-год<strong>и</strong>ш<strong>на</strong><br />
стратег<strong>и</strong>ја за реформа <strong>на</strong> одбра<strong>на</strong>та спонзор<strong>и</strong>ра<strong>на</strong> од амер<strong>и</strong>канск<strong>и</strong>от Секретар<strong>и</strong>јат за<br />
одбра<strong>на</strong> зарад<strong>и</strong> <strong>на</strong>малување <strong>и</strong> целосно осовременување <strong>на</strong> AAF. 22 Во Вое<strong>на</strong>та стратег<strong>и</strong>ја од<br />
2002 год<strong>и</strong><strong>на</strong> беше побарано бројот <strong>на</strong> AAF да <strong>и</strong>знесува 18.000 23 <strong>во</strong>јн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>, од ко<strong>и</strong> 70 отсто<br />
треба да се профес<strong>и</strong>о<strong>на</strong>лн<strong>и</strong> <strong>во</strong>јн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>, додека 30 отсто регрут<strong>и</strong>ран<strong>и</strong> <strong>во</strong>јн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>. Ид<strong>на</strong>та<br />
профес<strong>и</strong>о<strong>на</strong>л<strong>на</strong> арм<strong>и</strong>ја б<strong>и</strong> б<strong>и</strong>ла составе<strong>на</strong> од регрут<strong>и</strong>ран<strong>и</strong> <strong>во</strong>јн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong> ко<strong>и</strong> го заврш<strong>и</strong>ле <strong>во</strong>ен<strong>и</strong>от<br />
рок, но реш<strong>и</strong>ле да оста<strong>на</strong>т <strong>во</strong> AAF. Според планов<strong>и</strong>те, се предв<strong>и</strong>дуваше с<strong>и</strong>ла од 14.500<br />
акт<strong>и</strong>вн<strong>и</strong> пр<strong>и</strong>падн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong> <strong>на</strong> персо<strong>на</strong>л <strong>во</strong> м<strong>и</strong>р, со дополн<strong>и</strong>телн<strong>и</strong> 2.000 ц<strong>и</strong>в<strong>и</strong>л<strong>и</strong>. Беа предв<strong>и</strong>ден<strong>и</strong> <strong>и</strong><br />
20.000 <strong>во</strong>јн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong> <strong>во</strong> резервн<strong>и</strong>те формац<strong>и</strong><strong>и</strong>. 24<br />
Меѓутоа, кон сред<strong>и</strong><strong>на</strong>та <strong>на</strong> 2003 год<strong>и</strong><strong>на</strong>, порад<strong>и</strong> повтор<strong>на</strong>та оценка <strong>на</strong> безбедносн<strong>и</strong>те<br />
закан<strong>и</strong> <strong>и</strong> расположл<strong>и</strong>в<strong>и</strong>те средства, Собран<strong>и</strong>ето <strong>на</strong> Албан<strong>и</strong>ја даде одобрување за<br />
<strong>на</strong>тамошно <strong>на</strong>малување од 31.000 <strong>на</strong> 16.500 <strong>во</strong>јн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong> до 2010 год<strong>и</strong><strong>на</strong>. Всушност, <strong>во</strong><br />
рев<strong>и</strong>д<strong>и</strong>ра<strong>на</strong>та Стратег<strong>и</strong>ја од 2004 год<strong>и</strong><strong>на</strong> повеќе не се спомнува голем<strong>и</strong><strong>на</strong>та <strong>на</strong> резервн<strong>и</strong>от<br />
18
состав, туку се <strong>на</strong>ведува дека: „акт<strong>и</strong>в<strong>на</strong>та компонента <strong>на</strong> AAF ќе б<strong>и</strong>де поддржа<strong>на</strong> од<br />
соодвет<strong>на</strong> <strong>и</strong> разум<strong>на</strong> резерв<strong>на</strong> с<strong>и</strong>ла.” 25 Оваа одлука се баз<strong>и</strong>раше не само <strong>на</strong> ф<strong>и</strong>скал<strong>на</strong>та<br />
реалност <strong>и</strong> <strong>на</strong> а<strong>на</strong>л<strong>и</strong>за <strong>на</strong> м<strong>и</strong>с<strong>и</strong>јата, туку <strong>и</strong> <strong>на</strong> желбата да се <strong>и</strong>спол<strong>на</strong>т кр<strong>и</strong>тер<strong>и</strong>ум<strong>и</strong>те за<br />
членст<strong>во</strong> <strong>во</strong> НАТО. Еден поранешен в<strong>и</strong>сок фунцк<strong>и</strong>онер <strong>во</strong> безбедноста тврдеше дека<br />
голем<strong>и</strong><strong>на</strong>та <strong>на</strong> тековн<strong>и</strong>от персо<strong>на</strong>л <strong>на</strong> AAF е нешто што е контроверзно, проценувајќ<strong>и</strong> ја <strong>на</strong><br />
околу 12.000—13.000 <strong>во</strong> март 2005 год<strong>и</strong><strong>на</strong>. 26 Оф<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>јалн<strong>и</strong> л<strong>и</strong>ца <strong>на</strong> НАТО го обелоден<strong>и</strong>ја<br />
<strong>и</strong>нтр<strong>и</strong>гантн<strong>и</strong>от факт дека до оваа год<strong>и</strong><strong>на</strong>, реч<strong>и</strong>с<strong>и</strong> 5 год<strong>и</strong>н<strong>и</strong> пред прв<strong>и</strong>чн<strong>и</strong>от план, AAF ја<br />
дост<strong>и</strong>г<strong>на</strong>ле бројката од 16.500 <strong>во</strong>јн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>. 27<br />
Според Вое<strong>на</strong>та стратег<strong>и</strong>ја, AAF се реструкту<strong>и</strong>ран<strong>и</strong> <strong>во</strong> 5 команд<strong>и</strong>: Копнен<strong>и</strong> с<strong>и</strong>л<strong>и</strong>,<br />
Воздухопловн<strong>и</strong> с<strong>и</strong>л<strong>и</strong>, Поморск<strong>и</strong> с<strong>и</strong>л<strong>и</strong>, Обука <strong>и</strong> доктр<strong>и</strong><strong>на</strong> <strong>и</strong> Команда за лог<strong>и</strong>ст<strong>и</strong>чка<br />
поддршка. Според рев<strong>и</strong>д<strong>и</strong>ра<strong>на</strong>та Вое<strong>на</strong> стратег<strong>и</strong>ја, Копнен<strong>и</strong>те с<strong>и</strong>л<strong>и</strong> се стац<strong>и</strong>он<strong>и</strong>ран<strong>и</strong><br />
главно <strong>во</strong> Зал Хер, Вау <strong>и</strong> Дејес, Пошње <strong>и</strong> Избер<strong>и</strong>шт. Т<strong>и</strong>е се составен<strong>и</strong> од Бр<strong>и</strong>гада за брза<br />
реакц<strong>и</strong>ја, Инженерска бр<strong>и</strong>гада, Пук <strong>на</strong> спец<strong>и</strong>јалн<strong>и</strong> с<strong>и</strong>л<strong>и</strong> <strong>и</strong> Комун<strong>и</strong>кац<strong>и</strong>ск<strong>и</strong> баталјон.<br />
Подреден<strong>и</strong> <strong>на</strong> Командата <strong>на</strong> копнен<strong>и</strong>те с<strong>и</strong>л<strong>и</strong> се пет бр<strong>и</strong>гад<strong>и</strong> <strong>на</strong> пешад<strong>и</strong>ск<strong>и</strong>те резервн<strong>и</strong> с<strong>и</strong>л<strong>и</strong>.<br />
Воздухопловн<strong>и</strong>те с<strong>и</strong>л<strong>и</strong> се стац<strong>и</strong>он<strong>и</strong>ран<strong>и</strong> главно <strong>во</strong> Т<strong>и</strong>ра<strong>на</strong> (Р<strong>и</strong><strong>на</strong>с) <strong>и</strong> <strong>во</strong> Фарка, како <strong>и</strong> <strong>во</strong><br />
две баз<strong>и</strong> <strong>на</strong> резервн<strong>и</strong>те с<strong>и</strong>л<strong>и</strong> (Кучове, Ѓадер). Т<strong>и</strong>е се составен<strong>и</strong> од еден повеќе<strong>на</strong>менск<strong>и</strong><br />
хел<strong>и</strong>коптерск<strong>и</strong> пук, ав<strong>и</strong>он<strong>и</strong> со ф<strong>и</strong>ксн<strong>и</strong> кр<strong>и</strong>лја за <strong>на</strong>дгледување, <strong>во</strong>здухоплов<strong>на</strong> одбранбе<strong>на</strong><br />
бр<strong>и</strong>гада <strong>и</strong> Школа за <strong>во</strong>јн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>. Поморск<strong>и</strong>те с<strong>и</strong>л<strong>и</strong> се составен<strong>и</strong> од два поморск<strong>и</strong> округа (Драч<br />
<strong>и</strong> Вало<strong>на</strong>), еден лог<strong>и</strong>ст<strong>и</strong>чк<strong>и</strong> баталјон (одржување <strong>и</strong> поправк<strong>и</strong>), бродоград<strong>и</strong>л<strong>и</strong>ште за<br />
одржување <strong>и</strong> друг<strong>и</strong> пр<strong>и</strong>дружн<strong>и</strong> елемент<strong>и</strong>.<br />
Командата за обука <strong>и</strong> доктр<strong>и</strong><strong>на</strong> (TRADOC) е коцентр<strong>и</strong>ра<strong>на</strong> главно <strong>во</strong> Т<strong>и</strong>ра<strong>на</strong> <strong>и</strong> <strong>во</strong> Вало<strong>на</strong>.<br />
TRADOC се состо<strong>и</strong> од Академ<strong>и</strong>ја за одбра<strong>на</strong>, Воен<strong>и</strong>от ун<strong>и</strong>верз<strong>и</strong>тет „Скендербег“, NCO<br />
Академ<strong>и</strong>ја, Бр<strong>и</strong>гада за основ<strong>на</strong> обука, Лог<strong>и</strong>ст<strong>и</strong>чк<strong>и</strong> баталјон <strong>и</strong> Центар за <strong>во</strong>ено-<strong>на</strong>учн<strong>и</strong><br />
<strong>и</strong>стражувања.<br />
Командата за лог<strong>и</strong>ст<strong>и</strong>чка поддршка обезбедува поддршка за оружен<strong>и</strong>те с<strong>и</strong>л<strong>и</strong> <strong>на</strong> целата<br />
тер<strong>и</strong>тор<strong>и</strong>ја <strong>на</strong> Албан<strong>и</strong>ја. Таа се состо<strong>и</strong> од бр<strong>и</strong>гада за с<strong>на</strong>бдување, транспорт<strong>на</strong> бр<strong>и</strong>гада,<br />
база за одржување, центар за одржување <strong>на</strong> н<strong>и</strong><strong>во</strong> <strong>на</strong> депо, склад за у<strong>во</strong>з-<strong>и</strong>з<strong>во</strong>з, Централ<strong>на</strong><br />
лаборатор<strong>и</strong>ја <strong>на</strong> оружен<strong>и</strong>те с<strong>и</strong>л<strong>и</strong> <strong>и</strong> Школа за лог<strong>и</strong>ст<strong>и</strong>чк<strong>и</strong> труп<strong>и</strong>. Покрај петте команд<strong>и</strong>,<br />
Генералштабот <strong>и</strong>ма с<strong>во</strong><strong>и</strong> автономн<strong>и</strong> ед<strong>и</strong>н<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>, како што се Центарот за заедн<strong>и</strong>чк<strong>и</strong><br />
операц<strong>и</strong><strong>и</strong>, Комун<strong>и</strong>кац<strong>и</strong>ск<strong>и</strong>от баталјон, Баталјонот <strong>на</strong> <strong>во</strong>е<strong>на</strong>та пол<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>ја, Центарот за рад<strong>и</strong>о<br />
19
разузнувачка служба, Базата за ц<strong>и</strong>в<strong>и</strong>л<strong>на</strong> зашт<strong>и</strong>та <strong>и</strong> Централ<strong>на</strong>та <strong>во</strong>е<strong>на</strong> ун<strong>и</strong>верз<strong>и</strong>тетска<br />
болн<strong>и</strong>ца. Сам<strong>и</strong>от Генералштаб е <strong>и</strong>зменет според стандард<strong>и</strong>те <strong>на</strong> НАТО <strong>во</strong> девет “J-оддел<strong>и</strong>”<br />
ко<strong>и</strong> се однесуваат <strong>на</strong>: кадровск<strong>и</strong> прашања, разуз<strong>на</strong>вање, обука, лог<strong>и</strong>ст<strong>и</strong>ка, план<strong>и</strong>рање,<br />
комун<strong>и</strong>кац<strong>и</strong><strong>и</strong>, управвуање со ресурс<strong>и</strong>, јавно здравст<strong>во</strong> <strong>и</strong> однос<strong>и</strong> меѓу ц<strong>и</strong>в<strong>и</strong>лн<strong>и</strong>от <strong>и</strong> <strong>во</strong>ен<strong>и</strong>от<br />
сектор. 28<br />
Трансформац<strong>и</strong>јата <strong>на</strong> <strong>во</strong>ен<strong>и</strong>от образовен с<strong>и</strong>стем <strong>во</strong> Албан<strong>и</strong>ја е реч<strong>и</strong>с<strong>и</strong> заврше<strong>на</strong> <strong>и</strong> од<br />
глед<strong>на</strong> точка <strong>на</strong> НАТО таа е <strong>на</strong>јдоброто дост<strong>и</strong>гнување <strong>во</strong> реформата <strong>на</strong> одбра<strong>на</strong>та <strong>во</strong><br />
Албан<strong>и</strong>ја. 29 Вое<strong>на</strong>та академ<strong>и</strong>ја „Скендербег“ се стек<strong>на</strong> со статус <strong>на</strong> ун<strong>и</strong>верз<strong>и</strong>тет за одбра<strong>на</strong><br />
<strong>и</strong> <strong>и</strong> <strong>на</strong>таму е глав<strong>на</strong> <strong>и</strong>нст<strong>и</strong>туц<strong>и</strong>ја за обука <strong>на</strong> оф<strong>и</strong>цер<strong>и</strong> за албанската арм<strong>и</strong>ја,<br />
<strong>во</strong>здухопловн<strong>и</strong>те с<strong>и</strong>л<strong>и</strong> <strong>и</strong> за мор<strong>на</strong>р<strong>и</strong>цата. Раз<strong>во</strong>јот <strong>на</strong> профес<strong>и</strong>о<strong>на</strong>лн<strong>и</strong>от NCO корпус се<br />
смета за круц<strong>и</strong>јал<strong>на</strong> цел <strong>на</strong> профес<strong>и</strong>о<strong>на</strong>л<strong>и</strong>зац<strong>и</strong>јата <strong>на</strong> AAF. <strong>Реформа</strong>та <strong>на</strong> <strong>во</strong>ен<strong>и</strong>от<br />
образовен с<strong>и</strong>стем – која трае од 1992 год<strong>и</strong><strong>на</strong> – се фокус<strong>и</strong>ра <strong>на</strong> зголемување <strong>на</strong> NCO<br />
персо<strong>на</strong>лот кој веќе <strong>и</strong>ма ун<strong>и</strong>верз<strong>и</strong>тетско образован<strong>и</strong>е. 30 Во уч<strong>и</strong>л<strong>и</strong>шта за спец<strong>и</strong>јал<strong>на</strong> обука<br />
од разл<strong>и</strong>чн<strong>и</strong> <strong>во</strong>ен<strong>и</strong> ограноц<strong>и</strong> <strong>во</strong> текот <strong>на</strong> едногод<strong>и</strong>шен пер<strong>и</strong>од се подготвуваат пешад<strong>и</strong>ск<strong>и</strong><br />
<strong>во</strong>јн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>, ек<strong>и</strong>паж<strong>и</strong> <strong>на</strong> тенков<strong>и</strong>, спец<strong>и</strong>јал<strong>и</strong>ст<strong>и</strong> за комун<strong>и</strong>кац<strong>и</strong><strong>и</strong>, арт<strong>и</strong>лерц<strong>и</strong>, п<strong>и</strong>лот<strong>и</strong> <strong>и</strong> друг<strong>и</strong>,<br />
додека Основн<strong>и</strong>от центар за обука е <strong>на</strong>длежен за основ<strong>на</strong>та обука <strong>на</strong> <strong>во</strong>јн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>те. Покрај<br />
домашн<strong>и</strong>от с<strong>и</strong>стем, стот<strong>и</strong>ц<strong>и</strong> пр<strong>и</strong>падн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong> <strong>на</strong> <strong>во</strong>ен<strong>и</strong>от персо<strong>на</strong>л се обучуваат <strong>во</strong> западн<strong>и</strong>те<br />
земј<strong>и</strong>. Од 1993 год<strong>и</strong><strong>на</strong> САД год<strong>и</strong>шно трошат 1 м<strong>и</strong>л<strong>и</strong>он амер<strong>и</strong>канск<strong>и</strong> долар<strong>и</strong> <strong>на</strong> обука <strong>на</strong><br />
албанската <strong>во</strong>јска. Во програмата за обука секоја год<strong>и</strong><strong>на</strong> учествуваат по педесет л<strong>и</strong>ца;<br />
меѓутоа, с<strong>и</strong>те не се подготвен<strong>и</strong> да се вратат <strong>во</strong> AAF по обуката <strong>во</strong> странст<strong>во</strong>, а за он<strong>и</strong>е ко<strong>и</strong><br />
ќе се вратат не е лесно да се <strong>на</strong>јде соодветно задолжен<strong>и</strong>е. 31 Меѓу он<strong>и</strong>е ко<strong>и</strong> б<strong>и</strong>ле отпуштен<strong>и</strong><br />
како в<strong>и</strong>шок <strong>во</strong> 1997 год<strong>и</strong><strong>на</strong> 400 оф<strong>и</strong>цер<strong>и</strong> б<strong>и</strong>ле обучуван<strong>и</strong> <strong>на</strong> Запад. 32 М<strong>и</strong>н<strong>и</strong>стерст<strong>во</strong>то за<br />
одбра<strong>на</strong> се <strong>на</strong>дева дека ов<strong>и</strong>е оф<strong>и</strong>цер<strong>и</strong> <strong>во</strong> <strong>и</strong>дн<strong>и</strong><strong>на</strong> сè уште ќе б<strong>и</strong>дат потребн<strong>и</strong> за<br />
предв<strong>и</strong>ден<strong>и</strong>те задач<strong>и</strong> <strong>на</strong> AAF. Меѓутоа, нема оч<strong>и</strong>глед<strong>на</strong> лог<strong>и</strong>ка <strong>во</strong> тоа оф<strong>и</strong>цер<strong>и</strong> да се<br />
обучуваат <strong>на</strong> западн<strong>и</strong> академ<strong>и</strong><strong>и</strong><strong>и</strong> за потоа да се пуштаат да зам<strong>и</strong><strong>на</strong>т.<br />
Пр<strong>и</strong>ор<strong>и</strong>тет<strong>и</strong>те <strong>на</strong> Нацрт-програмата за осовременување <strong>на</strong> опремата <strong>на</strong> AAF вклучуваат<br />
<strong>и</strong>нд<strong>и</strong>в<strong>и</strong>дуалн<strong>и</strong> комплет<strong>и</strong> за <strong>во</strong>јн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>, главно за ед<strong>и</strong>н<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>те распореден<strong>и</strong> <strong>во</strong> странст<strong>во</strong> 33 ;<br />
с<strong>и</strong>стем<strong>и</strong> за команда <strong>и</strong> за контрола за ко<strong>и</strong> веќе е <strong>во</strong> тек <strong>и</strong>нвест<strong>и</strong>рањето; опремување <strong>на</strong><br />
Хел<strong>и</strong>коптерск<strong>и</strong>от пук со хел<strong>и</strong>оптер<strong>и</strong> за пребарување <strong>и</strong> спасување (SAR) <strong>и</strong> хел<strong>и</strong>коптер<strong>и</strong> за<br />
пре<strong>во</strong>з <strong>на</strong> <strong>во</strong>јн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>; опремување <strong>на</strong> Крајбреж<strong>на</strong>та гарда со брз<strong>и</strong> чамц<strong>и</strong> за патрола <strong>и</strong><br />
20
хел<strong>и</strong>коптер<strong>и</strong> SAR; <strong>и</strong> зајакнување <strong>на</strong> структур<strong>и</strong>те за одржување <strong>и</strong> поддршка пр<strong>и</strong><br />
транспорт. 34 Меѓуота, ед<strong>и</strong>нствен<strong>и</strong>те с<strong>и</strong>гурн<strong>и</strong> <strong>и</strong>з<strong>во</strong>р<strong>и</strong> за осовременување <strong>на</strong> опремата се<br />
до<strong>на</strong>ц<strong>и</strong><strong>и</strong> <strong>и</strong> грантов<strong>и</strong>, од ко<strong>и</strong> <strong>на</strong>јнова беше <strong>и</strong>тал<strong>и</strong>јанската до<strong>на</strong>ц<strong>и</strong>ја <strong>на</strong> 6 плов<strong>и</strong>ла. 35 Исто така,<br />
<strong>во</strong> август 2005 год<strong>и</strong><strong>на</strong> Соед<strong>и</strong>нет<strong>и</strong>те Амер<strong>и</strong>канск<strong>и</strong> Држав<strong>и</strong> <strong>и</strong> одобр<strong>и</strong>ја <strong>на</strong> Албан<strong>и</strong>ја грант од<br />
8 м<strong>и</strong>л<strong>и</strong>он<strong>и</strong> амер<strong>и</strong>канск<strong>и</strong> долар<strong>и</strong> за нејз<strong>и</strong><strong>на</strong>та улога <strong>во</strong> меѓу<strong>на</strong>родното зачувување <strong>на</strong> м<strong>и</strong>рот<br />
<strong>и</strong> <strong>во</strong> глобал<strong>на</strong>та <strong>во</strong>ј<strong>на</strong> прот<strong>и</strong>в терор<strong>и</strong>змот. 36 Како <strong>и</strong> да е, со оглед <strong>на</strong> проблем<strong>и</strong>те со<br />
одржувањето <strong>и</strong> <strong>на</strong> друг<strong>и</strong> сл<strong>и</strong>чн<strong>и</strong> проблем<strong>и</strong>, М<strong>и</strong>н<strong>и</strong>стерст<strong>во</strong>то за одбра<strong>на</strong> <strong>на</strong> Албан<strong>и</strong>ја сега е<br />
повеќе кр<strong>и</strong>т<strong>и</strong>чно <strong>во</strong> однос <strong>на</strong> пр<strong>и</strong>фаќањето разн<strong>и</strong> в<strong>и</strong>дов<strong>и</strong> опрема како до<strong>на</strong>ц<strong>и</strong><strong>и</strong> <strong>и</strong> <strong>на</strong>место<br />
тоа, бара конкрет<strong>на</strong> помош за спец<strong>и</strong>ф<strong>и</strong>чн<strong>и</strong> цел<strong>и</strong> <strong>на</strong> партнерст<strong>во</strong>то. 37<br />
Буџетот <strong>на</strong> одбра<strong>на</strong>та за 2005 год<strong>и</strong><strong>на</strong> <strong>и</strong>знесуваше 12.963 м<strong>и</strong>л<strong>и</strong>он<strong>и</strong> лек<strong>и</strong> (околу 129,63<br />
м<strong>и</strong>л<strong>и</strong>он<strong>и</strong> амер<strong>и</strong>канск<strong>и</strong> долар<strong>и</strong>) <strong>и</strong>л<strong>и</strong> 1,5 отсто од БДП. Ова претставува реално зголемување<br />
од 20 отсто споредено со 2004 год<strong>и</strong><strong>на</strong>, со план<strong>и</strong>рано год<strong>и</strong>шно зголемување од 0,1 отсто од<br />
БДП до 2010 год<strong>и</strong><strong>на</strong> 38 (БДП <strong>на</strong> Албан<strong>и</strong>ја <strong>во</strong> 2004 год<strong>и</strong><strong>на</strong> <strong>и</strong>знесуваше 17,46 м<strong>и</strong>л<strong>и</strong>јард<strong>и</strong><br />
амер<strong>и</strong>канск<strong>и</strong> долар<strong>и</strong> 39 ). По 2010 год<strong>и</strong><strong>на</strong> Владата <strong>и</strong>ма <strong>на</strong>мера да г<strong>и</strong> одржува ов<strong>и</strong>е<br />
одбранбен<strong>и</strong> капац<strong>и</strong>тет<strong>и</strong> со средства ко<strong>и</strong> ќе <strong>и</strong>знесуваат околу 2 отсто од БДП. Меѓутоа,<br />
очекувањата дека <strong>на</strong>малувањето <strong>и</strong> осовременувањето <strong>на</strong> арм<strong>и</strong>јата ќе го <strong>на</strong>мал<strong>и</strong> <strong>во</strong>ен<strong>и</strong>от<br />
буџет не се основан<strong>и</strong>. Исто така, НАТО е скепт<strong>и</strong>чен <strong>во</strong> однос <strong>на</strong> тоа дал<strong>и</strong> ќе може да се<br />
оствар<strong>и</strong> год<strong>и</strong>шно зголемување <strong>на</strong> буџетот за одбра<strong>на</strong>та за 0,1 отсто, со оглед <strong>на</strong> тоа дека<br />
реформа <strong>на</strong> одбра<strong>на</strong>та не е пр<strong>и</strong>ор<strong>и</strong>тет <strong>на</strong> М<strong>и</strong>н<strong>и</strong>стерст<strong>во</strong>то за ф<strong>и</strong><strong>на</strong>нс<strong>и</strong><strong>и</strong>. 40<br />
Евроатлантска <strong>и</strong>нтеграц<strong>и</strong>ја<br />
Албан<strong>и</strong>ја беше меѓу прв<strong>и</strong>те постсоц<strong>и</strong>јал<strong>и</strong>ст<strong>и</strong>чк<strong>и</strong> земј<strong>и</strong> која <strong>во</strong> јун<strong>и</strong> 1992 год<strong>и</strong><strong>на</strong> му се<br />
пр<strong>и</strong>клуч<strong>и</strong> <strong>на</strong> Северноатлантск<strong>и</strong>от совет за соработка (NACC) <strong>и</strong> <strong>во</strong> февруар<strong>и</strong> 1994 год<strong>и</strong><strong>на</strong> <strong>во</strong><br />
Партнерст<strong>во</strong>то за м<strong>и</strong>р (PfP). Програмата PfP, баз<strong>и</strong>ра<strong>на</strong> <strong>на</strong> процес <strong>на</strong> план<strong>и</strong>рање <strong>и</strong><br />
рев<strong>и</strong>д<strong>и</strong>рање (PARP) <strong>на</strong> одбра<strong>на</strong>та, пр<strong>и</strong>донесе за реструкту<strong>и</strong>рање <strong>на</strong> албанск<strong>и</strong>те <strong>во</strong>ен<strong>и</strong><br />
<strong>и</strong>нст<strong>и</strong>туц<strong>и</strong><strong>и</strong> <strong>и</strong> капац<strong>и</strong>тет<strong>и</strong> според стандард<strong>и</strong>те <strong>на</strong> НАТО. Во апр<strong>и</strong>л 2002 год<strong>и</strong><strong>на</strong> Албан<strong>и</strong>ја го<br />
пр<strong>и</strong>фат<strong>и</strong> пакетот за Партнерска цел, кој <strong>и</strong>ма многу барања <strong>и</strong> ч<strong>и</strong>е што спроведување треба<br />
да б<strong>и</strong>де дел од нов<strong>и</strong>от План за структура <strong>и</strong> за спроведување <strong>на</strong> AAF за пер<strong>и</strong>одот од 2002-<br />
2010 год<strong>и</strong><strong>на</strong>. Со механ<strong>и</strong>змот <strong>на</strong> Акц<strong>и</strong>ск<strong>и</strong>от план за членст<strong>во</strong> (MAP) <strong>на</strong> НАТО е зацрта<strong>на</strong><br />
програма за помош која се фокус<strong>и</strong>ра <strong>на</strong> повтор<strong>на</strong> <strong>и</strong>зградба <strong>на</strong> оружен<strong>и</strong>те с<strong>и</strong>л<strong>и</strong>, што<br />
21
вклучува помош пр<strong>и</strong> а) <strong>во</strong>споставување концептуал<strong>на</strong> рамка за оружен<strong>и</strong>те с<strong>и</strong>л<strong>и</strong> 41 , б)<br />
започнување структур<strong>на</strong> реорган<strong>и</strong>зац<strong>и</strong>ја <strong>на</strong> <strong>во</strong>јската <strong>и</strong> в) рако<strong>во</strong>дење со спец<strong>и</strong>ф<strong>и</strong>чн<strong>и</strong><br />
проблем<strong>и</strong>, како што е склад<strong>и</strong>рање <strong>на</strong> мун<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>ја <strong>и</strong> ослободување од тешката арт<strong>и</strong>лер<strong>и</strong>ја.<br />
Фактот дека Албан<strong>и</strong>ја не б<strong>и</strong>ла вклуче<strong>на</strong> <strong>во</strong> втор<strong>и</strong>от бран <strong>на</strong> прош<strong>и</strong>рувањето <strong>на</strong> НАТО го<br />
зголем<strong>и</strong> пр<strong>и</strong>т<strong>и</strong>сокот врз Владата да го у<strong>на</strong>пред<strong>и</strong> с<strong>во</strong>јот одбранбен сектор. Сам<strong>и</strong>тот <strong>во</strong> 2008<br />
год<strong>и</strong><strong>на</strong> <strong>на</strong>јверојатно ќе се зан<strong>и</strong>мава со уште ед<strong>на</strong> рунда прош<strong>и</strong>рување, <strong>и</strong> според тоа 2006<br />
год<strong>и</strong><strong>на</strong> б<strong>и</strong> можела да <strong>и</strong> донесе <strong>на</strong> Албан<strong>и</strong>ја нова пока<strong>на</strong>. 42 Кај албанската <strong>во</strong>јска <strong>и</strong> кај двете<br />
стран<strong>и</strong> <strong>на</strong> пол<strong>и</strong>т<strong>и</strong>чк<strong>и</strong>от спектар посто<strong>и</strong> <strong>на</strong>деж дека пр<strong>и</strong>клучувањето кон НАТО ќе з<strong>на</strong>ч<strong>и</strong><br />
помалку трошоц<strong>и</strong> за арм<strong>и</strong>јата <strong>и</strong> поголема безбедност за земјата; 43 меѓутоа, <strong>и</strong>скуствата <strong>на</strong><br />
<strong>и</strong>сточноевропск<strong>и</strong>те држав<strong>и</strong> покажуваат дека профес<strong>и</strong>о<strong>на</strong>л<strong>и</strong>з<strong>и</strong>ра<strong>на</strong>та арм<strong>и</strong>ја, всушност, бара<br />
нос<strong>и</strong> трошоц<strong>и</strong>.<br />
Албанската арм<strong>и</strong>ја смета дека НАТО очекува од неа способност за меѓуоперат<strong>и</strong>вност,<br />
стаб<strong>и</strong>лност <strong>и</strong> соработка вклучувајќ<strong>и</strong> <strong>и</strong> давање с<strong>во</strong>ј пр<strong>и</strong>донес <strong>во</strong> м<strong>и</strong>ровн<strong>и</strong>те операц<strong>и</strong><strong>и</strong> <strong>на</strong><br />
НАТО. Т<strong>и</strong>ра<strong>на</strong> гледа <strong>на</strong> сè поголемото учест<strong>во</strong> <strong>на</strong> нов<strong>и</strong>те асп<strong>и</strong>рант<strong>и</strong> <strong>на</strong> НАТО <strong>во</strong> м<strong>и</strong>с<strong>и</strong><strong>и</strong>те<br />
<strong>во</strong> странст<strong>во</strong> како олеснување од товарот <strong>на</strong> <strong>во</strong>ен<strong>и</strong>от персо<strong>на</strong>л од земј<strong>и</strong>те-членк<strong>и</strong> <strong>на</strong> НАТО<br />
од Запад. 44 Работењето со НАТО за Албан<strong>и</strong>ја з<strong>на</strong>ч<strong>и</strong> работење со поед<strong>и</strong>нечн<strong>и</strong> земј<strong>и</strong>-членк<strong>и</strong><br />
<strong>на</strong> НАТО, особено со САД, Итал<strong>и</strong>ја, Грц<strong>и</strong>ја <strong>и</strong> со Турц<strong>и</strong>ја. Таквата соработка опфаќа помош<br />
за <strong>во</strong>е<strong>на</strong> опрема, обука <strong>и</strong> <strong>на</strong>бавка <strong>на</strong> резервн<strong>и</strong> делов<strong>и</strong>. 45 На пр<strong>и</strong>мер, реформата <strong>на</strong> одбра<strong>на</strong>та<br />
<strong>во</strong> Албан<strong>и</strong>ја, ф<strong>и</strong><strong>на</strong>нс<strong>и</strong>ра<strong>на</strong> од амер<strong>и</strong>канск<strong>и</strong>от Секретар<strong>и</strong>јат за одбра<strong>на</strong>, ја <strong>на</strong>дгледува<br />
пр<strong>и</strong>ват<strong>на</strong>та амер<strong>и</strong>канската компан<strong>и</strong>ја Science Applications International Corporation<br />
(SAIC). 46 Иако е поз<strong>на</strong>то дека SAIC е одго<strong>во</strong>р<strong>на</strong> за севкуп<strong>на</strong>та обука за рако<strong>во</strong>дење за<br />
ф<strong>и</strong><strong>на</strong>нскската <strong>и</strong> за сметко<strong>во</strong>дстве<strong>на</strong>та служба <strong>во</strong> одбра<strong>на</strong>та, не беше можно да се доб<strong>и</strong>е<br />
повеќе <strong>и</strong>нформац<strong>и</strong><strong>и</strong> за акт<strong>и</strong>вност<strong>и</strong>те <strong>на</strong> компан<strong>и</strong>јата <strong>во</strong> Албан<strong>и</strong>ја. Дур<strong>и</strong> <strong>и</strong> <strong>на</strong> web<br />
стран<strong>и</strong>цата <strong>на</strong> SAIC не се откр<strong>и</strong>ва нејз<strong>и</strong>ното пр<strong>и</strong>суст<strong>во</strong> <strong>во</strong> Албан<strong>и</strong>ја. 47<br />
Постоја<strong>на</strong>та м<strong>и</strong>с<strong>и</strong>ја <strong>на</strong> НАТО <strong>во</strong> Т<strong>и</strong>ра<strong>на</strong>, сместе<strong>на</strong> <strong>во</strong> рамк<strong>и</strong>те <strong>на</strong> МО, го <strong>на</strong>дгледува<br />
<strong>и</strong>сполнувањето <strong>на</strong> б<strong>и</strong>латералн<strong>и</strong>те дого<strong>во</strong>р<strong>и</strong> <strong>на</strong> Албан<strong>и</strong>ја <strong>и</strong> <strong>и</strong> дава <strong>на</strong> владата пол<strong>и</strong>т<strong>и</strong>чк<strong>и</strong> <strong>и</strong><br />
техн<strong>и</strong>чк<strong>и</strong> совет<strong>и</strong>. MAP <strong>на</strong> НАТО <strong>и</strong> помага <strong>на</strong> Албан<strong>и</strong>ја да г<strong>и</strong> фокус<strong>и</strong>ра с<strong>во</strong><strong>и</strong>те подготовк<strong>и</strong><br />
за <strong>и</strong>сполнување <strong>на</strong> с<strong>во</strong><strong>и</strong>те релевантн<strong>и</strong> цел<strong>и</strong> <strong>и</strong> пр<strong>и</strong>ор<strong>и</strong>тет<strong>и</strong>. 48 Год<strong>и</strong>ш<strong>на</strong>та <strong>на</strong>ц<strong>и</strong>о<strong>на</strong>л<strong>на</strong><br />
програма (ANP) опфаќа пол<strong>и</strong>т<strong>и</strong>чк<strong>и</strong>, економск<strong>и</strong>, одбранбен<strong>и</strong> прашања, како <strong>и</strong> прашања<br />
поврзан<strong>и</strong> со ресурс<strong>и</strong>те <strong>и</strong> безбедноста <strong>и</strong> правн<strong>и</strong> прашања. 49 Процесот <strong>на</strong> план<strong>и</strong>рање <strong>и</strong><br />
22
рев<strong>и</strong>д<strong>и</strong>рање (PARP) беше <strong>во</strong>веден <strong>во</strong> рамк<strong>и</strong>те <strong>на</strong> PfP, врз основа <strong>на</strong> двегод<strong>и</strong>шен ц<strong>и</strong>клус <strong>на</strong><br />
план<strong>и</strong>рање <strong>и</strong> <strong>и</strong>маше за цел у<strong>на</strong>предување <strong>на</strong> меѓуоперат<strong>и</strong>вноста <strong>и</strong> <strong>на</strong> зголемување <strong>на</strong><br />
транспарентноста меѓу сојузн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>те <strong>и</strong> партнер<strong>и</strong>те. 50 Акц<strong>и</strong>ск<strong>и</strong>от план <strong>на</strong> партнерст<strong>во</strong>то за<br />
<strong>и</strong>зградба <strong>на</strong> <strong>и</strong>нст<strong>и</strong>туц<strong>и</strong><strong>и</strong>те <strong>на</strong> одбра<strong>на</strong>та (PAP-DIB) <strong>и</strong>ма за цел спроведување реформ<strong>и</strong> <strong>и</strong><br />
пр<strong>и</strong>тоа го <strong>и</strong>ма предв<strong>и</strong>д Кодексот <strong>на</strong> однесување <strong>на</strong> ОБСЕ за пол<strong>и</strong>т<strong>и</strong>чко-<strong>во</strong>ен<strong>и</strong>те аспект<strong>и</strong> <strong>на</strong><br />
безбедноста. 51 PAP-DIB опфаќа <strong>и</strong> можн<strong>и</strong> нов<strong>и</strong> мерк<strong>и</strong> за олеснување <strong>и</strong> за усогласување <strong>на</strong><br />
операт<strong>и</strong>в<strong>на</strong>та соработка меѓу безбедносн<strong>и</strong>те структур<strong>и</strong> <strong>на</strong> држав<strong>и</strong>те-членк<strong>и</strong>, вклучувајќ<strong>и</strong><br />
г<strong>и</strong> <strong>и</strong> он<strong>и</strong>е ко<strong>и</strong> се <strong>на</strong>д<strong>во</strong>р од одго<strong>во</strong>рноста <strong>на</strong> MO.<br />
Практ<strong>и</strong>чно с<strong>и</strong>те промен<strong>и</strong> <strong>во</strong> рамк<strong>и</strong>те <strong>на</strong> AAF се преземаат <strong>и</strong>мајќ<strong>и</strong> ја предв<strong>и</strong>д целта за<br />
членст<strong>во</strong> <strong>во</strong> НАТО. Меѓутоа, порад<strong>и</strong> доверл<strong>и</strong>вата пр<strong>и</strong>рода <strong>на</strong> повеќе стратег<strong>и</strong>ск<strong>и</strong><br />
документ<strong>и</strong> не е можно да се деф<strong>и</strong>н<strong>и</strong>раат факт<strong>и</strong>чката голем<strong>и</strong><strong>на</strong> <strong>и</strong> вл<strong>и</strong>јан<strong>и</strong>ето <strong>на</strong><br />
акт<strong>и</strong>вност<strong>и</strong>те <strong>на</strong> НАТО врз трансформац<strong>и</strong>јата <strong>на</strong> AAF. 52 Формалн<strong>и</strong>те кр<strong>и</strong>тер<strong>и</strong>ум<strong>и</strong> за<br />
квал<strong>и</strong>ф<strong>и</strong>кување за членст<strong>во</strong> <strong>во</strong> НАТО прв<strong>и</strong>чно беа <strong>на</strong>веден<strong>и</strong> <strong>во</strong> Студ<strong>и</strong>јата за прош<strong>и</strong>рување<br />
<strong>на</strong> НАТО <strong>во</strong> 1995 год<strong>и</strong><strong>на</strong>. 53 Т<strong>и</strong>е, главно, опфаќаат кр<strong>и</strong>тер<strong>и</strong>ум<strong>и</strong> ко<strong>и</strong> не се поврзан<strong>и</strong> со<br />
арм<strong>и</strong>јата, како што е функц<strong>и</strong>о<strong>на</strong>лен демократск<strong>и</strong> пол<strong>и</strong>т<strong>и</strong>чк<strong>и</strong> с<strong>и</strong>стем <strong>и</strong> пазар<strong>на</strong> економ<strong>и</strong>ја;<br />
третманот <strong>на</strong> малц<strong>и</strong>нск<strong>и</strong>те <strong>на</strong>селен<strong>и</strong>ја согласно <strong>на</strong>сок<strong>и</strong>те од ОБСЕ; решавање <strong>на</strong> с<strong>и</strong>те<br />
нерешен<strong>и</strong> спорн<strong>и</strong> прашања со сосед<strong>и</strong>те <strong>и</strong> заложба за м<strong>и</strong>рно решавање <strong>на</strong> споров<strong>и</strong>; <strong>и</strong><br />
можност <strong>и</strong> подготвеност за давање <strong>во</strong>ен пр<strong>и</strong>донес <strong>во</strong> Ал<strong>и</strong>јансата <strong>и</strong> за пост<strong>и</strong>гнување<br />
меѓуоперат<strong>и</strong>вност со с<strong>и</strong>л<strong>и</strong>те <strong>на</strong> друг<strong>и</strong>те членк<strong>и</strong>. Сепак, ов<strong>и</strong>е кр<strong>и</strong>тер<strong>и</strong>ум<strong>и</strong> се само лабав<strong>и</strong><br />
барања <strong>и</strong> нужно не претставуваат услов<strong>и</strong>; <strong>и</strong>ако б<strong>и</strong> можеле да ста<strong>на</strong>т со потенц<strong>и</strong>јал<strong>на</strong>та<br />
апл<strong>и</strong>кац<strong>и</strong>ја <strong>на</strong> Албан<strong>и</strong>ја за членст<strong>во</strong> <strong>во</strong> ЕУ.<br />
Иако ЕУ не е <strong>и</strong>н<strong>во</strong>лв<strong>и</strong>ра<strong>на</strong> <strong>во</strong> реформата <strong>на</strong> одбра<strong>на</strong>та <strong>во</strong> Албан<strong>и</strong>ја, владеењето <strong>на</strong> пра<strong>во</strong>то<br />
<strong>во</strong> моментот е цел<strong>на</strong>та област со која земјата мора да се справ<strong>и</strong> за да доб<strong>и</strong>е канд<strong>и</strong>датск<strong>и</strong><br />
статус за ЕУ <strong>и</strong> за НАТО. Однос<strong>и</strong>те <strong>на</strong> ЕУ со Албан<strong>и</strong>ја се дел од процесот за стаб<strong>и</strong>л<strong>и</strong>з<strong>и</strong>рање<br />
<strong>и</strong> асоц<strong>и</strong>рање (SAP) <strong>на</strong> ЕУ. Во согласност со SAP, Албан<strong>и</strong>ја може да преговара за дого<strong>во</strong>р<br />
за стаб<strong>и</strong>л<strong>и</strong>зац<strong>и</strong>ја <strong>и</strong> асоц<strong>и</strong>јац<strong>и</strong>ја (SAA) <strong>и</strong> да доб<strong>и</strong>е трговск<strong>и</strong> пр<strong>и</strong>стап <strong>и</strong> друг<strong>и</strong> врск<strong>и</strong> со ЕУ<br />
под услов да г<strong>и</strong> <strong>и</strong>спон<strong>и</strong> дополн<strong>и</strong>телн<strong>и</strong>те посебн<strong>и</strong> пол<strong>и</strong>т<strong>и</strong>чк<strong>и</strong> <strong>и</strong> економск<strong>и</strong> кр<strong>и</strong>тер<strong>и</strong>ум<strong>и</strong>.<br />
Според тоа, ЕУ се пов<strong>и</strong>кува <strong>на</strong> <strong>и</strong>зглед<strong>и</strong>те за евентуал<strong>на</strong> пока<strong>на</strong> <strong>на</strong> Албан<strong>и</strong>ја да <strong>и</strong> се<br />
пр<strong>и</strong>клуч<strong>и</strong> <strong>на</strong> Ун<strong>и</strong>јата како лост за <strong>и</strong>нс<strong>и</strong>ст<strong>и</strong>рањето <strong>на</strong> сер<strong>и</strong>ја реформ<strong>и</strong> за доведување <strong>на</strong><br />
пол<strong>и</strong>т<strong>и</strong>чко-економск<strong>и</strong>те с<strong>и</strong>стем<strong>и</strong> <strong>на</strong> држав<strong>и</strong>те-канд<strong>и</strong>дат<strong>и</strong> <strong>во</strong> согласност со европск<strong>и</strong>те<br />
23
стандард<strong>и</strong>. 54 Албан<strong>и</strong>ја поднесе формалн<strong>и</strong> апл<strong>и</strong>кац<strong>и</strong><strong>и</strong> за членст<strong>во</strong> <strong>и</strong> од јануар<strong>и</strong> 2003 год<strong>и</strong><strong>на</strong><br />
<strong>во</strong> тек се прего<strong>во</strong>р<strong>и</strong> за SAA. Во Извештајот за <strong>на</strong>предокот <strong>на</strong> Албан<strong>и</strong>ја од ноемвр<strong>и</strong> 2005<br />
год<strong>и</strong><strong>на</strong> <strong>во</strong> контекст <strong>на</strong> процесот <strong>на</strong> стаб<strong>и</strong>л<strong>и</strong>з<strong>и</strong>рање <strong>и</strong> асоц<strong>и</strong>рање е рег<strong>и</strong>стр<strong>и</strong>ран <strong>на</strong>предок <strong>во</strong><br />
голем број област<strong>и</strong>, но се пов<strong>и</strong>кува <strong>на</strong> подобрување <strong>на</strong> резултат<strong>и</strong>те <strong>во</strong> борбата прот<strong>и</strong>в<br />
орган<strong>и</strong>з<strong>и</strong>ран<strong>и</strong>от кр<strong>и</strong>м<strong>и</strong><strong>на</strong>л <strong>и</strong> корупц<strong>и</strong>јата, зајакнување <strong>на</strong> слободата <strong>на</strong> мед<strong>и</strong>ум<strong>и</strong>те,<br />
<strong>на</strong>тамош<strong>на</strong> реформа <strong>на</strong> <strong>и</strong>зборн<strong>и</strong>от процес <strong>и</strong> побрзо враќање <strong>на</strong> <strong>и</strong>мот<strong>и</strong>те. Според<br />
Стратег<strong>и</strong>ск<strong>и</strong>от документ за прош<strong>и</strong>рување <strong>на</strong> Ком<strong>и</strong>с<strong>и</strong>јата од ноемвр<strong>и</strong> 2005 год<strong>и</strong><strong>на</strong>,<br />
<strong>на</strong>предокот што го пост<strong>и</strong>гнува Албан<strong>и</strong>ја <strong>во</strong> реформ<strong>и</strong>те го от<strong>во</strong>р<strong>и</strong> патот за заклучување <strong>на</strong><br />
прего<strong>во</strong>р<strong>и</strong>те за SAA. Потп<strong>и</strong>шувањето <strong>на</strong> дого<strong>во</strong>рот б<strong>и</strong> можело да се случ<strong>и</strong> <strong>во</strong> првата<br />
полов<strong>и</strong><strong>на</strong> <strong>на</strong> 2006 год<strong>и</strong><strong>на</strong>. Во декемвр<strong>и</strong> 2005 год<strong>и</strong><strong>на</strong>, Европск<strong>и</strong>от совет ус<strong>во</strong><strong>и</strong> рев<strong>и</strong>д<strong>и</strong>рано<br />
Европско партнерст<strong>во</strong> за Албан<strong>и</strong>ја, каде што се <strong>и</strong>дент<strong>и</strong>ф<strong>и</strong>куваат краткорочн<strong>и</strong>те <strong>и</strong><br />
стреднорочн<strong>и</strong>те пр<strong>и</strong>ор<strong>и</strong>тет<strong>и</strong> со ко<strong>и</strong> треба да се зафат<strong>и</strong> Албан<strong>и</strong>ја, ко<strong>и</strong> ќе служат како чек<br />
л<strong>и</strong>ста за мерење <strong>на</strong> <strong>на</strong>предокот, <strong>и</strong> со ко<strong>и</strong> ќе се обезбедат <strong>на</strong>сок<strong>и</strong> за помош согласно ЕК.<br />
Ов<strong>и</strong>е пр<strong>и</strong>ор<strong>и</strong>тет<strong>и</strong> рефлект<strong>и</strong>раат определе<strong>на</strong> фаза <strong>на</strong> раз<strong>во</strong>јот <strong>на</strong> Албан<strong>и</strong>ја <strong>и</strong> се модел<strong>и</strong>ран<strong>и</strong><br />
според нејз<strong>и</strong>н<strong>и</strong>те спец<strong>и</strong>ф<strong>и</strong>чн<strong>и</strong> потреб<strong>и</strong>. 55<br />
Севкуп<strong>на</strong>та цел <strong>на</strong> помошта <strong>на</strong> ЕУ е Албан<strong>и</strong>ја да <strong>и</strong>м се добл<strong>и</strong>ж<strong>и</strong> до стандард<strong>и</strong>те <strong>и</strong> <strong>на</strong><br />
пр<strong>и</strong>нц<strong>и</strong>п<strong>и</strong>те <strong>на</strong> НАТО <strong>и</strong> земјата да се подготв<strong>и</strong> за постепе<strong>на</strong> <strong>и</strong>нтеграц<strong>и</strong>ја <strong>во</strong> структур<strong>и</strong>те <strong>на</strong><br />
ЕУ. Тоа ќе вл<strong>и</strong>јае <strong>и</strong> <strong>на</strong> безбедносн<strong>и</strong>от сектор <strong>во</strong> Албан<strong>и</strong>ја, вклучувајќ<strong>и</strong> го <strong>и</strong> <strong>во</strong>ен<strong>и</strong>от.<br />
Меѓутоа, без потп<strong>и</strong>шан дого<strong>во</strong>р за асоц<strong>и</strong>јац<strong>и</strong>ја со ЕУ, Албан<strong>и</strong>ја нема формал<strong>и</strong>з<strong>и</strong>ра<strong>на</strong><br />
соработка со Западноевропската ун<strong>и</strong>ја (ЗЕУ). Сепак, ЗЕУ е пр<strong>и</strong>сут<strong>на</strong> <strong>во</strong> Албан<strong>и</strong>ја. Во март<br />
1997 год<strong>и</strong><strong>на</strong> Ќел<strong>и</strong>јата за план<strong>и</strong>рање <strong>на</strong> ЗЕУ <strong>и</strong>спрат<strong>и</strong> <strong>во</strong> Албан<strong>и</strong>ја м<strong>и</strong>с<strong>и</strong>ја за откр<strong>и</strong>вање <strong>на</strong><br />
факт<strong>и</strong>те, за да ја <strong>на</strong>бљудува состојбата по јавн<strong>и</strong>те безред<strong>и</strong>ја. Во мај 1997 год<strong>и</strong><strong>на</strong> Советот <strong>на</strong><br />
ЗЕУ донесе одлука за <strong>во</strong>споставување Мулт<strong>и</strong><strong>на</strong>ц<strong>и</strong>о<strong>на</strong>лн<strong>и</strong> советодавн<strong>и</strong> пол<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>ск<strong>и</strong> с<strong>и</strong>л<strong>и</strong><br />
(MAPE) <strong>во</strong> Албан<strong>и</strong>ја за да обезбед<strong>и</strong> совет<strong>и</strong> <strong>и</strong> обука за албанската пол<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>ја. Исто така, ЗЕУ<br />
г<strong>и</strong> <strong>и</strong>сп<strong>и</strong>тува можност<strong>и</strong>те за дополн<strong>и</strong>телн<strong>и</strong> пр<strong>и</strong>донес<strong>и</strong> со <strong>во</strong>јн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong> согласно програм<strong>и</strong>те за<br />
помош <strong>на</strong> NATO <strong>во</strong> областа <strong>на</strong> <strong>во</strong>е<strong>на</strong>та обука <strong>и</strong> за реструкту<strong>и</strong>рање <strong>на</strong> оружен<strong>и</strong>те с<strong>и</strong>л<strong>и</strong> <strong>на</strong><br />
Албан<strong>и</strong>ја. 56<br />
Интеграц<strong>и</strong>јата <strong>на</strong> Албан<strong>и</strong>ја <strong>во</strong> евро-атлантск<strong>и</strong>те структур<strong>и</strong> се смета за з<strong>на</strong>чаен елемент <strong>и</strong> <strong>во</strong><br />
контекстот <strong>на</strong> Пактот за стаб<strong>и</strong>лност (SP) за Југо<strong>и</strong>сточ<strong>на</strong> Европа. Идејата <strong>на</strong> SP беше<br />
зајакнување <strong>на</strong> земј<strong>и</strong>те <strong>на</strong> Југо<strong>и</strong>сточ<strong>на</strong> Европа „<strong>во</strong> н<strong>и</strong>вн<strong>и</strong>те <strong>на</strong>пор<strong>и</strong> за потт<strong>и</strong>кнување <strong>на</strong><br />
24
м<strong>и</strong>рот, демократ<strong>и</strong>јата, поч<strong>и</strong>тувањето <strong>на</strong> човеков<strong>и</strong>те права <strong>и</strong> економск<strong>и</strong>от проспер<strong>и</strong>тет<br />
зарад<strong>и</strong> пост<strong>и</strong>гнување стаб<strong>и</strong>лност <strong>во</strong> цел<strong>и</strong>от рег<strong>и</strong>он“. Евроатлантска <strong>и</strong>нтеграц<strong>и</strong>ја <strong>и</strong>м беше<br />
вете<strong>на</strong> <strong>на</strong> с<strong>и</strong>те држав<strong>и</strong> <strong>во</strong> рег<strong>и</strong>онот. 57 Албан<strong>и</strong>ја <strong>и</strong> друг<strong>и</strong>те држав<strong>и</strong> <strong>во</strong> рег<strong>и</strong>онот погрешно го<br />
протолкуваа SP како дополн<strong>и</strong>телен <strong>и</strong>з<strong>во</strong>р <strong>на</strong> ф<strong>и</strong><strong>на</strong>нс<strong>и</strong>ска поддршка, што не беше точно.<br />
Вакв<strong>и</strong>те голем<strong>и</strong> очекувања оттогаш се <strong>на</strong>пуштен<strong>и</strong> б<strong>и</strong>дејќ<strong>и</strong> акт<strong>и</strong>вност<strong>и</strong>те <strong>на</strong> SP досега не<br />
донеле н<strong>и</strong>какв<strong>и</strong> конкретн<strong>и</strong> проект<strong>и</strong> <strong>во</strong> Албан<strong>и</strong>ја.<br />
Повеќе показател<strong>и</strong> <strong>на</strong> уч<strong>и</strong>нокот покажуваат дека е пост<strong>и</strong>г<strong>на</strong>т <strong>на</strong>предок <strong>во</strong> однос<strong>и</strong>те <strong>на</strong><br />
Албан<strong>и</strong>ја со НАТО <strong>и</strong> со ЕУ, но, сè <strong>на</strong> сè, земјата сè уште не г<strong>и</strong> <strong>и</strong>сполн<strong>и</strong>ла н<strong>и</strong>вн<strong>и</strong>те<br />
стандард<strong>и</strong> <strong>и</strong> сè уште з<strong>на</strong>ч<strong>и</strong>телно заостанува <strong>во</strong> оф<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>јалн<strong>и</strong>те оценк<strong>и</strong> <strong>во</strong> однос <strong>на</strong><br />
корупц<strong>и</strong>јата, слободата <strong>и</strong> <strong>на</strong> демократската консол<strong>и</strong>дац<strong>и</strong>ја. 58 Сепак, <strong>и</strong>д<strong>на</strong>та пока<strong>на</strong> за<br />
зачленување <strong>во</strong> НАТО меѓу албанското <strong>на</strong>селен<strong>и</strong>е се смета за евентуален чекор кон<br />
членст<strong>во</strong>то <strong>во</strong> ЕУ. С<strong>и</strong>те пол<strong>и</strong>т<strong>и</strong>чк<strong>и</strong> парт<strong>и</strong><strong>и</strong> <strong>во</strong> Албан<strong>и</strong>ја го <strong>и</strong>маат членст<strong>во</strong>то <strong>во</strong> НАТО <strong>и</strong> <strong>во</strong><br />
ЕУ како с<strong>во</strong><strong>и</strong> пол<strong>и</strong>т<strong>и</strong>чк<strong>и</strong> пр<strong>и</strong>ор<strong>и</strong>тет<strong>и</strong>, но н<strong>и</strong>ту ед<strong>на</strong> од ов<strong>и</strong>е две орган<strong>и</strong>зац<strong>и</strong><strong>и</strong> сè уште нема<br />
донесено формал<strong>на</strong> одлука.<br />
Рег<strong>и</strong>о<strong>на</strong>л<strong>на</strong> соработка<br />
Прашањето <strong>на</strong> членст<strong>во</strong>то <strong>во</strong> НАТО вл<strong>и</strong>јае <strong>и</strong> <strong>на</strong> рег<strong>и</strong>о<strong>на</strong>л<strong>на</strong>та соработка меѓу Албан<strong>и</strong>ја <strong>и</strong><br />
друг<strong>и</strong>те партнер<strong>и</strong> <strong>на</strong> НАТО <strong>на</strong> Западен Балкан. Основ<strong>на</strong>та платформа за таквата соработка<br />
е Јадранск<strong>и</strong>от дого<strong>во</strong>р за партнерст<strong>во</strong> меѓу Македон<strong>и</strong>ја, Албан<strong>и</strong>ја <strong>и</strong> Хрватска (2003<br />
год<strong>и</strong><strong>на</strong>). Дого<strong>во</strong>рот се смета за средст<strong>во</strong> за рег<strong>и</strong>о<strong>на</strong>л<strong>на</strong> стаб<strong>и</strong>л<strong>и</strong>зац<strong>и</strong>ја, забрзување <strong>на</strong><br />
потенц<strong>и</strong>јалот за разв<strong>и</strong>ток <strong>и</strong> <strong>на</strong> демократск<strong>и</strong>те <strong>и</strong> економск<strong>и</strong>те реформ<strong>и</strong> <strong>во</strong> земјата.<br />
Дого<strong>во</strong>рот претставува клучен документ врз основа <strong>на</strong> кој САД <strong>и</strong> друг<strong>и</strong>те членк<strong>и</strong> <strong>на</strong> НАТО<br />
можат да му помог<strong>на</strong>т <strong>на</strong> рег<strong>и</strong>онот да г<strong>и</strong> дост<strong>и</strong>гне стандард<strong>и</strong>те за членст<strong>во</strong> <strong>во</strong> НАТО <strong>и</strong> <strong>во</strong><br />
ЕУ. „Јадранск<strong>и</strong>от процес“ се смета за средст<strong>во</strong> кое лесно ќе г<strong>и</strong> пренесе држав<strong>и</strong>те н<strong>и</strong>з<br />
процесот MAP до крај<strong>на</strong>та стратег<strong>и</strong>ска цел, членст<strong>во</strong>то <strong>во</strong> НАТО. 59 Во однос <strong>на</strong><br />
потенц<strong>и</strong>јал<strong>и</strong>те за рег<strong>и</strong>о<strong>на</strong>лен конфл<strong>и</strong>кт, Албан<strong>и</strong>ја отсекогаш се об<strong>и</strong>дувала да остане колку<br />
што е можно понеутрал<strong>на</strong> <strong>во</strong> етн<strong>и</strong>чк<strong>и</strong>те конфл<strong>и</strong>кт<strong>и</strong> <strong>во</strong> Косо<strong>во</strong> <strong>и</strong> <strong>во</strong> Македон<strong>и</strong>ја <strong>и</strong> сака<br />
нормалн<strong>и</strong> однос<strong>и</strong> со соседн<strong>и</strong>те словенск<strong>и</strong> држав<strong>и</strong>. За време <strong>на</strong> разл<strong>и</strong>чн<strong>и</strong>те разго<strong>во</strong>р<strong>и</strong> ко<strong>и</strong> г<strong>и</strong><br />
<strong>во</strong>деа автор<strong>и</strong>те, не беа <strong>и</strong>скажан<strong>и</strong> н<strong>и</strong>какв<strong>и</strong> ста<strong>во</strong>в<strong>и</strong> за мож<strong>на</strong> зака<strong>на</strong> <strong>во</strong> однос <strong>на</strong> Срб<strong>и</strong>ја, но<br />
беше <strong>и</strong>зразе<strong>на</strong> с<strong>и</strong>л<strong>на</strong> поддршка за незав<strong>и</strong>сноста <strong>на</strong> Косо<strong>во</strong>.<br />
25
Пол<strong>и</strong>т<strong>и</strong>чко <strong>на</strong>сочување <strong>на</strong> реформата <strong>на</strong> одбра<strong>на</strong>та<br />
Исполнувањето <strong>на</strong> стандард<strong>и</strong>те <strong>на</strong> НАТО за одбранбе<strong>на</strong>та способност потенц<strong>и</strong>јално<br />
претставува с<strong>и</strong>ла за демократска реформа <strong>и</strong> за <strong>во</strong>ено осовременување <strong>на</strong> Албан<strong>и</strong>ја.<br />
Меѓутоа, реформата <strong>на</strong> одбра<strong>на</strong>та која е <strong>во</strong> тек бара постојано пр<strong>и</strong>способување <strong>на</strong><br />
<strong>на</strong>ц<strong>и</strong>о<strong>на</strong>лн<strong>и</strong>те <strong>и</strong>нст<strong>и</strong>туц<strong>и</strong><strong>и</strong> за <strong>и</strong>сполнување <strong>на</strong> стандард<strong>и</strong>те <strong>на</strong> НАТО, особено <strong>во</strong> однос<strong>и</strong>те<br />
меѓу ц<strong>и</strong>в<strong>и</strong>лн<strong>и</strong>от <strong>и</strong> <strong>во</strong>ен<strong>и</strong>от сектор, кое сè уште не е пост<strong>и</strong>г<strong>на</strong>то.<br />
Според Уста<strong>во</strong>т <strong>на</strong> државата, Албан<strong>и</strong>ја е парламентар<strong>на</strong> републ<strong>и</strong>ка, пр<strong>и</strong> што<br />
Парламентарното собран<strong>и</strong>е треба да б<strong>и</strong>де врхов<strong>на</strong> држав<strong>на</strong> <strong>и</strong>нст<strong>и</strong>туц<strong>и</strong>ја. Парламентот мора<br />
да г<strong>и</strong> ус<strong>во</strong>јува с<strong>и</strong>те стратег<strong>и</strong>ск<strong>и</strong> документ<strong>и</strong> за <strong>на</strong>ц<strong>и</strong>о<strong>на</strong>л<strong>на</strong>та безбеднос<strong>на</strong> <strong>и</strong> одбранбе<strong>на</strong><br />
пол<strong>и</strong>т<strong>и</strong>ка <strong>и</strong> да врш<strong>и</strong> контрола <strong>на</strong>д оружен<strong>и</strong>те с<strong>и</strong>л<strong>и</strong>. Меѓутоа, според повеќе локалн<strong>и</strong> <strong>и</strong><br />
<strong>на</strong>д<strong>во</strong>решн<strong>и</strong> експерт<strong>и</strong>, Собран<strong>и</strong>ето само претенд<strong>и</strong>ра да врш<strong>и</strong> <strong>на</strong>дзор <strong>на</strong>д безбедносн<strong>и</strong>от<br />
сектор <strong>и</strong> г<strong>и</strong> врш<strong>и</strong> с<strong>во</strong><strong>и</strong>те функц<strong>и</strong><strong>и</strong> мошне слабо. Особено <strong>во</strong> однос <strong>на</strong> <strong>на</strong>ц<strong>и</strong>о<strong>на</strong>л<strong>на</strong>та<br />
безбеднос<strong>на</strong> <strong>и</strong> одбранбе<strong>на</strong> пол<strong>и</strong>т<strong>и</strong>ка парламентот <strong>и</strong>гра мошне марг<strong>и</strong><strong>на</strong>л<strong>на</strong> улога. На<br />
пр<strong>и</strong>мер, парламентарц<strong>и</strong>те треба да се потп<strong>и</strong>раат <strong>на</strong> <strong>и</strong>нформац<strong>и</strong><strong>и</strong> даден<strong>и</strong> од Владата <strong>и</strong> од<br />
арм<strong>и</strong>јата, <strong>и</strong>нст<strong>и</strong>туц<strong>и</strong><strong>и</strong> од ко<strong>и</strong>, <strong>и</strong><strong>на</strong>ку, се очекува да го вршат <strong>на</strong>дзорот. 60 Ев<strong>и</strong>дентен е <strong>и</strong><br />
недост<strong>и</strong>г <strong>на</strong> соодвет<strong>на</strong> дебата, дур<strong>и</strong> <strong>и</strong> кога се донесуваат документ<strong>и</strong> поврзан<strong>и</strong> со одбра<strong>на</strong>та.<br />
Ова главно се пр<strong>и</strong>п<strong>и</strong>шува <strong>на</strong> огран<strong>и</strong>че<strong>на</strong>та експерт<strong>и</strong>за <strong>на</strong> повеќе парламентарц<strong>и</strong> за<br />
прашањето <strong>на</strong> одбра<strong>на</strong>та, како <strong>и</strong> <strong>на</strong> неза<strong>и</strong>нтерес<strong>и</strong>раноста. Воен<strong>и</strong>те прашања ретко се<br />
<strong>на</strong>оѓаат <strong>и</strong> <strong>на</strong> агенд<strong>и</strong>те <strong>на</strong> невлад<strong>и</strong>н<strong>и</strong>те орган<strong>и</strong>зац<strong>и</strong><strong>и</strong>.<br />
Покрај тоа, парламентарц<strong>и</strong>те немаат средства, стручност <strong>и</strong>л<strong>и</strong> време вн<strong>и</strong>мателно да г<strong>и</strong><br />
следат сложен<strong>и</strong>те акт<strong>и</strong>вност<strong>и</strong> <strong>на</strong> Владата. Се очекува контролата <strong>на</strong> буџетот, <strong>и</strong>сто така, да<br />
е <strong>во</strong> центарот <strong>на</strong> парламентар<strong>на</strong>та контрола, но ова е област каде што посто<strong>и</strong> јаз меѓу<br />
уставн<strong>и</strong>те одредб<strong>и</strong> <strong>и</strong> парламентар<strong>на</strong>та практ<strong>и</strong>ка. Во Албан<strong>и</strong>ја, <strong>на</strong>црт-закон<strong>и</strong>те за буџетот<br />
г<strong>и</strong> ус<strong>во</strong>јува Парламентот, кој потоа треба да дејствува по него за време <strong>на</strong> тр<strong>и</strong>те месец<strong>и</strong> од<br />
завршувањето <strong>на</strong> претход<strong>на</strong>та буџетска год<strong>и</strong><strong>на</strong>. Доколку Парламентот не го <strong>на</strong>прав<strong>и</strong> тоа,<br />
Владата смее да ја потрош<strong>и</strong> <strong>и</strong>стата месеч<strong>на</strong> сума колку што е просечн<strong>и</strong>от месечен трошок<br />
од претход<strong>на</strong>та год<strong>и</strong><strong>на</strong>. 61 Избран од Парламентот, претседателот <strong>на</strong> државата <strong>и</strong>ма мошне<br />
ном<strong>и</strong><strong>на</strong>л<strong>на</strong> функц<strong>и</strong>ја како генерален командант <strong>на</strong> оружен<strong>и</strong>те с<strong>и</strong>л<strong>и</strong> <strong>и</strong> шеф <strong>на</strong> Советот за<br />
<strong>на</strong>ц<strong>и</strong>о<strong>на</strong>л<strong>на</strong> безбедност (NSC). Според Уста<strong>во</strong>т, NSC е советодавно тело <strong>на</strong> претседателот,<br />
кое д<strong>и</strong>скут<strong>и</strong>ра <strong>и</strong> му дава м<strong>и</strong>слења за прашања <strong>на</strong> безбеднос<strong>на</strong>та пол<strong>и</strong>т<strong>и</strong>ка, контролата <strong>на</strong><br />
26
<strong>во</strong>оружувањето <strong>и</strong> <strong>на</strong> безбедносн<strong>и</strong>те прашања. 62 Во практ<strong>и</strong>ката, средб<strong>и</strong>те <strong>на</strong> NSC се <strong>во</strong>дат,<br />
главно, за цел<strong>и</strong> <strong>на</strong> јавнт<strong>и</strong>е однос<strong>и</strong> (PR) <strong>и</strong> според тоа, ретко <strong>и</strong>маат вл<strong>и</strong>јан<strong>и</strong>е <strong>на</strong> <strong>на</strong>ц<strong>и</strong>о<strong>на</strong>л<strong>на</strong>та<br />
безбеднос<strong>на</strong> <strong>и</strong> одбранбе<strong>на</strong> пол<strong>и</strong>т<strong>и</strong>ка. 63 Прем<strong>и</strong>ерот ја одобрува орган<strong>и</strong>зац<strong>и</strong>ската структура<br />
<strong>на</strong> арм<strong>и</strong>јата <strong>и</strong> ја коорд<strong>и</strong>н<strong>и</strong>ра работата <strong>на</strong> <strong>и</strong>нст<strong>и</strong>туц<strong>и</strong><strong>и</strong>те <strong>и</strong>н<strong>во</strong>лв<strong>и</strong>ран<strong>и</strong> <strong>во</strong> одбранбе<strong>на</strong>та<br />
пол<strong>и</strong>т<strong>и</strong>ка. Случајно, поранешн<strong>и</strong>от прем<strong>и</strong>ер Фатос Нано создаде друго советодавно тело—<br />
Ком<strong>и</strong>тет за <strong>на</strong>ц<strong>и</strong>о<strong>на</strong>л<strong>на</strong> безбедност—кое нема н<strong>и</strong>каква прав<strong>на</strong> <strong>и</strong>л<strong>и</strong> устав<strong>на</strong> основа. О<strong>во</strong>ј<br />
ком<strong>и</strong>тет се состо<strong>и</strong> од <strong>и</strong>ст<strong>и</strong>те м<strong>и</strong>н<strong>и</strong>стр<strong>и</strong> како <strong>и</strong> NSC <strong>и</strong> е задолжен за одобрување <strong>на</strong><br />
клучн<strong>и</strong>те документ<strong>и</strong> од <strong>на</strong>ц<strong>и</strong>о<strong>на</strong>л<strong>на</strong>та безбедност <strong>и</strong> долгорочн<strong>и</strong> програм<strong>и</strong>. 64 Ком<strong>и</strong>тетот за<br />
<strong>на</strong>ц<strong>и</strong>о<strong>на</strong>л<strong>на</strong> безбедност под контрола <strong>на</strong> прем<strong>и</strong>ерот претставува добар пр<strong>и</strong>мер <strong>на</strong><br />
контрад<strong>и</strong>кторност<strong>и</strong>те <strong>и</strong> расчекор<strong>и</strong>те ко<strong>и</strong> постојат меѓу уставн<strong>и</strong>те одредб<strong>и</strong> <strong>и</strong> секојднев<strong>на</strong>та<br />
пол<strong>и</strong>т<strong>и</strong>чка практ<strong>и</strong>ка <strong>во</strong> Албан<strong>и</strong>ја.<br />
Одлучување <strong>во</strong> одбра<strong>на</strong>та<br />
М<strong>и</strong>н<strong>и</strong>стерот за одбра<strong>на</strong> <strong>и</strong>ма ц<strong>и</strong>в<strong>и</strong>л<strong>на</strong> функц<strong>и</strong>ја. Л<strong>и</strong>цето кое ја врш<strong>и</strong> функц<strong>и</strong>јата <strong>и</strong>ма<br />
целосно овластување <strong>на</strong>д севкупн<strong>и</strong>от <strong>во</strong>ен <strong>и</strong> ц<strong>и</strong>в<strong>и</strong>лен персо<strong>на</strong>л <strong>во</strong> рамк<strong>и</strong>те <strong>на</strong> одделот <strong>и</strong> <strong>на</strong><br />
оружен<strong>и</strong>те с<strong>и</strong>л<strong>и</strong> <strong>во</strong> м<strong>и</strong>рно време, како <strong>и</strong> <strong>на</strong>д општото рако<strong>во</strong>дење со оружен<strong>и</strong>те с<strong>и</strong>л<strong>и</strong>.<br />
Актуелн<strong>и</strong>от м<strong>и</strong>н<strong>и</strong>стер за одбра<strong>на</strong> е одго<strong>во</strong>рен пред Парламентот, претседателот <strong>и</strong> пред<br />
прем<strong>и</strong>ерот за спроведување <strong>на</strong> одбранбе<strong>на</strong>та пол<strong>и</strong>т<strong>и</strong>ка. Исто така, м<strong>и</strong>н<strong>и</strong>стерот за одбра<strong>на</strong><br />
<strong>и</strong>ма овластување да предлага промен<strong>и</strong> <strong>во</strong> одбранбе<strong>на</strong>та пол<strong>и</strong>т<strong>и</strong>ка <strong>и</strong> <strong>во</strong> буџетот <strong>и</strong> г<strong>и</strong> нос<strong>и</strong><br />
повеќето одлук<strong>и</strong> <strong>во</strong> однос <strong>на</strong> процесот <strong>на</strong> реформа <strong>на</strong> одбра<strong>на</strong>та <strong>во</strong> Албан<strong>и</strong>ја. Меѓу 1997 <strong>и</strong><br />
2005 год<strong>и</strong><strong>на</strong> албанската влада <strong>и</strong>маше осум разл<strong>и</strong>чн<strong>и</strong> м<strong>и</strong>н<strong>и</strong>стр<strong>и</strong> за одбра<strong>на</strong>, што<br />
резулт<strong>и</strong>раше со неконз<strong>и</strong>стентно <strong>и</strong> нееф<strong>и</strong>касно спроведување <strong>на</strong> реформската агенда. 65<br />
Додека <strong>на</strong>чалн<strong>и</strong>кот <strong>на</strong> Генералштабот е одго<strong>во</strong>рен пред претседателот, како <strong>и</strong> прем<strong>и</strong>ерот <strong>и</strong><br />
м<strong>и</strong>н<strong>и</strong>стерот за одбра<strong>на</strong>, неговата подреденост <strong>на</strong> ов<strong>и</strong>е автор<strong>и</strong>тет<strong>и</strong> не е секогаш јас<strong>на</strong>. На<br />
пр<strong>и</strong>мер, <strong>во</strong> секојдневното работење <strong>на</strong>чалн<strong>и</strong>кот <strong>на</strong> Генералштабот соработува со<br />
м<strong>и</strong>н<strong>и</strong>стерот за одбра<strong>на</strong>, но <strong>во</strong> време <strong>на</strong> <strong>во</strong>ј<strong>на</strong> тој може да б<strong>и</strong>де <strong>и</strong>збран за командант <strong>на</strong><br />
оружен<strong>и</strong>те с<strong>и</strong>л<strong>и</strong>. 66<br />
Според албанск<strong>и</strong> експерт<strong>и</strong>, процесот <strong>на</strong> одлучување за реформата <strong>на</strong> одбра<strong>на</strong>та се одв<strong>и</strong>ва<br />
како што след<strong>и</strong>: Советот <strong>на</strong> м<strong>и</strong>н<strong>и</strong>стр<strong>и</strong>те, односно м<strong>и</strong>н<strong>и</strong>стерот за одбра<strong>на</strong>, дава <strong>и</strong>де<strong>и</strong> за<br />
пол<strong>и</strong>т<strong>и</strong>ката. Голем број <strong>и</strong>де<strong>и</strong> <strong>на</strong>стануваат од пол<strong>и</strong>т<strong>и</strong>чк<strong>и</strong>те контакт<strong>и</strong> меѓу м<strong>и</strong>н<strong>и</strong>стерот (<strong>и</strong><br />
в<strong>и</strong>сок<strong>и</strong> <strong>во</strong>ен<strong>и</strong> оф<strong>и</strong>цер<strong>и</strong>) <strong>и</strong> в<strong>и</strong>сок<strong>и</strong> функц<strong>и</strong>онер<strong>и</strong> <strong>и</strong> експерт<strong>и</strong> <strong>на</strong> НАТО. Откако ов<strong>и</strong>е <strong>и</strong>де<strong>и</strong> се<br />
27
формал<strong>и</strong>з<strong>и</strong>раат <strong>во</strong> концепт<strong>и</strong>, задача <strong>на</strong> <strong>во</strong>ен<strong>и</strong>те експерт<strong>и</strong> пред<strong>во</strong>ден<strong>и</strong> од <strong>на</strong>чалн<strong>и</strong>кот <strong>на</strong><br />
Генералштабот е да г<strong>и</strong> преточ<strong>и</strong> <strong>во</strong> краткорочн<strong>и</strong> <strong>и</strong> среднорочн<strong>и</strong> програм<strong>и</strong> <strong>и</strong> планов<strong>и</strong>.<br />
М<strong>и</strong>н<strong>и</strong>стерот за одбра<strong>на</strong> потоа г<strong>и</strong> предлага ов<strong>и</strong>е планов<strong>и</strong> за ус<strong>во</strong>јување <strong>во</strong> Парламентот. 67<br />
Меѓутоа, спроведувањето <strong>на</strong> т<strong>и</strong>е програм<strong>и</strong> <strong>и</strong> планов<strong>и</strong> е проблемат<strong>и</strong>чно <strong>и</strong> <strong>на</strong>л<strong>и</strong>кува <strong>на</strong><br />
дв<strong>и</strong>жење <strong>на</strong> сообраќајот <strong>на</strong> ул<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>те <strong>на</strong> Т<strong>и</strong>ра<strong>на</strong>, каде што повеќето <strong>во</strong>зач<strong>и</strong> не г<strong>и</strong> следат<br />
прав<strong>и</strong>лата. Поточно, ако „<strong>во</strong>зач<strong>и</strong>те“ <strong>на</strong> <strong>и</strong>нст<strong>и</strong>туц<strong>и</strong><strong>и</strong>те не чувствуваат дека ќе б<strong>и</strong>дат фатен<strong>и</strong><br />
<strong>во</strong> кршењето <strong>на</strong> прав<strong>и</strong>лата, помалку е веројатно дека т<strong>и</strong>е ќе <strong>и</strong>маат как<strong>во</strong> б<strong>и</strong>ло поч<strong>и</strong>тување<br />
<strong>на</strong> законот. 68<br />
Инст<strong>и</strong>туц<strong>и</strong>о<strong>на</strong>л<strong>на</strong>та коорд<strong>и</strong><strong>на</strong>ц<strong>и</strong>ја е поз<strong>на</strong>та како Ах<strong>и</strong>ловата пет<strong>и</strong>ца <strong>на</strong> Владата. Во услов<strong>и</strong><br />
<strong>на</strong> мало <strong>и</strong>скуст<strong>во</strong> <strong>во</strong> следењето <strong>на</strong> правн<strong>и</strong>те <strong>и</strong> <strong>на</strong> адм<strong>и</strong>н<strong>и</strong>стратв<strong>и</strong>н<strong>и</strong>те проп<strong>и</strong>с<strong>и</strong>, в<strong>и</strong>сок<strong>и</strong>те<br />
функц<strong>и</strong>онер<strong>и</strong> <strong>и</strong> релевантн<strong>и</strong>те експерт<strong>и</strong> <strong>на</strong><strong>и</strong>дуваат <strong>на</strong> тешкот<strong>и</strong><strong>и</strong> да г<strong>и</strong> коорд<strong>и</strong>н<strong>и</strong>раат с<strong>во</strong><strong>и</strong>те<br />
<strong>на</strong>пор<strong>и</strong>. Ова резулт<strong>и</strong>ра со постојан<strong>и</strong> одложувања, расчекор<strong>и</strong> <strong>и</strong> нееф<strong>и</strong>касност <strong>во</strong><br />
спроведувањето <strong>на</strong> пол<strong>и</strong>т<strong>и</strong>чк<strong>и</strong>те програм<strong>и</strong>. Исто така, уставн<strong>и</strong>от статус <strong>на</strong> претседателот <strong>и</strong><br />
<strong>на</strong> прем<strong>и</strong>ерот е прашање кое создава <strong>на</strong>п<strong>на</strong>тост меѓу двете <strong>и</strong>нст<strong>и</strong>туц<strong>и</strong><strong>и</strong> б<strong>и</strong>дејќ<strong>и</strong> <strong>и</strong> двајцата<br />
често пат<strong>и</strong> <strong>и</strong>маат разл<strong>и</strong>чн<strong>и</strong> ста<strong>во</strong>в<strong>и</strong> за одбранбе<strong>на</strong>та <strong>и</strong> за <strong>на</strong>д<strong>во</strong>реш<strong>на</strong>та пол<strong>и</strong>т<strong>и</strong>ка. 69<br />
Интересно е дека така сложен<strong>и</strong>от однос меѓу претседателот <strong>и</strong> прем<strong>и</strong>ерот НАТО не го<br />
смета за толку голем проблем, туку како проблем т<strong>и</strong>п<strong>и</strong>чен за рег<strong>и</strong>онот. 70<br />
Исто така, важно е да се <strong>и</strong>ма предв<strong>и</strong>д <strong>на</strong>следст<strong>во</strong>то од комун<strong>и</strong>ст<strong>и</strong>чк<strong>и</strong>от пер<strong>и</strong>од, кога<br />
постоеше тес<strong>на</strong> врска меѓу општест<strong>во</strong>то <strong>и</strong> арм<strong>и</strong>јата, која нужно не беше поз<strong>и</strong>т<strong>и</strong>в<strong>на</strong>.<br />
Арм<strong>и</strong>јата се оттуѓ<strong>и</strong> од комун<strong>и</strong>ст<strong>и</strong>чк<strong>и</strong>те власт<strong>и</strong> ко<strong>и</strong> кор<strong>и</strong>стеа <strong>на</strong>ц<strong>и</strong>о<strong>на</strong>л<strong>и</strong>ст<strong>и</strong>чка ретор<strong>и</strong>ка за<br />
да г<strong>и</strong> оправдаат с<strong>во</strong><strong>и</strong>те репрес<strong>и</strong>вн<strong>и</strong> пол<strong>и</strong>т<strong>и</strong>к<strong>и</strong>. 71 Повторно <strong>во</strong> 1997 год<strong>и</strong><strong>на</strong>, ед<strong>на</strong> од прв<strong>и</strong>те<br />
послед<strong>и</strong>ц<strong>и</strong> <strong>на</strong> реструкту<strong>и</strong>рањето <strong>на</strong> AAF по проме<strong>на</strong>та <strong>на</strong> Владата беше отпуштањето <strong>на</strong><br />
1.500 оф<strong>и</strong>цер<strong>и</strong> со разл<strong>и</strong>чн<strong>и</strong> ч<strong>и</strong>нов<strong>и</strong> од AAF, <strong>во</strong>ен<strong>и</strong>те академ<strong>и</strong><strong>и</strong>, Генералштабот <strong>и</strong> од<br />
М<strong>и</strong>н<strong>и</strong>стерст<strong>во</strong>то за одбра<strong>на</strong>. 72 Пр<strong>и</strong>ч<strong>и</strong><strong>на</strong>та за н<strong>и</strong>вно отпуштање беа што ов<strong>и</strong>е оф<strong>и</strong>цер<strong>и</strong> б<strong>и</strong>ле<br />
<strong>и</strong>менуван<strong>и</strong> од Демократската парт<strong>и</strong>ја <strong>и</strong> затоа баа заменет<strong>и</strong> со оф<strong>и</strong>цер<strong>и</strong> „лојалн<strong>и</strong>“ <strong>на</strong><br />
владејачката Соц<strong>и</strong>јал<strong>и</strong>ст<strong>и</strong>чка парт<strong>и</strong>ја.<br />
Меѓутоа, сегашн<strong>и</strong>от став меѓу општата јавност кон <strong>во</strong>јската е став <strong>на</strong> поч<strong>и</strong>тување, но<br />
голем број <strong>и</strong>сто така сметаат дека таа треба да <strong>и</strong>ма скром<strong>на</strong> улога <strong>во</strong> денешното<br />
општест<strong>во</strong>. 73<br />
28
Невлад<strong>и</strong>н<strong>и</strong> орган<strong>и</strong>зац<strong>и</strong><strong>и</strong> <strong>и</strong> мед<strong>и</strong>ум<strong>и</strong><br />
Невлад<strong>и</strong>н<strong>и</strong>от сектор <strong>во</strong> Албан<strong>и</strong>ја се потп<strong>и</strong>ра <strong>на</strong> странск<strong>и</strong> до<strong>на</strong>тор<strong>и</strong> <strong>и</strong> се фокус<strong>и</strong>ра повеќе <strong>на</strong><br />
прашања поврзан<strong>и</strong> со демократ<strong>и</strong>зац<strong>и</strong>јата, човеков<strong>и</strong>те права <strong>и</strong> економск<strong>и</strong>те прашања,<br />
отколку <strong>на</strong> <strong>во</strong>ен<strong>и</strong>. Мошне мал број НВО се <strong>и</strong>н<strong>во</strong>лв<strong>и</strong>ран<strong>и</strong> <strong>во</strong> прашањата <strong>на</strong> безбедноста <strong>и</strong> <strong>на</strong><br />
одбра<strong>на</strong>та, од ко<strong>и</strong> н<strong>и</strong>ту ед<strong>на</strong> сè уште не презент<strong>и</strong>рала сер<strong>и</strong>оз<strong>на</strong> проценка <strong>на</strong> безбедносн<strong>и</strong>те<br />
пред<strong>и</strong>зв<strong>и</strong>ц<strong>и</strong> за Албан<strong>и</strong>ја. 74 Порад<strong>и</strong> недост<strong>и</strong>гот <strong>на</strong> експерт<strong>и</strong>за за безбедносн<strong>и</strong>те прашања<br />
меѓу членов<strong>и</strong>те <strong>на</strong> пол<strong>и</strong>т<strong>и</strong>чк<strong>и</strong>те парт<strong>и</strong><strong>и</strong>, стереот<strong>и</strong>пн<strong>и</strong>те цел<strong>и</strong> <strong>на</strong> членст<strong>во</strong>то <strong>во</strong> НАТО се<br />
земаат како репрезентат<strong>и</strong>в <strong>на</strong> безбедносн<strong>и</strong>те потреб<strong>и</strong> <strong>на</strong> Албан<strong>и</strong>ја. 75 На прашањето: „Кое е<br />
вл<strong>и</strong>јан<strong>и</strong>ето <strong>на</strong> граѓанското општест<strong>во</strong> врз одбранбе<strong>на</strong>та <strong>и</strong> безбеднос<strong>на</strong> пол<strong>и</strong>т<strong>и</strong>ка?“ в<strong>и</strong>сок<br />
функц<strong>и</strong>онер <strong>на</strong> MO одго<strong>во</strong>р<strong>и</strong>л: „Нема н<strong>и</strong>как<strong>во</strong> вл<strong>и</strong>јан<strong>и</strong>е“. 76 Јав<strong>на</strong>та свест за безбедносн<strong>и</strong>те<br />
<strong>и</strong> за одбранбен<strong>и</strong>те прашања е мошне ретка, а посто<strong>и</strong> став дека такв<strong>и</strong>те прашања се<br />
доверл<strong>и</strong>в<strong>и</strong> <strong>на</strong>спрот<strong>и</strong> фактот дека пол<strong>и</strong>т<strong>и</strong>чк<strong>и</strong>те документ<strong>и</strong> за одбранбен<strong>и</strong> <strong>и</strong> за безбедносн<strong>и</strong><br />
прашања генерално не се клас<strong>и</strong>ф<strong>и</strong>куван<strong>и</strong> како тајн<strong>и</strong>. Сепак, <strong>во</strong> практ<strong>и</strong>ката, пр<strong>и</strong>стапот дур<strong>и</strong><br />
до некој основен <strong>во</strong>ен документ често пат<strong>и</strong> претставува пред<strong>и</strong>зв<strong>и</strong>к.<br />
Во рамк<strong>и</strong>те <strong>на</strong> <strong>и</strong>нтеграц<strong>и</strong>јата <strong>во</strong> НАТО, државн<strong>и</strong>те <strong>и</strong>нст<strong>и</strong>туц<strong>и</strong><strong>и</strong> <strong>и</strong>м обезбедуваат <strong>на</strong><br />
мед<strong>и</strong>ум<strong>и</strong>те голем број <strong>и</strong>нформац<strong>и</strong><strong>и</strong>, давајќ<strong>и</strong> впечаток дека членст<strong>во</strong>то е ед<strong>и</strong>нственото<br />
прашање за трансформац<strong>и</strong>јата <strong>на</strong> AAF. 77 Воен<strong>и</strong>от весн<strong>и</strong>к „Уштр<strong>и</strong>ја“ (Арм<strong>и</strong>ја) <strong>и</strong> сп<strong>и</strong>сан<strong>и</strong>ето<br />
„Мбројтја“ (Одбра<strong>на</strong>) обезбедуваат <strong>и</strong>нформац<strong>и</strong><strong>и</strong> за AAF <strong>и</strong> општо не се поз<strong>на</strong>т<strong>и</strong> <strong>на</strong>д<strong>во</strong>р од<br />
AAF. Дур<strong>и</strong> <strong>и</strong> за <strong>во</strong>јската, ов<strong>и</strong>е публ<strong>и</strong>кац<strong>и</strong><strong>и</strong> се повеќе пропаганда отколку добар <strong>и</strong>з<strong>во</strong>р <strong>на</strong><br />
а<strong>на</strong>л<strong>и</strong>т<strong>и</strong>чк<strong>и</strong> <strong>и</strong>нформац<strong>и</strong><strong>и</strong>. 78 Од време <strong>на</strong>време, неарм<strong>и</strong>ск<strong>и</strong> весн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong> објавуваат неко<strong>и</strong> стат<strong>и</strong><strong>и</strong><br />
за прашањата <strong>на</strong> одбра<strong>на</strong>та за ко<strong>и</strong> посто<strong>и</strong> слаб <strong>и</strong>нтерес, но со оглед дека од мед<strong>и</strong>ум<strong>и</strong>те се<br />
очекува да се ор<strong>и</strong>ент<strong>и</strong>ран<strong>и</strong> кон јавн<strong>и</strong>от <strong>и</strong>нтерес, <strong>во</strong>ен<strong>и</strong>те прашања нужно не претставуваат<br />
проф<strong>и</strong>таб<strong>и</strong>л<strong>на</strong> тема. 79 Б<strong>и</strong>дејќ<strong>и</strong> не посто<strong>и</strong> несогласување за безбеднос<strong>на</strong>та <strong>и</strong> одбранбе<strong>на</strong>та<br />
пол<strong>и</strong>т<strong>и</strong>ка меѓу Владата <strong>и</strong> опоз<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>јата, нема скандал<strong>и</strong>, споров<strong>и</strong> н<strong>и</strong>ту пак какв<strong>и</strong> б<strong>и</strong>ло<br />
„жешк<strong>и</strong> вест<strong>и</strong>“ за да се <strong>и</strong>звестува за тоа определено прашање. Сепак, <strong>во</strong>ен<strong>и</strong> претставн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong><br />
често пат<strong>и</strong> г<strong>и</strong> обв<strong>и</strong>нуваат нов<strong>и</strong><strong>на</strong>р<strong>и</strong>те дека се недо<strong>во</strong>лно квал<strong>и</strong>ф<strong>и</strong>куван<strong>и</strong> за да <strong>и</strong>звестуваат<br />
за прашања од безбедноста <strong>и</strong> одбра<strong>на</strong>та. Но, ова <strong>на</strong>јверојатно се долж<strong>и</strong> <strong>на</strong> фактот дека т<strong>и</strong>е<br />
често поставуваат контроверзн<strong>и</strong> прашања, <strong>на</strong> пр<strong>и</strong>мер, „Што арм<strong>и</strong>јата работ<strong>и</strong> денес?“,<br />
„Зошто н<strong>и</strong> е потреб<strong>на</strong> оваа голема арм<strong>и</strong>ја <strong>во</strong> ед<strong>на</strong> сосема по<strong>и</strong><strong>на</strong>ква в<strong>на</strong>треш<strong>на</strong> <strong>и</strong><br />
<strong>на</strong>д<strong>во</strong>реш<strong>на</strong> безбеднос<strong>на</strong> сред<strong>и</strong><strong>на</strong>?“, „Што <strong>во</strong>општо з<strong>на</strong>ч<strong>и</strong> реформа <strong>на</strong> одбра<strong>на</strong>та? Н<strong>и</strong>е не<br />
з<strong>на</strong>еме! Не гледаме н<strong>и</strong>какв<strong>и</strong> вежб<strong>и</strong>!“, <strong>и</strong> „Каде одат пар<strong>и</strong>те <strong>на</strong> даночн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>те?“ 80<br />
29
Да се каже дека <strong>на</strong> реформата <strong>на</strong> одбра<strong>на</strong>та <strong>на</strong> Албан<strong>и</strong>ја <strong>и</strong> треба поголема транспарентност<br />
е <strong>на</strong>ведување <strong>на</strong> оч<strong>и</strong>гледен факт. Комун<strong>и</strong>ст<strong>и</strong>чкото <strong>на</strong>следст<strong>во</strong> <strong>во</strong> Албан<strong>и</strong>ја <strong>и</strong> <strong>на</strong>таму го<br />
одржува ментал<strong>и</strong>тетот според кој с<strong>и</strong>те прашања од одбра<strong>на</strong>та се доверл<strong>и</strong>в<strong>и</strong>. Огран<strong>и</strong>чен<strong>и</strong>от<br />
пр<strong>и</strong>стап до <strong>и</strong>нформац<strong>и</strong><strong>и</strong>те <strong>во</strong> однос <strong>на</strong> прашањата од <strong>на</strong>ц<strong>и</strong>о<strong>на</strong>л<strong>на</strong>та безбедност веројатно<br />
ќе оста<strong>на</strong>т реалност <strong>во</strong> Албан<strong>и</strong>ја <strong>и</strong> <strong>во</strong> бл<strong>и</strong>ска <strong>и</strong>дн<strong>и</strong><strong>на</strong>. Меѓутоа, б<strong>и</strong> можела да се смен<strong>и</strong><br />
комун<strong>и</strong>кац<strong>и</strong>ската <strong>и</strong> PR стратег<strong>и</strong>ја <strong>на</strong> албанската реформа <strong>на</strong> одбра<strong>на</strong>та. Нова<br />
<strong>и</strong>нформат<strong>и</strong>в<strong>на</strong> кампања <strong>на</strong> MO б<strong>и</strong> требала да <strong>и</strong>ма за цел не само доб<strong>и</strong>вање јав<strong>на</strong> поддршка<br />
за членст<strong>во</strong> <strong>во</strong> НАТО, туку б<strong>и</strong> требала да послуж<strong>и</strong> како <strong>и</strong>з<strong>во</strong>р <strong>на</strong> <strong>и</strong>нформац<strong>и</strong><strong>и</strong> за тоа што<br />
оваа реформа повлекува со себе, зошто таа мора да се спроведе <strong>и</strong> од каква полза таа ќе<br />
б<strong>и</strong>де за Албан<strong>и</strong>ја посебно <strong>и</strong> за стаб<strong>и</strong>лноста <strong>на</strong> рег<strong>и</strong>онот <strong>во</strong> цел<strong>и</strong><strong>на</strong>. MO г<strong>и</strong> <strong>и</strong>ма потребн<strong>и</strong>те<br />
ресурс<strong>и</strong> за да <strong>и</strong>н<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>ра таква пол<strong>и</strong>т<strong>и</strong>ка со редовно ажур<strong>и</strong>рање <strong>на</strong> с<strong>во</strong>јата web стран<strong>и</strong>ца <strong>и</strong> со<br />
кор<strong>и</strong>стење <strong>на</strong> мед<strong>и</strong>ум<strong>и</strong>те како средст<strong>во</strong> за пренесување <strong>на</strong> успешн<strong>и</strong>те пр<strong>и</strong>казн<strong>и</strong> за<br />
реформата, <strong>на</strong>место ш<strong>и</strong>рење пропаганда.<br />
Евроатлантската перспект<strong>и</strong>ва б<strong>и</strong> требало да б<strong>и</strong>де моќен потт<strong>и</strong>к за раз<strong>во</strong>ј <strong>на</strong> ед<strong>на</strong> доброфункц<strong>и</strong>он<strong>и</strong>рачка<br />
<strong>во</strong>е<strong>на</strong> б<strong>и</strong>рократ<strong>и</strong>ја <strong>во</strong> Албан<strong>и</strong>ја која г<strong>и</strong> <strong>и</strong>сполнува стандард<strong>и</strong>те <strong>на</strong><br />
држав<strong>и</strong>те-членк<strong>и</strong> <strong>на</strong> НАТО. Меѓу<strong>на</strong>род<strong>на</strong>та заедн<strong>и</strong>ца, која продолжува да пр<strong>и</strong>менува<br />
пр<strong>и</strong>т<strong>и</strong>сок за реформск<strong>и</strong>от процес, постепено ќе ја <strong>на</strong>мал<strong>и</strong> с<strong>во</strong>јата <strong>во</strong>дечка улога од аспект<br />
<strong>на</strong> ф<strong>и</strong><strong>на</strong>нс<strong>и</strong>ската помош, <strong>и</strong> според тоа, Албан<strong>и</strong>ја ќе треба да се сооч<strong>и</strong> со пред<strong>и</strong>зв<strong>и</strong>кот да<br />
создаде ментал<strong>и</strong>тет <strong>на</strong> пр<strong>и</strong>фаќање <strong>и</strong> чувст<strong>во</strong> дека се работ<strong>и</strong> за нешто с<strong>во</strong>е <strong>во</strong> однос <strong>на</strong><br />
реформата <strong>на</strong> одбра<strong>на</strong>та. Исто така, посто<strong>и</strong> разед<strong>и</strong>нетост меѓу пол<strong>и</strong>т<strong>и</strong>чката ел<strong>и</strong>та <strong>и</strong><br />
демоб<strong>и</strong>л<strong>и</strong>з<strong>и</strong>ран<strong>и</strong>те оф<strong>и</strong>цер<strong>и</strong> <strong>во</strong> однос <strong>на</strong> процесот <strong>на</strong> реформа, пр<strong>и</strong> што втор<strong>и</strong>те се<br />
фрустр<strong>и</strong>ран<strong>и</strong> од послед<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>те <strong>на</strong> о<strong>во</strong>ј процес, вклучувајќ<strong>и</strong> го зат<strong>во</strong>рањето <strong>на</strong> баз<strong>и</strong> <strong>и</strong><br />
губењето работа. Меѓутоа, оваа фрустр<strong>и</strong>раност може да се <strong>на</strong>мал<strong>и</strong> со нова PR <strong>и</strong><br />
комун<strong>и</strong>кац<strong>и</strong>ска стратег<strong>и</strong>ја <strong>на</strong> с<strong>и</strong>те <strong>на</strong>ц<strong>и</strong>о<strong>на</strong>лн<strong>и</strong> <strong>и</strong>нст<strong>и</strong>туц<strong>и</strong><strong>и</strong> <strong>и</strong>н<strong>во</strong>лв<strong>и</strong>ран<strong>и</strong> <strong>во</strong> процесот <strong>на</strong><br />
реформа, што, <strong>и</strong>сто така, ќе помогне да се создаде локал<strong>на</strong> пр<strong>и</strong>фатеност <strong>и</strong> поддршка.<br />
Конверз<strong>и</strong>ја <strong>на</strong> одбра<strong>на</strong>та<br />
Намалување <strong>на</strong> арм<strong>и</strong>јата <strong>во</strong> Албан<strong>и</strong>ја: Надоместоц<strong>и</strong> <strong>на</strong>место профес<strong>и</strong>о<strong>на</strong>лно пре<strong>на</strong>сочување<br />
30
Реструкту<strong>и</strong>рањето <strong>на</strong> AAF предв<strong>и</strong>дува целосно <strong>и</strong>л<strong>и</strong> делумно зат<strong>во</strong>рање <strong>на</strong> гарн<strong>и</strong>зон<strong>и</strong>те <strong>и</strong><br />
релокац<strong>и</strong>ја <strong>на</strong> ед<strong>и</strong>н<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>те. Како послед<strong>и</strong>ца, <strong>во</strong> пер<strong>и</strong>одот меѓу 1992 <strong>и</strong> 2004 год<strong>и</strong><strong>на</strong> од <strong>во</strong>е<strong>на</strong>та<br />
служба беа отпуштен<strong>и</strong> <strong>на</strong>д 17.000 оф<strong>и</strong>цер<strong>и</strong> <strong>и</strong> NCO (13.000 оф<strong>и</strong>цер<strong>и</strong> <strong>и</strong> 4.000 NCO). Меѓу<br />
н<strong>и</strong>в, 9.530 се пенз<strong>и</strong>он<strong>и</strong>раа <strong>во</strong> пер<strong>и</strong>одот од 1992 до 1995 год<strong>и</strong><strong>на</strong>; дополн<strong>и</strong>телн<strong>и</strong> 5.400 <strong>во</strong><br />
1996 до 2000 год<strong>и</strong><strong>на</strong>; <strong>и</strong> уште 1.140 меѓу 2001 <strong>и</strong> 2002 год<strong>и</strong><strong>на</strong>. Само 930 оф<strong>и</strong>цер<strong>и</strong> <strong>и</strong> NCO<br />
факт<strong>и</strong>чк<strong>и</strong> зам<strong>и</strong><strong>на</strong>ле од AAF за време <strong>на</strong> 2003–2004 год<strong>и</strong><strong>на</strong>. 81 Во 2005–2006 год<strong>и</strong><strong>на</strong> ќе мора<br />
да се демоб<strong>и</strong>л<strong>и</strong>з<strong>и</strong>раат вкупно 211 оф<strong>и</strong>цер<strong>и</strong>, од ко<strong>и</strong> големо мноз<strong>и</strong>нст<strong>во</strong> се <strong>на</strong> <strong>во</strong>зраст од 40<br />
до 55 год<strong>и</strong>н<strong>и</strong>. Бројот <strong>на</strong> в<strong>и</strong>шокот оф<strong>и</strong>цер<strong>и</strong> <strong>и</strong> подоф<strong>и</strong>цер<strong>и</strong> е вчудов<strong>и</strong>дувачк<strong>и</strong>. Затоа<br />
<strong>и</strong>зне<strong>на</strong>дува дека веќе еден подолг пер<strong>и</strong>од не се спроведува, па дур<strong>и</strong> н<strong>и</strong> подготвува каква<br />
б<strong>и</strong>ло програма за ре<strong>и</strong>нтеграц<strong>и</strong>ја <strong>на</strong> поранешн<strong>и</strong>те пр<strong>и</strong>падн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong> <strong>на</strong> арм<strong>и</strong>јата. Поз<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>јата <strong>на</strong><br />
повеќе в<strong>и</strong>сок<strong>и</strong> функц<strong>и</strong>онер<strong>и</strong> <strong>во</strong> MO е дека сегашн<strong>и</strong>от закон за пенз<strong>и</strong><strong>и</strong> задо<strong>во</strong>л<strong>и</strong>телно г<strong>и</strong><br />
опфаќа с<strong>и</strong>те потреб<strong>и</strong> <strong>на</strong> поранешн<strong>и</strong>те пр<strong>и</strong>падн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong> <strong>на</strong> арм<strong>и</strong>јата. 82<br />
Пенз<strong>и</strong><strong>и</strong> <strong>и</strong> <strong>на</strong>доместоц<strong>и</strong><br />
Оф<strong>и</strong>цер<strong>и</strong>те ко<strong>и</strong> се отпуштен<strong>и</strong> како технолошк<strong>и</strong> в<strong>и</strong>шок <strong>и</strong>маат пра<strong>во</strong> <strong>на</strong> преод<strong>на</strong> плата за<br />
пер<strong>и</strong>од од 2 год<strong>и</strong>н<strong>и</strong> (3 год<strong>и</strong>н<strong>и</strong> за жен<strong>и</strong>), <strong>во</strong> <strong>и</strong>знос од 50 отсто од н<strong>и</strong>в<strong>на</strong>та месеч<strong>на</strong> просеч<strong>на</strong><br />
плата за време <strong>на</strong> послед<strong>на</strong>та год<strong>и</strong><strong>на</strong> <strong>во</strong> служба. Ако <strong>во</strong>јн<strong>и</strong>кот <strong>и</strong>ма 47 год<strong>и</strong>н<strong>и</strong> (42 за жен<strong>и</strong>) <strong>и</strong><br />
пом<strong>и</strong><strong>на</strong>л <strong>на</strong>јмалку 15 год<strong>и</strong>н<strong>и</strong> <strong>во</strong> служба (12 год<strong>и</strong>н<strong>и</strong> за жен<strong>и</strong>), тој <strong>и</strong>л<strong>и</strong> таа <strong>и</strong>ма пра<strong>во</strong> <strong>на</strong><br />
предвреме<strong>на</strong> пенз<strong>и</strong>ја почнувајќ<strong>и</strong> со 50 отсто од неговата/нејз<strong>и</strong><strong>на</strong>та послед<strong>на</strong> плата.<br />
Албанск<strong>и</strong>от Парламент <strong>на</strong> 20 мај 2005 год<strong>и</strong><strong>на</strong> ус<strong>во</strong><strong>и</strong> нов <strong>на</strong>црт-закон, „За дополн<strong>и</strong>телно<br />
соц<strong>и</strong>јално ос<strong>и</strong>гурување <strong>на</strong> <strong>во</strong>ен<strong>и</strong>от перос<strong>на</strong>л <strong>на</strong> AAF <strong>на</strong> Републ<strong>и</strong>ка Албан<strong>и</strong>ја“. 83 Законот<br />
деф<strong>и</strong>н<strong>и</strong>ра з<strong>на</strong>чајн<strong>и</strong> промен<strong>и</strong> <strong>во</strong> доб<strong>и</strong>вањето <strong>на</strong> преод<strong>на</strong>та плата, како <strong>и</strong> <strong>на</strong> предвреме<strong>на</strong>та <strong>и</strong><br />
дополн<strong>и</strong>тел<strong>на</strong>та пенз<strong>и</strong>ја. Според нов<strong>и</strong>от закон, преод<strong>на</strong> плата ќе <strong>и</strong>м се нуд<strong>и</strong> <strong>на</strong> поранешн<strong>и</strong><br />
пр<strong>и</strong>падн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong> <strong>на</strong> арм<strong>и</strong>јата ко<strong>и</strong> служеле <strong>во</strong> AAF <strong>на</strong>д пет год<strong>и</strong>н<strong>и</strong>. Т<strong>и</strong>е <strong>и</strong>маат пра<strong>во</strong> <strong>на</strong> две<br />
<strong>на</strong>градн<strong>и</strong> плат<strong>и</strong> пропорц<strong>и</strong>о<strong>на</strong>лно <strong>на</strong> н<strong>и</strong>вн<strong>и</strong>от ч<strong>и</strong>н <strong>и</strong> 50 отсто од н<strong>и</strong>в<strong>на</strong>та месеч<strong>на</strong> плата за<br />
пер<strong>и</strong>од од две год<strong>и</strong>н<strong>и</strong>. Предвреме<strong>на</strong> пенз<strong>и</strong>ја <strong>и</strong>м се нуд<strong>и</strong> <strong>на</strong> поранешн<strong>и</strong> пр<strong>и</strong>падн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong> <strong>на</strong><br />
арм<strong>и</strong>јата со пом<strong>и</strong><strong>на</strong>т<strong>и</strong> 15 год<strong>и</strong>н<strong>и</strong> <strong>во</strong> служба (12 за жен<strong>и</strong>) ко<strong>и</strong> се <strong>на</strong> <strong>во</strong>зраст од 47 год<strong>и</strong>н<strong>и</strong> (44<br />
за жен<strong>и</strong>). Оваа пенз<strong>и</strong>ја се обезбедува додека поед<strong>и</strong>нецот не се стекне со пра<strong>во</strong>то за редов<strong>на</strong><br />
старос<strong>на</strong> пенз<strong>и</strong>ја. 84 Предвреме<strong>на</strong>та пенз<strong>и</strong>ја <strong>и</strong>знесува 50 отсто од н<strong>и</strong>в<strong>на</strong>та ор<strong>и</strong>г<strong>и</strong><strong>на</strong>л<strong>на</strong><br />
месеч<strong>на</strong> плата, со дополн<strong>и</strong>телн<strong>и</strong> 2 отсто за секоја год<strong>и</strong><strong>на</strong> <strong>во</strong> служба. Дополн<strong>и</strong>тел<strong>на</strong>та<br />
(помош<strong>на</strong>) пенз<strong>и</strong>ја <strong>и</strong>знесува 40 отсто од сумата <strong>на</strong> пол<strong>на</strong>та пенз<strong>и</strong>ја, плус 2 отсто за секоја<br />
год<strong>и</strong><strong>на</strong> <strong>во</strong> служба, незав<strong>и</strong>сно од <strong>во</strong>зраста доколку поед<strong>и</strong>нецот пом<strong>и</strong><strong>на</strong>л 15 год<strong>и</strong>н<strong>и</strong> <strong>во</strong> <strong>во</strong>е<strong>на</strong><br />
31
служба (12 год<strong>и</strong>н<strong>и</strong> за жен<strong>и</strong>). Год<strong>и</strong>шн<strong>и</strong>те трошоц<strong>и</strong> <strong>на</strong> спроведувањето <strong>на</strong> нов<strong>и</strong>от закон<br />
<strong>и</strong>знесуваат 75 м<strong>и</strong>л<strong>и</strong>он<strong>и</strong> лек<strong>и</strong> (720.000 амер<strong>и</strong>канск<strong>и</strong> долар<strong>и</strong>). Нов<strong>и</strong>те закон<strong>и</strong> беа ус<strong>во</strong>ен<strong>и</strong> <strong>во</strong><br />
јануар<strong>и</strong> 2006 год<strong>и</strong><strong>на</strong>, оставајќ<strong>и</strong> сомнеж <strong>во</strong> однос <strong>на</strong> тоа дал<strong>и</strong> ќе <strong>и</strong>ма до<strong>во</strong>лно средства за<br />
н<strong>и</strong>вно целосно спроведување.<br />
Бројот <strong>на</strong> поранешн<strong>и</strong>от <strong>во</strong>ен персо<strong>на</strong>л кој <strong>во</strong> моментот е вклучен <strong>во</strong> програм<strong>и</strong>те за<br />
соц<strong>и</strong>јално ос<strong>и</strong>гурување <strong>и</strong>знесува 12.124; дополн<strong>и</strong>телн<strong>и</strong> 4.876 пр<strong>и</strong>падн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong> <strong>на</strong> в<strong>и</strong>шокот<br />
персо<strong>на</strong>л ќе оста<strong>на</strong>т без помош <strong>на</strong>јмалку до 2006 год<strong>и</strong><strong>на</strong> порад<strong>и</strong> немање потребен работен<br />
стаж. 85<br />
Табела 1: Надоместоц<strong>и</strong> за поранешн<strong>и</strong> пр<strong>и</strong>падн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong> <strong>на</strong> арм<strong>и</strong>јата<br />
Пенз<strong>и</strong>ск<strong>и</strong> <strong>на</strong>доместоц<strong>и</strong> Број <strong>на</strong> персо<strong>на</strong>лот<br />
На преод<strong>на</strong> плата 1.595<br />
На предвреме<strong>на</strong> пенз<strong>и</strong>ја 8.566<br />
На дополн<strong>и</strong>тел<strong>на</strong> пенз<strong>и</strong>ја 1.963<br />
Без помош порад<strong>и</strong> немање работен стаж 4.876<br />
Из<strong>во</strong>р: MO <strong>на</strong> Албан<strong>и</strong>ја, мај 2005 г.<br />
Дополн<strong>и</strong>тел<strong>на</strong>та полза од нов<strong>и</strong>от закон вклучува <strong>и</strong> можност за пр<strong>и</strong>јавување за кред<strong>и</strong>т со<br />
н<strong>и</strong>ска кред<strong>и</strong>т<strong>на</strong> стапка (3 отсто) за купување <strong>и</strong>л<strong>и</strong> за <strong>и</strong>зградба <strong>на</strong> куќа. 86 Ова претставува<br />
забележл<strong>и</strong>ва точка б<strong>и</strong>дејќ<strong>и</strong> <strong>на</strong> оф<strong>и</strong>цер<strong>и</strong>те <strong>на</strong> AAF не <strong>и</strong>м се обезбедува ж<strong>и</strong>веал<strong>и</strong>ште;<br />
акт<strong>и</strong>вн<strong>и</strong>те оф<strong>и</strong>цер<strong>и</strong> мора да земаат под <strong>на</strong>ем станов<strong>и</strong> <strong>и</strong>л<strong>и</strong> куќ<strong>и</strong>. Само мал број млад<strong>и</strong><br />
оф<strong>и</strong>цер<strong>и</strong> ж<strong>и</strong>веат <strong>во</strong> <strong>во</strong>ен<strong>и</strong>те хотел<strong>и</strong> <strong>и</strong>л<strong>и</strong> касарн<strong>и</strong>—објект<strong>и</strong> каде што често нема основн<strong>и</strong><br />
стандард<strong>и</strong> за удобен ж<strong>и</strong><strong>во</strong>т. 87 Меѓутоа, <strong>во</strong> стварноста, само оф<strong>и</strong>цер<strong>и</strong>те со в<strong>и</strong>сок ч<strong>и</strong>н <strong>во</strong><br />
акт<strong>и</strong>в<strong>на</strong>та служба ја уж<strong>и</strong>ваат можноста да доб<strong>и</strong>јат таков кред<strong>и</strong>т откако ќе се пр<strong>и</strong>јават до<br />
посеб<strong>на</strong> ком<strong>и</strong>с<strong>и</strong>ја <strong>на</strong> MO. 88 Поголем<strong>и</strong>от дел од друг<strong>и</strong>те демоб<strong>и</strong>л<strong>и</strong>з<strong>и</strong>ран<strong>и</strong> оф<strong>и</strong>цер<strong>и</strong> немаат<br />
таква помош за ре<strong>и</strong>нтеграц<strong>и</strong>ја.<br />
Освен правн<strong>и</strong>те одредб<strong>и</strong>, претпоставка <strong>на</strong> MO е дека мноз<strong>и</strong>нст<strong>во</strong>то пенз<strong>и</strong>он<strong>и</strong>ран<strong>и</strong> оф<strong>и</strong>цер<strong>и</strong><br />
веќе се <strong>и</strong>нтегр<strong>и</strong>ран<strong>и</strong> <strong>во</strong> ц<strong>и</strong>в<strong>и</strong>лн<strong>и</strong>от ж<strong>и</strong><strong>во</strong>т. 89 Меѓутоа, само 1.862 пенз<strong>и</strong>он<strong>и</strong>ран<strong>и</strong> пр<strong>и</strong>падн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong><br />
<strong>на</strong> персо<strong>на</strong>лот <strong>на</strong>шле вработување со <strong>и</strong>л<strong>и</strong> без помош <strong>на</strong> MO. Голем број од ов<strong>и</strong>е поед<strong>и</strong>нц<strong>и</strong><br />
б<strong>и</strong>ле „ре<strong>и</strong>нтегр<strong>и</strong>ран<strong>и</strong>“ <strong>во</strong> безбедносн<strong>и</strong>от сектор <strong>на</strong> Албан<strong>и</strong>ја, од ко<strong>и</strong> 270 <strong>и</strong>маат ц<strong>и</strong>в<strong>и</strong>л<strong>на</strong><br />
32
поз<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>ја <strong>во</strong> рамк<strong>и</strong>те <strong>на</strong> оружен<strong>и</strong>те с<strong>и</strong>л<strong>и</strong>, 103 <strong>во</strong> рамк<strong>и</strong>те <strong>на</strong> разуз<strong>на</strong>вачката служба, 563 <strong>во</strong><br />
пол<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>ск<strong>и</strong>те ед<strong>и</strong>н<strong>и</strong>ц<strong>и</strong> <strong>на</strong> М<strong>и</strong>н<strong>и</strong>стерст<strong>во</strong>то за јавен поредок (MOPO) <strong>и</strong> 97 <strong>во</strong> одделен<strong>и</strong>јата<br />
<strong>на</strong> државното пра<strong>во</strong>судст<strong>во</strong>. Преоста<strong>на</strong>т<strong>и</strong>те 839 л<strong>и</strong>ца <strong>на</strong>шле работа <strong>во</strong> рамк<strong>и</strong>те <strong>на</strong><br />
локалн<strong>и</strong>те власт<strong>и</strong>, како <strong>и</strong> <strong>во</strong> структур<strong>и</strong>те <strong>на</strong> ф<strong>и</strong><strong>на</strong>нс<strong>и</strong>ск<strong>и</strong>от, образовн<strong>и</strong>от <strong>и</strong> <strong>на</strong> пр<strong>и</strong>ватн<strong>и</strong>от<br />
сектор. 90<br />
Табела 2: Стат<strong>и</strong>ст<strong>и</strong>чк<strong>и</strong> податоц<strong>и</strong> за вработување <strong>на</strong> поранешн<strong>и</strong> пр<strong>и</strong>падн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong> <strong>на</strong> арм<strong>и</strong>јата (1992-2005)<br />
Агенц<strong>и</strong>ја Број <strong>на</strong> пр<strong>и</strong>падн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong><br />
Ц<strong>и</strong>в<strong>и</strong>л<strong>на</strong> функц<strong>и</strong>ја <strong>во</strong> AF/MO 270<br />
М<strong>и</strong>н<strong>и</strong>стерст<strong>во</strong> за јавен поредок 563<br />
Нац<strong>и</strong>о<strong>на</strong>л<strong>на</strong> разуз<strong>на</strong>вачка служба 103<br />
Казнен оддел 80<br />
Судск<strong>и</strong> <strong>и</strong>нст<strong>и</strong>туц<strong>и</strong><strong>и</strong> 10<br />
Градеж<strong>на</strong> пол<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>ја 7<br />
Друг<strong>и</strong> 839<br />
Вкупно 1872 <strong>во</strong>ен<strong>и</strong> л<strong>и</strong>ца<br />
Из<strong>во</strong>р: MO <strong>на</strong> Албан<strong>и</strong>ја <strong>и</strong> друг<strong>и</strong> пресметк<strong>и</strong>, март 2005 г.<br />
Нацрт-програма за профес<strong>и</strong>о<strong>на</strong>лно пре<strong>на</strong>сочување<br />
Над 17.000 оф<strong>и</strong>цер<strong>и</strong> <strong>и</strong> NCO беа отпуштен<strong>и</strong> од <strong>во</strong>е<strong>на</strong>та служба <strong>во</strong> пер<strong>и</strong>одот од 1992 до 2004<br />
год<strong>и</strong><strong>на</strong>, но до неодам<strong>на</strong> MO немаше <strong>на</strong>правено об<strong>и</strong>д<strong>и</strong> за раз<strong>во</strong>ј <strong>на</strong> какв<strong>и</strong> б<strong>и</strong>ло програм<strong>и</strong> за<br />
н<strong>и</strong>в<strong>на</strong> ре<strong>и</strong>нтеграц<strong>и</strong>ја. Прв<strong>и</strong>от <strong>на</strong>пор <strong>во</strong> оваа <strong>на</strong>сока не беше <strong>на</strong>правен од MO, туку од<br />
невлад<strong>и</strong><strong>на</strong>та орган<strong>и</strong>зац<strong>и</strong>ја Албанска атлантска асоц<strong>и</strong>јац<strong>и</strong>ја (AAA). Нацрт-програмата за<br />
профес<strong>и</strong>о<strong>на</strong>лно пре<strong>на</strong>сочување (2003) <strong>на</strong> AAA <strong>и</strong>маше за цел да <strong>и</strong>м се помогне <strong>на</strong> <strong>на</strong>пор<strong>и</strong>те<br />
<strong>на</strong> државата <strong>во</strong> создавањето с<strong>и</strong>стем за соц<strong>и</strong>јал<strong>на</strong> адаптац<strong>и</strong>ја <strong>на</strong> отпуштен<strong>и</strong>от <strong>во</strong>ен<br />
персо<strong>на</strong>л. Основата <strong>на</strong> оваа програма требаше да б<strong>и</strong>де создавањето така<strong>на</strong>речен<strong>и</strong> „центр<strong>и</strong><br />
за профес<strong>и</strong>о<strong>на</strong>лно пре<strong>на</strong>сочување“, ко<strong>и</strong> <strong>и</strong>маа за цел да обезбедат курсев<strong>и</strong> за работ<strong>на</strong><br />
преор<strong>и</strong>ентац<strong>и</strong>ја <strong>во</strong> пет разл<strong>и</strong>чн<strong>и</strong> рег<strong>и</strong>он<strong>и</strong>: Т<strong>и</strong>ра<strong>на</strong>, Скадар, Корча, Ѓ<strong>и</strong>рокастро <strong>и</strong> Вало<strong>на</strong>. 91<br />
Се очекуваше ф<strong>и</strong><strong>на</strong>нс<strong>и</strong>рањето <strong>на</strong> Програмата, проценета <strong>на</strong> 2,8 м<strong>и</strong>л<strong>и</strong>он<strong>и</strong> евра за пер<strong>и</strong>од од<br />
чет<strong>и</strong>р<strong>и</strong> год<strong>и</strong>н<strong>и</strong>, да б<strong>и</strong>де од <strong>на</strong>д<strong>во</strong>решн<strong>и</strong> <strong>и</strong>з<strong>во</strong>р<strong>и</strong>. Програмата требаше да започне со п<strong>и</strong>лотпроект<br />
<strong>во</strong> 2004, но беше одложува<strong>на</strong> <strong>и</strong> конечно откажа<strong>на</strong> порад<strong>и</strong> немање согласност со<br />
MO. 92 Според MO, пр<strong>и</strong>ч<strong>и</strong><strong>на</strong>та што стоеше зад несогласувањето беше в<strong>и</strong>соката стапка <strong>на</strong><br />
33
трошоц<strong>и</strong>те за персо<strong>на</strong>лот за рако<strong>во</strong>дење со програмата, како <strong>и</strong> „н<strong>и</strong>ск<strong>и</strong>от број <strong>на</strong> поранешн<strong>и</strong><br />
пр<strong>и</strong>падн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong> <strong>на</strong> арм<strong>и</strong>јата“ <strong>во</strong> рамк<strong>и</strong>те <strong>на</strong> орган<strong>и</strong>зац<strong>и</strong>јата <strong>на</strong> AAA, што <strong>и</strong> даваше помал<br />
кред<strong>и</strong>б<strong>и</strong>л<strong>и</strong>тет <strong>во</strong> застапувањето <strong>на</strong> <strong>и</strong>нтерес<strong>и</strong>те <strong>на</strong> отпуштен<strong>и</strong>те <strong>во</strong>ен<strong>и</strong> л<strong>и</strong>ца.<br />
Иако <strong>на</strong>црт-програмата за профес<strong>и</strong>о<strong>на</strong>лно пре<strong>на</strong>сочување повеќе беше фокус<strong>и</strong>ра<strong>на</strong> <strong>на</strong><br />
ор<strong>и</strong>ентац<strong>и</strong>јата по зам<strong>и</strong>нување од арм<strong>и</strong>јата <strong>и</strong> бараше <strong>и</strong>змен<strong>и</strong> <strong>во</strong> однос <strong>на</strong> компонент<strong>и</strong>те за<br />
ре<strong>и</strong>нтеграц<strong>и</strong>јата содржан<strong>и</strong> <strong>во</strong> програмата, таа беше ед<strong>и</strong>нствен<strong>и</strong>от план кој го доб<strong>и</strong><br />
вн<strong>и</strong>ман<strong>и</strong>ето <strong>и</strong> поддршката <strong>на</strong> Економската д<strong>и</strong>рекц<strong>и</strong>ја <strong>на</strong> НАТО. 93 Според претседателот <strong>на</strong><br />
AAA, беа потребн<strong>и</strong> <strong>на</strong>јмалку 40 отсто од средствата <strong>на</strong> MO за пр<strong>и</strong>влекување <strong>на</strong><br />
<strong>на</strong>д<strong>во</strong>решн<strong>и</strong> <strong>и</strong>нвест<strong>и</strong>тор<strong>и</strong> за програмата, но <strong>во</strong> реалноста немаше н<strong>и</strong>ту еден до<strong>на</strong>тор кој,<br />
всушност, сакаше да обезбед<strong>и</strong> так<strong>во</strong> ф<strong>и</strong><strong>на</strong>нс<strong>и</strong>рање. НАТО NATO ја поддржуваше<br />
програмата, негов<strong>и</strong>те <strong>на</strong>мер<strong>и</strong> за ф<strong>и</strong><strong>на</strong>нс<strong>и</strong>рање беа м<strong>и</strong>н<strong>и</strong>малн<strong>и</strong>. Исто така, AAA пол<strong>и</strong>т<strong>и</strong>чк<strong>и</strong><br />
беше бл<strong>и</strong>ска со тогаш<strong>на</strong>та опоз<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>о<strong>на</strong> Демократска парт<strong>и</strong>ја <strong>и</strong> според тоа, <strong>и</strong>згледаше дека<br />
<strong>и</strong>ма малку пр<strong>и</strong>ч<strong>и</strong>н<strong>и</strong> тогаш<strong>на</strong>та владејачка Соц<strong>и</strong>јал<strong>и</strong>ст<strong>и</strong>чка парт<strong>и</strong>ја (SP) да ја поддрж<strong>и</strong><br />
програмата. 94<br />
Нацрт-програма за обука <strong>и</strong> <strong>и</strong>нтеграц<strong>и</strong>ја <strong>на</strong> <strong>во</strong>ен<strong>и</strong>от персо<strong>на</strong>л <strong>во</strong> ц<strong>и</strong>в<strong>и</strong>лн<strong>и</strong>от ж<strong>и</strong><strong>во</strong>т<br />
Прек<strong>и</strong>нувањето <strong>на</strong> соработката меѓу MO <strong>и</strong> AAA немаше голем<strong>и</strong> послед<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>. Во времето <strong>на</strong><br />
п<strong>и</strong>шувањето <strong>на</strong> <strong>и</strong>звештајот, акт<strong>и</strong>вност<strong>и</strong>те <strong>на</strong> MO <strong>на</strong> теренот се мошне скромн<strong>и</strong>. Неодам<strong>на</strong><br />
подготве<strong>на</strong>та Програма за обука <strong>и</strong> <strong>и</strong>нтеграц<strong>и</strong>ја <strong>на</strong> арм<strong>и</strong>јата <strong>во</strong> ц<strong>и</strong>в<strong>и</strong>лн<strong>и</strong>от ж<strong>и</strong><strong>во</strong>т е<br />
план<strong>и</strong>ра<strong>на</strong> како заедн<strong>и</strong>чк<strong>и</strong> проект <strong>на</strong> MO <strong>и</strong> <strong>на</strong> М<strong>и</strong>н<strong>и</strong>стерст<strong>во</strong>то за труд <strong>и</strong> прав<strong>и</strong> об<strong>и</strong>д да се<br />
справ<strong>и</strong> со расчекор<strong>и</strong>те <strong>на</strong> Програмата за профес<strong>и</strong>о<strong>на</strong>лно пре<strong>на</strong>сочување <strong>на</strong> AAA. 95 Имено,<br />
сменет е пр<strong>и</strong>одот: соработката меѓу MO <strong>и</strong> М<strong>и</strong>н<strong>и</strong>стерст<strong>во</strong>то за труд се предв<strong>и</strong>дува <strong>во</strong> форма<br />
<strong>на</strong> кор<strong>и</strong>стење <strong>и</strong> <strong>на</strong> одржување <strong>на</strong> 36 веќе постојн<strong>и</strong> рег<strong>и</strong>о<strong>на</strong>лн<strong>и</strong> канцелар<strong>и</strong><strong>и</strong> за вработување.<br />
Нацрт-програмата претставува у<strong>на</strong>предување б<strong>и</strong>дејќ<strong>и</strong> го <strong>и</strong>зразува сфаќањето дека <strong>во</strong><br />
мерк<strong>и</strong>те за обука <strong>и</strong> преквал<strong>и</strong>ф<strong>и</strong>кац<strong>и</strong>ја треба да се земен<strong>и</strong> предв<strong>и</strong>д потреб<strong>и</strong>те <strong>и</strong> барањата <strong>на</strong><br />
пазарот <strong>на</strong> труд. Меѓутоа, од сушт<strong>и</strong>нско з<strong>на</strong>чење е да се создаде долгороч<strong>на</strong> стратег<strong>и</strong>ја за<br />
борба прот<strong>и</strong>в невработеноста, стратег<strong>и</strong>ја каде што програмата за ре<strong>и</strong>нтеграц<strong>и</strong>ја <strong>на</strong><br />
поранешн<strong>и</strong>те пр<strong>и</strong>падн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong> <strong>на</strong> арм<strong>и</strong>јата претставува <strong>и</strong>нтегрален дел. Намерата <strong>на</strong> <strong>на</strong>цртпрограмата<br />
е промов<strong>и</strong>тање <strong>на</strong> самовработувањето <strong>на</strong> демоб<strong>и</strong>л<strong>и</strong>з<strong>и</strong>ран<strong>и</strong>те <strong>во</strong>јн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong> преку<br />
курсев<strong>и</strong> за мал<strong>и</strong> б<strong>и</strong>зн<strong>и</strong>с<strong>и</strong> за тоа како да се доб<strong>и</strong>јат кред<strong>и</strong>т<strong>и</strong>, а се промов<strong>и</strong>ра <strong>и</strong> поголема<br />
транспарентност <strong>и</strong> <strong>и</strong>н<strong>во</strong>лв<strong>и</strong>раност <strong>на</strong> НВО, што се чекор<strong>и</strong> <strong>во</strong> в<strong>и</strong>ст<strong>и</strong>нската <strong>на</strong>сока. Според<br />
34
<strong>на</strong>цртот, Одборот <strong>и</strong> рако<strong>во</strong>дн<strong>и</strong>от персо<strong>на</strong>л ќе ја споделат одго<strong>во</strong>рноста со невлад<strong>и</strong>н<strong>и</strong>те<br />
орган<strong>и</strong>зац<strong>и</strong><strong>и</strong> <strong>и</strong> со <strong>на</strong>д<strong>во</strong>решн<strong>и</strong> експерт<strong>и</strong> <strong>во</strong> д<strong>и</strong>зајн<strong>и</strong>рањето <strong>и</strong> кре<strong>и</strong>рањето <strong>на</strong> програм<strong>и</strong>те за<br />
ре<strong>и</strong>нтеграц<strong>и</strong>ја. Барањата за ф<strong>и</strong><strong>на</strong>нс<strong>и</strong>рање пр<strong>и</strong>бл<strong>и</strong>жно <strong>и</strong>знесуваат 100.000 евра, што е<br />
скромно <strong>во</strong> споредба со тр<strong>и</strong> м<strong>и</strong>л<strong>и</strong>он<strong>и</strong> евра побаран<strong>и</strong> за <strong>на</strong>црт-програмата <strong>на</strong> AAA.<br />
Практ<strong>и</strong>чн<strong>и</strong>те чекор<strong>и</strong> <strong>на</strong> структурата <strong>на</strong> проектот се составен<strong>и</strong> од две фаз<strong>и</strong>. Според MO,<br />
првата фаза е <strong>во</strong> тек <strong>и</strong> вклучува краткорочн<strong>и</strong> курсев<strong>и</strong> ко<strong>и</strong> г<strong>и</strong> обезбедува <strong>и</strong>склуч<strong>и</strong><strong>во</strong> MO.<br />
Табела 3: Фаза I<br />
Курс Број <strong>на</strong> учесн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong> Терм<strong>и</strong>н (2005)<br />
3-месечен курс за англ<strong>и</strong>ск<strong>и</strong><br />
јаз<strong>и</strong>к (2)<br />
30 (15 + 15) март-мај<br />
септембар-новембар<br />
Курс за компјутер<strong>и</strong> (2) 20 (10+10) апр<strong>и</strong>л <strong>и</strong> јун<strong>и</strong><br />
Курс за лаборатор<strong>и</strong>ск<strong>и</strong><br />
ас<strong>и</strong>стент<br />
15 мај-јун<strong>и</strong><br />
Курс за <strong>во</strong>зач<strong>и</strong> 8 март-мај<br />
Курс за механ<strong>и</strong>чар<strong>и</strong> 12 септемвр<strong>и</strong>-октомвр<strong>и</strong><br />
Курс за контролор<strong>и</strong> <strong>на</strong><br />
<strong>во</strong>здушн<strong>и</strong>от сообраќај<br />
10 апр<strong>и</strong>л-мај<br />
Курс за метеоролоз<strong>и</strong> 10 апр<strong>и</strong>л-мај<br />
Из<strong>во</strong>р: MO <strong>на</strong> Албан<strong>и</strong>ја 96<br />
Се план<strong>и</strong>ра бројот <strong>на</strong> л<strong>и</strong>цата ко<strong>и</strong> се обучуван<strong>и</strong> <strong>на</strong> таков <strong>на</strong>ч<strong>и</strong>н да дост<strong>и</strong>гне 130. Ова ќе ч<strong>и</strong>н<strong>и</strong><br />
1.975.000 лек<strong>и</strong> (околу 20.000 амер<strong>и</strong>канск<strong>и</strong> долар<strong>и</strong>) од в<strong>на</strong>трешн<strong>и</strong> средства. Фазата II треба<br />
да понуд<strong>и</strong> курсев<strong>и</strong> за делов<strong>на</strong> адм<strong>и</strong>н<strong>и</strong>страц<strong>и</strong>ја, <strong>и</strong>тал<strong>и</strong>јанск<strong>и</strong> јаз<strong>и</strong>к, топограф<strong>и</strong>ја,<br />
ф<strong>и</strong><strong>на</strong>нс<strong>и</strong>рање мал<strong>и</strong> б<strong>и</strong>зн<strong>и</strong>с<strong>и</strong>, поправање <strong>на</strong> електр<strong>и</strong>чн<strong>и</strong> апарат<strong>и</strong>, авто серв<strong>и</strong>с, <strong>во</strong>до<strong>во</strong>дџ<strong>и</strong>ск<strong>и</strong><br />
работ<strong>и</strong>, кроење <strong>и</strong> ш<strong>и</strong>ење, компјутер<strong>и</strong>, секретар<strong>и</strong> <strong>и</strong> козмет<strong>и</strong>чар<strong>и</strong>. Се план<strong>и</strong>ра втората фаза<br />
да ја обезбед<strong>и</strong> М<strong>и</strong>н<strong>и</strong>стерст<strong>во</strong>то за труд <strong>и</strong> соц<strong>и</strong>јалн<strong>и</strong> работ<strong>и</strong>, но потребн<strong>и</strong> се дополн<strong>и</strong>телн<strong>и</strong><br />
средства од Владата <strong>и</strong> од друг<strong>и</strong> до<strong>на</strong>тор<strong>и</strong>. Меѓутоа, <strong>и</strong>ма слаб<strong>и</strong> <strong>и</strong>зглед<strong>и</strong> за вработување <strong>на</strong><br />
учесн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>те <strong>во</strong> двете сер<strong>и</strong><strong>и</strong> курсев<strong>и</strong>. 97 Ов<strong>и</strong>е две фаз<strong>и</strong>, според тоа, можат да се сметаат за<br />
мал пр<strong>и</strong>донес од стра<strong>на</strong> <strong>на</strong> MO за започнување <strong>и</strong> пр<strong>и</strong>влекување <strong>на</strong>д<strong>во</strong>решн<strong>и</strong> ф<strong>и</strong><strong>на</strong>нс<strong>и</strong>ск<strong>и</strong><br />
средства <strong>во</strong> подоцнеж<strong>на</strong> фаза.<br />
35
Нацрт-програмата не вклучува оп<strong>и</strong>с <strong>на</strong> трошоц<strong>и</strong>те за план<strong>и</strong>ран<strong>и</strong>те акт<strong>и</strong>вност<strong>и</strong> <strong>и</strong><br />
про<strong>и</strong>з<strong>во</strong>д<strong>и</strong>; всушност, многу акт<strong>и</strong>вност<strong>и</strong> се план<strong>и</strong>раат без конкретен оп<strong>и</strong>с <strong>на</strong> терм<strong>и</strong>н<strong>и</strong>те.<br />
Нема податоц<strong>и</strong> за тоа колку долго ќе трае подготв<strong>и</strong>тел<strong>на</strong>та фаза <strong>и</strong> колку време ќе б<strong>и</strong>де<br />
потребно за обука <strong>на</strong> персо<strong>на</strong>лот. Исто така, не постојат јасн<strong>и</strong> показател<strong>и</strong> <strong>на</strong> успех.<br />
Меѓутоа, <strong>во</strong> јун<strong>и</strong> 2005 год<strong>и</strong><strong>на</strong> беше форм<strong>и</strong>ра<strong>на</strong> заедн<strong>и</strong>чка работ<strong>на</strong> група од стра<strong>на</strong> <strong>на</strong><br />
М<strong>и</strong>н<strong>и</strong>стерст<strong>во</strong>то за одбра<strong>на</strong>, М<strong>и</strong>н<strong>и</strong>стерст<strong>во</strong>то за соц<strong>и</strong>јалн<strong>и</strong> прашања <strong>и</strong> Нац<strong>и</strong>о<strong>на</strong>лното<br />
здружен<strong>и</strong>е <strong>на</strong> <strong>во</strong>ен<strong>и</strong>те резерв<strong>и</strong>ст<strong>и</strong> (NAMRA) за да се „<strong>и</strong>дент<strong>и</strong>ф<strong>и</strong>куваат в<strong>и</strong>ст<strong>и</strong>нск<strong>и</strong>те<br />
квал<strong>и</strong>ф<strong>и</strong>кац<strong>и</strong><strong>и</strong> <strong>во</strong> согласност со категор<strong>и</strong><strong>и</strong>те <strong>на</strong> <strong>во</strong>ен<strong>и</strong>от персо<strong>на</strong>л кој треба да се <strong>на</strong>мал<strong>и</strong>“ <strong>и</strong><br />
да се „оце<strong>на</strong>т трошоц<strong>и</strong>те за едно л<strong>и</strong>це за секој курс“. 98<br />
Акт<strong>и</strong>вност<strong>и</strong> <strong>на</strong> НВО<br />
Акт<strong>и</strong>вност<strong>и</strong>те <strong>на</strong> невлад<strong>и</strong>н<strong>и</strong>от сектор за ре<strong>и</strong>нтеграц<strong>и</strong>ја <strong>на</strong> поранешн<strong>и</strong>те пр<strong>и</strong>падн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong> <strong>на</strong><br />
<strong>во</strong>ен<strong>и</strong>от персо<strong>на</strong>л се скромн<strong>и</strong>, но споредено со капац<strong>и</strong>тет<strong>и</strong>те <strong>на</strong> MO се ч<strong>и</strong>н<strong>и</strong> дека т<strong>и</strong>е се<br />
пофокус<strong>и</strong>ран<strong>и</strong>. 99 Иако MO е согласно да соработува со НВО <strong>и</strong> со здружен<strong>и</strong>јата <strong>на</strong><br />
поранешн<strong>и</strong>те <strong>во</strong>јн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>, тоа <strong>и</strong>ма с<strong>во</strong><strong>и</strong> „преференц<strong>и</strong><strong>и</strong>“. На пр<strong>и</strong>мер, Нац<strong>и</strong>о<strong>на</strong>лн<strong>и</strong>от центар за<br />
дем<strong>и</strong>л<strong>и</strong>тар<strong>и</strong>зац<strong>и</strong>ја (NDC) е спец<strong>и</strong>јал<strong>и</strong>з<strong>и</strong>ран за прашања <strong>на</strong> мало <strong>и</strong> лесно оружје (SALW),<br />
ослободување од мун<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>јата <strong>и</strong> преквал<strong>и</strong>ф<strong>и</strong>кац<strong>и</strong>ја. Оваа НВО го <strong>и</strong>ма вн<strong>и</strong>ман<strong>и</strong>ето, <strong>и</strong> што<br />
уште поважно, ф<strong>и</strong><strong>на</strong>нс<strong>и</strong>ската поддршка <strong>на</strong> амбасадата <strong>на</strong> САД <strong>во</strong> Т<strong>и</strong>ра<strong>на</strong>. MO гледа <strong>на</strong><br />
NDC како <strong>на</strong> „в<strong>и</strong>ст<strong>и</strong>нск<strong>и</strong>“ претставн<strong>и</strong>к <strong>на</strong> <strong>и</strong>нтерес<strong>и</strong>те <strong>на</strong> поранешн<strong>и</strong>те <strong>во</strong>јн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>; тоа е<br />
<strong>на</strong>јголемото здружен<strong>и</strong>е <strong>на</strong> поранешн<strong>и</strong> пр<strong>и</strong>падн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong> <strong>на</strong> <strong>во</strong>ен<strong>и</strong>от персо<strong>на</strong>л, со 250 поранешн<strong>и</strong><br />
оф<strong>и</strong>цер<strong>и</strong>. 100 NDC спроведе „образовен проект за под<strong>и</strong>гање <strong>на</strong> свеста за SALW“, пр<strong>и</strong> што<br />
беа вработен<strong>и</strong> чет<strong>во</strong>р<strong>и</strong>ца поранешн<strong>и</strong> оф<strong>и</strong>цер<strong>и</strong>. Исто така, NDC нуд<strong>и</strong> курсев<strong>и</strong> за „обука <strong>на</strong><br />
обучувач<strong>и</strong>“ <strong>и</strong> курсев<strong>и</strong> за „компјутерска обука“ за <strong>и</strong>дн<strong>и</strong> проект<strong>и</strong> за соб<strong>и</strong>рање оружје <strong>и</strong><br />
отстранување <strong>на</strong> мун<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>јата. На ов<strong>и</strong>е курсев<strong>и</strong> се подготвуваат 25 до 29 поранешн<strong>и</strong><br />
оф<strong>и</strong>цер<strong>и</strong> за работа <strong>на</strong> безбедно ракување со мун<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>јата <strong>и</strong> лесното оружје <strong>и</strong> за<br />
меѓу<strong>на</strong>рдното законодавст<strong>во</strong> за ун<strong>и</strong>штување <strong>на</strong> SALW.<br />
Друго здружен<strong>и</strong>е, кое неформално е <strong>и</strong>н<strong>во</strong>лв<strong>и</strong>рано <strong>во</strong> поддршката <strong>на</strong> поранешн<strong>и</strong>те оф<strong>и</strong>цер<strong>и</strong><br />
е Нац<strong>и</strong>о<strong>на</strong>лното здружен<strong>и</strong>е <strong>на</strong> <strong>во</strong>ен<strong>и</strong>те резерв<strong>и</strong>ст<strong>и</strong> (NAMRA). 101 NAMRA не е само<br />
претпоч<strong>и</strong>тан партнер <strong>на</strong> MO туку дур<strong>и</strong> <strong>и</strong>ма <strong>и</strong> с<strong>во</strong>ја канцелар<strong>и</strong>ја <strong>во</strong> сед<strong>и</strong>штето <strong>на</strong> MO <strong>и</strong><br />
мрежа од 70 до 80 резервн<strong>и</strong> оф<strong>и</strong>цер<strong>и</strong> н<strong>и</strong>з целата земја. 102 NAMRA се об<strong>и</strong>дува да лоб<strong>и</strong>ра за<br />
36
поранешн<strong>и</strong>те пр<strong>и</strong>падн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong> <strong>на</strong> <strong>во</strong>ен<strong>и</strong>от персо<strong>на</strong>л нудејќ<strong>и</strong> правн<strong>и</strong> совет<strong>и</strong> за пенз<strong>и</strong>ск<strong>и</strong><br />
прашања. Во отсуст<strong>во</strong> <strong>на</strong> држав<strong>на</strong> поддршка, NAMRA се об<strong>и</strong>дува <strong>и</strong> да помогне за<br />
вработување <strong>на</strong> резервн<strong>и</strong>те оф<strong>и</strong>цер<strong>и</strong> преку л<strong>и</strong>чн<strong>и</strong> мреж<strong>и</strong> <strong>во</strong> безбедносн<strong>и</strong>от <strong>и</strong> <strong>во</strong> цар<strong>и</strong>нск<strong>и</strong>от<br />
сектор.<br />
З<strong>на</strong>чај<strong>на</strong> цел <strong>на</strong> реформата од 1995-2000 год<strong>и</strong><strong>на</strong> беше да <strong>и</strong>м се понуд<strong>и</strong> <strong>на</strong> нов<strong>и</strong>те <strong>во</strong>ен<strong>и</strong><br />
оф<strong>и</strong>цер<strong>и</strong> можност да се стек<strong>на</strong>т со ун<strong>и</strong>верз<strong>и</strong>тетска д<strong>и</strong>плома. Беше зам<strong>и</strong>слено оф<strong>и</strong>цер<strong>и</strong>те да<br />
го доб<strong>и</strong>јат о<strong>во</strong>ј степен <strong>на</strong> образован<strong>и</strong>е со завршување <strong>на</strong> Вое<strong>на</strong>та академ<strong>и</strong>ја „Скендербег“<br />
како редовн<strong>и</strong> <strong>и</strong>л<strong>и</strong> <strong>во</strong>нредн<strong>и</strong> студент<strong>и</strong>. Меѓутоа, порад<strong>и</strong> в<strong>и</strong>сок<strong>и</strong>те трошоц<strong>и</strong> <strong>и</strong> чест<strong>и</strong>те<br />
прек<strong>и</strong>н<strong>и</strong> <strong>на</strong> студ<strong>и</strong><strong>и</strong>те од <strong>во</strong>нредн<strong>и</strong>те студент<strong>и</strong>, не беше можно да се оствар<strong>и</strong> оваа цел. 103 Но,<br />
сè уште останува <strong>и</strong>зборот за школување <strong>на</strong> в<strong>и</strong>сокообразов<strong>на</strong> <strong>и</strong>нст<strong>и</strong>туц<strong>и</strong>ја – <strong>и</strong>ма можност<strong>и</strong><br />
за студ<strong>и</strong>рање за <strong>и</strong>дн<strong>и</strong> ц<strong>и</strong>в<strong>и</strong>лн<strong>и</strong> работн<strong>и</strong> места преку в<strong>и</strong>кенд курсев<strong>и</strong> <strong>на</strong> ун<strong>и</strong>верз<strong>и</strong>тет<strong>и</strong>те <strong>во</strong><br />
Т<strong>и</strong>ра<strong>на</strong>, Скадар, Вало<strong>на</strong> <strong>и</strong> Елбасан. Акт<strong>и</strong>вн<strong>и</strong>те <strong>и</strong> пенз<strong>и</strong>он<strong>и</strong>ран<strong>и</strong>те оф<strong>и</strong>цер<strong>и</strong>, <strong>и</strong>сто така,<br />
<strong>и</strong>маат можност да се стек<strong>на</strong>т со д<strong>и</strong>плом<strong>и</strong> по економ<strong>и</strong>ја, нов<strong>и</strong><strong>на</strong>рст<strong>во</strong> <strong>и</strong>л<strong>и</strong> пра<strong>во</strong> по пат <strong>на</strong><br />
в<strong>и</strong>кенд курсев<strong>и</strong> <strong>во</strong> текот <strong>на</strong> чет<strong>и</strong>р<strong>и</strong> год<strong>и</strong>н<strong>и</strong>. 104 За жал, трошоц<strong>и</strong>те <strong>на</strong> вак<strong>во</strong>то образован<strong>и</strong>е се<br />
мошне голем<strong>и</strong>, 700 амер<strong>и</strong>канск<strong>и</strong> долар<strong>и</strong> год<strong>и</strong>шно, што еден акт<strong>и</strong>вен <strong>и</strong>л<strong>и</strong> пенз<strong>и</strong>он<strong>и</strong>ран<br />
оф<strong>и</strong>цер може да не е <strong>во</strong> состојба да с<strong>и</strong> го доз<strong>во</strong>л<strong>и</strong>. Исто така, в<strong>и</strong>соката стапка <strong>на</strong><br />
невработеност <strong>во</strong> Албан<strong>и</strong>ја не <strong>на</strong>вестува добро дур<strong>и</strong> <strong>и</strong> за он<strong>и</strong>е со ун<strong>и</strong>верз<strong>и</strong>тетска д<strong>и</strong>плома.<br />
Во ед<strong>на</strong> таква с<strong>и</strong>туац<strong>и</strong>ја, тешко може да се доб<strong>и</strong>е ш<strong>и</strong>рока јав<strong>на</strong> поддршка за посебн<strong>и</strong>от<br />
третман <strong>на</strong> поранешн<strong>и</strong>те <strong>во</strong>ен<strong>и</strong> л<strong>и</strong>ца <strong>во</strong> ед<strong>на</strong> толку с<strong>и</strong>ромаш<strong>на</strong> земја со 17 отсто<br />
невработеност. 105 Како резултат <strong>на</strong> ов<strong>и</strong>е фактор<strong>и</strong> поранешн<strong>и</strong>те пр<strong>и</strong>падн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong> <strong>на</strong> албанската<br />
арм<strong>и</strong>ја генерално се разочаран<strong>и</strong> порад<strong>и</strong> немањето помош за ре<strong>и</strong>нтеграц<strong>и</strong>ја од Владата.<br />
Албанската арм<strong>и</strong>ја го преж<strong>и</strong>веа колапсот <strong>на</strong> соц<strong>и</strong>јал<strong>и</strong>змот, за разл<strong>и</strong>ка од поранешн<strong>и</strong>от<br />
апарат за државно план<strong>и</strong>рање <strong>на</strong> Комун<strong>и</strong>ст<strong>и</strong>чката парт<strong>и</strong>ја. Нац<strong>и</strong>о<strong>на</strong>лн<strong>и</strong>те арм<strong>и</strong><strong>и</strong> се<br />
прет<strong>во</strong>р<strong>и</strong>ја <strong>во</strong> с<strong>и</strong>мбол<strong>и</strong> <strong>на</strong> државн<strong>и</strong>шт<strong>во</strong>то, <strong>на</strong> <strong>на</strong>ц<strong>и</strong>о<strong>на</strong>л<strong>на</strong>та незав<strong>и</strong>сност <strong>и</strong> <strong>на</strong> моќта. Од<br />
оваа глед<strong>на</strong> точка, демоб<strong>и</strong>л<strong>и</strong>зац<strong>и</strong>јата <strong>и</strong> ре<strong>и</strong>нтеграц<strong>и</strong>јата <strong>на</strong> пенз<strong>и</strong>он<strong>и</strong>ран<strong>и</strong>те оф<strong>и</strong>цер<strong>и</strong> б<strong>и</strong><br />
требала да <strong>и</strong>н<strong>во</strong>лв<strong>и</strong>ра создвање <strong>на</strong> нов<strong>и</strong> општествен<strong>и</strong> улог<strong>и</strong>, мреж<strong>и</strong>, профес<strong>и</strong>о<strong>на</strong>лн<strong>и</strong><br />
<strong>и</strong>дент<strong>и</strong>тет<strong>и</strong>, како <strong>и</strong> помагање <strong>на</strong> оф<strong>и</strong>цер<strong>и</strong>те да го <strong>на</strong>дм<strong>и</strong><strong>на</strong>т пс<strong>и</strong>холошк<strong>и</strong>от стрес. Меѓутоа,<br />
ре<strong>и</strong>нтеграц<strong>и</strong>јата бара <strong>и</strong> повторно конц<strong>и</strong>п<strong>и</strong>рање <strong>на</strong> <strong>во</strong>е<strong>на</strong>та <strong>и</strong>нст<strong>и</strong>туц<strong>и</strong>ја, за што е потребен<br />
јавен д<strong>и</strong>јалог <strong>и</strong> учест<strong>во</strong> <strong>на</strong> пол<strong>и</strong>т<strong>и</strong>чк<strong>и</strong>те парт<strong>и</strong><strong>и</strong> <strong>и</strong> <strong>на</strong> мед<strong>и</strong>ум<strong>и</strong>те. Треба да се <strong>и</strong>зработ<strong>и</strong><br />
<strong>на</strong>ц<strong>и</strong>о<strong>на</strong>л<strong>на</strong> стратег<strong>и</strong>ја за ре<strong>и</strong>нтеграц<strong>и</strong>ја <strong>на</strong> поранешн<strong>и</strong>те <strong>во</strong>ен<strong>и</strong> л<strong>и</strong>ца со поставување <strong>на</strong><br />
следн<strong>и</strong>те прашања: дал<strong>и</strong> поранешн<strong>и</strong>те <strong>во</strong>ен<strong>и</strong> л<strong>и</strong>ца од Албан<strong>и</strong>ја треба да се <strong>и</strong>нтегр<strong>и</strong>раат <strong>во</strong><br />
37
ц<strong>и</strong>в<strong>и</strong>лн<strong>и</strong>от ж<strong>и</strong><strong>во</strong>т <strong>и</strong> да го поддржуваат државн<strong>и</strong>от с<strong>и</strong>стем за соц<strong>и</strong>јал<strong>на</strong> зашт<strong>и</strong>та со плаќање<br />
<strong>на</strong> даноц<strong>и</strong>; <strong>и</strong>л<strong>и</strong>, пак, т<strong>и</strong>е треба да б<strong>и</strong>дат зашт<strong>и</strong>тен<strong>и</strong> од о<strong>во</strong>ј с<strong>и</strong>стем? Се ч<strong>и</strong>н<strong>и</strong> дека<br />
албанското MO, со <strong>на</strong>дградување <strong>на</strong> законот за пенз<strong>и</strong>он<strong>и</strong>рање ја претпоч<strong>и</strong>та втората<br />
опц<strong>и</strong>ја. До денес, <strong>на</strong>црт-програмата останува <strong>во</strong> подготв<strong>и</strong>тел<strong>на</strong>та фаза <strong>и</strong> се фокус<strong>и</strong>ра само<br />
<strong>на</strong> постарм<strong>и</strong>ска ор<strong>и</strong>ентац<strong>и</strong>ја без убедл<strong>и</strong>в<strong>и</strong> компонент<strong>и</strong> за ре<strong>и</strong>нтеграц<strong>и</strong>ја. За подобрување<br />
<strong>на</strong> ваквата состојба, доколку посто<strong>и</strong> подготвеност, препорачл<strong>и</strong><strong>во</strong> е да се проучат шем<strong>и</strong>те<br />
<strong>на</strong> пр<strong>и</strong>способување <strong>на</strong> пазарот <strong>на</strong> труд <strong>на</strong> он<strong>и</strong>е <strong>во</strong>ен<strong>и</strong> л<strong>и</strong>ца ко<strong>и</strong> беа отпуштен<strong>и</strong> по 1993<br />
год<strong>и</strong><strong>на</strong> <strong>и</strong> соодветно да се <strong>и</strong>змен<strong>и</strong> ф<strong>и</strong><strong>на</strong>л<strong>на</strong>та верз<strong>и</strong>ја <strong>на</strong> <strong>на</strong>црт-програмата. Цел<strong>и</strong>те <strong>на</strong> која<br />
б<strong>и</strong>ло потенц<strong>и</strong>јал<strong>на</strong> програма мора јасно да се формул<strong>и</strong>ран<strong>и</strong>, особено <strong>во</strong> однос <strong>на</strong><br />
поед<strong>и</strong>нечн<strong>и</strong>те овластувања <strong>и</strong> мора да се одржуваат ветувањата. Таа е <strong>и</strong>сто така важ<strong>на</strong> за<br />
кред<strong>и</strong>б<strong>и</strong>л<strong>и</strong>тетот <strong>на</strong> програмата, <strong>и</strong> според тоа, <strong>и</strong> за пр<strong>и</strong>влечноста за <strong>на</strong>д<strong>во</strong>решн<strong>и</strong> партнер<strong>и</strong>.<br />
Исто така, се препорачува <strong>и</strong>нтелектуал<strong>на</strong>та поддршка <strong>на</strong> меѓу<strong>на</strong>родн<strong>и</strong>те орган<strong>и</strong>зац<strong>и</strong><strong>и</strong>, ко<strong>и</strong><br />
помагаат со олеснување <strong>на</strong> работата <strong>на</strong> ш<strong>и</strong>рок спектар б<strong>и</strong>латералн<strong>и</strong> средб<strong>и</strong> <strong>и</strong> работн<strong>и</strong><br />
груп<strong>и</strong> за прашања <strong>на</strong> ре<strong>и</strong>нтеграц<strong>и</strong>јата, да се земе како можен <strong>и</strong>з<strong>во</strong>р <strong>на</strong> ф<strong>и</strong><strong>на</strong>нс<strong>и</strong>рање,<br />
презент<strong>и</strong>рајќ<strong>и</strong> <strong>и</strong>м убедл<strong>и</strong>в<strong>и</strong> аргумент<strong>и</strong> <strong>и</strong> реалн<strong>и</strong> модел<strong>и</strong> за ре<strong>и</strong>нтеграц<strong>и</strong>ја.<br />
Конверз<strong>и</strong>ја <strong>на</strong> баз<strong>и</strong>те: Повторно кор<strong>и</strong>стење <strong>и</strong> осовременување<br />
Албан<strong>и</strong>ја сè уште <strong>и</strong>ма децентрал<strong>и</strong>з<strong>и</strong>ран с<strong>и</strong>стем <strong>на</strong> одбра<strong>на</strong>та. Пред проме<strong>на</strong>та <strong>на</strong> реж<strong>и</strong>мот<br />
земјата <strong>и</strong>маше околу 2.000 <strong>во</strong>ен<strong>и</strong> локал<strong>и</strong>тет<strong>и</strong> посветен<strong>и</strong> <strong>на</strong> тер<strong>и</strong>тор<strong>и</strong>јал<strong>на</strong>та одбра<strong>на</strong>, од<br />
ко<strong>и</strong> повеќето <strong>и</strong> пр<strong>и</strong>паѓаа <strong>на</strong> арм<strong>и</strong>јата. 106 Во моментот, вкупн<strong>и</strong>от број <strong>на</strong> <strong>во</strong>ен<strong>и</strong>те<br />
локал<strong>и</strong>тет<strong>и</strong>, контролн<strong>и</strong>те пунктов<strong>и</strong> <strong>и</strong> <strong>и</strong>нсталац<strong>и</strong><strong>и</strong> <strong>и</strong>знесува 1.117. Се план<strong>и</strong>ра меѓу 586 <strong>и</strong><br />
600 <strong>во</strong>ен<strong>и</strong> локал<strong>и</strong>тет<strong>и</strong> да се ослободат <strong>и</strong> трансформ<strong>и</strong>раат <strong>во</strong> бл<strong>и</strong>ска <strong>и</strong>дн<strong>и</strong><strong>на</strong>.. 107<br />
План<strong>и</strong>рањето <strong>на</strong> конверз<strong>и</strong>јата <strong>на</strong> <strong>во</strong>ен<strong>и</strong>от <strong>и</strong>мот започ<strong>на</strong> <strong>во</strong> 1992 год<strong>и</strong><strong>на</strong>, но беа <strong>на</strong>правен<strong>и</strong><br />
малку конкретн<strong>и</strong> чекор<strong>и</strong>. Во <strong>и</strong>зм<strong>и</strong><strong>на</strong>т<strong>и</strong>те тр<strong>и</strong> год<strong>и</strong>н<strong>и</strong> MO пом<strong>и</strong>нува н<strong>и</strong>з процес <strong>на</strong><br />
рег<strong>и</strong>стр<strong>и</strong>рање <strong>на</strong> севкупн<strong>и</strong>от <strong>во</strong>ен <strong>и</strong>мот <strong>и</strong> спроведува ф<strong>и</strong>з<strong>и</strong>б<strong>и</strong>л<strong>и</strong>т<strong>и</strong> студ<strong>и</strong>ја за <strong>и</strong>зглед<strong>и</strong>те за<br />
конверз<strong>и</strong>ја <strong>на</strong> баз<strong>и</strong>те. Според оф<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>јалн<strong>и</strong> л<strong>и</strong>ца од MO, Нацрт-планот за конверз<strong>и</strong>ја<br />
вклучува <strong>и</strong> Програма за конверз<strong>и</strong>ја <strong>на</strong> <strong>во</strong>ен<strong>и</strong>от <strong>и</strong>мот до 2010 год<strong>и</strong><strong>на</strong>, но <strong>во</strong> времето <strong>на</strong><br />
п<strong>и</strong>шувањето <strong>на</strong> о<strong>во</strong>ј <strong>и</strong>звештај не беше можен пр<strong>и</strong>стап до документот. 108 Иако Нацртпланот<br />
за конверз<strong>и</strong>ја требаше да пом<strong>и</strong>не н<strong>и</strong>з Собран<strong>и</strong>ето кон крајот <strong>на</strong> 2005 год<strong>и</strong><strong>на</strong>, до<br />
апр<strong>и</strong>л 2006 год<strong>и</strong><strong>на</strong> тој сè уште чекаше <strong>на</strong> ус<strong>во</strong>јување. Исто така, нема многу <strong>на</strong>деж за<br />
транспарентност, б<strong>и</strong>дејќ<strong>и</strong> беше <strong>на</strong>јавено дека планот ќе б<strong>и</strong>де делумно доверл<strong>и</strong>в. 109 Според<br />
MO, треба да се трансформ<strong>и</strong>раат с<strong>и</strong>те в<strong>и</strong>дов<strong>и</strong> баз<strong>и</strong>: <strong>во</strong>здухопловн<strong>и</strong> баз<strong>и</strong>, поморск<strong>и</strong> баз<strong>и</strong> <strong>и</strong><br />
38
копнен<strong>и</strong> баз<strong>и</strong>. 110 Земен<strong>и</strong> с<strong>и</strong>те заедно, MO проценува дека ќе се <strong>и</strong>зврш<strong>и</strong> трансфер <strong>на</strong> околу<br />
2100 ха <strong>во</strong>ен <strong>и</strong>мот. 111<br />
Сл<strong>и</strong>чно <strong>на</strong> голем број земј<strong>и</strong> соочен<strong>и</strong> со потребата за конверз<strong>и</strong>ја <strong>на</strong> баз<strong>и</strong>те, MO е <strong>во</strong>дечката<br />
агенц<strong>и</strong>ја. Тоа спроведува ф<strong>и</strong>з<strong>и</strong>б<strong>и</strong>л<strong>и</strong>т<strong>и</strong> студ<strong>и</strong><strong>и</strong>, подготвува <strong>на</strong>црт-планов<strong>и</strong> <strong>и</strong> ќе б<strong>и</strong>де<br />
одго<strong>во</strong>рно за н<strong>и</strong>вното спроведување. MO првенствено е задолжено за повторно кор<strong>и</strong>стење<br />
<strong>и</strong>л<strong>и</strong> мод<strong>и</strong>ф<strong>и</strong>кац<strong>и</strong>ја <strong>на</strong> <strong>во</strong>ен<strong>и</strong>те локал<strong>и</strong>тет<strong>и</strong>. 112 Меѓутоа, откако м<strong>и</strong>н<strong>и</strong>стерот за одбра<strong>на</strong> ќе<br />
донесе соодвет<strong>на</strong> одлука, одго<strong>во</strong>рноста се пренесува <strong>на</strong> Нац<strong>и</strong>о<strong>на</strong>л<strong>на</strong>та агенц<strong>и</strong>ја за<br />
пр<strong>и</strong>ват<strong>и</strong>зац<strong>и</strong>ја која <strong>и</strong>ма пра<strong>во</strong> да орган<strong>и</strong>з<strong>и</strong>ра аукц<strong>и</strong>ја. 113<br />
Акт<strong>и</strong>вност<strong>и</strong>те за конверз<strong>и</strong>ја г<strong>и</strong> вклучуваат следн<strong>и</strong>те в<strong>и</strong>дов<strong>и</strong>: повторно кор<strong>и</strong>стење од стра<strong>на</strong><br />
<strong>на</strong> арм<strong>и</strong>јата; ж<strong>и</strong>веал<strong>и</strong>шта за оф<strong>и</strong>цер<strong>и</strong>; трансфер <strong>на</strong> локалн<strong>и</strong>те власт<strong>и</strong>; трансфер <strong>на</strong> друг<strong>и</strong><br />
државн<strong>и</strong> власт<strong>и</strong>; пр<strong>и</strong>ват<strong>и</strong>зац<strong>и</strong>ја; <strong>и</strong>здавање под <strong>на</strong>ем; <strong>и</strong> зат<strong>во</strong>рање/ун<strong>и</strong>штување. 114<br />
Осовременувањето <strong>на</strong> AAF претставува акт<strong>и</strong>в<strong>и</strong>рачка с<strong>и</strong>ла за продажба <strong>и</strong>л<strong>и</strong> за трансфер <strong>на</strong><br />
<strong>во</strong>ен<strong>и</strong>от <strong>и</strong>мот. Во Албан<strong>и</strong>ја, севкупн<strong>и</strong>от процес <strong>на</strong> реорган<strong>и</strong>зац<strong>и</strong>ја <strong>на</strong> баз<strong>и</strong>те—вклучувајќ<strong>и</strong><br />
<strong>и</strong> зголеме<strong>на</strong> употреба <strong>на</strong> локац<strong>и</strong><strong>и</strong>те за <strong>во</strong>ен<strong>и</strong> цел<strong>и</strong>—се <strong>на</strong>рекува конверз<strong>и</strong>ја, со што се<br />
кор<strong>и</strong>ст<strong>и</strong> многу пош<strong>и</strong>рока деф<strong>и</strong>н<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>ја <strong>на</strong> о<strong>во</strong>ј терм<strong>и</strong>н. Так<strong>во</strong> зголемување <strong>на</strong> употребата <strong>на</strong><br />
локац<strong>и</strong><strong>и</strong>те за <strong>во</strong>ен<strong>и</strong> цел<strong>и</strong> може да <strong>на</strong>стане преку додавање функц<strong>и</strong><strong>и</strong> <strong>на</strong> базата <strong>и</strong>л<strong>и</strong> проме<strong>на</strong><br />
<strong>на</strong> статусот <strong>на</strong> базата. Неко<strong>и</strong> <strong>во</strong>ен<strong>и</strong> баз<strong>и</strong> само го смен<strong>и</strong>ле с<strong>во</strong>јот статус од акт<strong>и</strong>вн<strong>и</strong> <strong>во</strong><br />
резервн<strong>и</strong> баз<strong>и</strong>. Меѓу н<strong>и</strong>в се <strong>и</strong> <strong>во</strong>ен<strong>и</strong>те баз<strong>и</strong> <strong>во</strong> Сен<strong>и</strong>н, Саранда <strong>и</strong> Порто Романо, како <strong>и</strong><br />
<strong>во</strong>здухопловн<strong>и</strong>те баз<strong>и</strong> <strong>во</strong> Легу <strong>и</strong> Кучове. 115<br />
Табела 4: Модел за повторно кор<strong>и</strong>стење од арм<strong>и</strong>јата<br />
В<strong>и</strong>д <strong>и</strong> локац<strong>и</strong>ја <strong>на</strong> базата Проме<strong>на</strong> <strong>на</strong> статусот Проме<strong>на</strong> <strong>на</strong> функц<strong>и</strong>јата<br />
Поморск<strong>и</strong> баз<strong>и</strong><br />
Сен<strong>и</strong>н,<br />
Романо<br />
Саранда, Порто<br />
Воздухопловн<strong>и</strong> баз<strong>и</strong><br />
Легу, Кучове<br />
Воздухоплов<strong>на</strong> база <strong>во</strong><br />
бл<strong>и</strong>з<strong>и</strong><strong>на</strong> <strong>на</strong> Т<strong>и</strong>ра<strong>на</strong><br />
Од акт<strong>и</strong>в<strong>на</strong> <strong>во</strong> резерв<strong>на</strong><br />
Од акт<strong>и</strong>в<strong>на</strong> <strong>во</strong> резерв<strong>на</strong><br />
39<br />
База <strong>на</strong> с<strong>и</strong>л<strong>и</strong>те за брза<br />
реакц<strong>и</strong>ја
База <strong>на</strong> копнен<strong>и</strong>те с<strong>и</strong>л<strong>и</strong><br />
Бу<strong>на</strong>в<strong>и</strong>а<br />
Из<strong>во</strong>р: Службен<strong>и</strong>к <strong>на</strong> MO <strong>на</strong> Албан<strong>и</strong>ја, март 2005 г.<br />
40<br />
Основен центар за обука<br />
Според MO, с<strong>и</strong>те <strong>во</strong>ен<strong>и</strong> локал<strong>и</strong>тет<strong>и</strong> земен<strong>и</strong> заедно опфаќаат околу 6.000 разл<strong>и</strong>чн<strong>и</strong><br />
простор<strong>и</strong><strong>и</strong> (главно зград<strong>и</strong>). 116 Податоц<strong>и</strong>те за разл<strong>и</strong>чн<strong>и</strong>те в<strong>и</strong>дов<strong>и</strong> простор<strong>и</strong><strong>и</strong> не се јавно<br />
достапн<strong>и</strong>, но <strong>на</strong>јголем<strong>и</strong>от број од он<strong>и</strong>е ко<strong>и</strong> треба да се пре<strong>на</strong>ме<strong>на</strong>т за ц<strong>и</strong>в<strong>и</strong>л<strong>на</strong> употреба се<br />
лоц<strong>и</strong>ран<strong>и</strong> <strong>во</strong> руралн<strong>и</strong>те област<strong>и</strong>. Б<strong>и</strong>дејќ<strong>и</strong> т<strong>и</strong>е се оддалечен<strong>и</strong> од урбан<strong>и</strong>те зон<strong>и</strong>, <strong>и</strong>ма мала<br />
побарувачка од пр<strong>и</strong>ватн<strong>и</strong>те <strong>и</strong>нвест<strong>и</strong>тор<strong>и</strong>. 117 MO г<strong>и</strong> предаде <strong>во</strong>ен<strong>и</strong>те простор<strong>и</strong><strong>и</strong> лоц<strong>и</strong>ран<strong>и</strong><br />
<strong>во</strong> урбан<strong>и</strong>те зон<strong>и</strong> за кор<strong>и</strong>стење како ж<strong>и</strong>веал<strong>и</strong>шта <strong>на</strong> акт<strong>и</strong>вн<strong>и</strong>от <strong>во</strong>ен персо<strong>на</strong>л. Меѓутоа, <strong>во</strong><br />
времето <strong>на</strong> п<strong>и</strong>шувањето <strong>на</strong> о<strong>во</strong>ј <strong>и</strong>звештај само мал дел од оз<strong>на</strong>чен<strong>и</strong>те објект<strong>и</strong> (25 зград<strong>и</strong>)<br />
беа трансформ<strong>и</strong>ран<strong>и</strong> за оваа цел. MO <strong>и</strong>сто така поседува земја која е соодвет<strong>на</strong> за <strong>и</strong>зградба<br />
<strong>на</strong> ж<strong>и</strong>веал<strong>и</strong>шта. Д<strong>и</strong>рекц<strong>и</strong>јата за економ<strong>и</strong>ја <strong>и</strong> пр<strong>и</strong>ват<strong>и</strong>зац<strong>и</strong>ја (EPD) <strong>на</strong> MO план<strong>и</strong>ра да г<strong>и</strong><br />
<strong>и</strong>скор<strong>и</strong>ст<strong>и</strong> ов<strong>и</strong>е област<strong>и</strong> за <strong>и</strong>зградба <strong>на</strong> зград<strong>и</strong> за ж<strong>и</strong>веење. Неко<strong>и</strong> од објект<strong>и</strong>те ќе <strong>и</strong>м б<strong>и</strong>дат<br />
даден<strong>и</strong> <strong>на</strong> локалн<strong>и</strong>те власт<strong>и</strong>, ко<strong>и</strong> треба да се крајн<strong>и</strong> кро<strong>и</strong>сн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong> <strong>на</strong> <strong>во</strong>ен<strong>и</strong>от <strong>и</strong>мот, <strong>и</strong>ако за<br />
о<strong>во</strong>ј трансфер зборот треба да го каже прем<strong>и</strong>ерот. 118 Мал број <strong>во</strong>ен<strong>и</strong> објект<strong>и</strong> (31) веќе <strong>и</strong>м<br />
се предаден<strong>и</strong> <strong>на</strong> општ<strong>и</strong>н<strong>и</strong>те, а определен број зград<strong>и</strong> ќе доб<strong>и</strong>е <strong>и</strong> М<strong>и</strong>н<strong>и</strong>стерст<strong>во</strong>то за<br />
<strong>во</strong>нредн<strong>и</strong> с<strong>и</strong>туац<strong>и</strong><strong>и</strong>.<br />
Табела 5: Конверз<strong>и</strong>ја за ц<strong>и</strong>в<strong>и</strong>лн<strong>и</strong> цел<strong>и</strong><br />
Пр<strong>и</strong>менет модел Број<br />
Трансформац<strong>и</strong>ја за ж<strong>и</strong>веал<strong>и</strong>шта 25 објект<strong>и</strong><br />
Пренос <strong>на</strong> локалн<strong>и</strong>те власт<strong>и</strong> 31 објект<strong>и</strong><br />
Из<strong>во</strong>р: MO <strong>на</strong> Албан<strong>и</strong>ја, март 2005 г.<br />
Дел од <strong>во</strong>ен<strong>и</strong>от <strong>и</strong>мот, сепак, ќе б<strong>и</strong>де пр<strong>и</strong>ват<strong>и</strong>з<strong>и</strong>ран <strong>и</strong>л<strong>и</strong> даден под <strong>на</strong>ем. 119 Исто така, се<br />
план<strong>и</strong>ра зат<strong>во</strong>рање <strong>и</strong>л<strong>и</strong> ун<strong>и</strong>штување <strong>на</strong> непоз<strong>на</strong>т број локал<strong>и</strong>тет<strong>и</strong>, вклучувајќ<strong>и</strong> <strong>во</strong>ен<strong>и</strong><br />
депоа, пунктов<strong>и</strong> <strong>и</strong> складов<strong>и</strong> со мун<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>ја. 120 Објект<strong>и</strong>те лоц<strong>и</strong>ран<strong>и</strong> <strong>на</strong> Јадранското Море <strong>и</strong>л<strong>и</strong><br />
<strong>на</strong> Јонското Море теоретск<strong>и</strong> б<strong>и</strong> можеле да пр<strong>и</strong>влечат комерц<strong>и</strong>јален <strong>и</strong>нтерес <strong>на</strong> компан<strong>и</strong><strong>и</strong><br />
<strong>во</strong> <strong>и</strong> <strong>на</strong>д<strong>во</strong>р од земјата, но пол<strong>и</strong>т<strong>и</strong>ката <strong>на</strong> MO е неко<strong>и</strong> од ов<strong>и</strong>е <strong>во</strong>ен<strong>и</strong> зон<strong>и</strong> да се прет<strong>во</strong>рат<br />
<strong>во</strong> рекреат<strong>и</strong>вн<strong>и</strong> област<strong>и</strong> за <strong>во</strong>ен<strong>и</strong>от персо<strong>на</strong>л <strong>и</strong> за н<strong>и</strong>вн<strong>и</strong>те семејства. 121
Иако албанската влада е от<strong>во</strong>ре<strong>на</strong> за <strong>на</strong>д<strong>во</strong>решн<strong>и</strong> предлоз<strong>и</strong> <strong>во</strong> однос <strong>на</strong> конверз<strong>и</strong>јата, MO<br />
не успеа да го пр<strong>и</strong>влече вн<strong>и</strong>ман<strong>и</strong>ето <strong>на</strong> до<strong>на</strong>тор<strong>и</strong>те <strong>и</strong>л<strong>и</strong> <strong>на</strong> <strong>и</strong>нвест<strong>и</strong>тор<strong>и</strong>те за ц<strong>и</strong>в<strong>и</strong>л<strong>на</strong><br />
конверз<strong>и</strong>ја. 122 Како таква, не посто<strong>и</strong> веројатност да се оствар<strong>и</strong> как<strong>во</strong> б<strong>и</strong>ло <strong>на</strong>д<strong>во</strong>решно<br />
ф<strong>и</strong><strong>на</strong>нс<strong>и</strong>рање за вакв<strong>и</strong>от в<strong>и</strong>д конверз<strong>и</strong>ја. Од друга стра<strong>на</strong>, <strong>и</strong>ма очекувања дека<br />
пр<strong>и</strong>ват<strong>и</strong>зац<strong>и</strong>јата <strong>и</strong> давањето под <strong>на</strong>ем <strong>на</strong> <strong>во</strong>ен<strong>и</strong>те објект<strong>и</strong> б<strong>и</strong> можеле да донесат нов<strong>и</strong><br />
средства <strong>во</strong> <strong>во</strong>ен<strong>и</strong>от буџет – продажба <strong>на</strong> <strong>во</strong>ен <strong>и</strong>мот <strong>на</strong> пр<strong>и</strong>ватн<strong>и</strong> л<strong>и</strong>ца сама по себе се<br />
смета за проф<strong>и</strong>таб<strong>и</strong>лен процес. 123 Меѓутоа, посто<strong>и</strong> пред<strong>и</strong>зв<strong>и</strong>кот дека странск<strong>и</strong>те<br />
<strong>и</strong>нвест<strong>и</strong>тор<strong>и</strong> не се за<strong>и</strong>нтерес<strong>и</strong>ран<strong>и</strong> за <strong>во</strong>ен<strong>и</strong>от <strong>и</strong>мот <strong>во</strong> Албан<strong>и</strong>ја. 124 Над<strong>во</strong>реш<strong>на</strong>та<br />
поддршка од САД, Грц<strong>и</strong>ја, Турц<strong>и</strong>ја <strong>и</strong> од Итал<strong>и</strong>ја е достап<strong>на</strong> само за обновување <strong>на</strong> <strong>во</strong>ен<strong>и</strong>те<br />
баз<strong>и</strong>. 125 Пр<strong>и</strong>мер<strong>и</strong> <strong>на</strong> таквата помош се поморск<strong>и</strong>те баз<strong>и</strong> <strong>во</strong> бл<strong>и</strong>з<strong>и</strong><strong>на</strong> <strong>на</strong> Вало<strong>на</strong> (<strong>и</strong>тал<strong>и</strong>јанска<br />
помош) <strong>и</strong> Драч (грчка помош), како <strong>и</strong> <strong>во</strong>здухопловн<strong>и</strong>те баз<strong>и</strong> <strong>во</strong> Кучове (турска помош).<br />
Итал<strong>и</strong>јанск<strong>и</strong>те оружен<strong>и</strong> с<strong>и</strong>л<strong>и</strong> сакаат да ја поддржат трансформац<strong>и</strong>јата <strong>на</strong> <strong>во</strong>здухоплов<strong>на</strong>та<br />
база <strong>во</strong> бл<strong>и</strong>з<strong>и</strong><strong>на</strong> <strong>на</strong> Т<strong>и</strong>ра<strong>на</strong> за кор<strong>и</strong>стење од стра<strong>на</strong> <strong>на</strong> н<strong>и</strong>вн<strong>и</strong>те ед<strong>и</strong>н<strong>и</strong>ц<strong>и</strong> <strong>во</strong> соста<strong>во</strong>т <strong>на</strong><br />
С<strong>и</strong>л<strong>и</strong>те за брза реакц<strong>и</strong>ја <strong>на</strong> НАТО, додека се предв<strong>и</strong>дува неко<strong>и</strong> од веќе трансформ<strong>и</strong>ран<strong>и</strong>те<br />
резервн<strong>и</strong> баз<strong>и</strong> да служат како поддршка <strong>на</strong> НАТО <strong>во</strong> случај <strong>на</strong> <strong>во</strong>нредн<strong>и</strong> с<strong>и</strong>туац<strong>и</strong><strong>и</strong>. 126<br />
Табела 6: Над<strong>во</strong>реш<strong>на</strong> помош за повторно кор<strong>и</strong>стење <strong>на</strong> <strong>во</strong>ен<strong>и</strong>те баз<strong>и</strong><br />
В<strong>и</strong>д база Локац<strong>и</strong>ја Помош<br />
Воздухоплов<strong>на</strong> база Кучове Турск<strong>и</strong> AF<br />
Поморска база Вало<strong>на</strong> Итал<strong>и</strong>јанск<strong>и</strong> AF<br />
Поморска база Драч Грчк<strong>и</strong> AF<br />
Воздухоплов<strong>на</strong>/База <strong>на</strong><br />
с<strong>и</strong>л<strong>и</strong>те за брза реакц<strong>и</strong>ја<br />
Из<strong>во</strong>р<strong>и</strong>: Разго<strong>во</strong>р со службен<strong>и</strong>к <strong>на</strong> MO, март 2005 г.<br />
Р<strong>и</strong><strong>на</strong>с/Т<strong>и</strong>ра<strong>на</strong> Итал<strong>и</strong>јанск<strong>и</strong> AF<br />
Изне<strong>на</strong>дува тоа што MO претпоставува дека не постојат н<strong>и</strong>какв<strong>и</strong> еколошк<strong>и</strong> проблем<strong>и</strong> <strong>во</strong><br />
однос <strong>на</strong> конверз<strong>и</strong>јата <strong>на</strong> <strong>во</strong>ен<strong>и</strong>от <strong>и</strong>мот. 127 Ова е мошне д<strong>и</strong>скутаб<strong>и</strong>лно б<strong>и</strong>дејќ<strong>и</strong> претходн<strong>и</strong>те<br />
<strong>и</strong>скуства со <strong>и</strong>сточноевропск<strong>и</strong>те <strong>во</strong>ен<strong>и</strong> локал<strong>и</strong>тет<strong>и</strong> покажале дека голем број од н<strong>и</strong>в се<br />
мошне загаден<strong>и</strong> област<strong>и</strong>. 128 Исто така, неко<strong>и</strong> <strong>во</strong>ен<strong>и</strong> локал<strong>и</strong>тет<strong>и</strong> се лоц<strong>и</strong>ран<strong>и</strong> <strong>во</strong> бл<strong>и</strong>з<strong>и</strong><strong>на</strong> <strong>на</strong><br />
област<strong>и</strong> ко<strong>и</strong> се озлогласен<strong>и</strong> по еколошк<strong>и</strong>те проблем<strong>и</strong>. Еден пр<strong>и</strong>мер е поморската база <strong>во</strong><br />
Порто Романо, <strong>во</strong> предград<strong>и</strong>ето <strong>на</strong> пр<strong>и</strong>стан<strong>и</strong>штето Драч. Областа е толку загаде<strong>на</strong> со<br />
41
токс<strong>и</strong>н<strong>и</strong> што <strong>во</strong> 2001 год<strong>и</strong><strong>на</strong> Програмата за ж<strong>и</strong><strong>во</strong>т<strong>на</strong> сред<strong>и</strong><strong>на</strong> <strong>на</strong> Обед<strong>и</strong>нет<strong>и</strong>те <strong>на</strong>ц<strong>и</strong><strong>и</strong><br />
(UNEP) ја проглас<strong>и</strong> за „област <strong>на</strong> катастрофа“. 129<br />
Нема <strong>и</strong>скуства <strong>и</strong>л<strong>и</strong> планов<strong>и</strong> <strong>на</strong> MO за комб<strong>и</strong>н<strong>и</strong>рање <strong>на</strong> конверз<strong>и</strong>јата <strong>на</strong> баз<strong>и</strong>те со<br />
ре<strong>и</strong>нтеграц<strong>и</strong>јата <strong>на</strong> отпуштен<strong>и</strong>от <strong>во</strong>ен персо<strong>на</strong>л. Неко<strong>и</strong> здружен<strong>и</strong>ја <strong>на</strong> поранешн<strong>и</strong> <strong>во</strong>ен<strong>и</strong><br />
л<strong>и</strong>ца, како што е NAMRA, се об<strong>и</strong>дуваат да лоц<strong>и</strong>раат празн<strong>и</strong> зград<strong>и</strong> <strong>на</strong> MO н<strong>и</strong>з земјата <strong>и</strong> да<br />
г<strong>и</strong> земат за с<strong>и</strong>мбол<strong>и</strong>ч<strong>на</strong> к<strong>и</strong>р<strong>и</strong>ја зарад<strong>и</strong> создавање зон<strong>и</strong> за вработување за друг<strong>и</strong> <strong>во</strong>ен<strong>и</strong> л<strong>и</strong>ца,<br />
<strong>и</strong>л<strong>и</strong>, пак, како центр<strong>и</strong> за забава (како што се каз<strong>и</strong><strong>на</strong> <strong>и</strong>л<strong>и</strong> ноќн<strong>и</strong> клубов<strong>и</strong>) за акт<strong>и</strong>вн<strong>и</strong>те<br />
оф<strong>и</strong>цер<strong>и</strong> <strong>и</strong> оф<strong>и</strong>цер<strong>и</strong> ко<strong>и</strong> се прогласен<strong>и</strong> за технолошк<strong>и</strong> в<strong>и</strong>шок. MO е скепт<strong>и</strong>чно кон вакв<strong>и</strong>те<br />
предлоз<strong>и</strong>, <strong>на</strong>спрот<strong>и</strong> фактот дека, според NAMRA, МО преку пол<strong>и</strong>т<strong>и</strong>чк<strong>и</strong> врск<strong>и</strong> предало<br />
„<strong>на</strong>д стот<strong>и</strong>ц<strong>и</strong> здрад<strong>и</strong>“ <strong>на</strong> друг<strong>и</strong> кор<strong>и</strong>сн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>. 130<br />
MO <strong>и</strong>нс<strong>и</strong>ст<strong>и</strong>ра дека конверз<strong>и</strong>јата <strong>на</strong> баз<strong>и</strong>те е тековен процес <strong>и</strong> дека за околу 20 отсто од<br />
објект<strong>и</strong>те веќе е <strong>и</strong>звршен трансфер. 131 Не посто<strong>и</strong> незав<strong>и</strong>сен <strong>на</strong>ч<strong>и</strong>н да се потврдат ов<strong>и</strong>е<br />
<strong>и</strong>зјав<strong>и</strong> б<strong>и</strong>дејќ<strong>и</strong> нема пр<strong>и</strong>стап до стат<strong>и</strong>ст<strong>и</strong>к<strong>и</strong>те за тоа ко<strong>и</strong>, кога <strong>и</strong> како <strong>во</strong>ен<strong>и</strong>те баз<strong>и</strong> се<br />
трансфер<strong>и</strong>ран<strong>и</strong> <strong>во</strong> <strong>и</strong>зм<strong>и</strong><strong>на</strong>т<strong>и</strong>те неколку год<strong>и</strong>н<strong>и</strong>. Иако MO <strong>и</strong>нс<strong>и</strong>ст<strong>и</strong>ра дека процесот <strong>на</strong><br />
конверз<strong>и</strong>ја е транспарентен <strong>и</strong> дека ц<strong>и</strong>в<strong>и</strong>лното општест<strong>во</strong> е <strong>и</strong>нформ<strong>и</strong>рано за негов<strong>и</strong>те<br />
акт<strong>и</strong>вност<strong>и</strong>, сè уште нема достапен план за конверз<strong>и</strong>ја, а се очекува пр<strong>и</strong>стапот до него да<br />
б<strong>и</strong>де огран<strong>и</strong>чен <strong>во</strong> бл<strong>и</strong>ска <strong>и</strong>дн<strong>и</strong><strong>на</strong>. 132 Нема <strong>и</strong>нформац<strong>и</strong><strong>и</strong> за нов<strong>и</strong>те сопствен<strong>и</strong>ц<strong>и</strong> <strong>на</strong> <strong>во</strong>ен<strong>и</strong>от<br />
<strong>и</strong>мор <strong>и</strong>л<strong>и</strong> <strong>на</strong> пр<strong>и</strong>ходот <strong>на</strong> MO од пр<strong>и</strong>ват<strong>и</strong>зац<strong>и</strong>јата <strong>на</strong> <strong>во</strong>ен<strong>и</strong>те локал<strong>и</strong>тет<strong>и</strong>. Конверз<strong>и</strong>јата <strong>на</strong><br />
баз<strong>и</strong>те <strong>во</strong> Албан<strong>и</strong>ја, деф<strong>и</strong>н<strong>и</strong>т<strong>и</strong>вно не е до<strong>во</strong>лно транспарент<strong>на</strong>, сл<strong>и</strong>чно <strong>на</strong> процес<strong>и</strong>те <strong>на</strong><br />
<strong>на</strong>малување <strong>на</strong> арм<strong>и</strong>јата <strong>и</strong> <strong>на</strong> профес<strong>и</strong>о<strong>на</strong>лното пре<strong>на</strong>сочување. Покрај тоа, таа е<br />
<strong>на</strong>јконфуз<strong>на</strong> б<strong>и</strong>дејќ<strong>и</strong> претставн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong> <strong>на</strong> MO ја деф<strong>и</strong>н<strong>и</strong>раат конверз<strong>и</strong>јата <strong>на</strong> баз<strong>и</strong>те<br />
првенствено како процес <strong>на</strong> мод<strong>и</strong>ф<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>рање <strong>и</strong>л<strong>и</strong> реформ<strong>и</strong>рање <strong>на</strong> сегашн<strong>и</strong>те <strong>во</strong>ен<strong>и</strong><br />
локал<strong>и</strong>тет<strong>и</strong> за <strong>на</strong>тамошно <strong>во</strong>ено кор<strong>и</strong>стење. Трансформац<strong>и</strong>јата <strong>на</strong> <strong>во</strong>ен<strong>и</strong>те локал<strong>и</strong>тет<strong>и</strong> за<br />
ц<strong>и</strong>в<strong>и</strong>лн<strong>и</strong> цел<strong>и</strong>, <strong>и</strong>сто така е вграде<strong>на</strong> <strong>во</strong> о<strong>во</strong>ј процес; оттаму, не е можно да се доб<strong>и</strong>е многу<br />
<strong>и</strong>нформац<strong>и</strong><strong>и</strong> порад<strong>и</strong> в<strong>и</strong>сокото н<strong>и</strong><strong>во</strong> <strong>на</strong> тајност која е <strong>и</strong>н<strong>во</strong>лв<strong>и</strong>ра<strong>на</strong>. Според тоа, б<strong>и</strong> б<strong>и</strong>ло<br />
препорачл<strong>и</strong><strong>во</strong> да се одделат двата процеса <strong>на</strong> <strong>во</strong>е<strong>на</strong>та <strong>и</strong> <strong>на</strong> ц<strong>и</strong>в<strong>и</strong>л<strong>на</strong>та конверз<strong>и</strong>ја. Исто<br />
така, б<strong>и</strong>дејќ<strong>и</strong> MO е <strong>и</strong>нст<strong>и</strong>туц<strong>и</strong>јата која одго<strong>во</strong>р<strong>на</strong> за спроведување <strong>и</strong> за контрола <strong>на</strong><br />
конверз<strong>и</strong>јата <strong>на</strong> <strong>во</strong>ен<strong>и</strong>от <strong>и</strong>мот, тоа <strong>и</strong>ма <strong>и</strong>нтерес за пр<strong>и</strong>ват<strong>и</strong>зац<strong>и</strong>ја <strong>и</strong>л<strong>и</strong> за давање под <strong>на</strong>ем <strong>на</strong><br />
такв<strong>и</strong>от <strong>и</strong>мот зарад<strong>и</strong> ф<strong>и</strong><strong>на</strong>нс<strong>и</strong>ска доб<strong>и</strong>вка. Според тоа, MO не може да б<strong>и</strong>де непр<strong>и</strong>страсен<br />
42
„чесен посредн<strong>и</strong>к“ <strong>во</strong> о<strong>во</strong>ј процес <strong>и</strong> б<strong>и</strong> б<strong>и</strong>ло од полза уште ед<strong>на</strong> држав<strong>на</strong> агенц<strong>и</strong>ја <strong>и</strong>л<strong>и</strong> дур<strong>и</strong><br />
<strong>и</strong> невлад<strong>и</strong><strong>на</strong> орган<strong>и</strong>зац<strong>и</strong>ја да помог<strong>на</strong>т тој сопствен <strong>и</strong>нтерес да се држ<strong>и</strong> под контрола.<br />
Заклучоц<strong>и</strong><br />
Пр<strong>и</strong> одмерувањето <strong>на</strong> пр<strong>и</strong>доб<strong>и</strong>вк<strong>и</strong>те <strong>и</strong> <strong>на</strong> недостатоц<strong>и</strong>те <strong>на</strong> реформата <strong>на</strong> одбра<strong>на</strong>та <strong>во</strong><br />
Албан<strong>и</strong>ја јасно е дека првата фаза од оваа реформа е реч<strong>и</strong>с<strong>и</strong> заврше<strong>на</strong> со оглед <strong>на</strong><br />
ус<strong>во</strong>јувањето <strong>на</strong> стратег<strong>и</strong>ск<strong>и</strong>те документ<strong>и</strong>, прав<strong>на</strong>та рамка <strong>и</strong> процесот <strong>на</strong> „усогласување <strong>на</strong><br />
голем<strong>и</strong><strong>на</strong>та (<strong>на</strong> арм<strong>и</strong>јата, пр<strong>и</strong>. прев.)“ кој веќе е <strong>во</strong> с<strong>во</strong>јата ф<strong>и</strong><strong>на</strong>л<strong>на</strong> фаза. Нац<strong>и</strong>о<strong>на</strong>л<strong>на</strong>та<br />
стратег<strong>и</strong>ја за безбедност, Пол<strong>и</strong>т<strong>и</strong>ката за одбра<strong>на</strong>та <strong>и</strong> Вое<strong>на</strong>та стратег<strong>и</strong>ја, <strong>и</strong>сто така нудат<br />
планов<strong>и</strong> за реформск<strong>и</strong> процес <strong>на</strong> еден пореален <strong>на</strong>ч<strong>и</strong>н. Од глед<strong>на</strong> точка <strong>на</strong> НАТО, беше<br />
тешка само првата год<strong>и</strong><strong>на</strong> кога Асоц<strong>и</strong>јац<strong>и</strong>јата морала да пр<strong>и</strong>мен<strong>и</strong> пр<strong>и</strong>т<strong>и</strong>сок врз Албан<strong>и</strong>ја<br />
да тргне <strong>на</strong>пред со трансформац<strong>и</strong>јата <strong>на</strong> арм<strong>и</strong>јата. Оттогаш Т<strong>и</strong>ра<strong>на</strong> е мошне ангаж<strong>и</strong>ра<strong>на</strong> <strong>во</strong><br />
реформата <strong>на</strong> одбра<strong>на</strong>та. 133 Меѓутоа, дур<strong>и</strong> <strong>и</strong>ако е <strong>во</strong>споставе<strong>на</strong> <strong>на</strong>ц<strong>и</strong>о<strong>на</strong>л<strong>на</strong>та прав<strong>на</strong> <strong>и</strong><br />
стратег<strong>и</strong>ска рамка, <strong>во</strong>е<strong>на</strong>та реформа првенствено се <strong>во</strong>д<strong>и</strong> од стра<strong>на</strong> <strong>на</strong> <strong>на</strong>д<strong>во</strong>решн<strong>и</strong><br />
учесн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong> <strong>и</strong> преку механ<strong>и</strong>змот <strong>на</strong> MAP. Според тоа, тоа е повеќе меѓу<strong>на</strong>роден отколку<br />
<strong>на</strong>ц<strong>и</strong>о<strong>на</strong>лен проект.<br />
Има неко<strong>и</strong> оправдан<strong>и</strong> кр<strong>и</strong>т<strong>и</strong>к<strong>и</strong> меѓу безбедносн<strong>и</strong>те експерт<strong>и</strong> <strong>во</strong> Албан<strong>и</strong>ја дека целта за<br />
<strong>и</strong>сполнување <strong>на</strong> <strong>во</strong>ен<strong>и</strong>те стандард<strong>и</strong> за членст<strong>во</strong> <strong>во</strong> НАТО е акт<strong>и</strong>в<strong>и</strong>рачката с<strong>и</strong>ла што сто<strong>и</strong><br />
зад реформата <strong>на</strong> одбра<strong>на</strong>та <strong>на</strong>спрот<strong>и</strong> безбеднос<strong>на</strong>та сред<strong>и</strong><strong>на</strong> <strong>на</strong> Албан<strong>и</strong>ја <strong>и</strong> барањата <strong>на</strong><br />
<strong>на</strong>ц<strong>и</strong>о<strong>на</strong>л<strong>на</strong>та одбра<strong>на</strong> <strong>и</strong>л<strong>и</strong> економ<strong>и</strong>ја. Ирон<strong>и</strong>чно, дур<strong>и</strong> <strong>и</strong> ов<strong>и</strong>е експерт<strong>и</strong> не нудат<br />
алтер<strong>на</strong>т<strong>и</strong>ва за евроатлантската <strong>и</strong>нтеграц<strong>и</strong>ја <strong>и</strong>л<strong>и</strong> за следење <strong>на</strong> стандаард<strong>и</strong>те <strong>на</strong> НАТО <strong>во</strong><br />
реформата <strong>на</strong> одбра<strong>на</strong>та. Всушност, барањата <strong>на</strong> НАТО не се спрот<strong>и</strong>вставен<strong>и</strong> со<br />
потреб<strong>и</strong>те <strong>на</strong> <strong>на</strong>ц<strong>и</strong>о<strong>на</strong>л<strong>на</strong>та безбедност <strong>на</strong> Албан<strong>и</strong>ја <strong>и</strong> всушност, г<strong>и</strong> <strong>и</strong>маат прев<strong>и</strong>д<br />
капац<strong>и</strong>тет<strong>и</strong>те <strong>на</strong> <strong>на</strong>ц<strong>и</strong>о<strong>на</strong>л<strong>на</strong>та економ<strong>и</strong>ја <strong>на</strong> Албан<strong>и</strong>ја. Исто така, стандард<strong>и</strong>те <strong>на</strong> НАТО<br />
поз<strong>и</strong>т<strong>и</strong>вно вл<strong>и</strong>јаат <strong>на</strong> с<strong>и</strong>стемот <strong>на</strong> рако<strong>во</strong>дење <strong>на</strong> <strong>на</strong>ц<strong>и</strong>о<strong>на</strong>л<strong>на</strong>та одбра<strong>на</strong> <strong>и</strong> ја у<strong>на</strong>предуваат<br />
профес<strong>и</strong>о<strong>на</strong>л<strong>и</strong>зац<strong>и</strong>јата <strong>на</strong> AAF. Сепак, очекувањата дека <strong>на</strong>малувањето <strong>на</strong> арм<strong>и</strong>јата ќе го<br />
<strong>на</strong>мал<strong>и</strong> <strong>и</strong> <strong>во</strong>ен<strong>и</strong>от буџет <strong>и</strong> ќе <strong>и</strong>м о<strong>во</strong>змож<strong>и</strong> <strong>на</strong> AAF да се осовреме<strong>на</strong>т не се основан<strong>и</strong>. За<br />
жал, <strong>и</strong>ма само вербалн<strong>и</strong> уверувања од претставн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong> <strong>на</strong> НАТО дека процесот <strong>на</strong> реформа<br />
<strong>на</strong> одбра<strong>на</strong>та з<strong>на</strong>ч<strong>и</strong>телно <strong>на</strong>предувал, без какв<strong>и</strong> б<strong>и</strong>ло дополн<strong>и</strong>телн<strong>и</strong> коментар<strong>и</strong> <strong>и</strong>л<strong>и</strong><br />
показател<strong>и</strong> <strong>на</strong> успехот <strong>и</strong>л<strong>и</strong> <strong>на</strong> неуспехот.<br />
43
Сепак, <strong>и</strong>сполнувањето <strong>на</strong> кр<strong>и</strong>тер<strong>и</strong>ум<strong>и</strong>те <strong>и</strong> <strong>на</strong> стандард<strong>и</strong>те за одбранбе<strong>на</strong> способност <strong>на</strong><br />
НАТО ја обврзува Албан<strong>и</strong>ја да ја ус<strong>во</strong><strong>и</strong> културата <strong>на</strong> НАТО <strong>во</strong> рако<strong>во</strong>дењето со<br />
пол<strong>и</strong>т<strong>и</strong>чк<strong>и</strong>те <strong>и</strong>нст<strong>и</strong>туц<strong>и</strong><strong>и</strong>, <strong>во</strong> однос<strong>и</strong>те меѓу ц<strong>и</strong>в<strong>и</strong>лн<strong>и</strong>от <strong>и</strong> <strong>во</strong>ен<strong>и</strong>от сектор <strong>и</strong> предуслов<strong>и</strong>те за<br />
<strong>во</strong>е<strong>на</strong> профес<strong>и</strong>о<strong>на</strong>л<strong>и</strong>зац<strong>и</strong>ја. Во однос <strong>на</strong> ова, посто<strong>и</strong> оправда<strong>на</strong> загр<strong>и</strong>женост меѓу<br />
пр<strong>и</strong>падн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>те <strong>на</strong> албанската арм<strong>и</strong>ја дека проме<strong>на</strong> <strong>на</strong> владата з<strong>на</strong>ч<strong>и</strong> <strong>и</strong> крај <strong>на</strong><br />
профес<strong>и</strong>о<strong>на</strong>л<strong>на</strong>та кар<strong>и</strong>ера за голем број в<strong>и</strong>сок<strong>и</strong> <strong>и</strong> лојалн<strong>и</strong> оф<strong>и</strong>цер<strong>и</strong> <strong>на</strong> претход<strong>на</strong>та<br />
владејачка парт<strong>и</strong>ја. И покрај гаранц<strong>и</strong><strong>и</strong>те <strong>на</strong> претседателот Алфред Мојс<strong>и</strong>у <strong>и</strong> ангаж<strong>и</strong>раноста<br />
<strong>на</strong> НАТО, многум<strong>и</strong><strong>на</strong> оф<strong>и</strong>цер<strong>и</strong> се <strong>на</strong> м<strong>и</strong>слење дека оваа пол<strong>и</strong>т<strong>и</strong>ка ќе продолж<strong>и</strong> со секоја<br />
последовател<strong>на</strong> влада. Друга кр<strong>и</strong>т<strong>и</strong>ч<strong>на</strong> точка претставува нетранспарентноста <strong>во</strong><br />
одбранбен<strong>и</strong>от сектор, што, <strong>и</strong>сто така, беше докажано <strong>во</strong> текот <strong>на</strong> соб<strong>и</strong>рањето <strong>на</strong><br />
податоц<strong>и</strong>те за о<strong>во</strong>ј текст. Податоц<strong>и</strong>те за реструкту<strong>и</strong>рање <strong>на</strong> одбра<strong>на</strong>та <strong>на</strong>веден<strong>и</strong> <strong>во</strong><br />
документ<strong>и</strong>те <strong>на</strong> владата <strong>и</strong> доб<strong>и</strong>ен<strong>и</strong> од сед<strong>и</strong>штето <strong>на</strong> НАТО <strong>и</strong> преку разго<strong>во</strong>р<strong>и</strong> не се<br />
секогаш <strong>и</strong>дент<strong>и</strong>чн<strong>и</strong>. Оч<strong>и</strong>гледно е дека <strong>на</strong>следст<strong>во</strong>то <strong>на</strong> комун<strong>и</strong>ст<strong>и</strong>чкото м<strong>и</strong><strong>на</strong>то <strong>и</strong> <strong>на</strong>таму ја<br />
одржува културата <strong>на</strong> тајност <strong>и</strong> вл<strong>и</strong>јае <strong>на</strong> однос<strong>и</strong>те меѓу ц<strong>и</strong>в<strong>и</strong>лн<strong>и</strong>от <strong>и</strong> <strong>во</strong>ен<strong>и</strong>от сектор <strong>во</strong><br />
Албан<strong>и</strong>ја.<br />
Теоретск<strong>и</strong>, реформата <strong>на</strong> одбра<strong>на</strong>та треба да помогне <strong>во</strong> пр<strong>и</strong>способувањето <strong>на</strong><br />
<strong>на</strong>ц<strong>и</strong>о<strong>на</strong>лн<strong>и</strong>те <strong>и</strong>нст<strong>и</strong>туц<strong>и</strong><strong>и</strong> <strong>на</strong> стандард<strong>и</strong>те <strong>на</strong> НАТО <strong>во</strong> однос<strong>и</strong>те меѓу ц<strong>и</strong>в<strong>и</strong>лн<strong>и</strong>от <strong>и</strong> <strong>во</strong>ен<strong>и</strong>от<br />
сектор. За жал, улогата <strong>на</strong> <strong>и</strong>нст<strong>и</strong>туц<strong>и</strong><strong>и</strong>те <strong>на</strong> Албан<strong>и</strong>ја <strong>во</strong> <strong>во</strong>дењето <strong>на</strong> реформ<strong>и</strong>те останува<br />
мошне подреде<strong>на</strong> <strong>и</strong> слаба. Однос<strong>и</strong>те меѓу главн<strong>и</strong>те учесн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong> <strong>во</strong> безбедноста, како што се<br />
Парламентот, претседателот <strong>и</strong>л<strong>и</strong> прем<strong>и</strong>ерот, покажуваат спрот<strong>и</strong>вност<strong>и</strong> меѓу<br />
законодавст<strong>во</strong>то <strong>и</strong> секојднев<strong>на</strong>та практ<strong>и</strong>ка. Како <strong>и</strong> да е, од глед<strong>на</strong> точка <strong>на</strong> НАТО, <strong>во</strong><br />
Албан<strong>и</strong>ја постојат соодветн<strong>и</strong> <strong>и</strong>нструмент<strong>и</strong> за план<strong>и</strong>рање <strong>и</strong> буџет<strong>и</strong>рање <strong>на</strong> реформата <strong>на</strong><br />
одбра<strong>на</strong>та. Оч<strong>и</strong>гледно, <strong>и</strong>ма две разл<strong>и</strong>чн<strong>и</strong> реалност<strong>и</strong> (<strong>и</strong>л<strong>и</strong> стат<strong>и</strong>ст<strong>и</strong>к<strong>и</strong>)—ед<strong>на</strong> за Бр<strong>и</strong>сел <strong>и</strong><br />
ед<strong>на</strong> за јавноста <strong>во</strong> Албан<strong>и</strong>ја. Б<strong>и</strong>дејќ<strong>и</strong> мошне мал број невлад<strong>и</strong>н<strong>и</strong> орган<strong>и</strong>зац<strong>и</strong><strong>и</strong> се<br />
<strong>и</strong>н<strong>во</strong>лв<strong>и</strong>ран<strong>и</strong> <strong>во</strong> прашањата <strong>на</strong> безбедноста <strong>и</strong> <strong>на</strong> одбра<strong>на</strong>та, повеќето едноставно ја<br />
повторуваат стереот<strong>и</strong>п<strong>на</strong>та цел за <strong>и</strong>нтеграц<strong>и</strong>ја <strong>во</strong> НАТО. Особено мед<strong>и</strong>ум<strong>и</strong>те се жртв<strong>и</strong> <strong>на</strong><br />
нетранспарент<strong>на</strong>та сред<strong>и</strong><strong>на</strong> <strong>и</strong> <strong>на</strong> неза<strong>и</strong>нтерес<strong>и</strong>раноста <strong>на</strong> <strong>на</strong>селен<strong>и</strong>ето за прашања поврзан<strong>и</strong><br />
со секторот <strong>на</strong> одбра<strong>на</strong>та.<br />
44
Под ов<strong>и</strong>е услов<strong>и</strong>, тешко може да се оцен<strong>и</strong> способноста <strong>на</strong> <strong>и</strong>нст<strong>и</strong>туц<strong>и</strong><strong>и</strong>те <strong>во</strong> Албан<strong>и</strong>ја<br />
кохерентно да рако<strong>во</strong>дат со сопствен<strong>и</strong>те реформ<strong>и</strong> <strong>и</strong> да ја доб<strong>и</strong>јат јав<strong>на</strong>та поддршка.<br />
Всушност, ов<strong>и</strong>е функц<strong>и</strong><strong>и</strong> се преземен<strong>и</strong> од стра<strong>на</strong> <strong>на</strong> <strong>на</strong>д<strong>во</strong>решн<strong>и</strong> актер<strong>и</strong>, како што се<br />
НАТО <strong>и</strong> SAIC. Дур<strong>и</strong> <strong>и</strong>ако не е транспарентен, механ<strong>и</strong>змот <strong>на</strong> MAP г<strong>и</strong> <strong>и</strong>зразува цел<strong>и</strong>те за<br />
разб<strong>и</strong>рање <strong>и</strong> за толкување <strong>на</strong> реформ<strong>и</strong>те <strong>на</strong> одбра<strong>на</strong>та <strong>во</strong> Албан<strong>и</strong>ја, како што се<br />
меѓуоперат<strong>и</strong>вноста, стаб<strong>и</strong>лноста, соработката <strong>и</strong> учест<strong>во</strong>то. Но, н<strong>и</strong>е немаме до<strong>во</strong>лно<br />
соз<strong>на</strong>н<strong>и</strong>ја за тоа како, всушност, функц<strong>и</strong>он<strong>и</strong>ра MAP <strong>и</strong> за која цел.<br />
На демоб<strong>и</strong>л<strong>и</strong>зац<strong>и</strong>јата <strong>на</strong> прекумерн<strong>и</strong>от <strong>во</strong>ен персо<strong>на</strong>л, <strong>и</strong>сто така, мора да се гледа како <strong>на</strong><br />
дел од севкупн<strong>и</strong>от процес <strong>на</strong> реструкту<strong>и</strong>рање. Меѓутоа, ре<strong>и</strong>нтеграц<strong>и</strong>јата <strong>на</strong> поранешн<strong>и</strong>те<br />
<strong>во</strong>ен<strong>и</strong> л<strong>и</strong>ца <strong>во</strong> ц<strong>и</strong>в<strong>и</strong>лн<strong>и</strong>от ж<strong>и</strong><strong>во</strong>т останува само послед<strong>и</strong>ца „за жалење“, а не дел од<br />
реформата <strong>на</strong> одбра<strong>на</strong>та <strong>на</strong> Албан<strong>и</strong>ја. Ова прашање, <strong>и</strong>згледа, не е пр<strong>и</strong>ор<strong>и</strong>тет за НАТО <strong>и</strong>л<strong>и</strong><br />
за SAIC, оставајќ<strong>и</strong> го прашањето со него да се справуваат слаб<strong>и</strong>те <strong>на</strong>ц<strong>и</strong>о<strong>на</strong>лн<strong>и</strong><br />
<strong>и</strong>нст<strong>и</strong>туц<strong>и</strong><strong>и</strong>. 134 Како <strong>и</strong> да е, <strong>на</strong>спрот<strong>и</strong> дост<strong>и</strong>гнувањата <strong>во</strong> однос <strong>на</strong> реформата <strong>на</strong> одбра<strong>на</strong>та,<br />
главн<strong>и</strong>те безбедносн<strong>и</strong> актер<strong>и</strong> <strong>во</strong> Албан<strong>и</strong>ја не се <strong>во</strong> можност еф<strong>и</strong>касно да се справат со<br />
послед<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>те <strong>на</strong> реструкту<strong>и</strong>рањето <strong>на</strong> оружен<strong>и</strong>те с<strong>и</strong>л<strong>и</strong>, како што е ре<strong>и</strong>нтеграц<strong>и</strong>јата <strong>на</strong><br />
в<strong>и</strong>шокот <strong>во</strong>ен персо<strong>на</strong>л <strong>и</strong> конверз<strong>и</strong>јата <strong>на</strong> <strong>во</strong>ен<strong>и</strong>те локал<strong>и</strong>тет<strong>и</strong>. Недостапноста <strong>на</strong> средства<br />
<strong>и</strong> квал<strong>и</strong>ф<strong>и</strong>кува<strong>на</strong> експерт<strong>и</strong>за за подготовка <strong>и</strong> за спроведувањето <strong>на</strong> програм<strong>и</strong>те за<br />
ре<strong>и</strong>нтеграц<strong>и</strong>ја дур<strong>и</strong> не <strong>и</strong>м доз<strong>во</strong>лува да б<strong>и</strong>дат започ<strong>на</strong>т<strong>и</strong>. За жал, <strong>и</strong>нтелектуал<strong>на</strong>та<br />
поддршка <strong>на</strong> меѓу<strong>на</strong>родн<strong>и</strong>те орган<strong>и</strong>зац<strong>и</strong><strong>и</strong>, <strong>и</strong>сто така, не може да го реш<strong>и</strong> проблемот, а<br />
до<strong>на</strong>тор<strong>и</strong>те сè уште не се убеден<strong>и</strong> за да поддржат потенц<strong>и</strong>јал<strong>на</strong> програма за ре<strong>и</strong>нтеграц<strong>и</strong>ја<br />
<strong>во</strong> Албан<strong>и</strong>ја. Неможноста да се понуд<strong>и</strong> реал<strong>на</strong> програма за ре<strong>и</strong>нтеграц<strong>и</strong>ја го пр<strong>и</strong>нудува<br />
MO да работ<strong>и</strong> <strong>во</strong> <strong>на</strong>сока <strong>на</strong> подобрување <strong>на</strong> пенз<strong>и</strong>ск<strong>и</strong>те бенеф<strong>и</strong>ц<strong>и</strong><strong>и</strong> за поранешн<strong>и</strong>те <strong>во</strong>ен<strong>и</strong><br />
л<strong>и</strong>ца, <strong>на</strong>спрот<strong>и</strong> фактот дека ф<strong>и</strong><strong>на</strong>нс<strong>и</strong>ск<strong>и</strong>те можност<strong>и</strong> за факт<strong>и</strong>чко спроведување <strong>на</strong><br />
<strong>на</strong>дграден<strong>и</strong>от закон за пенз<strong>и</strong><strong>и</strong> за поранешн<strong>и</strong>те оф<strong>и</strong>цер<strong>и</strong> се мошне м<strong>и</strong>н<strong>и</strong>малн<strong>и</strong>.<br />
Ин<strong>во</strong>лв<strong>и</strong>раноста <strong>на</strong> влад<strong>и</strong>н<strong>и</strong>те б<strong>и</strong>роа за вработување, деловн<strong>и</strong>те здружен<strong>и</strong>ја, пр<strong>и</strong>ватн<strong>и</strong>те<br />
советодавн<strong>и</strong> агенц<strong>и</strong><strong>и</strong> за вработување <strong>и</strong> невлад<strong>и</strong>н<strong>и</strong>те орган<strong>и</strong>зац<strong>и</strong><strong>и</strong> <strong>на</strong> поранешн<strong>и</strong> <strong>во</strong>ен<strong>и</strong> л<strong>и</strong>ца<br />
<strong>во</strong> процесот <strong>на</strong> одбра<strong>на</strong>та е препорачл<strong>и</strong>ва. Меѓутоа, неподготвеноста <strong>на</strong> MO за соработка<br />
со неко<strong>и</strong> невлад<strong>и</strong>н<strong>и</strong> орган<strong>и</strong>зац<strong>и</strong><strong>и</strong> порад<strong>и</strong> н<strong>и</strong>вн<strong>и</strong>те пол<strong>и</strong>т<strong>и</strong>чк<strong>и</strong> врск<strong>и</strong> <strong>и</strong>л<strong>и</strong> <strong>на</strong>клонетост не<br />
помага за обед<strong>и</strong>нување <strong>на</strong> <strong>на</strong>пор<strong>и</strong>те за ре<strong>и</strong>нтеграц<strong>и</strong>ја <strong>на</strong> поранешн<strong>и</strong>те оф<strong>и</strong>цер<strong>и</strong>. Без<br />
<strong>на</strong>д<strong>во</strong>реш<strong>на</strong> поддршка MO не може да се фокус<strong>и</strong>ра <strong>на</strong> програм<strong>и</strong> ор<strong>и</strong>ент<strong>и</strong>ран<strong>и</strong> кон б<strong>и</strong>зн<strong>и</strong>сот<br />
45
<strong>и</strong> <strong>на</strong> курсев<strong>и</strong> за самовработување за поранешн<strong>и</strong>те <strong>во</strong>ен<strong>и</strong> л<strong>и</strong>ца. Како послед<strong>и</strong>ца,<br />
поранешн<strong>и</strong>те <strong>во</strong>ен<strong>и</strong> л<strong>и</strong>ца ко<strong>и</strong> ста<strong>на</strong>ле б<strong>и</strong>зн<strong>и</strong>смен<strong>и</strong> се мошне ретк<strong>и</strong> <strong>во</strong> Албан<strong>и</strong>ја. Исто така,<br />
за жалење е тоа што невлад<strong>и</strong>н<strong>и</strong>те орган<strong>и</strong>зац<strong>и</strong><strong>и</strong> <strong>на</strong> поранешн<strong>и</strong> <strong>во</strong>ен<strong>и</strong> оф<strong>и</strong>цер<strong>и</strong> не вл<strong>и</strong>јаат <strong>на</strong><br />
MO <strong>во</strong> неговата пол<strong>и</strong>т<strong>и</strong>ка за ре<strong>и</strong>нтегр<strong>и</strong>рање <strong>и</strong> можат само да се <strong>на</strong>деваат, но не <strong>и</strong> да<br />
очекуваат, <strong>на</strong> ш<strong>и</strong>рока јав<strong>на</strong> поддршка за посебн<strong>и</strong>от третман <strong>на</strong> поранешн<strong>и</strong>те <strong>во</strong>јн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>.<br />
Недост<strong>и</strong>гот задо<strong>во</strong>л<strong>и</strong>телн<strong>и</strong> концептуалн<strong>и</strong> <strong>и</strong> правн<strong>и</strong> рамк<strong>и</strong> за таквата ре<strong>и</strong>нтеграц<strong>и</strong>ја може да<br />
<strong>и</strong>ма негат<strong>и</strong>вно вл<strong>и</strong>јан<strong>и</strong>е врз разб<strong>и</strong>рањето <strong>на</strong> јавноста за цел<strong>и</strong>от реформск<strong>и</strong> процес.<br />
Има само неколку конкретн<strong>и</strong> пр<strong>и</strong>доб<strong>и</strong>вк<strong>и</strong> <strong>во</strong> конверз<strong>и</strong>јата <strong>на</strong> <strong>во</strong>ен<strong>и</strong>те локал<strong>и</strong>тет<strong>и</strong> <strong>во</strong><br />
Албан<strong>и</strong>ја. „Нацрт-планот за конверз<strong>и</strong>ја до 2010 год<strong>и</strong><strong>на</strong>“, дур<strong>и</strong> <strong>и</strong>ако не е јавно достапен,<br />
оч<strong>и</strong>гледно дава л<strong>и</strong>ста <strong>на</strong> тоа што б<strong>и</strong> требало да се преобраз<strong>и</strong>. Меѓутоа, MO го кор<strong>и</strong>ст<strong>и</strong><br />
терм<strong>и</strong>нот конверз<strong>и</strong>ја првенствено за осовременување <strong>на</strong> <strong>во</strong>ен<strong>и</strong>те баз<strong>и</strong>. Мошне мал дел од<br />
<strong>во</strong>ен<strong>и</strong>от <strong>и</strong>мот, всушност, се план<strong>и</strong>ра да се пренесе за ц<strong>и</strong>в<strong>и</strong>л<strong>на</strong> употреба. Исто така, MO е<br />
<strong>и</strong>нст<strong>и</strong>туц<strong>и</strong>ја која е одго<strong>во</strong>р<strong>на</strong> за спроведување <strong>и</strong> за контрола <strong>на</strong> конверз<strong>и</strong>јата <strong>на</strong> <strong>во</strong>ен<strong>и</strong>от<br />
<strong>и</strong>мот. Како послед<strong>и</strong>ца, продажбата <strong>и</strong>л<strong>и</strong> давањето под <strong>на</strong>ем се кор<strong>и</strong>стат како главен „модел<br />
<strong>на</strong> конверз<strong>и</strong>ја“ за генер<strong>и</strong>рање средства. Такв<strong>и</strong>от с<strong>и</strong>стем ор<strong>и</strong>ент<strong>и</strong>ран кон заработувачка <strong>и</strong><br />
кон сопствен <strong>и</strong>нтерес б<strong>и</strong> можел да ја објасн<strong>и</strong> нетранспарентноста <strong>на</strong> процесот. Како так<strong>во</strong>,<br />
MO не може да се смета за непр<strong>и</strong>страсен „чесен посредн<strong>и</strong>к“ <strong>во</strong> процесот. Од друга стра<strong>на</strong>,<br />
секоја недржав<strong>на</strong> агенц<strong>и</strong>ја (<strong>и</strong>л<strong>и</strong> д<strong>и</strong>ректен трансфер <strong>на</strong> поранешн<strong>и</strong> баз<strong>и</strong> <strong>на</strong> локалн<strong>и</strong>те <strong>и</strong> <strong>на</strong><br />
рег<strong>и</strong>о<strong>на</strong>лн<strong>и</strong>те адм<strong>и</strong>н<strong>и</strong>страц<strong>и</strong><strong>и</strong>) б<strong>и</strong> <strong>и</strong>мала потреба од субвенц<strong>и</strong><strong>и</strong>, но за таа цел не се<br />
план<strong>и</strong>раат <strong>и</strong>л<strong>и</strong> предв<strong>и</strong>дуваат н<strong>и</strong>какв<strong>и</strong> посебн<strong>и</strong> средства. За жал, албанската влада не успеа<br />
да пр<strong>и</strong>влече <strong>на</strong>д<strong>во</strong>решн<strong>и</strong> средства за конверз<strong>и</strong>ја <strong>на</strong> баз<strong>и</strong>те.<br />
M<strong>и</strong>н<strong>и</strong>стерст<strong>во</strong>то за одбра<strong>на</strong>, <strong>и</strong>сто така, претпоставува дека не постојат еколошк<strong>и</strong> проблем<strong>и</strong><br />
<strong>во</strong> однос <strong>на</strong> конверз<strong>и</strong>јата <strong>на</strong> <strong>во</strong>ен<strong>и</strong>от <strong>и</strong>мот, што секако е д<strong>и</strong>скутаб<strong>и</strong>лно. Во случајот <strong>на</strong><br />
касарн<strong>и</strong> <strong>и</strong>л<strong>и</strong> складов<strong>и</strong>, еколошк<strong>и</strong>те проблем<strong>и</strong> едноставно можат да се состојат од отпад,<br />
в<strong>и</strong>шок матер<strong>и</strong>јал <strong>и</strong> отпадно железо оста<strong>на</strong>т<strong>и</strong> по зат<strong>во</strong>рањето, <strong>и</strong>ако т<strong>и</strong>е може да се многу<br />
посер<strong>и</strong>озн<strong>и</strong> <strong>во</strong> случајот <strong>на</strong> поранешн<strong>и</strong> <strong>во</strong>здухопловн<strong>и</strong> баз<strong>и</strong>, ракетн<strong>и</strong> баз<strong>и</strong>, како <strong>и</strong> објект<strong>и</strong> за<br />
склад<strong>и</strong>рање гор<strong>и</strong><strong>во</strong> <strong>и</strong> хем<strong>и</strong>ск<strong>и</strong> елемент<strong>и</strong>. Не посто<strong>и</strong> незав<strong>и</strong>сен <strong>на</strong>ч<strong>и</strong>н да се потврдат<br />
<strong>и</strong>зјав<strong>и</strong>те <strong>на</strong> MO дека кај околу 20 отсто од <strong>во</strong>ен<strong>и</strong>те објект<strong>и</strong> веќе е <strong>и</strong>зврше<strong>на</strong> конверз<strong>и</strong>ја.<br />
Нема н<strong>и</strong>каков пр<strong>и</strong>стап до податоц<strong>и</strong>те за тоа ко<strong>и</strong> <strong>во</strong>ен<strong>и</strong> баз<strong>и</strong>, кога <strong>и</strong> како б<strong>и</strong>ле<br />
трансформ<strong>и</strong>ран<strong>и</strong> <strong>во</strong> <strong>и</strong>зм<strong>и</strong><strong>на</strong>т<strong>и</strong>те неколку год<strong>и</strong>н<strong>и</strong>. Конверз<strong>и</strong>јата <strong>на</strong> баз<strong>и</strong>те <strong>во</strong> Албан<strong>и</strong>ја,<br />
46
деф<strong>и</strong>н<strong>и</strong>т<strong>и</strong>вно, не е до<strong>во</strong>лно транспарент<strong>на</strong>, сл<strong>и</strong>чно <strong>на</strong> процесот <strong>на</strong> <strong>на</strong>малување <strong>на</strong> арм<strong>и</strong>јата<br />
<strong>и</strong> <strong>на</strong> профес<strong>и</strong>о<strong>на</strong>лното пре<strong>на</strong>сочување. Успешн<strong>и</strong> пр<strong>и</strong>казн<strong>и</strong> за конверз<strong>и</strong>ја <strong>на</strong> баз<strong>и</strong>те <strong>во</strong><br />
Албан<strong>и</strong>ја—<strong>на</strong> пр<strong>и</strong>мер, конверз<strong>и</strong>ја <strong>на</strong> <strong>во</strong>ен<strong>и</strong> локал<strong>и</strong>тет<strong>и</strong> <strong>во</strong> ц<strong>и</strong>в<strong>и</strong>лн<strong>и</strong> станбен<strong>и</strong> област<strong>и</strong>, за<br />
образовн<strong>и</strong> цел<strong>и</strong>, <strong>и</strong>л<strong>и</strong> <strong>во</strong> соц<strong>и</strong>јалн<strong>и</strong> <strong>и</strong>л<strong>и</strong> културн<strong>и</strong> центр<strong>и</strong> – тешко можат да се остварат.<br />
Иако <strong>и</strong>маше з<strong>на</strong>ч<strong>и</strong>телн<strong>и</strong> <strong>и</strong> деталн<strong>и</strong> оценк<strong>и</strong> 135 <strong>на</strong> трансформац<strong>и</strong>јата <strong>на</strong> безбедносн<strong>и</strong>от <strong>и</strong> <strong>на</strong><br />
одбранбен<strong>и</strong>от сектор <strong>во</strong> Албан<strong>и</strong>ја ко<strong>и</strong> о<strong>во</strong>зможуваат разб<strong>и</strong>рање <strong>на</strong> проблем<strong>и</strong>те поврзан<strong>и</strong> со<br />
него <strong>и</strong> <strong>на</strong>ч<strong>и</strong>н<strong>и</strong>те за справување со н<strong>и</strong>в, капац<strong>и</strong>тетот за <strong>и</strong>нст<strong>и</strong>туц<strong>и</strong>о<strong>на</strong>лно учење <strong>и</strong> за<br />
поправање <strong>на</strong> курсот <strong>на</strong> дв<strong>и</strong>жењето останува мошне слаб. Состојбата <strong>на</strong> реструкту<strong>и</strong>рањето<br />
<strong>на</strong> одбра<strong>на</strong>та <strong>во</strong> Албан<strong>и</strong>ја, според тоа, не само што го одразува сопствен<strong>и</strong>от недост<strong>и</strong>г <strong>на</strong><br />
капац<strong>и</strong>тет<strong>и</strong>, туку <strong>и</strong> нетранспарентноста <strong>во</strong> евалуац<strong>и</strong>јата <strong>на</strong> <strong>на</strong>д<strong>во</strong>решн<strong>и</strong>те актер<strong>и</strong>.<br />
3. Македон<strong>и</strong>ја<br />
<strong>Реформа</strong> <strong>на</strong> одбра<strong>на</strong>та<br />
Желбата за <strong>во</strong>споставување одбранбен с<strong>и</strong>стем според тековн<strong>и</strong>те евроатлантск<strong>и</strong> тенденц<strong>и</strong><strong>и</strong><br />
<strong>и</strong> за станување дел од пош<strong>и</strong>рок<strong>и</strong>от процес за европска <strong>и</strong>нтеграц<strong>и</strong>ја беше <strong>и</strong>зразе<strong>на</strong> уште од<br />
сам<strong>и</strong>те почетоц<strong>и</strong> <strong>на</strong> македонската држава. 136 Целта беше да се <strong>и</strong>зград<strong>и</strong> сопствен одбранбен<br />
с<strong>и</strong>стем <strong>и</strong> стратег<strong>и</strong>ја <strong>на</strong> Македон<strong>и</strong>ја <strong>и</strong> тој да се <strong>и</strong>нкорпор<strong>и</strong>ра <strong>во</strong> колект<strong>и</strong>в<strong>на</strong>та одбра<strong>на</strong> <strong>и</strong><br />
безбедност. 137 Процесот <strong>на</strong> реформа <strong>во</strong> Македон<strong>и</strong>ја започ<strong>на</strong> мошне рано <strong>и</strong> <strong>во</strong> првата<br />
децен<strong>и</strong>ја е мошне бавен. Македон<strong>и</strong>ја не беше вмеша<strong>на</strong> <strong>во</strong> <strong>во</strong>јн<strong>и</strong>те по распадот <strong>на</strong><br />
поранеш<strong>на</strong> Југослав<strong>и</strong>ја <strong>во</strong> 90-т<strong>и</strong>те год<strong>и</strong>н<strong>и</strong> од м<strong>и</strong><strong>на</strong>т<strong>и</strong>от век; но, се <strong>на</strong>јде <strong>на</strong> работ <strong>на</strong> општа<br />
граѓанска <strong>во</strong>ј<strong>на</strong> <strong>во</strong> текот <strong>на</strong> 2001 год<strong>и</strong><strong>на</strong>.<br />
Во текот <strong>на</strong> 90-т<strong>и</strong>те год<strong>и</strong>н<strong>и</strong> од м<strong>и</strong><strong>на</strong>т<strong>и</strong>от век Македон<strong>и</strong>ја се сметаше за остров <strong>на</strong> м<strong>и</strong>р<strong>на</strong><br />
етн<strong>и</strong>чка коегз<strong>и</strong>стенц<strong>и</strong>ја <strong>во</strong> рег<strong>и</strong>онот. Меѓутоа, м<strong>и</strong>рот беше <strong>и</strong>зграден <strong>на</strong> де факто поделбата<br />
<strong>на</strong> двете главн<strong>и</strong> заедн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong> <strong>во</strong> државата—етн<strong>и</strong>чк<strong>и</strong>те Македонц<strong>и</strong> <strong>и</strong> етн<strong>и</strong>чк<strong>и</strong>те Албанц<strong>и</strong>—ко<strong>и</strong><br />
ж<strong>и</strong>вееја <strong>во</strong> помалку <strong>и</strong>л<strong>и</strong> повеќе <strong>и</strong>зол<strong>и</strong>ран<strong>и</strong>, но паралелн<strong>и</strong> општества, со голем степен <strong>на</strong><br />
меѓусеб<strong>на</strong> недоверба. Во февруар<strong>и</strong> 2001 год<strong>и</strong><strong>на</strong> <strong>во</strong> северозападн<strong>и</strong>от дел од Македон<strong>и</strong>ја<br />
<strong>и</strong>збув<strong>на</strong> оружен конфл<strong>и</strong>кт меѓу <strong>во</strong>оружен<strong>и</strong> албанск<strong>и</strong> <strong>во</strong>стан<strong>и</strong>ц<strong>и</strong> <strong>и</strong> македонск<strong>и</strong>те с<strong>и</strong>л<strong>и</strong> за<br />
безбедност. Ослобод<strong>и</strong>тел<strong>на</strong>та <strong>на</strong>род<strong>на</strong> арм<strong>и</strong>ја (ОНА), регрут<strong>и</strong>рајќ<strong>и</strong> <strong>во</strong>стан<strong>и</strong>ц<strong>и</strong> од Косо<strong>во</strong> <strong>и</strong><br />
47
од албанската заедн<strong>и</strong>ца <strong>во</strong> Македон<strong>и</strong>ја, <strong>во</strong>деше гер<strong>и</strong>лска <strong>во</strong>ј<strong>на</strong> <strong>и</strong> кор<strong>и</strong>стеше терор<strong>и</strong>ст<strong>и</strong>чка<br />
такт<strong>и</strong>ка, <strong>на</strong><strong>во</strong>дно <strong>во</strong> з<strong>на</strong>к <strong>на</strong> протест прот<strong>и</strong>в д<strong>и</strong>скр<strong>и</strong>м<strong>и</strong><strong>на</strong>ц<strong>и</strong>јата <strong>на</strong> Албанц<strong>и</strong>те. О<strong>во</strong>ј<br />
гер<strong>и</strong>лск<strong>и</strong> конфл<strong>и</strong>кт траеше шест месец<strong>и</strong> <strong>и</strong> г<strong>и</strong> доведе до ескалац<strong>и</strong>ја етн<strong>и</strong>чк<strong>и</strong>те тенз<strong>и</strong><strong>и</strong> сè<br />
додека со посредст<strong>во</strong> <strong>на</strong> меѓу<strong>на</strong>род<strong>на</strong>та заедн<strong>и</strong>ца <strong>во</strong> август 2001 год<strong>и</strong><strong>на</strong> не беше пост<strong>и</strong>г<strong>на</strong>т<br />
дого<strong>во</strong>р за прек<strong>и</strong>н <strong>на</strong> огнот – Охр<strong>и</strong>дск<strong>и</strong> рамковен дого<strong>во</strong>р. Дого<strong>во</strong>рот предв<strong>и</strong>дуваше<br />
поголем<strong>и</strong> права <strong>и</strong> застапеност <strong>на</strong> Албанц<strong>и</strong>те <strong>и</strong> амнест<strong>и</strong>ја за борц<strong>и</strong>те <strong>на</strong> ОНА <strong>во</strong> заме<strong>на</strong> за<br />
разоружување <strong>и</strong> распуштање <strong>на</strong> ОНА. 138 Кр<strong>и</strong>зата од 2001 год<strong>и</strong><strong>на</strong> меѓу македонската <strong>и</strong><br />
албанската заедн<strong>и</strong>ца <strong>во</strong> земјата откр<strong>и</strong> голема конфуз<strong>и</strong>ја <strong>и</strong> д<strong>во</strong>умење <strong>во</strong> спроведувањето <strong>на</strong><br />
законск<strong>и</strong>те овластувања <strong>на</strong> клучн<strong>и</strong>те влад<strong>и</strong>н<strong>и</strong> безбедносн<strong>и</strong> <strong>и</strong>нст<strong>и</strong>туц<strong>и</strong><strong>и</strong>. Беа форм<strong>и</strong>ран<strong>и</strong><br />
албанск<strong>и</strong> <strong>и</strong> македонск<strong>и</strong> м<strong>и</strong>л<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>ск<strong>и</strong> формац<strong>и</strong><strong>и</strong> како <strong>и</strong> рад<strong>и</strong>кал<strong>и</strong>з<strong>и</strong>ран<strong>и</strong> елемент<strong>и</strong> <strong>на</strong><br />
<strong>на</strong>ц<strong>и</strong>о<strong>на</strong>лн<strong>и</strong>те пол<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>ск<strong>и</strong> с<strong>и</strong>л<strong>и</strong>.<br />
Во текот <strong>на</strong> <strong>и</strong>зм<strong>и</strong><strong>на</strong>т<strong>и</strong>те неколку год<strong>и</strong>н<strong>и</strong> програмата Партнерст<strong>во</strong> за м<strong>и</strong>р (PfP), Акц<strong>и</strong>ск<strong>и</strong>от<br />
план за членст<strong>во</strong> (MAP) <strong>и</strong> Стратег<strong>и</strong>ск<strong>и</strong>от одбранбен преглед (SDR) се катал<strong>и</strong>затор<strong>и</strong> за<br />
трансформац<strong>и</strong>јата <strong>и</strong> реформата. Парламентот го ус<strong>во</strong><strong>и</strong> SDR <strong>во</strong> пролетта 2004 год<strong>и</strong><strong>на</strong> <strong>и</strong> тој<br />
го одразува Концептот за <strong>на</strong>ц<strong>и</strong>о<strong>на</strong>л<strong>на</strong> безбедност <strong>и</strong> одбра<strong>на</strong> (2003). 139 Во моментов, тој е <strong>во</strong><br />
фаза <strong>на</strong> рев<strong>и</strong>д<strong>и</strong>рање за да се обезбед<strong>и</strong> да остане релевантен <strong>и</strong> одржл<strong>и</strong>в документ.<br />
Македонското Собран<strong>и</strong>е досега г<strong>и</strong> ус<strong>во</strong><strong>и</strong>ло Законот за регул<strong>и</strong>рање <strong>на</strong> <strong>во</strong>е<strong>на</strong>та служба<br />
(2002) <strong>и</strong> Законот за одбра<strong>на</strong> (2005). Глав<strong>на</strong>та цел <strong>на</strong> Законот за регул<strong>и</strong>рање <strong>на</strong> <strong>во</strong>е<strong>на</strong>та<br />
служба е да се обезбед<strong>и</strong> поддршка за регрут<strong>и</strong>рање <strong>и</strong> задржување <strong>на</strong> арм<strong>и</strong>јата со создавање<br />
с<strong>и</strong>стем за рако<strong>во</strong>дење со персо<strong>на</strong>л врз база <strong>на</strong> рац<strong>и</strong>о<strong>на</strong>л<strong>на</strong> структура <strong>на</strong> ч<strong>и</strong>нов<strong>и</strong>, раз<strong>во</strong>ј <strong>на</strong><br />
корпус <strong>на</strong> NCO <strong>и</strong> с<strong>и</strong>стематско образован<strong>и</strong>е <strong>на</strong> арм<strong>и</strong>јата. Законот за одбра<strong>на</strong> ја обезбедува<br />
основата за учест<strong>во</strong>то <strong>на</strong> македонск<strong>и</strong>те оружен<strong>и</strong> с<strong>и</strong>л<strong>и</strong> <strong>во</strong> операц<strong>и</strong><strong>и</strong> <strong>на</strong>д<strong>во</strong>р од Македон<strong>и</strong>ја,<br />
<strong>и</strong> дава <strong>на</strong> државата домаќ<strong>и</strong>н поддршка <strong>во</strong> рамк<strong>и</strong>те <strong>на</strong> Македон<strong>и</strong>ја <strong>и</strong> забранува пол<strong>и</strong>т<strong>и</strong>чка<br />
акт<strong>и</strong>вност <strong>во</strong> рамк<strong>и</strong>те <strong>на</strong> оружен<strong>и</strong>те с<strong>и</strong>л<strong>и</strong>. 140<br />
С<strong>и</strong>стемот <strong>на</strong> <strong>на</strong>ц<strong>и</strong>о<strong>на</strong>л<strong>на</strong>та одбра<strong>на</strong> се трансформ<strong>и</strong>ра од с<strong>и</strong>стем баз<strong>и</strong>ран <strong>на</strong> регрут<strong>и</strong>рање <strong>и</strong><br />
<strong>на</strong> тер<strong>и</strong>тор<strong>и</strong>јал<strong>на</strong> одбра<strong>на</strong> <strong>во</strong> с<strong>и</strong>стем кој ќе б<strong>и</strong>де <strong>и</strong>нкорпор<strong>и</strong>ран <strong>во</strong> евроатлантск<strong>и</strong>те<br />
безбедносн<strong>и</strong> структур<strong>и</strong>. Тој вклучува планов<strong>и</strong> за целосно профес<strong>и</strong>о<strong>на</strong>л<strong>и</strong>з<strong>и</strong>рање <strong>на</strong> арм<strong>и</strong>јата<br />
до 2008 год<strong>и</strong><strong>на</strong>, со соодвет<strong>на</strong> застапеност од с<strong>и</strong>те етн<strong>и</strong>чк<strong>и</strong> заедн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>, адекватно <strong>на</strong>малување<br />
<strong>на</strong> арм<strong>и</strong>јата <strong>и</strong> осовременување <strong>на</strong> опремата. 141 Македонск<strong>и</strong>те оружен<strong>и</strong> с<strong>и</strong>л<strong>и</strong> (АРМ) ќе се<br />
реструкту<strong>и</strong>раат зарад<strong>и</strong> создавање мала, еф<strong>и</strong>кас<strong>на</strong> <strong>и</strong> совреме<strong>на</strong> с<strong>и</strong>ла компат<strong>и</strong>б<strong>и</strong>л<strong>на</strong> со<br />
48
с<strong>и</strong>л<strong>и</strong>те <strong>на</strong> НАТО <strong>и</strong> <strong>на</strong> ЕУ. Во SDR, <strong>и</strong>сто така, се редеф<strong>и</strong>н<strong>и</strong>ра улогата <strong>на</strong> АРМ, која кон<br />
крајот <strong>на</strong> 2005 год<strong>и</strong><strong>на</strong> го заврш<strong>и</strong> пренесувањето <strong>на</strong> должност<strong>и</strong>те за зашт<strong>и</strong>та <strong>на</strong> гран<strong>и</strong>цата<br />
<strong>на</strong> Погран<strong>и</strong>ч<strong>на</strong>та пол<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>ја. Исто така, ќе се разв<strong>и</strong>е огран<strong>и</strong>чен капац<strong>и</strong>тет <strong>на</strong> АРМ за<br />
справување со бунтов<strong>и</strong>, откако етн<strong>и</strong>чката албанска опоз<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>ја конечно ќе ја одобр<strong>и</strong><br />
огран<strong>и</strong>че<strong>на</strong>та поддршка за пол<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>јата <strong>во</strong> текот <strong>на</strong> домашн<strong>и</strong>те безбедносн<strong>и</strong> операц<strong>и</strong><strong>и</strong>. 142<br />
Со успешн<strong>и</strong>от <strong>и</strong>сход <strong>на</strong> „Операц<strong>и</strong>јата Конкорд<strong>и</strong>ја“ пред<strong>во</strong>де<strong>на</strong> од ЕУ, кон крајот <strong>на</strong> 2003<br />
год<strong>и</strong><strong>на</strong>, процесот <strong>на</strong> реформа <strong>во</strong> одбра<strong>на</strong>та е <strong>во</strong>ден од полт<strong>и</strong>ката <strong>на</strong> „от<strong>во</strong>ре<strong>на</strong> врата“ <strong>на</strong><br />
НАТО, која беше реаф<strong>и</strong>рм<strong>и</strong>ра<strong>на</strong> <strong>на</strong> Сам<strong>и</strong>тот <strong>на</strong> Ал<strong>и</strong>јансата <strong>во</strong> Истанбул <strong>во</strong> 2004 год<strong>и</strong><strong>на</strong>. 143<br />
Стратег<strong>и</strong>ската цел да се стане членка <strong>на</strong> НАТО до 2008 год<strong>и</strong><strong>на</strong> е дв<strong>и</strong>гател <strong>на</strong><br />
многубројн<strong>и</strong>те промен<strong>и</strong> <strong>во</strong> рамк<strong>и</strong>те <strong>на</strong> АРМ <strong>и</strong> <strong>на</strong> одбранбен<strong>и</strong>от с<strong>и</strong>стем <strong>во</strong> Македон<strong>и</strong>ја како<br />
цел<strong>и</strong><strong>на</strong>. 144 Во Концептот за <strong>на</strong>ц<strong>и</strong>о<strong>на</strong>л<strong>на</strong> безбедност <strong>и</strong> одбра<strong>на</strong> <strong>на</strong> Македон<strong>и</strong>ја се <strong>на</strong>ведува<br />
дека „Одбранбен<strong>и</strong>от с<strong>и</strong>стем треба да даде големо з<strong>на</strong>чење <strong>и</strong> да подготв<strong>и</strong> посебн<strong>и</strong> <strong>на</strong>сок<strong>и</strong> <strong>и</strong><br />
планов<strong>и</strong> за <strong>во</strong>ведување с<strong>и</strong>стем <strong>на</strong> план<strong>и</strong>рање, ф<strong>и</strong><strong>на</strong>нс<strong>и</strong>рање, програм<strong>и</strong>рање <strong>и</strong> буџет<strong>и</strong>рање<br />
<strong>во</strong> согласност со стандард<strong>и</strong>те <strong>на</strong> НАТО.“ 145<br />
Едно од барањата <strong>на</strong> НАТО за членст<strong>во</strong> беше депол<strong>и</strong>т<strong>и</strong>зац<strong>и</strong>ја <strong>на</strong> оружен<strong>и</strong>те с<strong>и</strong>л<strong>и</strong> <strong>на</strong><br />
Македон<strong>и</strong>ја. Меѓутоа, формалн<strong>и</strong>от процес <strong>на</strong> депол<strong>и</strong>т<strong>и</strong>зац<strong>и</strong>ја не г<strong>и</strong> ун<strong>и</strong>шт<strong>и</strong> с<strong>и</strong>те пол<strong>и</strong>т<strong>и</strong>чк<strong>и</strong><br />
врск<strong>и</strong> <strong>и</strong> склоност<strong>и</strong> <strong>на</strong> ел<strong>и</strong>тн<strong>и</strong>те клас<strong>и</strong>. Проме<strong>на</strong> <strong>на</strong> пол<strong>и</strong>т<strong>и</strong>чката моќ <strong>во</strong> текот <strong>на</strong> <strong>и</strong>збор<strong>и</strong><br />
об<strong>и</strong>чно з<strong>на</strong>ч<strong>и</strong> проме<strong>на</strong> <strong>на</strong> в<strong>и</strong>сок<strong>и</strong> оф<strong>и</strong>цер<strong>и</strong> <strong>во</strong> М<strong>и</strong>н<strong>и</strong>стерст<strong>во</strong>то за одбра<strong>на</strong> (MO),<br />
Генералштабот <strong>и</strong> <strong>во</strong> АРМ. 146 Иако Уста<strong>во</strong>т <strong>на</strong> Македон<strong>и</strong>ја не забранува пр<strong>и</strong>падн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong> <strong>на</strong><br />
арм<strong>и</strong>јата да ста<strong>на</strong>т членов<strong>и</strong> <strong>на</strong> пол<strong>и</strong>т<strong>и</strong>чк<strong>и</strong> парт<strong>и</strong><strong>и</strong>, <strong>во</strong> член 47 од Законот за одбра<strong>на</strong> се<br />
разјаснува дека „...членување <strong>во</strong> пол<strong>и</strong>т<strong>и</strong>чка парт<strong>и</strong>ја не смее да вл<strong>и</strong>јае <strong>на</strong> задач<strong>и</strong>те,<br />
<strong>на</strong>предувањата, евалуац<strong>и</strong>јата, образован<strong>и</strong>ето, дополн<strong>и</strong>тел<strong>на</strong>та обука, <strong>на</strong>градувањето <strong>и</strong> <strong>на</strong><br />
друг<strong>и</strong>те права <strong>на</strong> <strong>во</strong>ен<strong>и</strong>те л<strong>и</strong>ца <strong>и</strong> <strong>на</strong> ц<strong>и</strong>в<strong>и</strong>л<strong>и</strong>те вработен<strong>и</strong> <strong>во</strong> АРМ.“ 147 Во рамк<strong>и</strong>те <strong>на</strong> АРМ<br />
не смеат да се орган<strong>и</strong>з<strong>и</strong>раат <strong>и</strong> да функц<strong>и</strong>он<strong>и</strong>раат пол<strong>и</strong>т<strong>и</strong>чк<strong>и</strong> парт<strong>и</strong><strong>и</strong> <strong>и</strong>л<strong>и</strong> граѓанск<strong>и</strong><br />
здружен<strong>и</strong>ја. Воен<strong>и</strong>от персо<strong>на</strong>л, пр<strong>и</strong> <strong>и</strong>звршувањето <strong>на</strong> службата, не смее да б<strong>и</strong>де рако<strong>во</strong>ден<br />
од с<strong>во</strong><strong>и</strong>те пол<strong>и</strong>т<strong>и</strong>чк<strong>и</strong> склоност<strong>и</strong>, н<strong>и</strong>ту пак смее да г<strong>и</strong> <strong>и</strong>зразува <strong>и</strong>л<strong>и</strong> претставува <strong>во</strong> текот <strong>на</strong><br />
вршењето <strong>на</strong> с<strong>во</strong><strong>и</strong>те должност<strong>и</strong> <strong>и</strong>л<strong>и</strong> да вл<strong>и</strong>јае <strong>на</strong> друг<strong>и</strong> л<strong>и</strong>ца. Воен<strong>и</strong>те л<strong>и</strong>ца не смеат да<br />
пр<strong>и</strong>суствуваат <strong>и</strong> да учествуваат <strong>во</strong> пол<strong>и</strong>т<strong>и</strong>чк<strong>и</strong> соб<strong>и</strong>р<strong>и</strong> <strong>и</strong> <strong>на</strong> м<strong>и</strong>т<strong>и</strong>нз<strong>и</strong> облечен<strong>и</strong> <strong>во</strong> ун<strong>и</strong>форма,<br />
н<strong>и</strong>ту пак смеат да кор<strong>и</strong>стат с<strong>и</strong>мбол<strong>и</strong> <strong>на</strong> пол<strong>и</strong>т<strong>и</strong>чк<strong>и</strong> парт<strong>и</strong><strong>и</strong>.<br />
49
Сл<strong>и</strong>чно <strong>на</strong> друг<strong>и</strong>те реформ<strong>и</strong> <strong>во</strong> одбра<strong>на</strong>та <strong>на</strong> Западен Балкан, реструкту<strong>и</strong>рањето <strong>и</strong><br />
<strong>на</strong>малувањето <strong>на</strong> арм<strong>и</strong>јата е ед<strong>на</strong> од клучн<strong>и</strong>те карактер<strong>и</strong>ст<strong>и</strong>к<strong>и</strong> <strong>на</strong> реформата <strong>на</strong> одбра<strong>на</strong>та<br />
<strong>во</strong> Македон<strong>и</strong>ја. Акт<strong>и</strong>в<strong>на</strong>та компонента за м<strong>и</strong>рно време <strong>на</strong> АРМ беше <strong>на</strong>мале<strong>на</strong> од 16.000 <strong>во</strong><br />
2002 год<strong>и</strong><strong>на</strong> <strong>на</strong> 12.858 (вклучувајќ<strong>и</strong> <strong>и</strong> 70 отсто профес<strong>и</strong>о<strong>на</strong>лц<strong>и</strong> <strong>и</strong> 30 отсто регрут<strong>и</strong>ран<strong>и</strong><br />
<strong>во</strong>јн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>) <strong>во</strong> 2003 год<strong>и</strong><strong>на</strong>. 148 Во март 2005 год<strong>и</strong><strong>на</strong>, вкупн<strong>и</strong>от број членов<strong>и</strong> <strong>на</strong> АРМ—<br />
вклучувајќ<strong>и</strong> г<strong>и</strong> <strong>и</strong> вработен<strong>и</strong>те <strong>во</strong> MO—беше 8.869 пр<strong>и</strong>падн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong> <strong>на</strong> ц<strong>и</strong>в<strong>и</strong>лн<strong>и</strong>от <strong>и</strong> <strong>на</strong> <strong>во</strong>ен<strong>и</strong>от<br />
персо<strong>на</strong>л: од ко<strong>и</strong> 1.556 се оф<strong>и</strong>цер<strong>и</strong>, 2.120 NCO, 2.679 <strong>во</strong>јн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong> под дого<strong>во</strong>р <strong>и</strong> 1.365<br />
ц<strong>и</strong>в<strong>и</strong>л<strong>и</strong>. 149 Во мај 2005 год<strong>и</strong><strong>на</strong>, бројот <strong>на</strong> регрут<strong>и</strong>ран<strong>и</strong>те <strong>во</strong>јн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong> се проценуваше <strong>на</strong> околу<br />
10.000. 150 Целн<strong>и</strong>от број, кој се план<strong>и</strong>ра да се дост<strong>и</strong>гне кон крајот <strong>на</strong> 2007 год<strong>и</strong><strong>на</strong>, е 8.460<br />
поед<strong>и</strong>нц<strong>и</strong>, вклучувајќ<strong>и</strong> 919 оф<strong>и</strong>цер<strong>и</strong>, 1.930 NCO <strong>и</strong> 817 ц<strong>и</strong>в<strong>и</strong>л<strong>и</strong>. Бројот <strong>на</strong> <strong>во</strong>јн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong> под<br />
дого<strong>во</strong>р се план<strong>и</strong>ра да се зголем<strong>и</strong> <strong>на</strong> 4.794, додека регрут<strong>и</strong>рањето се план<strong>и</strong>ра да се ук<strong>и</strong>не<br />
до крајот <strong>на</strong> 2006 год<strong>и</strong><strong>на</strong>.<br />
Табела 7: Тековен <strong>и</strong> план<strong>и</strong>ран број <strong>на</strong> пр<strong>и</strong>падн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong> <strong>на</strong> АРМ 151<br />
Ц<strong>и</strong>в<strong>и</strong>л<strong>и</strong><br />
MO<br />
Ц<strong>и</strong>в<strong>и</strong>л<strong>и</strong><br />
АРМ<br />
Оф<strong>и</strong>цер<strong>и</strong><br />
АРМ<br />
50<br />
NCO<br />
АРМ<br />
Војн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong><br />
под дого<strong>во</strong>р<br />
Вкупно<br />
2005 1149 1365 1556 2120 2679 8869<br />
2007<br />
(план<strong>и</strong>ран<br />
<strong>и</strong>)<br />
453 364 919 1930 4794 8460<br />
Разл<strong>и</strong>ка 696 1001 637 190 +2115 409<br />
Из<strong>во</strong>р: MO <strong>на</strong> Македон<strong>и</strong>ја, март 2005 г.<br />
Посто<strong>и</strong> <strong>на</strong>деж дека <strong>на</strong>малувањето <strong>на</strong> оружен<strong>и</strong>те с<strong>и</strong>л<strong>и</strong> ќе го кор<strong>и</strong>г<strong>и</strong>ра д<strong>и</strong>спропорц<strong>и</strong>о<strong>на</strong>лн<strong>и</strong>от<br />
број <strong>на</strong> оф<strong>и</strong>цер<strong>и</strong>те <strong>во</strong> с<strong>и</strong>те рангов<strong>и</strong> <strong>на</strong> оф<strong>и</strong>церската х<strong>и</strong>ерарх<strong>и</strong>ја. Според Стратег<strong>и</strong>ск<strong>и</strong>от<br />
одбранбен преглед (SDR), зацртан<strong>и</strong>от <strong>и</strong>деален состав според ч<strong>и</strong>нов<strong>и</strong> <strong>во</strong> MO <strong>и</strong> <strong>во</strong> АРМ е<br />
како што следува:<br />
Табела 8: Д<strong>и</strong>стр<strong>и</strong>буц<strong>и</strong>ја <strong>на</strong> ч<strong>и</strong>нов<strong>и</strong>те <strong>во</strong> оф<strong>и</strong>церск<strong>и</strong>от корпус <strong>на</strong> ARM<br />
Ч<strong>и</strong>н<br />
План<strong>и</strong>рано<br />
<strong>во</strong> 2007<br />
Процент <strong>на</strong><br />
вкупн<strong>и</strong>от број Тековно<br />
Процент <strong>на</strong> Разл<strong>и</strong>ка меѓу<br />
вкупн<strong>и</strong>от број тековн<strong>и</strong>от <strong>и</strong>
оф<strong>и</strong>цер<strong>и</strong><br />
план<strong>и</strong>ран за<br />
2007<br />
51<br />
оф<strong>и</strong>цер<strong>и</strong> <strong>во</strong><br />
2007<br />
Генерал 7 0,9 8 0,49 1<br />
Полковн<strong>и</strong>к 58 6,3 92 5,59 34<br />
Потполковн<strong>и</strong>к 127 14 250 15,19 123<br />
Мајор 205 22 284 17,25 79<br />
Капетан 1-ва<br />
0 0,00 94 5,71 94<br />
класа<br />
Капетан 223 24 451 27,40 228<br />
Поручн<strong>и</strong>к 243 26 356 21,63 113<br />
Потпоручн<strong>и</strong>к 56 6,1 111 6,74 55<br />
ВКУПНО: 919 100,00 1646 100,00 727<br />
Из<strong>во</strong>р: Македонск<strong>и</strong> Стратег<strong>и</strong>ск<strong>и</strong> одбранбен преглед, Скопје 2004.<br />
план<strong>и</strong>ран<strong>и</strong>от број<br />
оф<strong>и</strong>цер<strong>и</strong><br />
Проме<strong>на</strong>та од арм<strong>и</strong>ја баз<strong>и</strong>ра<strong>на</strong> <strong>на</strong> регрут<strong>и</strong>рање <strong>во</strong> профес<strong>и</strong>о<strong>на</strong>л<strong>на</strong> арм<strong>и</strong>ја треба да б<strong>и</strong>де<br />
заврше<strong>на</strong> до крајот <strong>на</strong> 2007 год<strong>и</strong><strong>на</strong>. Поврзан со ова е <strong>и</strong> <strong>во</strong>јн<strong>и</strong>от профес<strong>и</strong>о<strong>на</strong>лен образовен<br />
с<strong>и</strong>стем <strong>на</strong> Македон<strong>и</strong>ја, кој претставува клуч<strong>на</strong> точка за процесот <strong>на</strong> реформа <strong>на</strong> одбра<strong>на</strong>та<br />
<strong>во</strong> земјата. Ед<strong>и</strong>нстве<strong>на</strong>та постој<strong>на</strong> Вое<strong>на</strong> академ<strong>и</strong>ја е форм<strong>и</strong>ра<strong>на</strong> <strong>во</strong> 1995 год<strong>и</strong><strong>на</strong> со глав<strong>на</strong><br />
задача да образува, обучува <strong>и</strong> обезбедува профес<strong>и</strong>о<strong>на</strong>лен раз<strong>во</strong>ј <strong>на</strong> персо<strong>на</strong>лот <strong>на</strong> АРМ. 152<br />
Меѓутоа, поголем<strong>и</strong>от дел од обуката <strong>на</strong> Академ<strong>и</strong>јата <strong>во</strong> моментов е <strong>во</strong> м<strong>и</strong>рување порад<strong>и</strong><br />
в<strong>и</strong>шокот оф<strong>и</strong>цер<strong>и</strong> <strong>во</strong> с<strong>и</strong>те ч<strong>и</strong>нов<strong>и</strong>. Послед<strong>на</strong>та класа д<strong>и</strong>плом<strong>и</strong>ран<strong>и</strong> кадет<strong>и</strong> беше прогласе<strong>на</strong><br />
за технолошк<strong>и</strong> в<strong>и</strong>шок. Има уште ед<strong>на</strong> преоста<strong>на</strong>та класа д<strong>и</strong>пломц<strong>и</strong> <strong>и</strong> се очекува <strong>и</strong> таа да<br />
б<strong>и</strong>де прогласе<strong>на</strong> за в<strong>и</strong>шок. 153 Постојат разл<strong>и</strong>чн<strong>и</strong> модел<strong>и</strong> за трансформ<strong>и</strong>рање <strong>на</strong> Вое<strong>на</strong>та<br />
академ<strong>и</strong>ја ко<strong>и</strong> б<strong>и</strong> ја <strong>и</strong>н<strong>во</strong>лв<strong>и</strong>рале Академ<strong>и</strong>јата <strong>во</strong> профес<strong>и</strong>о<strong>на</strong>лн<strong>и</strong>от раз<strong>во</strong>ј <strong>на</strong> оф<strong>и</strong>цер<strong>и</strong>те.<br />
Меѓутоа, се ч<strong>и</strong>н<strong>и</strong> дека нема <strong>во</strong>лја за трансформац<strong>и</strong>ја <strong>на</strong> оваа <strong>и</strong>нст<strong>и</strong>туц<strong>и</strong>ја. Доколку се сака<br />
Вое<strong>на</strong>та академ<strong>и</strong>ја да опстане како <strong>и</strong>нст<strong>и</strong>туц<strong>и</strong>ја, таа оч<strong>и</strong>гледно мора да се трансформ<strong>и</strong>ра за<br />
да г<strong>и</strong> <strong>и</strong>сполн<strong>и</strong> стандард<strong>и</strong>те <strong>на</strong> НАТО за <strong>во</strong>ено обучување. Во моментов, Вое<strong>на</strong>та академ<strong>и</strong>ја<br />
нуд<strong>и</strong> само краткотрајн<strong>и</strong> (6-месечн<strong>и</strong>) курсев<strong>и</strong> за обука за NCO. Но<strong>во</strong>одобре<strong>на</strong>та оф<strong>и</strong>церска<br />
профес<strong>и</strong>о<strong>на</strong>л<strong>на</strong> арм<strong>и</strong>ја ќе зема канд<strong>и</strong>дат<strong>и</strong> за оф<strong>и</strong>цер<strong>и</strong> д<strong>и</strong>ректно од Ун<strong>и</strong>верз<strong>и</strong>тетот. Меѓутоа,<br />
Работ<strong>на</strong>та група <strong>на</strong> NCO предв<strong>и</strong>дува дека обуката за NCO ќе се врш<strong>и</strong> <strong>и</strong>склуч<strong>и</strong><strong>во</strong> <strong>во</strong><br />
Командата за обука <strong>на</strong> Генералштабот. Таа сега нуд<strong>и</strong> основн<strong>и</strong> <strong>и</strong> <strong>на</strong>предн<strong>и</strong> курсев<strong>и</strong> за NCO.
Покрај <strong>на</strong>ц<strong>и</strong>о<strong>на</strong>лн<strong>и</strong>те <strong>и</strong>нст<strong>и</strong>туц<strong>и</strong><strong>и</strong> за обука, амер<strong>и</strong>канската ф<strong>и</strong>рма Booz, Allen & Hamilton<br />
(BAH) 154 <strong>и</strong> Советодавн<strong>и</strong>от т<strong>и</strong>м <strong>на</strong> НАТО (NAT) <strong>и</strong>м даваат консултат<strong>и</strong>вн<strong>и</strong> услуг<strong>и</strong> <strong>на</strong> MO <strong>и</strong><br />
<strong>на</strong> АРМ. И двата субјекта се вграден<strong>и</strong> <strong>во</strong> MO (в<strong>и</strong>д<strong>и</strong> <strong>и</strong> <strong>во</strong> <strong>на</strong>редното поглавје). BAH <strong>и</strong>м дава<br />
совет<strong>и</strong> <strong>на</strong> м<strong>и</strong>н<strong>и</strong>стерот, државн<strong>и</strong>от секретар <strong>и</strong> <strong>на</strong> државн<strong>и</strong>те советн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong> <strong>во</strong> рамк<strong>и</strong>те <strong>на</strong> MO <strong>во</strong><br />
сферата <strong>на</strong> план<strong>и</strong>рање, буџет<strong>и</strong>рање, лог<strong>и</strong>ст<strong>и</strong>ка, човечк<strong>и</strong>те ресурс<strong>и</strong> <strong>и</strong> обука за јаз<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>. Исто<br />
така, BAH соработува со Генералштабот, првенствено со сектор<strong>и</strong>те <strong>на</strong> Генералштабот како<br />
G1 (Персо<strong>на</strong>л), G3 (Обука) <strong>и</strong> G4 (Лог<strong>и</strong>ст<strong>и</strong>ка). Нејз<strong>и</strong>н<strong>и</strong>те дого<strong>во</strong>рн<strong>и</strong> цел<strong>и</strong> се утврден<strong>и</strong> со<br />
год<strong>и</strong>шн<strong>и</strong>от план за акц<strong>и</strong>ја <strong>на</strong> амер<strong>и</strong>канската Команда <strong>во</strong> Европа (US EUCOM), пр<strong>и</strong> што<br />
глав<strong>на</strong> цел е трансформац<strong>и</strong>јата <strong>на</strong> MO <strong>и</strong> <strong>на</strong> АРМ. Целта <strong>на</strong> NAT е да <strong>и</strong>м помага <strong>на</strong> MO <strong>и</strong> <strong>на</strong><br />
АРМ да г<strong>и</strong> <strong>и</strong>спол<strong>на</strong>т стандард<strong>и</strong>те <strong>на</strong> НАТО <strong>и</strong> да вер<strong>и</strong>ф<strong>и</strong>кува дека стандард<strong>и</strong>те <strong>во</strong> однос <strong>на</strong><br />
деклар<strong>и</strong>ран<strong>и</strong>те ед<strong>и</strong>н<strong>и</strong>ц<strong>и</strong> се спроведуваат. До тој степен, NAT тесно соработува со<br />
Генералштабот <strong>и</strong> спроведува чест<strong>и</strong> <strong>и</strong>нспекц<strong>и</strong><strong>и</strong> <strong>на</strong> ед<strong>и</strong>н<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>те <strong>на</strong> АРМ <strong>на</strong> тер<strong>и</strong>тор<strong>и</strong>јата <strong>на</strong><br />
Македон<strong>и</strong>ја.<br />
Реструкту<strong>и</strong>рањето <strong>на</strong> MO <strong>и</strong> <strong>на</strong> АРМ е дел од процесот за зголемување <strong>на</strong> бројот <strong>на</strong><br />
пр<strong>и</strong>падн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>те <strong>на</strong> етн<strong>и</strong>чк<strong>и</strong>те малц<strong>и</strong>нства <strong>во</strong> редов<strong>и</strong>те <strong>на</strong> одбранбен<strong>и</strong>те <strong>и</strong>нст<strong>и</strong>туц<strong>и</strong><strong>и</strong> <strong>во</strong><br />
Македон<strong>и</strong>ја. Барањето е 25 отсто од с<strong>и</strong>те места <strong>во</strong> АРМ да се попол<strong>на</strong>т со етн<strong>и</strong>чк<strong>и</strong><br />
Албанц<strong>и</strong>. Во моментов, 2,54 отсто од персо<strong>на</strong>лот <strong>во</strong> оружен<strong>и</strong>те с<strong>и</strong>л<strong>и</strong> се Албанц<strong>и</strong>, <strong>на</strong>спрот<strong>и</strong><br />
92,79 отсто етн<strong>и</strong>чк<strong>и</strong> Македонц<strong>и</strong>. 155 Се план<strong>и</strong>ра да се зголем<strong>и</strong> <strong>и</strong> бројот <strong>на</strong> друг<strong>и</strong>те<br />
малц<strong>и</strong>нск<strong>и</strong> заедн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong> (Бошњац<strong>и</strong>, Ром<strong>и</strong>, Срб<strong>и</strong>, Турц<strong>и</strong> <strong>и</strong> Влас<strong>и</strong>) <strong>во</strong> АРМ (В<strong>и</strong>д<strong>и</strong> Анекс, табела<br />
1).<br />
Во моментов, <strong>во</strong> рамк<strong>и</strong>те <strong>на</strong> оф<strong>и</strong>церск<strong>и</strong>те редов<strong>и</strong> <strong>и</strong>ма 1.227 оф<strong>и</strong>цер<strong>и</strong> етн<strong>и</strong>чк<strong>и</strong> Македонц<strong>и</strong>,<br />
додека само 68 се етн<strong>и</strong>чк<strong>и</strong> Албанц<strong>и</strong>. Етн<strong>и</strong>чк<strong>и</strong>от сооднос до 2013 год<strong>и</strong><strong>на</strong> треба да се смен<strong>и</strong><br />
<strong>во</strong> по<strong>и</strong>збаланс<strong>и</strong>ран однос од 591 спрема 232. Во сегаш<strong>на</strong>та кадровска структура <strong>на</strong> MO <strong>и</strong>ма<br />
415 Македонц<strong>и</strong> <strong>и</strong> само 16 Албанц<strong>и</strong>. Меѓутоа, <strong>во</strong> рамк<strong>и</strong>те <strong>на</strong> М<strong>и</strong>н<strong>и</strong>стерст<strong>во</strong>то <strong>и</strong>ма <strong>и</strong><br />
определен број етн<strong>и</strong>чк<strong>и</strong> Албанц<strong>и</strong> од в<strong>и</strong>сок ранг; <strong>на</strong> пр<strong>и</strong>мер, рако<strong>во</strong>д<strong>и</strong>телот <strong>на</strong> Секторот за<br />
кадровск<strong>и</strong> прашања <strong>и</strong> замен<strong>и</strong>кот м<strong>и</strong>н<strong>и</strong>стер за одбра<strong>на</strong> се Албанц<strong>и</strong>.<br />
Табела 9: Етн<strong>и</strong>чк<strong>и</strong> состав <strong>на</strong> персо<strong>на</strong>лот <strong>на</strong> MO<br />
Тековно вкупно План<strong>и</strong>рано вкупно Разл<strong>и</strong>ка<br />
52
број за 2013 год<strong>и</strong><strong>на</strong><br />
Македонц<strong>и</strong> 415 205 -210<br />
Албанц<strong>и</strong> 16 81 +65<br />
Турц<strong>и</strong> - 12 +12<br />
Ром<strong>и</strong> - 8 +8<br />
Срб<strong>и</strong> 10 6 -4<br />
Бошњац<strong>и</strong> 2 3 +1<br />
Влас<strong>и</strong> 9 1 -8<br />
Из<strong>во</strong>р: MO <strong>на</strong> Македон<strong>и</strong>ја, март 2005 год<strong>и</strong><strong>на</strong><br />
Во март 2005 год<strong>и</strong><strong>на</strong> MO одобр<strong>и</strong> две програм<strong>и</strong> за <strong>и</strong>нтеграц<strong>и</strong>ја <strong>на</strong> малц<strong>и</strong>нствата <strong>во</strong> АРМ <strong>и</strong><br />
<strong>во</strong> MO. 156 Целта <strong>на</strong> ед<strong>на</strong>та програма се канд<strong>и</strong>дат<strong>и</strong> со ун<strong>и</strong>верз<strong>и</strong>тетско образован<strong>и</strong>е, додека<br />
другата г<strong>и</strong> <strong>и</strong>ма за цел л<strong>и</strong>цата со г<strong>и</strong>м<strong>на</strong>з<strong>и</strong>ско образован<strong>и</strong>е за пополнување <strong>на</strong> оф<strong>и</strong>церск<strong>и</strong>те <strong>и</strong><br />
подоф<strong>и</strong>церск<strong>и</strong>те места <strong>во</strong> АРМ <strong>и</strong> <strong>во</strong> MO. Програмата за <strong>и</strong>нтеграц<strong>и</strong>ја <strong>на</strong> малц<strong>и</strong>нствата со<br />
ун<strong>и</strong>верз<strong>и</strong>тетско образован<strong>и</strong>е мора да б<strong>и</strong>де заврше<strong>на</strong> до 2013 год<strong>и</strong><strong>на</strong> според Охр<strong>и</strong>дск<strong>и</strong>от<br />
рамковен дого<strong>во</strong>р, кој бара пропорц<strong>и</strong>о<strong>на</strong>л<strong>на</strong> застапеност <strong>на</strong> с<strong>и</strong>те етн<strong>и</strong>чк<strong>и</strong> заедн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong> <strong>во</strong><br />
државн<strong>и</strong>те служб<strong>и</strong>.<br />
Табела 10: Интеграц<strong>и</strong>ја <strong>на</strong> Албанц<strong>и</strong>те со ун<strong>и</strong>верз<strong>и</strong>тетско образован<strong>и</strong>е <strong>во</strong> ед<strong>и</strong>н<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>те <strong>на</strong><br />
оружен<strong>и</strong>те с<strong>и</strong>л<strong>и</strong> <strong>во</strong> 2005 г.<br />
Ед<strong>и</strong>н<strong>и</strong>ц<strong>и</strong> Тековно План<strong>и</strong>рано Разл<strong>и</strong>ка<br />
MO 16 81 +65<br />
Вое<strong>на</strong> академ<strong>и</strong>ја 0 4 +4<br />
Вое<strong>на</strong> разуз<strong>на</strong>вачка<br />
служба<br />
4 17 +13<br />
АРМ 0 11 +11<br />
Вкупно 20 113 +93<br />
Из<strong>во</strong>р: MO <strong>на</strong> Македон<strong>и</strong>ја, март 2005 год<strong>и</strong><strong>на</strong><br />
Од 2006 год<strong>и</strong><strong>на</strong> бројот <strong>на</strong> оф<strong>и</strong>цер<strong>и</strong> етн<strong>и</strong>чк<strong>и</strong> Албанц<strong>и</strong> <strong>во</strong> рамк<strong>и</strong>те <strong>на</strong> АРМ ќе се зголемува<br />
секоја год<strong>и</strong><strong>на</strong>, до вкупн<strong>и</strong>от број од 136 <strong>во</strong> 2013 год<strong>и</strong><strong>на</strong>.<br />
53
Табела 11: Интеграц<strong>и</strong>ја <strong>на</strong> Албанц<strong>и</strong>те со ун<strong>и</strong>верз<strong>и</strong>тетско образован<strong>и</strong>е <strong>во</strong> АРМ <strong>во</strong> 2006–<br />
2013 год<strong>и</strong><strong>на</strong><br />
2006 +50<br />
2007 +52<br />
2008 +6<br />
2009 +6<br />
2010 +6<br />
2011 +6<br />
2012 +5<br />
2013 +5<br />
Вкупно: 2006–2013 +136<br />
Из<strong>во</strong>р: MO <strong>на</strong> Македон<strong>и</strong>ја, март 2005 год<strong>и</strong><strong>на</strong><br />
За л<strong>и</strong>цата со г<strong>и</strong>м<strong>на</strong>з<strong>и</strong>ско образован<strong>и</strong>е, планот за <strong>и</strong>нтеграц<strong>и</strong>ја треба да б<strong>и</strong>де завршен до<br />
2007 год<strong>и</strong><strong>на</strong> со само мало зголемување <strong>на</strong> бројот <strong>на</strong> Албанц<strong>и</strong>те <strong>на</strong> 77.<br />
Интеграц<strong>и</strong>јата <strong>на</strong> малц<strong>и</strong>нствата <strong>во</strong> АРМ <strong>во</strong>општо е мошне контроверзно прашање <strong>во</strong><br />
Македон<strong>и</strong>ја, главно порад<strong>и</strong> тоа што <strong>и</strong>мпл<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>ра <strong>на</strong>малување <strong>на</strong> застапеноста <strong>и</strong> <strong>на</strong> местата<br />
от<strong>во</strong>рен<strong>и</strong> за Македонц<strong>и</strong>те. „Трад<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>о<strong>на</strong>л<strong>и</strong>ст<strong>и</strong>те“ меѓу македонск<strong>и</strong>те оф<strong>и</strong>цер<strong>и</strong> с<strong>и</strong>лно се<br />
спрот<strong>и</strong>вставуваат <strong>на</strong> <strong>и</strong>нтеграц<strong>и</strong>јата <strong>на</strong> Албанц<strong>и</strong>те, тврдејќ<strong>и</strong> дека т<strong>и</strong>е немаат н<strong>и</strong>какв<strong>и</strong><br />
патр<strong>и</strong>отск<strong>и</strong> врск<strong>и</strong> со Македон<strong>и</strong>ја. Л<strong>и</strong>дер<strong>и</strong>те <strong>на</strong> опоз<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>ск<strong>и</strong>те парт<strong>и</strong><strong>и</strong>, <strong>и</strong>сто така, м<strong>и</strong>слат<br />
дека ед<strong>и</strong>нстве<strong>на</strong>та пр<strong>и</strong>ч<strong>и</strong><strong>на</strong> за ре<strong>и</strong>нтеграц<strong>и</strong>ја <strong>на</strong> малц<strong>и</strong>нствата б<strong>и</strong> требало да б<strong>и</strong>дат н<strong>и</strong>вн<strong>и</strong>те<br />
профес<strong>и</strong>о<strong>на</strong>лн<strong>и</strong> квал<strong>и</strong>ф<strong>и</strong>кац<strong>и</strong><strong>и</strong> <strong>и</strong> вешт<strong>и</strong>н<strong>и</strong>, а не н<strong>и</strong>в<strong>на</strong>та етн<strong>и</strong>чка пр<strong>и</strong>падност. 157<br />
Има <strong>и</strong> друг<strong>и</strong> проблемат<strong>и</strong>чн<strong>и</strong> прашања. На пр<strong>и</strong>мер, <strong>во</strong> 2005 <strong>и</strong> <strong>на</strong> почетокот <strong>на</strong> 2006 год<strong>и</strong><strong>на</strong><br />
беа спроведен<strong>и</strong> два курса за асп<strong>и</strong>рант<strong>и</strong> за подоф<strong>и</strong>цер<strong>и</strong> од малц<strong>и</strong>нск<strong>и</strong>те заедн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>. Порад<strong>и</strong><br />
операт<strong>и</strong>вн<strong>и</strong> пр<strong>и</strong>ч<strong>и</strong>н<strong>и</strong> (т.е. ф<strong>и</strong><strong>на</strong>нс<strong>и</strong><strong>и</strong>), секој од двата курса беше спроведен како стандарден<br />
курс за асп<strong>и</strong>рант<strong>и</strong> за NCO без как<strong>во</strong> б<strong>и</strong>ло <strong>на</strong>сочување <strong>на</strong> вешт<strong>и</strong>н<strong>и</strong>те. Резултат<strong>и</strong>те <strong>на</strong> двата<br />
курса беа <strong>и</strong>змешан<strong>и</strong>, пр<strong>и</strong> што з<strong>на</strong>ч<strong>и</strong>телен дел од канд<strong>и</strong>дат<strong>и</strong>те за NCO не беа <strong>во</strong> можност да<br />
д<strong>и</strong>плом<strong>и</strong>раат. Оч<strong>и</strong>гледно е дека АРМ се об<strong>и</strong>дува да г<strong>и</strong> <strong>и</strong>сполн<strong>и</strong> барањата <strong>на</strong> Охр<strong>и</strong>дск<strong>и</strong>от<br />
рамковен дого<strong>во</strong>р, што резулт<strong>и</strong>ра <strong>и</strong>л<strong>и</strong> со помалку д<strong>и</strong>плом<strong>и</strong>ран<strong>и</strong> канд<strong>и</strong>дат<strong>и</strong> од<br />
малц<strong>и</strong>нствата <strong>и</strong>л<strong>и</strong> со д<strong>и</strong>плом<strong>и</strong>рање <strong>на</strong> неквал<strong>и</strong>ф<strong>и</strong>куван<strong>и</strong> поед<strong>и</strong>нц<strong>и</strong> <strong>во</strong> редов<strong>и</strong>те <strong>на</strong> NCO.<br />
54
Исто така, постојат културн<strong>и</strong> разл<strong>и</strong>к<strong>и</strong> меѓу етн<strong>и</strong>чк<strong>и</strong>те груп<strong>и</strong> ко<strong>и</strong> можат да оне<strong>во</strong>зможат<br />
дост<strong>и</strong>гнување <strong>на</strong> неко<strong>и</strong> од цел<strong>и</strong>те удврден<strong>и</strong> <strong>во</strong> Охр<strong>и</strong>дск<strong>и</strong>от рамковен дого<strong>во</strong>р. На пр<strong>и</strong>мер,<br />
сегашн<strong>и</strong>от закон за <strong>во</strong>е<strong>на</strong> служба предв<strong>и</strong>дува средно образован<strong>и</strong>е како м<strong>и</strong>н<strong>и</strong>мум за<br />
стекнување пра<strong>во</strong> за влегување <strong>во</strong> АРМ. Меѓутоа, неко<strong>и</strong> етн<strong>и</strong>чк<strong>и</strong> груп<strong>и</strong> сè уште немаат<br />
пр<strong>и</strong>стап до в<strong>и</strong>сокото образован<strong>и</strong>е, <strong>и</strong>л<strong>и</strong> сметаат дека в<strong>и</strong>сокото образован<strong>и</strong>е не е потребно.<br />
Ова е проблем кој треба да се решава <strong>на</strong> <strong>на</strong>ц<strong>и</strong>о<strong>на</strong>лно н<strong>и</strong><strong>во</strong>, б<strong>и</strong>дејќ<strong>и</strong> е з<strong>на</strong>ч<strong>и</strong>телно <strong>на</strong>д<strong>во</strong>р од<br />
гран<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>те <strong>на</strong> трад<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>о<strong>на</strong>лн<strong>и</strong>те барања <strong>на</strong> одбра<strong>на</strong>та. Сепак, <strong>и</strong>нтеграц<strong>и</strong>јата <strong>на</strong><br />
малц<strong>и</strong>нствата <strong>во</strong> АРМ се смета за главен услов за влез <strong>на</strong> земјата <strong>во</strong> НАТО, <strong>и</strong> Ал<strong>и</strong>јансата<br />
очекува нејз<strong>и</strong>но целосно спроведување од стра<strong>на</strong> <strong>на</strong> македонск<strong>и</strong>те власт<strong>и</strong>.<br />
Осовременувањето <strong>и</strong> <strong>на</strong>бавката <strong>на</strong> нова опрема мора да одго<strong>во</strong>р<strong>и</strong> <strong>на</strong> предв<strong>и</strong>ден<strong>и</strong>те<br />
способност<strong>и</strong> <strong>и</strong> капац<strong>и</strong>тет<strong>и</strong> <strong>на</strong> АРМ <strong>и</strong> да б<strong>и</strong>де сообразно со регулат<strong>и</strong>в<strong>и</strong>те <strong>и</strong> со буџетск<strong>и</strong>те<br />
проекц<strong>и</strong><strong>и</strong> <strong>на</strong> НАТО. Спец<strong>и</strong>јалн<strong>и</strong>те с<strong>и</strong>л<strong>и</strong> <strong>и</strong>маат пр<strong>и</strong>ор<strong>и</strong>тет <strong>во</strong> доб<strong>и</strong>вањето нова опрема. 158<br />
Заедно со планов<strong>и</strong>те за купување нов<strong>и</strong> матер<strong>и</strong>јал<strong>и</strong>, Македон<strong>и</strong>ја мора да се ослобод<strong>и</strong> од<br />
застаре<strong>на</strong>та <strong>и</strong> од в<strong>и</strong>шокот <strong>во</strong>е<strong>на</strong> опрема. 159 Процесот <strong>на</strong> ослободување од такв<strong>и</strong>те<br />
матер<strong>и</strong>јал<strong>и</strong> започ<strong>на</strong> со ун<strong>и</strong>штувањето <strong>на</strong> тенков<strong>и</strong>те T-55 <strong>во</strong> јануар<strong>и</strong> 2004 год<strong>и</strong><strong>на</strong> со одлука<br />
<strong>на</strong> Владата. Согласно Планот за осовременување веќе се ун<strong>и</strong>штен<strong>и</strong> 61 тенков<strong>и</strong>, додека<br />
преоста<strong>на</strong>т<strong>и</strong>те 30 тенков<strong>и</strong>, <strong>и</strong>сто така, ќе б<strong>и</strong>дат ун<strong>и</strong>штен<strong>и</strong>. Чет<strong>и</strong>р<strong>и</strong> ав<strong>и</strong>о<strong>на</strong> SU-25 се<br />
повлечен<strong>и</strong> од употреба <strong>и</strong> MO се <strong>на</strong>дева дека ќе <strong>на</strong>јде с<strong>и</strong>гурен партнер за разме<strong>на</strong> <strong>на</strong> ов<strong>и</strong>е<br />
ав<strong>и</strong>он<strong>и</strong> за друг<strong>и</strong> средства <strong>и</strong>л<strong>и</strong> за услуг<strong>и</strong> за одржување. Отстранувањето <strong>на</strong> советското<br />
оружје е мошне контроверзно. Меѓутоа, тоа се смета за дел од процесот <strong>на</strong><br />
осовременување <strong>на</strong> АРМ <strong>и</strong> за компат<strong>и</strong>б<strong>и</strong>лно со стандард<strong>и</strong>те <strong>на</strong> НАТО. Меѓутоа, од глед<strong>на</strong><br />
точка <strong>на</strong> НАТО не станува збор за компат<strong>и</strong>б<strong>и</strong>лност, туку за фактот дека Македонц<strong>и</strong>те<br />
<strong>и</strong>маат малку пар<strong>и</strong> за одржување <strong>на</strong> советск<strong>и</strong>те тенков<strong>и</strong> <strong>и</strong> ав<strong>и</strong>он<strong>и</strong>. 160<br />
Реше<strong>на</strong> да г<strong>и</strong> реформ<strong>и</strong>ра с<strong>во</strong><strong>и</strong>те оружен<strong>и</strong> с<strong>и</strong>л<strong>и</strong> главно со кор<strong>и</strong>стење <strong>на</strong> домашн<strong>и</strong> буџетск<strong>и</strong><br />
средства, Македон<strong>и</strong>ја <strong>во</strong> 2004 год<strong>и</strong><strong>на</strong> го утврд<strong>и</strong> с<strong>во</strong>јот буџет за одбра<strong>на</strong>та <strong>на</strong> 6.108<br />
м<strong>и</strong>л<strong>и</strong>он<strong>и</strong> де<strong>на</strong>р<strong>и</strong> (122 м<strong>и</strong>л<strong>и</strong>он<strong>и</strong> амер<strong>и</strong>канск<strong>и</strong> долар<strong>и</strong>), што беше реч<strong>и</strong>с<strong>и</strong> 2,3 отсто од<br />
план<strong>и</strong>ран<strong>и</strong>от БДП. 161 Буџетот за одбра<strong>на</strong>та <strong>во</strong> 2005 год<strong>и</strong><strong>на</strong> <strong>и</strong>знесува 6.413 м<strong>и</strong>л<strong>и</strong>он<strong>и</strong> де<strong>на</strong>р<strong>и</strong><br />
(122 м<strong>и</strong>л<strong>и</strong>он<strong>и</strong> амер<strong>и</strong>канск<strong>и</strong> долар<strong>и</strong>), што <strong>и</strong>знесува околу 2,4 отсто од БДП. 162 Сепак,<br />
<strong>на</strong>д<strong>во</strong>реш<strong>на</strong>та помош останува главен <strong>и</strong>з<strong>во</strong>р <strong>на</strong> <strong>во</strong>ен<strong>и</strong>от раз<strong>во</strong>ј <strong>во</strong> Македон<strong>и</strong>ја. На пр<strong>и</strong>мер,<br />
<strong>во</strong> 2003 год<strong>и</strong><strong>на</strong> САД одобр<strong>и</strong>ја реч<strong>и</strong>с<strong>и</strong> 12 м<strong>и</strong>л<strong>и</strong>он<strong>и</strong> долар<strong>и</strong> —вклучувајќ<strong>и</strong> <strong>и</strong> поддршка за<br />
55
спец<strong>и</strong>јалн<strong>и</strong>те с<strong>и</strong>л<strong>и</strong>—за подобрување <strong>на</strong> моб<strong>и</strong>лноста <strong>на</strong> ед<strong>и</strong>н<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>те, <strong>во</strong>споставување ИТс<strong>и</strong>стем<br />
сообразен со стандард<strong>и</strong>те <strong>на</strong> НАТО <strong>и</strong> за <strong>и</strong>зградба <strong>на</strong> пол<strong>и</strong>гонот Кр<strong>и</strong><strong>во</strong>лак како<br />
рег<strong>и</strong>о<strong>на</strong>лен центар за обука <strong>на</strong> „Јадранската повелба“.<br />
Повеќе показател<strong>и</strong> <strong>на</strong> уч<strong>и</strong>нокот укажуваат <strong>на</strong> <strong>на</strong>предок <strong>во</strong> реформата <strong>на</strong> одбра<strong>на</strong>та <strong>во</strong><br />
Македон<strong>и</strong>ја. Меѓутоа, Македон<strong>и</strong>ја сè уште <strong>и</strong>ма недостатоц<strong>и</strong> <strong>во</strong> однос <strong>на</strong> <strong>и</strong>сполнувањето <strong>на</strong><br />
неко<strong>и</strong> стандард<strong>и</strong> <strong>на</strong> НАТО. Воен<strong>и</strong>от буџет <strong>на</strong> земјата сè уште не е <strong>во</strong> можност да одго<strong>во</strong>р<strong>и</strong><br />
<strong>на</strong> барањата <strong>на</strong> НАТО. Во последно време, НАТО побара раз<strong>во</strong>ј <strong>на</strong> дополн<strong>и</strong>телн<strong>и</strong> ед<strong>и</strong>н<strong>и</strong>ц<strong>и</strong><br />
со спец<strong>и</strong>јал<strong>и</strong>з<strong>и</strong>ран<strong>и</strong> способност<strong>и</strong> <strong>и</strong>, што е поважно, <strong>на</strong>ц<strong>и</strong>о<strong>на</strong>лен Центар за <strong>и</strong>зв<strong>и</strong>дувачк<strong>и</strong><br />
операц<strong>и</strong><strong>и</strong> (ASOC). Меѓутоа, ов<strong>и</strong>е дополн<strong>и</strong>телн<strong>и</strong> задач<strong>и</strong> не се <strong>и</strong>з<strong>во</strong>дл<strong>и</strong>в<strong>и</strong> според тековн<strong>и</strong>от<br />
буџет за одбра<strong>на</strong> <strong>на</strong> Македон<strong>и</strong>ја. М<strong>и</strong>н<strong>и</strong>малн<strong>и</strong>те проект<strong>и</strong>ран<strong>и</strong> трошоц<strong>и</strong> за <strong>на</strong>ц<strong>и</strong>о<strong>на</strong>лен<br />
ASOC <strong>и</strong>знесуваат 23 м<strong>и</strong>л<strong>и</strong>он<strong>и</strong> амер<strong>и</strong>канск<strong>и</strong> долар<strong>и</strong>. Прв<strong>и</strong>чно, се сметаше дека <strong>на</strong> барањето<br />
за ASOC <strong>на</strong>јдобро ќе се одго<strong>во</strong>р<strong>и</strong> преку рег<strong>и</strong>о<strong>на</strong>лно решен<strong>и</strong>е <strong>и</strong> дека тоа е пореално за<br />
<strong>во</strong>ен<strong>и</strong>те буџет<strong>и</strong> <strong>на</strong> земј<strong>и</strong>те-учесн<strong>и</strong>чк<strong>и</strong>.<br />
Евроатлантска <strong>и</strong>нтеграц<strong>и</strong>ја<br />
Во 1993 год<strong>и</strong><strong>на</strong> македонското Собран<strong>и</strong>е ус<strong>во</strong><strong>и</strong> одлука земјата да побара евроатлантска<br />
<strong>и</strong>нтеграц<strong>и</strong>ја, а <strong>во</strong> 1995 год<strong>и</strong><strong>на</strong> Македон<strong>и</strong>ја се пр<strong>и</strong>клуч<strong>и</strong> <strong>на</strong> програмата Партнерст<strong>во</strong> за м<strong>и</strong>р<br />
(PfP). Советодавен т<strong>и</strong>м <strong>на</strong> НАТО (NAT) постојано е сместен <strong>во</strong> MO <strong>на</strong> Македон<strong>и</strong>ја. О<strong>во</strong>ј<br />
т<strong>и</strong>м е составен од советн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong> <strong>на</strong> арм<strong>и</strong><strong>и</strong>те од разл<strong>и</strong>чн<strong>и</strong> земј<strong>и</strong>-членк<strong>и</strong> <strong>на</strong> НАТО <strong>на</strong>з<strong>на</strong>чен<strong>и</strong> <strong>во</strong><br />
NAT за пер<strong>и</strong>од<strong>и</strong> ко<strong>и</strong> се дв<strong>и</strong>жат од 3 до 6 месец<strong>и</strong>. Меѓутоа, кратк<strong>и</strong>те пер<strong>и</strong>од<strong>и</strong> <strong>на</strong><br />
<strong>на</strong>з<strong>на</strong>чување <strong>на</strong> оф<strong>и</strong>цер<strong>и</strong>те не NAT з<strong>на</strong>ч<strong>и</strong>телно ја отежнуваат <strong>и</strong>зградбата <strong>на</strong> постојн<strong>и</strong><br />
однос<strong>и</strong> баз<strong>и</strong>ран<strong>и</strong> <strong>на</strong> доверба со н<strong>и</strong>вн<strong>и</strong>те колег<strong>и</strong> од MO <strong>и</strong>л<strong>и</strong> од АРМ. Во последно време, <strong>на</strong><br />
пр<strong>и</strong>мер, преку б<strong>и</strong>латералн<strong>и</strong> дого<strong>во</strong>р<strong>и</strong>, Франц<strong>и</strong>ја успеа да обезбед<strong>и</strong> претставн<strong>и</strong>к <strong>во</strong> NAT за<br />
кадровск<strong>и</strong> прашања <strong>и</strong> човечк<strong>и</strong> ресурс<strong>и</strong> за двегод<strong>и</strong>шен пер<strong>и</strong>од. Ова ќе обезбед<strong>и</strong><br />
конт<strong>и</strong>ну<strong>и</strong>тет <strong>во</strong> о<strong>во</strong>ј сектор кој е од кр<strong>и</strong>т<strong>и</strong>чно з<strong>на</strong>чење за НАТО. Глав<strong>на</strong>та цел <strong>на</strong> NAT е да<br />
обезбед<strong>и</strong> поддршка <strong>и</strong> помош <strong>на</strong> АРМ <strong>и</strong> <strong>на</strong> Генералштабот <strong>во</strong> <strong>и</strong>сполнувањето <strong>на</strong><br />
стандард<strong>и</strong>те <strong>на</strong> НАТО. Пост<strong>и</strong>г<strong>на</strong>т е дого<strong>во</strong>р за разл<strong>и</strong>чн<strong>и</strong> задач<strong>и</strong> <strong>во</strong> рамк<strong>и</strong>те <strong>на</strong> Акц<strong>и</strong>ск<strong>и</strong>от<br />
план за членст<strong>во</strong> (MAP) <strong>и</strong> <strong>на</strong> PfP за да се обезбед<strong>и</strong> Македон<strong>и</strong>ја да г<strong>и</strong> <strong>и</strong>сполн<strong>и</strong> барањата за<br />
полноправно членст<strong>во</strong> <strong>во</strong> НАТО. Членов<strong>и</strong>те <strong>на</strong> т<strong>и</strong>мот даваат совет<strong>и</strong> <strong>и</strong> се <strong>во</strong> можност да<br />
обезбедат дополн<strong>и</strong>телн<strong>и</strong> <strong>и</strong>нформац<strong>и</strong><strong>и</strong> <strong>и</strong>л<strong>и</strong> обука според барањата. 163<br />
56
НАТО <strong>и</strong> PMC<br />
Инд<strong>и</strong>в<strong>и</strong>дуал<strong>на</strong>та програма за партнерст<strong>во</strong> <strong>на</strong> Македон<strong>и</strong>ја (IPP) се состо<strong>и</strong> од пет поглавја,<br />
ко<strong>и</strong> г<strong>и</strong> опфаќаат пол<strong>и</strong>т<strong>и</strong>чк<strong>и</strong>те <strong>и</strong> економск<strong>и</strong>те услов<strong>и</strong>, одбранбен<strong>и</strong>те <strong>и</strong> <strong>во</strong>ен<strong>и</strong>те прашања,<br />
прашањата <strong>на</strong> ресурс<strong>и</strong>те, безбедносн<strong>и</strong>от статус <strong>и</strong> правн<strong>и</strong>те прашања. Исто така, Процесот<br />
<strong>на</strong> партнерст<strong>во</strong>то за план<strong>и</strong>рање <strong>и</strong> рев<strong>и</strong>д<strong>и</strong>рање (PARP) обезбедува алатка за потт<strong>и</strong>кнување<br />
<strong>на</strong> меѓусеб<strong>на</strong>та операт<strong>и</strong>вност меѓу Македон<strong>и</strong>ја <strong>и</strong> NATO <strong>во</strong> област<strong>и</strong>те <strong>на</strong> зачувувањето <strong>на</strong><br />
м<strong>и</strong>рот, хуман<strong>и</strong>тарн<strong>и</strong>те м<strong>и</strong>с<strong>и</strong><strong>и</strong>, како <strong>и</strong> <strong>во</strong> операц<strong>и</strong><strong>и</strong>те за барање <strong>и</strong> спасување. Исто така, тој<br />
пр<strong>и</strong>донесува за транспарентноста <strong>во</strong> план<strong>и</strong>рањето <strong>на</strong> одбра<strong>на</strong>та. Покрај тоа, MAP <strong>во</strong> апр<strong>и</strong>л<br />
1999 год<strong>и</strong><strong>на</strong> започ<strong>на</strong> со давање <strong>на</strong>сок<strong>и</strong> за реформ<strong>и</strong>те <strong>на</strong> одбра<strong>на</strong>та <strong>во</strong> Македон<strong>и</strong>ај. Како <strong>и</strong><br />
<strong>во</strong> случајот со друг<strong>и</strong>те асп<strong>и</strong>рант<strong>и</strong> за НАТО, Македон<strong>и</strong>ја поднесе Год<strong>и</strong>ш<strong>на</strong> <strong>на</strong>ц<strong>и</strong>о<strong>на</strong>л<strong>на</strong><br />
програма (ANP) за подготовк<strong>и</strong>те за членст<strong>во</strong>. Цел<strong>и</strong>те <strong>и</strong> работн<strong>и</strong>от распоред <strong>во</strong> ANP се<br />
ажур<strong>и</strong>раат секоја год<strong>и</strong><strong>на</strong>.<br />
Секојдневн<strong>и</strong>от пр<strong>и</strong>т<strong>и</strong>сок за пост<strong>и</strong>гнување <strong>на</strong> трансформац<strong>и</strong>ск<strong>и</strong>те цел<strong>и</strong> <strong>и</strong> <strong>на</strong> стандард<strong>и</strong>те <strong>на</strong><br />
НАТО го пр<strong>и</strong>менува амер<strong>и</strong>канската ф<strong>и</strong>рма Booz, Allen & Hamilton (BAH). BAH <strong>и</strong> NAT се<br />
справуваат со б<strong>и</strong>рократ<strong>и</strong>јата <strong>и</strong> со постсоц<strong>и</strong>јал<strong>и</strong>ст<strong>и</strong>чк<strong>и</strong>от ментал<strong>и</strong>тет <strong>во</strong> Македон<strong>и</strong>ја. 164<br />
Запрашан<strong>и</strong> за односот меѓу НАТО <strong>и</strong> BAH <strong>во</strong> Скопје, претставн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong> <strong>на</strong> НАТО <strong>и</strong>зјав<strong>и</strong>ја дека<br />
н<strong>и</strong>вн<strong>и</strong>от советодавен т<strong>и</strong>м <strong>и</strong>ма глав<strong>на</strong> улога <strong>во</strong> процесот <strong>на</strong> реструкту<strong>и</strong>рање <strong>на</strong> АРМ <strong>и</strong><br />
кор<strong>и</strong>ст<strong>и</strong> коорд<strong>и</strong>н<strong>и</strong>ран пр<strong>и</strong>од со BAH, ко<strong>и</strong>, <strong>и</strong>сто така, се стремат кон <strong>и</strong>ст<strong>и</strong>те цел<strong>и</strong>. 165<br />
Запрашан<strong>и</strong>, претставн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong> <strong>на</strong> BAH <strong>и</strong>зјавуваат дека т<strong>и</strong>е ја <strong>и</strong>маат глав<strong>на</strong>та улога <strong>во</strong><br />
трансформац<strong>и</strong>јата <strong>на</strong> MO <strong>и</strong> <strong>на</strong> АРМ <strong>и</strong> дека членст<strong>во</strong>то <strong>во</strong> НАТО претставува пресвртн<strong>и</strong>ца<br />
<strong>во</strong> тој процес. Оч<strong>и</strong>гледно е дека посто<strong>и</strong> определено профес<strong>и</strong>о<strong>на</strong>лно р<strong>и</strong>валст<strong>во</strong>. Крајн<strong>и</strong>от<br />
резултат е дека двата ент<strong>и</strong>тета се об<strong>и</strong>дуваат да г<strong>и</strong> раздв<strong>и</strong>жат македонското MO <strong>и</strong> АРМ<br />
<strong>на</strong>пред, кон ед<strong>на</strong> совреме<strong>на</strong> одбранбе<strong>на</strong> структура.<br />
Порад<strong>и</strong> огран<strong>и</strong>чен<strong>и</strong>от карактер <strong>на</strong> с<strong>и</strong>те б<strong>и</strong>латералн<strong>и</strong> стратег<strong>и</strong>ск<strong>и</strong> документ<strong>и</strong>, не посто<strong>и</strong><br />
можност да се деф<strong>и</strong>н<strong>и</strong>ра факт<strong>и</strong>чкото вл<strong>и</strong>јан<strong>и</strong>е <strong>на</strong> стратег<strong>и</strong>јата за <strong>и</strong>нтеграц<strong>и</strong>ја <strong>во</strong> НАТО врз<br />
трансформац<strong>и</strong>јата <strong>на</strong> АРМ. Само ANP служ<strong>и</strong> како главен <strong>и</strong>з<strong>во</strong>р <strong>на</strong> <strong>и</strong>нформац<strong>и</strong><strong>и</strong> за<br />
реструкту<strong>и</strong>рање <strong>на</strong> оружен<strong>и</strong>те с<strong>и</strong>л<strong>и</strong> <strong>на</strong> Македон<strong>и</strong>ја. 166 Конз<strong>и</strong>стентно се повторуваат<br />
концепт<strong>и</strong>те <strong>на</strong> меѓусеб<strong>на</strong>та операт<strong>и</strong>вност, стаб<strong>и</strong>лност, соработка <strong>и</strong> учест<strong>во</strong>то <strong>во</strong> м<strong>и</strong>ровн<strong>и</strong><br />
операц<strong>и</strong><strong>и</strong> за да се оп<strong>и</strong>ше о<strong>во</strong>ј процес <strong>на</strong> трансформац<strong>и</strong>ја <strong>и</strong> негов<strong>и</strong>те цел<strong>и</strong>. 167 Понекогаш<br />
<strong>и</strong>згледа дека <strong>и</strong>дејата за членст<strong>во</strong> <strong>во</strong> НАТО ста<strong>на</strong> некаков в<strong>и</strong>д догма <strong>во</strong> Македон<strong>и</strong>ја, без<br />
57
друга алтер<strong>на</strong>т<strong>и</strong>ва. 168 Најновата анкета <strong>на</strong> Инст<strong>и</strong>тутот за дмеократ<strong>и</strong>ја, сол<strong>и</strong>дарност <strong>и</strong><br />
граѓанско општест<strong>во</strong> <strong>во</strong> Македон<strong>и</strong>ја покажува дека јав<strong>на</strong>та поддршка за членст<strong>во</strong> <strong>во</strong> НАТО<br />
<strong>и</strong>знесува 68,89 отсто, 13,97 отсто од анкет<strong>и</strong>ран<strong>и</strong>те се <strong>и</strong>зјасн<strong>и</strong>ле прот<strong>и</strong>в, додека друг<strong>и</strong> 13,49<br />
осто немаа н<strong>и</strong>как<strong>во</strong> м<strong>и</strong>слење за тоа, а 2,67 отсто <strong>во</strong>општо не одго<strong>во</strong>р<strong>и</strong>ле. 169<br />
Европска ун<strong>и</strong>ја<br />
НАТО <strong>и</strong> ЕУ <strong>и</strong>маат заедн<strong>и</strong>чк<strong>и</strong> <strong>и</strong>нтерес <strong>на</strong> Западен Балкан, а тоа е појава <strong>на</strong> стаб<strong>и</strong>лн<strong>и</strong>,<br />
проспер<strong>и</strong>тетн<strong>и</strong> <strong>и</strong> м<strong>и</strong>рн<strong>и</strong> демократ<strong>и</strong><strong>и</strong>. За да се пост<strong>и</strong>гне ова, Ал<strong>и</strong>јансата <strong>и</strong> Ун<strong>и</strong>јата кор<strong>и</strong>стат<br />
разл<strong>и</strong>чн<strong>и</strong> оруд<strong>и</strong>ја. Глав<strong>на</strong>та алатка од стра<strong>на</strong>та <strong>на</strong> ЕУ е процесот <strong>на</strong> стаб<strong>и</strong>л<strong>и</strong>зац<strong>и</strong>ја <strong>и</strong><br />
асоц<strong>и</strong>јац<strong>и</strong>ја (SAP), додека за НАТО, главн<strong>и</strong>те алатк<strong>и</strong> се PfP <strong>и</strong> MAP. Македон<strong>и</strong>ја <strong>во</strong> апр<strong>и</strong>л<br />
2001 год<strong>и</strong><strong>на</strong> потп<strong>и</strong>ша Дого<strong>во</strong>р за стаб<strong>и</strong>л<strong>и</strong>зац<strong>и</strong>ја <strong>и</strong> асоц<strong>и</strong>јац<strong>и</strong>ја (SAA), доде<strong>на</strong> <strong>на</strong> 9 ноемвр<strong>и</strong><br />
2005 год<strong>и</strong><strong>на</strong> доб<strong>и</strong> статус <strong>на</strong> „канд<strong>и</strong>дат“ за членст<strong>во</strong> <strong>во</strong> ЕУ. 170 Меѓутоа, канд<strong>и</strong>датск<strong>и</strong>от<br />
статус беше даден без н<strong>и</strong>какв<strong>и</strong> цврст<strong>и</strong> <strong>и</strong>зглед<strong>и</strong> <strong>и</strong>л<strong>и</strong> роков<strong>и</strong> за започнување прего<strong>во</strong>р<strong>и</strong> за<br />
членст<strong>во</strong>. 171 Во моментов, ЕУ се фокус<strong>и</strong>ра <strong>на</strong> чет<strong>и</strong>р<strong>и</strong> сушт<strong>и</strong>нск<strong>и</strong> област<strong>и</strong> <strong>на</strong> поддршка <strong>на</strong><br />
Македон<strong>и</strong>ја: демократ<strong>и</strong>ја <strong>и</strong> владеење <strong>на</strong> пра<strong>во</strong>то, економск<strong>и</strong> <strong>и</strong> општествен раз<strong>во</strong>ј,<br />
пра<strong>во</strong>судст<strong>во</strong> <strong>и</strong> в<strong>на</strong>трешн<strong>и</strong> работ<strong>и</strong>, <strong>и</strong> пол<strong>и</strong>т<strong>и</strong>ка за зашт<strong>и</strong>та <strong>на</strong> ж<strong>и</strong><strong>во</strong>т<strong>на</strong>та сред<strong>и</strong><strong>на</strong>. 172<br />
Доколку <strong>на</strong> Македон<strong>и</strong>ја <strong>и</strong> се доз<strong>во</strong>л<strong>и</strong> да започне прего<strong>во</strong>р<strong>и</strong> за пр<strong>и</strong>стапување, таа ќе б<strong>и</strong>де <strong>во</strong><br />
можност да бара средства за <strong>и</strong>нст<strong>и</strong>туц<strong>и</strong>о<strong>на</strong>лн<strong>и</strong> <strong>и</strong> за друг<strong>и</strong> реформ<strong>и</strong> <strong>во</strong> многу поголем обем<br />
отколку што доз<strong>во</strong>лува сегашн<strong>и</strong>от ф<strong>и</strong><strong>на</strong>нс<strong>и</strong>ск<strong>и</strong> аранжман—поз<strong>на</strong>т како Помош за<br />
реконструкц<strong>и</strong>ја, раз<strong>во</strong>ј <strong>и</strong> стаб<strong>и</strong>л<strong>и</strong>зац<strong>и</strong>ја <strong>на</strong> заедн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>те (CARDS). 173 Според неодамншен<strong>и</strong><br />
анкет<strong>и</strong>, македонск<strong>и</strong>те граѓан<strong>и</strong> с<strong>и</strong>лно го поддржуваат пр<strong>и</strong>клучувањето <strong>во</strong> ЕУ <strong>и</strong> се<br />
чувствуваат убеден<strong>и</strong> дека земјата е <strong>на</strong> пат кон членст<strong>во</strong>то. Податоц<strong>и</strong>те од Секторот за<br />
европск<strong>и</strong> прашања од мај 2004 год<strong>и</strong><strong>на</strong> покажаа дека 91,4 отсто од македонск<strong>и</strong>те граѓан<strong>и</strong><br />
одго<strong>во</strong>р<strong>и</strong>ле поз<strong>и</strong>т<strong>и</strong>вно <strong>на</strong> прашањето за пр<strong>и</strong>ем <strong>во</strong> ЕУ. 174 З<strong>на</strong>ч<strong>и</strong>, с<strong>и</strong>те пол<strong>и</strong>т<strong>и</strong>чк<strong>и</strong> парт<strong>и</strong><strong>и</strong> <strong>во</strong><br />
Македон<strong>и</strong>ја го вклуч<strong>и</strong>ле членст<strong>во</strong>то <strong>во</strong> НАТО <strong>и</strong> <strong>во</strong> ЕУ меѓу с<strong>во</strong><strong>и</strong>те пр<strong>и</strong>ор<strong>и</strong>тет<strong>и</strong>. 175 Како <strong>и</strong><br />
<strong>во</strong> друг<strong>и</strong>те балканск<strong>и</strong> земј<strong>и</strong>, можноста за пр<strong>и</strong>клучување <strong>во</strong> НАТО пред<strong>и</strong>зв<strong>и</strong>ка особен<br />
<strong>и</strong>нтерес <strong>во</strong> Македон<strong>и</strong>ја <strong>во</strong> 2002-2003 год<strong>и</strong><strong>на</strong>, делумно б<strong>и</strong>дејќ<strong>и</strong> се смета за полесно од<br />
<strong>и</strong>сполнувањето <strong>на</strong> многу подеталн<strong>и</strong>те барања <strong>на</strong> ЕУ; <strong>и</strong> делумно порад<strong>и</strong> с<strong>и</strong>мбол<strong>и</strong>ката за<br />
локалн<strong>и</strong>те земј<strong>и</strong> ко<strong>и</strong> се трансформ<strong>и</strong>раат од „потрошувач<strong>и</strong>“ <strong>во</strong> „про<strong>и</strong>з<strong>во</strong>д<strong>и</strong>тел<strong>и</strong>“ <strong>на</strong><br />
стаб<strong>и</strong>лноста. Повеќе показател<strong>и</strong> <strong>на</strong> перформансот покажуваат <strong>на</strong>предок <strong>во</strong> однос<strong>и</strong>те <strong>на</strong><br />
Македон<strong>и</strong>ја со ЕУ. Меѓутоа, Македон<strong>и</strong>ја сè уште <strong>и</strong>ма недостатоц<strong>и</strong> <strong>во</strong> однос <strong>на</strong><br />
<strong>и</strong>сполнувањето <strong>на</strong> стандард<strong>и</strong>те <strong>на</strong> ЕУ. 176<br />
58
Перцепц<strong>и</strong><strong>и</strong> за закан<strong>и</strong>те <strong>и</strong> рег<strong>и</strong>о<strong>на</strong>л<strong>на</strong> соработка<br />
Во с<strong>и</strong>те стратег<strong>и</strong>ск<strong>и</strong> документ<strong>и</strong> се <strong>на</strong>ведува дека нема н<strong>и</strong>какв<strong>и</strong> закан<strong>и</strong> од конвенц<strong>и</strong>о<strong>на</strong>л<strong>на</strong><br />
<strong>во</strong>ј<strong>на</strong> <strong>во</strong> Македон<strong>и</strong>ја. 177 Меѓутоа, <strong>на</strong>јчесто согледува<strong>на</strong>та зака<strong>на</strong> меѓу етн<strong>и</strong>чк<strong>и</strong>те<br />
Македонц<strong>и</strong> е незав<strong>и</strong>сн<strong>и</strong>от статус <strong>на</strong> соседно Косо<strong>во</strong>. Голем број етн<strong>и</strong>чк<strong>и</strong> Македонц<strong>и</strong> се<br />
<strong>на</strong>деваат дека Косо<strong>во</strong> н<strong>и</strong>когаш нема да доб<strong>и</strong>е незав<strong>и</strong>сност б<strong>и</strong>дејќ<strong>и</strong> тоа б<strong>и</strong> претставувало<br />
преседан за албанската заедн<strong>и</strong>ца <strong>во</strong> Македон<strong>и</strong>ја, што б<strong>и</strong> б<strong>и</strong>ло катастрофално за раз<strong>во</strong>јот <strong>на</strong><br />
македонското мулт<strong>и</strong>етн<strong>и</strong>чко општест<strong>во</strong>. 178 Од друга стра<strong>на</strong>, Владата <strong>и</strong> претседателот <strong>на</strong><br />
Републ<strong>и</strong>ката даваат д<strong>и</strong>пломатск<strong>и</strong> <strong>и</strong>зјав<strong>и</strong> <strong>во</strong> ко<strong>и</strong> го поддржуваат решавањето <strong>на</strong> статусот <strong>на</strong><br />
Косо<strong>во</strong> од стра<strong>на</strong> <strong>на</strong> меѓу<strong>на</strong>род<strong>на</strong>та заедн<strong>и</strong>ца. Неко<strong>и</strong> македонск<strong>и</strong> пол<strong>и</strong>т<strong>и</strong>чар<strong>и</strong> с<strong>и</strong>лно ја<br />
поддржуваат незав<strong>и</strong>сноста <strong>на</strong> Косо<strong>во</strong>. Меѓу н<strong>и</strong>в е <strong>и</strong> замен<strong>и</strong>кот м<strong>и</strong>н<strong>и</strong>стер за одбра<strong>на</strong> Талат<br />
Џафер<strong>и</strong>, кој <strong>и</strong>зјав<strong>и</strong> дека тоа е негов л<strong>и</strong>чен став. 179 Албанската заедн<strong>и</strong>ца <strong>во</strong> земјата, <strong>и</strong>сто<br />
така, не гледа н<strong>и</strong>каква опасност ако <strong>на</strong> Косо<strong>во</strong> му се даде незав<strong>и</strong>сност.<br />
Јадранск<strong>и</strong>от процес, кој г<strong>и</strong> опфаќа Албан<strong>и</strong>ја, Хрватска <strong>и</strong> Македон<strong>и</strong>ја, <strong>во</strong> Македон<strong>и</strong>ја се<br />
смета за рег<strong>и</strong>о<strong>на</strong>лно средст<strong>во</strong> кое ов<strong>и</strong>е земј<strong>и</strong> лесно, н<strong>и</strong>з процесот MAP, ќе г<strong>и</strong> однесе до<br />
крај<strong>на</strong>та цел – членст<strong>во</strong> <strong>во</strong> НАТО. 180 Се спроведуваат разл<strong>и</strong>чн<strong>и</strong> акт<strong>и</strong>вност<strong>и</strong> <strong>на</strong> разл<strong>и</strong>чн<strong>и</strong><br />
експертск<strong>и</strong> н<strong>и</strong><strong>во</strong>а, како <strong>и</strong> акт<strong>и</strong>вност<strong>и</strong> за обука зарад<strong>и</strong> тест<strong>и</strong>рање <strong>и</strong> у<strong>на</strong>предување <strong>на</strong><br />
операт<strong>и</strong>вн<strong>и</strong>те капац<strong>и</strong>тет<strong>и</strong>, готовноста, еф<strong>и</strong>касноста <strong>и</strong> распоредувањето <strong>на</strong> труп<strong>и</strong>те <strong>на</strong><br />
земј<strong>и</strong>те-учесн<strong>и</strong>чк<strong>и</strong>. Македонското MO го понуд<strong>и</strong> пол<strong>и</strong>гонот Кр<strong>и</strong><strong>во</strong>лак како рег<strong>и</strong>о<strong>на</strong>лен<br />
центар за обука за оружен<strong>и</strong>те с<strong>и</strong>л<strong>и</strong> <strong>на</strong> земј<strong>и</strong>те од Јадранската повелба. 181<br />
Пол<strong>и</strong>т<strong>и</strong>чко <strong>на</strong>сочување <strong>на</strong> реформата <strong>на</strong> одбра<strong>на</strong>та<br />
Исполнувањето <strong>на</strong> кр<strong>и</strong>тер<strong>и</strong>ум<strong>и</strong>те <strong>и</strong> стандард<strong>и</strong>те за одбранбе<strong>на</strong> способност <strong>на</strong> НАТО може<br />
да претставува с<strong>и</strong>ла за <strong>во</strong>е<strong>на</strong> реформа <strong>и</strong> за демократска трансформац<strong>и</strong>ја, но, тоа <strong>и</strong>сто така<br />
ја обврзува Македон<strong>и</strong>ја да г<strong>и</strong> ус<strong>во</strong><strong>и</strong> пол<strong>и</strong>т<strong>и</strong>чката култура <strong>и</strong> однос<strong>и</strong>те меѓу ц<strong>и</strong>в<strong>и</strong>лн<strong>и</strong>от <strong>и</strong><br />
<strong>во</strong>ен<strong>и</strong>от сектор <strong>на</strong> земј<strong>и</strong>те-членк<strong>и</strong> <strong>на</strong> НАТО. О<strong>во</strong>ј однос се <strong>на</strong>оѓа <strong>во</strong> процес <strong>на</strong> раз<strong>во</strong>ј, пр<strong>и</strong><br />
што повремено доаѓа до <strong>на</strong>предок.<br />
Македонск<strong>и</strong>от Парламент врш<strong>и</strong> <strong>на</strong>дзор <strong>на</strong>д Владата <strong>во</strong> прашањата <strong>на</strong> одбра<strong>на</strong>та <strong>и</strong> <strong>на</strong><br />
безбедноста <strong>и</strong> г<strong>и</strong> ус<strong>во</strong>јува Нац<strong>и</strong>о<strong>на</strong>лн<strong>и</strong>те стратег<strong>и</strong><strong>и</strong> за безбедност <strong>и</strong> одбра<strong>на</strong>. 182 За<br />
прашањата од безбедноста <strong>и</strong> од одбра<strong>на</strong>та е одго<strong>во</strong>р<strong>на</strong> Парламентар<strong>на</strong>та ком<strong>и</strong>с<strong>и</strong>ја за<br />
59
одбра<strong>на</strong> <strong>и</strong> безбедност. Исто така, до Ком<strong>и</strong>с<strong>и</strong>јата мора да се поднесуваат <strong>и</strong>звешта<strong>и</strong> за<br />
разуз<strong>на</strong>вачк<strong>и</strong>те <strong>и</strong> одбранбен<strong>и</strong>те операц<strong>и</strong><strong>и</strong>. 183 Иако <strong>во</strong> моментот буџетот за одбра<strong>на</strong>та се<br />
презент<strong>и</strong>ра пред Ком<strong>и</strong>с<strong>и</strong>јата <strong>во</strong> заврш<strong>на</strong> форма, за одобрување <strong>и</strong>л<strong>и</strong> за неодобрување,<br />
Ком<strong>и</strong>с<strong>и</strong>јата <strong>во</strong> последно време е <strong>во</strong> можност да вл<strong>и</strong>јае <strong>и</strong> <strong>на</strong> спроведувањето <strong>на</strong> буџетот<br />
барајќ<strong>и</strong> кварталн<strong>и</strong> <strong>и</strong>звешта<strong>и</strong> за расход<strong>и</strong>те. Меѓутоа, <strong>и</strong>мајќ<strong>и</strong> го предв<strong>и</strong>д ш<strong>и</strong>рок<strong>и</strong>от д<strong>и</strong>јапазон<br />
функц<strong>и</strong><strong>и</strong> <strong>на</strong> ком<strong>и</strong>с<strong>и</strong>јата <strong>и</strong> тем<strong>и</strong> што таа треба да г<strong>и</strong> <strong>на</strong>дгледува, неко<strong>и</strong> македонск<strong>и</strong> експерт<strong>и</strong><br />
се сомневаат дека Ком<strong>и</strong>с<strong>и</strong>јата <strong>и</strong>ма капац<strong>и</strong>тет еф<strong>и</strong>касно да г<strong>и</strong> <strong>и</strong>звршува с<strong>во</strong><strong>и</strong>те функц<strong>и</strong><strong>и</strong>.<br />
Теоретск<strong>и</strong>, Парламентот <strong>и</strong>ма вл<strong>и</strong>јан<strong>и</strong>е <strong>на</strong>д буџетот за одбра<strong>на</strong>, но тоа нужно не е случај <strong>во</strong><br />
практ<strong>и</strong>ката. Буџетот за одбра<strong>на</strong> доаѓа пред Парламентот <strong>во</strong> с<strong>во</strong>јата заврш<strong>на</strong> фаза без за<br />
него претходно да се спроведен<strong>и</strong> консултац<strong>и</strong><strong>и</strong> <strong>и</strong>л<strong>и</strong> д<strong>и</strong>скус<strong>и</strong>ја. 184 Таквата с<strong>и</strong>туац<strong>и</strong>ја<br />
претставува доказ дека Собран<strong>и</strong>ето останува <strong>на</strong> марг<strong>и</strong>н<strong>и</strong>те <strong>на</strong> пол<strong>и</strong>т<strong>и</strong>чк<strong>и</strong>те раз<strong>во</strong><strong>и</strong>, <strong>и</strong>грајќ<strong>и</strong><br />
ја улогата <strong>на</strong> „гласачка маш<strong>и</strong><strong>на</strong>“ за одлук<strong>и</strong>те донесен<strong>и</strong> од претседателот <strong>и</strong> од прем<strong>и</strong>ерот. 185<br />
Ста<strong>во</strong>в<strong>и</strong>те <strong>на</strong> локалн<strong>и</strong>те експерт<strong>и</strong> за кр<strong>и</strong>т<strong>и</strong>ч<strong>на</strong>та улога <strong>на</strong> Парламентот <strong>во</strong> Македон<strong>и</strong>ја<br />
многу не се разл<strong>и</strong>куваат. Неко<strong>и</strong> се <strong>на</strong> м<strong>и</strong>слење дека с<strong>и</strong>туац<strong>и</strong>јата не е в<strong>и</strong>ст<strong>и</strong>нск<strong>и</strong> подобре<strong>на</strong><br />
по 2002 –2003 год<strong>и</strong><strong>на</strong>, а македонското Собран<strong>и</strong>е н<strong>и</strong>когаш повеќе не б<strong>и</strong>ло „гласачка<br />
маш<strong>и</strong><strong>на</strong>“ како со сегаш<strong>на</strong>та влада. 186 Друг<strong>и</strong>те гледаат само нез<strong>на</strong>ч<strong>и</strong>телен <strong>на</strong>предок,<br />
особено <strong>во</strong> однос <strong>на</strong> MO за прашањата <strong>на</strong> буџетот; но, <strong>во</strong>општо, вл<strong>и</strong>јан<strong>и</strong>ето <strong>на</strong><br />
Парламентот врз Владата <strong>во</strong> однос <strong>на</strong> прашањата <strong>на</strong> буџетот останува слабо. Ова ја<br />
покажува разл<strong>и</strong>ката меѓу уставн<strong>и</strong>те одредб<strong>и</strong> <strong>и</strong> марг<strong>и</strong><strong>на</strong>л<strong>на</strong>та улога <strong>на</strong> Собран<strong>и</strong>ето <strong>во</strong><br />
Македон<strong>и</strong>ја <strong>во</strong> стварноста. 187<br />
Друга з<strong>на</strong>чај<strong>на</strong> <strong>и</strong>нст<strong>и</strong>туц<strong>и</strong>ја <strong>во</strong> ц<strong>и</strong>в<strong>и</strong>л<strong>на</strong>та контрола <strong>на</strong> арм<strong>и</strong>јата претставува претседателот<br />
кој го <strong>и</strong>зб<strong>и</strong>раат д<strong>и</strong>ректно граѓан<strong>и</strong>те <strong>и</strong> според тоа, не е одго<strong>во</strong>рен пред Собран<strong>и</strong>ето. Исто<br />
така, <strong>во</strong> однос <strong>на</strong> законодавн<strong>и</strong>от огранок, претседателот поседува пра<strong>во</strong> <strong>на</strong> вето за<br />
ус<strong>во</strong>јување <strong>на</strong> закон<strong>и</strong>те. Тој е врховен командант <strong>на</strong> АРМ <strong>и</strong> г<strong>и</strong> ус<strong>во</strong>јува главн<strong>и</strong>те<br />
стратег<strong>и</strong>ск<strong>и</strong> документ<strong>и</strong> како што се Одбранбе<strong>на</strong>та стратег<strong>и</strong>ја <strong>и</strong> Одбранбен<strong>и</strong>от план.<br />
Главн<strong>и</strong>от дел <strong>на</strong> должност<strong>и</strong>те <strong>на</strong> претседателот се врш<strong>и</strong> преку указ<strong>и</strong>. Н<strong>и</strong>вното станување<br />
операт<strong>и</strong>вн<strong>и</strong> се прав<strong>и</strong> преку MO <strong>и</strong> Генералштабот. Според Уста<strong>во</strong>т, претседателот е <strong>на</strong> чело<br />
<strong>на</strong> Советот за <strong>на</strong>ц<strong>и</strong>о<strong>на</strong>л<strong>на</strong> безбедност (NSC). 188 NSC треба да г<strong>и</strong> разгледува прашањата од<br />
з<strong>на</strong>чење за <strong>на</strong>ц<strong>и</strong>о<strong>на</strong>л<strong>на</strong>та безбедност <strong>и</strong> да му дава совет<strong>и</strong> <strong>на</strong> претседателот <strong>и</strong> препорак<strong>и</strong> <strong>на</strong><br />
прем<strong>и</strong>ерот <strong>и</strong> парламентот. Според неко<strong>и</strong>, тоа е мошне „нејас<strong>на</strong> <strong>и</strong>нст<strong>и</strong>туц<strong>и</strong>ја“ која<br />
60
функц<strong>и</strong>он<strong>и</strong>ра нетранспарентно. 189 Компетенц<strong>и</strong><strong>и</strong>те <strong>на</strong> владата <strong>во</strong> прашањата од одбра<strong>на</strong>та<br />
се оставен<strong>и</strong> <strong>на</strong> MO; но, <strong>и</strong>ма недост<strong>и</strong>г <strong>на</strong> прав<strong>на</strong> јасност <strong>во</strong> однос <strong>на</strong> прец<strong>и</strong>з<strong>на</strong>та поз<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>ја <strong>и</strong><br />
одго<strong>во</strong>рност <strong>на</strong> м<strong>и</strong>н<strong>и</strong>стерот за одбра<strong>на</strong>. Најз<strong>на</strong>чајното прашање е дал<strong>и</strong> м<strong>и</strong>н<strong>и</strong>стерот<br />
одговара пред прем<strong>и</strong>ерот <strong>и</strong>л<strong>и</strong> д<strong>и</strong>ректно пред претседателот. Иако неконз<strong>и</strong>стентност<strong>и</strong>те <strong>на</strong><br />
Законот за одбра<strong>на</strong> <strong>и</strong>мпл<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>раат побл<strong>и</strong>зок однос со претседателот, тоа нужно не е случај<br />
<strong>во</strong> практ<strong>и</strong>ката. Одлук<strong>и</strong>те <strong>на</strong> NSC можат да б<strong>и</strong>дат блок<strong>и</strong>ран<strong>и</strong> од Владата, а претседателот<br />
може да г<strong>и</strong> блок<strong>и</strong>ра <strong>и</strong>н<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>јат<strong>и</strong>в<strong>и</strong>те <strong>на</strong> Владата <strong>во</strong> безбеднос<strong>на</strong>та <strong>и</strong> <strong>во</strong> одбранбе<strong>на</strong>та<br />
сфера. 190<br />
Поделбата <strong>на</strong> овластувањата <strong>на</strong> <strong>и</strong>зврш<strong>на</strong>та власт не е јасно деф<strong>и</strong>н<strong>и</strong>ра<strong>на</strong> со Уста<strong>во</strong>т <strong>и</strong><br />
зав<strong>и</strong>с<strong>и</strong> од <strong>на</strong>метл<strong>и</strong><strong>во</strong>ста <strong>на</strong> поед<strong>и</strong>нц<strong>и</strong>те ко<strong>и</strong> ја вршат функц<strong>и</strong>јата, а не од претседателот <strong>и</strong>л<strong>и</strong><br />
од м<strong>и</strong>н<strong>и</strong>стерот. Според Уста<strong>во</strong>т, м<strong>и</strong>н<strong>и</strong>стерот за одбра<strong>на</strong> е одго<strong>во</strong>рен само пред Владата.<br />
Додека одго<strong>во</strong>рноста <strong>на</strong> Генералштабот <strong>и</strong> <strong>на</strong> <strong>на</strong>чалн<strong>и</strong>кот <strong>на</strong> Генералштабот е нејас<strong>на</strong>.<br />
Претседателот го <strong>и</strong>менува <strong>и</strong>л<strong>и</strong> разрешува <strong>на</strong>чалн<strong>и</strong>кот без одобрен<strong>и</strong>е од Парламентот, но<br />
законот предв<strong>и</strong>дува <strong>на</strong>чалн<strong>и</strong>кот <strong>на</strong> Генералштабот да е одго<strong>во</strong>рен пред претседателот <strong>и</strong><br />
пред м<strong>и</strong>н<strong>и</strong>стерот за одбра<strong>на</strong>. 191 Некоорд<strong>и</strong>н<strong>и</strong>раноста меѓу претседателот, прем<strong>и</strong>ерот <strong>и</strong><br />
м<strong>и</strong>н<strong>и</strong>стерот за одбра<strong>на</strong> беше <strong>и</strong>з<strong>во</strong>р <strong>на</strong> непр<strong>и</strong>јатност<strong>и</strong> за време <strong>на</strong> етн<strong>и</strong>чк<strong>и</strong>от конфл<strong>и</strong>кт <strong>во</strong><br />
2001 год<strong>и</strong><strong>на</strong>, б<strong>и</strong>дејќ<strong>и</strong> од с<strong>и</strong>те тр<strong>и</strong> <strong>и</strong>нст<strong>и</strong>туц<strong>и</strong><strong>и</strong> доаѓаа контрад<strong>и</strong>кторн<strong>и</strong> <strong>на</strong>редб<strong>и</strong>. 192 Сл<strong>и</strong>чно<br />
со Албан<strong>и</strong>ја, толку сложен<strong>и</strong>те однос<strong>и</strong> меѓу претседателот <strong>и</strong> прме<strong>и</strong>ерот НАТО г<strong>и</strong> смета за<br />
т<strong>и</strong>п<strong>и</strong>чн<strong>и</strong> за рег<strong>и</strong>онот. 193<br />
Освен ова, посто<strong>и</strong> општ недост<strong>и</strong>г <strong>на</strong> соработка меѓу <strong>и</strong>звршн<strong>и</strong>от <strong>и</strong> законодавн<strong>и</strong>от огранок,<br />
што делумно резулт<strong>и</strong>ра од соц<strong>и</strong>јал<strong>и</strong>ст<strong>и</strong>чкото <strong>на</strong>следст<strong>во</strong> <strong>на</strong> <strong>и</strong>звршното владеење. 194<br />
Меѓуетн<strong>и</strong>чк<strong>и</strong>от фактор, кој мора да се земе предв<strong>и</strong>д <strong>во</strong> процесот <strong>на</strong> одлучување, <strong>во</strong>општо<br />
не ја поедноставува соработката. Во Собран<strong>и</strong>ето се пр<strong>и</strong>сутн<strong>и</strong> тр<strong>и</strong> пол<strong>и</strong>т<strong>и</strong>чк<strong>и</strong> парт<strong>и</strong><strong>и</strong> <strong>на</strong><br />
албанската заедн<strong>и</strong>ца, од ко<strong>и</strong> ед<strong>на</strong> секогаш е <strong>во</strong> владејачката коал<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>ја. 195<br />
Ин<strong>во</strong>лв<strong>и</strong>раност <strong>на</strong> НВО <strong>и</strong> орган<strong>и</strong>зац<strong>и</strong><strong>и</strong> за соц<strong>и</strong>олошко-пол<strong>и</strong>т<strong>и</strong>чк<strong>и</strong> <strong>и</strong>стражувања<br />
Во Македон<strong>и</strong>ја <strong>и</strong>ма стот<strong>и</strong>ц<strong>и</strong> невлад<strong>и</strong>н<strong>и</strong> орган<strong>и</strong>зац<strong>и</strong><strong>и</strong>, меѓутоа само мал број од н<strong>и</strong>в се<br />
сер<strong>и</strong>озно <strong>и</strong>н<strong>во</strong>лв<strong>и</strong>ран<strong>и</strong> <strong>во</strong> безбеднос<strong>на</strong>та <strong>и</strong> <strong>во</strong> одбранбе<strong>на</strong>та пол<strong>и</strong>т<strong>и</strong>ка. Експерт<strong>и</strong>зата е<br />
огран<strong>и</strong>че<strong>на</strong> <strong>на</strong> влад<strong>и</strong>н<strong>и</strong> <strong>и</strong> <strong>на</strong> меѓу<strong>на</strong>родн<strong>и</strong> учесн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong> <strong>и</strong>л<strong>и</strong> <strong>на</strong> пр<strong>и</strong>ватн<strong>и</strong> консултат<strong>и</strong>вн<strong>и</strong><br />
компан<strong>и</strong><strong>и</strong>, како што се НАТО, <strong>DCAF</strong>, Пактот за стаб<strong>и</strong>лност <strong>и</strong>л<strong>и</strong> BAH. 196 Воен<strong>и</strong>те мед<strong>и</strong>ум<strong>и</strong><br />
61
<strong>во</strong> Македон<strong>и</strong>ја покр<strong>и</strong>ваат <strong>во</strong>ен<strong>и</strong> прашања главно со тем<strong>и</strong> ко<strong>и</strong> <strong>и</strong>маат за цел да создадат<br />
јав<strong>на</strong> поддршка за членст<strong>во</strong> <strong>во</strong> НАТО. 197 Меѓутоа, <strong>и</strong>звестувањето <strong>на</strong> ц<strong>и</strong>в<strong>и</strong>лн<strong>и</strong>те мед<strong>и</strong>ум<strong>и</strong><br />
од време <strong>на</strong>време е кр<strong>и</strong>т<strong>и</strong>чк<strong>и</strong> ор<strong>и</strong>ент<strong>и</strong>рано, но како <strong>и</strong> <strong>во</strong> друг<strong>и</strong>те земј<strong>и</strong> <strong>на</strong> Западен Балкан,<br />
нов<strong>и</strong><strong>на</strong>р<strong>и</strong>те <strong>во</strong> Македон<strong>и</strong>ја стогаш се обв<strong>и</strong>нуваат дека се „неквал<strong>и</strong>ф<strong>и</strong>куван<strong>и</strong> за да<br />
<strong>и</strong>звестуваат за безбедносн<strong>и</strong> <strong>и</strong> за одбранбен<strong>и</strong> прашања“. 198 Нов<strong>и</strong><strong>на</strong>р<strong>и</strong>те се обв<strong>и</strong>нуваат <strong>и</strong><br />
дека не се <strong>во</strong> можност безбедносн<strong>и</strong>те прашања да <strong>и</strong>м г<strong>и</strong> <strong>на</strong>прават разб<strong>и</strong>рл<strong>и</strong>в<strong>и</strong> <strong>на</strong> об<strong>и</strong>чн<strong>и</strong>те<br />
луѓе. 199 Генерално, за <strong>во</strong>ен<strong>и</strong> прашања не се д<strong>и</strong>скут<strong>и</strong>ра <strong>на</strong> големо <strong>во</strong> општест<strong>во</strong>то, а<br />
нов<strong>и</strong><strong>на</strong>р<strong>и</strong>те тврдат дека <strong>и</strong>нформац<strong>и</strong><strong>и</strong>те ко<strong>и</strong> <strong>и</strong>м се обезбеден<strong>и</strong> по пат <strong>на</strong> оф<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>јалн<strong>и</strong>те<br />
конференц<strong>и</strong><strong>и</strong> за печат <strong>на</strong> MO не се задо<strong>во</strong>л<strong>и</strong>телн<strong>и</strong>. 200<br />
Сепак, <strong>во</strong> моментов ста<strong>во</strong>т кон <strong>во</strong>ен<strong>и</strong>те л<strong>и</strong>ца <strong>во</strong> Македон<strong>и</strong>ја се дв<strong>и</strong>ж<strong>и</strong> од неутрален до<br />
општо поз<strong>и</strong>т<strong>и</strong>вен. АРМ се уште уж<strong>и</strong>ва забележл<strong>и</strong><strong>во</strong> поз<strong>и</strong>т<strong>и</strong>в<strong>на</strong> перцепц<strong>и</strong>ја <strong>на</strong> старата<br />
Југословенска <strong>на</strong>род<strong>на</strong> арм<strong>и</strong>ја (JNA). Војската <strong>и</strong> <strong>во</strong>е<strong>на</strong>та профес<strong>и</strong>ја уж<strong>и</strong>ваа респектаб<strong>и</strong>л<strong>на</strong><br />
поз<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>ја <strong>во</strong> поранеш<strong>на</strong> Југослав<strong>и</strong>ја. Ова се баз<strong>и</strong>раше <strong>на</strong> заедн<strong>и</strong>чкото <strong>и</strong>скуст<strong>во</strong> <strong>на</strong><br />
републ<strong>и</strong>к<strong>и</strong>те за време <strong>на</strong> Првата светска <strong>во</strong>ј<strong>на</strong>. Меѓутоа, оваа перцепц<strong>и</strong>ја г<strong>и</strong> сече етн<strong>и</strong>чк<strong>и</strong>те<br />
л<strong>и</strong>н<strong>и</strong><strong>и</strong>, а посто<strong>и</strong> веројатност дека м<strong>и</strong>слењето <strong>на</strong> млад<strong>и</strong>те Македонц<strong>и</strong> е дека не треба да се<br />
обврзуваат. Општо земено, да се б<strong>и</strong>де <strong>во</strong>ен оф<strong>и</strong>цер <strong>во</strong> ед<strong>на</strong> земја со стапка <strong>на</strong><br />
невработеност од 37,5 отсто се смета за с<strong>и</strong>гур<strong>на</strong> работа со обезбедено сместување <strong>во</strong><br />
рамк<strong>и</strong>те <strong>на</strong> службата <strong>и</strong> со разумн<strong>и</strong> одмор<strong>и</strong> <strong>во</strong> рекреац<strong>и</strong>он<strong>и</strong>те област<strong>и</strong>. Исто така, тоа е<br />
<strong>и</strong>з<strong>во</strong>р <strong>на</strong> стаб<strong>и</strong>лен доход (В<strong>и</strong>д<strong>и</strong> Анекс, Табела 2). Според тоа, <strong>и</strong>ма малку пр<strong>и</strong>мер<strong>и</strong> <strong>на</strong><br />
оф<strong>и</strong>цер<strong>и</strong> ко<strong>и</strong> добро<strong>во</strong>лно зам<strong>и</strong>нуваат од акт<strong>и</strong>в<strong>на</strong>та служба.<br />
Сл<strong>и</strong>чно <strong>на</strong> Албан<strong>и</strong>ја, MO <strong>во</strong> Македон<strong>и</strong>ја <strong>и</strong>ма потреба од Стратег<strong>и</strong>ја за комун<strong>и</strong>кац<strong>и</strong>ја <strong>и</strong> за<br />
јавн<strong>и</strong> однос<strong>и</strong> за реформа <strong>на</strong> одбра<strong>на</strong>та. Важно е да се <strong>на</strong>дм<strong>и</strong>не ед<strong>и</strong>нствен<strong>и</strong>от фокус <strong>на</strong><br />
членст<strong>во</strong>то <strong>во</strong> НАТО, дур<strong>и</strong> <strong>и</strong>ако нема алтер<strong>на</strong>т<strong>и</strong>ва за евроатлантската перспект<strong>и</strong>ва.<br />
Македонското MO <strong>и</strong>ма голем број успешн<strong>и</strong> пр<strong>и</strong>казн<strong>и</strong> да презент<strong>и</strong>ра <strong>и</strong> пред<strong>и</strong>зв<strong>и</strong>ц<strong>и</strong> ко<strong>и</strong><br />
треба да <strong>и</strong> се објас<strong>на</strong>т <strong>на</strong> јавноста, колку <strong>и</strong> да се чувств<strong>и</strong>телн<strong>и</strong> (<strong>на</strong> пр<strong>и</strong>мер, прашањето <strong>на</strong><br />
<strong>и</strong>нтеграц<strong>и</strong>јата <strong>на</strong> малц<strong>и</strong>нствата <strong>во</strong> АРМ). Нова <strong>и</strong>нформат<strong>и</strong>в<strong>на</strong> кампања <strong>на</strong> MO, според тоа,<br />
б<strong>и</strong> требала да <strong>и</strong>ма за цел не само пр<strong>и</strong>влекување <strong>на</strong> јав<strong>на</strong>та поддршка, туку <strong>и</strong> б<strong>и</strong> требало да<br />
служ<strong>и</strong> како <strong>и</strong>з<strong>во</strong>р <strong>на</strong> <strong>и</strong>нформац<strong>и</strong><strong>и</strong> <strong>во</strong> објаснувањето каква е реформата, зошто таа мора да<br />
се спроведе, какв<strong>и</strong> по<strong>во</strong>лност<strong>и</strong> <strong>и</strong> нос<strong>и</strong> <strong>на</strong> Македон<strong>и</strong>ја посебно <strong>и</strong> <strong>на</strong> рег<strong>и</strong>о<strong>на</strong>л<strong>на</strong>та соработка<br />
62
<strong>и</strong> стаб<strong>и</strong>лност <strong>во</strong> цел<strong>и</strong><strong>на</strong>. Како <strong>и</strong> <strong>во</strong> случајот со Албан<strong>и</strong>ја, <strong>во</strong>ен<strong>и</strong>те мед<strong>и</strong>ум<strong>и</strong> се оруд<strong>и</strong>е кое<br />
веќе го <strong>и</strong>ма <strong>во</strong> земјата; меѓутоа, <strong>и</strong> тоа <strong>и</strong>ма потреба од реформа.<br />
Воспоставување соодветен с<strong>и</strong>стем за рако<strong>во</strong>дење <strong>на</strong> одбра<strong>на</strong>та <strong>и</strong> доброфункц<strong>и</strong>н<strong>и</strong>рачка<br />
<strong>во</strong>е<strong>на</strong> б<strong>и</strong>рократ<strong>и</strong>ја сл<strong>и</strong>ч<strong>на</strong> <strong>на</strong> друг<strong>и</strong>те држав<strong>и</strong>-членк<strong>и</strong> <strong>на</strong> НАТО останува пред<strong>и</strong>зв<strong>и</strong>к за<br />
Македон<strong>и</strong>ја. Ов<strong>и</strong>е аспект<strong>и</strong> треба да пр<strong>и</strong>влечат поголемо вн<strong>и</strong>ман<strong>и</strong>е <strong>и</strong> поддршка <strong>на</strong><br />
меѓу<strong>на</strong>родн<strong>и</strong>те учесн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong> ко<strong>и</strong> го <strong>на</strong>сочуваат процесот <strong>на</strong> реформа. Меѓутоа, <strong>на</strong>ц<strong>и</strong>о<strong>на</strong>лн<strong>и</strong>те<br />
<strong>и</strong>нст<strong>и</strong>туц<strong>и</strong><strong>и</strong> треба да б<strong>и</strong>дат претпазл<strong>и</strong>в<strong>и</strong> <strong>во</strong> однос <strong>на</strong> пред<strong>и</strong>зв<strong>и</strong>кот од <strong>и</strong>д<strong>на</strong>та сопственост <strong>на</strong><br />
реструкту<strong>и</strong>рањето <strong>на</strong> одбра<strong>на</strong>та <strong>и</strong> да се запрашаат како таа може да се негува <strong>во</strong><br />
Македон<strong>и</strong>ја каде што меѓу<strong>на</strong>родн<strong>и</strong>те орган<strong>и</strong>зац<strong>и</strong><strong>и</strong> <strong>и</strong>граат глав<strong>на</strong> улога? Негат<strong>и</strong>вн<strong>и</strong>те<br />
послед<strong>и</strong>ц<strong>и</strong> <strong>на</strong> реформата <strong>на</strong> одбра<strong>на</strong>та, како што е зат<strong>во</strong>рање <strong>на</strong> баз<strong>и</strong> <strong>и</strong> губење работа, <strong>и</strong>сто<br />
така се мошне чувств<strong>и</strong>телн<strong>и</strong> <strong>во</strong> Македон<strong>и</strong>ја. Од оваа перспект<strong>и</strong>ва, <strong>на</strong> <strong>и</strong>нст<strong>и</strong>туц<strong>и</strong><strong>и</strong>те ко<strong>и</strong> се<br />
одго<strong>во</strong>рн<strong>и</strong> за прашањата <strong>на</strong> безбедноста <strong>и</strong> <strong>на</strong> одбра<strong>на</strong>та <strong>и</strong>м е потреб<strong>на</strong> нова стратег<strong>и</strong>ја за<br />
јавн<strong>и</strong> однос<strong>и</strong> <strong>и</strong> за комун<strong>и</strong>кац<strong>и</strong><strong>и</strong> за подобро објаснување <strong>и</strong> промов<strong>и</strong>рање зарад<strong>и</strong> локал<strong>на</strong><br />
пр<strong>и</strong>фатеност <strong>на</strong> процесот <strong>на</strong> реформата <strong>на</strong> одбра<strong>на</strong>та<br />
Конверз<strong>и</strong>ја <strong>на</strong> одбра<strong>на</strong>та<br />
Реструкту<strong>и</strong>рање <strong>во</strong> Македон<strong>и</strong>ја: <strong>во</strong>ен<strong>и</strong> пенз<strong>и</strong><strong>и</strong> <strong>и</strong> <strong>и</strong>нд<strong>и</strong>в<strong>и</strong>дуал<strong>на</strong> одго<strong>во</strong>рност<br />
MO пр<strong>и</strong>менува разл<strong>и</strong>чн<strong>и</strong> мерк<strong>и</strong> за <strong>на</strong>малување 201 <strong>на</strong> АРМ, вклучувајќ<strong>и</strong> <strong>и</strong> раск<strong>и</strong>нување <strong>на</strong><br />
работн<strong>и</strong> дого<strong>во</strong>р<strong>и</strong>, кор<strong>и</strong>стење <strong>на</strong>д<strong>во</strong>решн<strong>и</strong> соработн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong> за несушт<strong>и</strong>нск<strong>и</strong>те функц<strong>и</strong><strong>и</strong> <strong>и</strong><br />
предвремено пенз<strong>и</strong>он<strong>и</strong>рање. Од 2003 до март 2005 год<strong>и</strong><strong>на</strong>, <strong>во</strong>ен<strong>и</strong>от персо<strong>на</strong>л вкупно го<br />
<strong>на</strong>пушт<strong>и</strong>ле 1.971 л<strong>и</strong>ца. Меѓу н<strong>и</strong>в, 222 беа вработен<strong>и</strong> <strong>во</strong> MO, додека 1.749 беа отпуштен<strong>и</strong> од<br />
службата <strong>во</strong> АРМ. 202<br />
Табела 12: Одл<strong>и</strong>в <strong>на</strong> <strong>во</strong>ен персо<strong>на</strong>л (2003–3/2005)<br />
Пенз<strong>и</strong>он<strong>и</strong>р<br />
ање<br />
Л<strong>и</strong>чно<br />
барање<br />
Д<strong>и</strong>сц<strong>и</strong>пл<strong>и</strong>нс<br />
к<strong>и</strong> мерк<strong>и</strong><br />
63<br />
Смрт Не<strong>и</strong>сполнув<br />
ање<br />
барања<br />
<strong>на</strong><br />
Дого<strong>во</strong>рно<br />
префрлањ<br />
е<br />
Оф<strong>и</strong>цер<strong>и</strong> 167 16 1 4 0 152 340<br />
NCO 89 14 6 1 0 367 477<br />
Профес<strong>и</strong>он 0 113 37 2 167 219 538<br />
Вкуп<br />
но
алн<strong>и</strong><br />
<strong>во</strong>јн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong><br />
Ц<strong>и</strong>в<strong>и</strong>л<strong>и</strong> 278 23 4 4 0 85 394<br />
Вкупно 534 166 48 11 167 823 1749<br />
Из<strong>во</strong>р: MO <strong>на</strong> Македон<strong>и</strong>ја, март 2005 год.<br />
З<strong>на</strong>ч<strong>и</strong>, предвременото пенз<strong>и</strong>он<strong>и</strong>рање ќе б<strong>и</strong>де глав<strong>на</strong> опц<strong>и</strong>ја за спроведување <strong>на</strong><br />
план<strong>и</strong>раното <strong>на</strong>малување <strong>на</strong> арм<strong>и</strong>јата. Вкупн<strong>и</strong>от број <strong>на</strong> <strong>во</strong>јн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong> ко<strong>и</strong> бараат предвремено<br />
пенз<strong>и</strong>он<strong>и</strong>рање до 2007 год<strong>и</strong><strong>на</strong> ќе дост<strong>и</strong>гне 892 (255 оф<strong>и</strong>цер<strong>и</strong>, 172 NCO <strong>и</strong> 465 ц<strong>и</strong>в<strong>и</strong>л<strong>и</strong>).<br />
Табела 13: Предвремено пенз<strong>и</strong>он<strong>и</strong>ран <strong>во</strong>ен персо<strong>на</strong>л<br />
Год<strong>и</strong><strong>на</strong> Оф<strong>и</strong>цер<strong>и</strong> NCO Ц<strong>и</strong>в<strong>и</strong>л<strong>и</strong> Вкупн<strong>и</strong><br />
2003 107 54 195 356<br />
2004 31 24 67 122<br />
2005 48 31 50 129<br />
2006 35 33 77 145<br />
2007 34 30 76 140<br />
Вкупно 255 172 465 892<br />
Из<strong>во</strong>р: MO <strong>на</strong> Македон<strong>и</strong>ја, март 2005 год.<br />
Друга мерка со која се о<strong>во</strong>зможува <strong>на</strong>тамошно <strong>на</strong>малување <strong>на</strong> арм<strong>и</strong>јата е префрлување <strong>на</strong><br />
неко<strong>и</strong> функц<strong>и</strong><strong>и</strong> од MO <strong>на</strong> друг<strong>и</strong> државн<strong>и</strong> агенц<strong>и</strong><strong>и</strong>. До крајот <strong>на</strong> 2005 год<strong>и</strong><strong>на</strong>, околу 187<br />
пр<strong>и</strong>падн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong> <strong>на</strong> <strong>во</strong>е<strong>на</strong>та служба ќе б<strong>и</strong>дат префрлен<strong>и</strong> од MO <strong>во</strong> Д<strong>и</strong>ректоратот за спасување <strong>и</strong><br />
зашт<strong>и</strong>та, додека 270 л<strong>и</strong>ца ќе б<strong>и</strong>дат префрлен<strong>и</strong> од MO <strong>во</strong> Центарот за управување со кр<strong>и</strong>з<strong>и</strong>.<br />
Уште 200 ц<strong>и</strong>в<strong>и</strong>л<strong>и</strong> ко<strong>и</strong> се зан<strong>и</strong>маваат со пор<strong>и</strong>з<strong>во</strong>дствен<strong>и</strong> услуг<strong>и</strong> <strong>во</strong> рамк<strong>и</strong>те <strong>на</strong> АРМ (како<br />
што е катер<strong>и</strong>нг <strong>и</strong> одржување) ќе б<strong>и</strong>дат преземен<strong>и</strong> од друг<strong>и</strong> државн<strong>и</strong> компан<strong>и</strong><strong>и</strong> <strong>и</strong><br />
агенц<strong>и</strong><strong>и</strong>. 203 Вкупно 823 оф<strong>и</strong>цер<strong>и</strong> <strong>и</strong> NCO ја прек<strong>и</strong><strong>на</strong>ле с<strong>во</strong>јата служба <strong>во</strong> АРМ <strong>во</strong> 2004<br />
год<strong>и</strong><strong>на</strong> <strong>и</strong> б<strong>и</strong>ле префрлен<strong>и</strong> <strong>во</strong> Гран<strong>и</strong>ч<strong>на</strong>та пол<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>ја <strong>на</strong> М<strong>и</strong>н<strong>и</strong>стерст<strong>во</strong>то за в<strong>на</strong>трешн<strong>и</strong><br />
работ<strong>и</strong>. До крајот <strong>на</strong> 2005 год<strong>и</strong><strong>на</strong>, дополн<strong>и</strong>телн<strong>и</strong> 660 л<strong>и</strong>ца б<strong>и</strong>ле префрлен<strong>и</strong> од АРМ <strong>во</strong><br />
држав<strong>на</strong>та Гран<strong>и</strong>ч<strong>на</strong> пол<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>ја. 204 Во АРМ <strong>во</strong> 2004 <strong>и</strong> <strong>во</strong> 2005 год<strong>и</strong><strong>на</strong> беа орган<strong>и</strong>з<strong>и</strong>ран<strong>и</strong><br />
курсев<strong>и</strong> за преквал<strong>и</strong>ф<strong>и</strong>кац<strong>и</strong>ја само за персо<strong>на</strong>лот <strong>на</strong> АРМ кој требаше да се префрл<strong>и</strong> <strong>во</strong><br />
Држав<strong>на</strong>та гран<strong>и</strong>ч<strong>на</strong> пол<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>ја (М<strong>и</strong>н<strong>и</strong>стерст<strong>во</strong> за в<strong>на</strong>трешн<strong>и</strong> работ<strong>и</strong>). 205<br />
64
До неодам<strong>на</strong> немаше расположл<strong>и</strong>в<strong>и</strong> н<strong>и</strong>какв<strong>и</strong> дополн<strong>и</strong>телн<strong>и</strong> мерк<strong>и</strong> за демоб<strong>и</strong>л<strong>и</strong>з<strong>и</strong>ран<strong>и</strong>те<br />
оф<strong>и</strong>цер<strong>и</strong> <strong>и</strong> NCO од аспект <strong>на</strong> поддршка за преквал<strong>и</strong>ф<strong>и</strong>кац<strong>и</strong>ја <strong>и</strong>л<strong>и</strong> ре<strong>и</strong>нтеграц<strong>и</strong>ја, освен<br />
општ<strong>и</strong>те пенз<strong>и</strong>ск<strong>и</strong> бенеф<strong>и</strong>ц<strong>и</strong><strong>и</strong>. Меѓутоа, с<strong>и</strong>те пр<strong>и</strong>падн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong> <strong>на</strong> персо<strong>на</strong>лот ко<strong>и</strong> зам<strong>и</strong>нуваат од<br />
АРМ сè уште немаат пра<strong>во</strong> <strong>на</strong> <strong>во</strong>е<strong>на</strong> пенз<strong>и</strong>ја. 206<br />
Пенз<strong>и</strong><strong>и</strong> <strong>и</strong> <strong>на</strong>доместоц<strong>и</strong><br />
Согласно Законот за одбра<strong>на</strong> <strong>и</strong> <strong>во</strong>е<strong>на</strong> служба, за да се квал<strong>и</strong>ф<strong>и</strong>кува за „старос<strong>на</strong> пенз<strong>и</strong>ја“,<br />
пр<strong>и</strong>падн<strong>и</strong>к <strong>на</strong> <strong>во</strong>е<strong>на</strong>та служба треба да б<strong>и</strong>де <strong>на</strong> <strong>во</strong>зраст од 64 год<strong>и</strong>н<strong>и</strong> (62 год<strong>и</strong>н<strong>и</strong> за жен<strong>и</strong>).<br />
Старос<strong>на</strong>та пенз<strong>и</strong>ја се определува според долж<strong>и</strong><strong>на</strong>та <strong>на</strong> стажот <strong>на</strong> поед<strong>и</strong>нецот. Според<br />
влад<strong>и</strong>н<strong>и</strong> подзаконск<strong>и</strong> акт<strong>и</strong>, <strong>на</strong> пенз<strong>и</strong>он<strong>и</strong>ран<strong>и</strong>те пол<strong>и</strong>цајц<strong>и</strong> <strong>и</strong> поранешн<strong>и</strong> оф<strong>и</strong>цер<strong>и</strong> <strong>и</strong>м се<br />
даваат дополн<strong>и</strong>телн<strong>и</strong> 30 отсто од нормалн<strong>и</strong>от <strong>и</strong>знос <strong>на</strong> пенз<strong>и</strong>јата. 207 Кон крајот <strong>на</strong> 2002<br />
год<strong>и</strong><strong>на</strong>, <strong>и</strong>маше 275.446 кор<strong>и</strong>сн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong> <strong>на</strong> пенз<strong>и</strong>ското <strong>и</strong> <strong>и</strong>нвал<strong>и</strong>дското ос<strong>и</strong>гурување. Во тоа<br />
време севкупн<strong>и</strong>от број <strong>на</strong> пенз<strong>и</strong>онер<strong>и</strong>те <strong>во</strong> Македон<strong>и</strong>ја <strong>и</strong>знесуваше 249.421 л<strong>и</strong>ца, од ко<strong>и</strong><br />
само 3.083 беа <strong>во</strong>ен<strong>и</strong> пенз<strong>и</strong>онер<strong>и</strong>. 208 За да се здоб<strong>и</strong>е со <strong>во</strong>е<strong>на</strong> пенз<strong>и</strong>ја, пр<strong>и</strong>падн<strong>и</strong>к <strong>на</strong><br />
<strong>во</strong>ен<strong>и</strong>от персо<strong>на</strong>л треба да пом<strong>и</strong><strong>на</strong>л 35 год<strong>и</strong>н<strong>и</strong> <strong>во</strong> оружен<strong>и</strong>те с<strong>и</strong>л<strong>и</strong> (30 год<strong>и</strong>н<strong>и</strong> за жен<strong>и</strong><br />
<strong>во</strong>ен<strong>и</strong> л<strong>и</strong>ца). „Законот за предвремено пенз<strong>и</strong>он<strong>и</strong>рање“ (кој важ<strong>и</strong> за пер<strong>и</strong>од од 2003-2007<br />
год<strong>и</strong><strong>на</strong>) г<strong>и</strong> регул<strong>и</strong>ра <strong>на</strong>доместоц<strong>и</strong>те <strong>на</strong> поранешн<strong>и</strong>те оф<strong>и</strong>цер<strong>и</strong> ко<strong>и</strong> се пр<strong>и</strong>нуден<strong>и</strong> да зам<strong>и</strong><strong>на</strong>т<br />
од арм<strong>и</strong>јата порад<strong>и</strong> <strong>на</strong>малувањето <strong>на</strong> арм<strong>и</strong>јата. Воен<strong>и</strong>те оф<strong>и</strong>цер<strong>и</strong> ко<strong>и</strong> до о<strong>во</strong>ј момент<br />
земале предвреме<strong>на</strong> пенз<strong>и</strong>ја доб<strong>и</strong>ваат <strong>на</strong>домест за пер<strong>и</strong>од до пет год<strong>и</strong>н<strong>и</strong> стаж. Ова е<br />
ед<strong>и</strong>нстве<strong>на</strong>та мерка <strong>во</strong> Македон<strong>и</strong>ја за поддршка <strong>на</strong> ре<strong>и</strong>нтеграц<strong>и</strong>јата <strong>на</strong> демоб<strong>и</strong>л<strong>и</strong>з<strong>и</strong>ран<strong>и</strong>от<br />
персо<strong>на</strong>л.<br />
Парламентот неодам<strong>на</strong> ус<strong>во</strong><strong>и</strong> амандман<strong>и</strong>, побаран<strong>и</strong> од MO, <strong>на</strong> Законот за <strong>во</strong>е<strong>на</strong> служба <strong>и</strong><br />
<strong>на</strong> Законот за одбра<strong>на</strong> со ко<strong>и</strong> <strong>на</strong> м<strong>и</strong>н<strong>и</strong>стерот му се дава овластување да разрешува<br />
пр<strong>и</strong>падн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong> <strong>на</strong> <strong>во</strong>е<strong>на</strong>та служба по основ <strong>на</strong> технолошк<strong>и</strong> в<strong>и</strong>шок, како <strong>и</strong> да се одобр<strong>и</strong><br />
старост од 55 год<strong>и</strong>н<strong>и</strong> за <strong>во</strong>е<strong>на</strong> пенз<strong>и</strong>ја, со 25 год<strong>и</strong>н<strong>и</strong> стаж. О<strong>во</strong>ј амандман <strong>и</strong>ма за цел да г<strong>и</strong><br />
хармон<strong>и</strong>з<strong>и</strong>ра пенз<strong>и</strong>он<strong>и</strong>рањето <strong>и</strong> стажот со концептот за раз<strong>во</strong>ј <strong>на</strong> оф<strong>и</strong>церската<br />
профес<strong>и</strong>о<strong>на</strong>л<strong>на</strong> кар<strong>и</strong>ера одобрен од м<strong>и</strong>н<strong>и</strong>стерот за одбра<strong>на</strong>. Прв<strong>и</strong>чното предв<strong>и</strong>дување за<br />
пенз<strong>и</strong>он<strong>и</strong>рање <strong>на</strong> пр<strong>и</strong>падн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong> <strong>на</strong> <strong>во</strong>е<strong>на</strong>та служба беше 607 л<strong>и</strong>ца кон крајот <strong>на</strong> 2005 год<strong>и</strong><strong>на</strong>.<br />
Меѓу оваа бројка 186 се оф<strong>и</strong>цер<strong>и</strong>, 109 NCO <strong>и</strong> 312 ц<strong>и</strong>в<strong>и</strong>лн<strong>и</strong> вработен<strong>и</strong>. План<strong>и</strong>раното<br />
ф<strong>и</strong><strong>на</strong>нс<strong>и</strong>рање за предвреме<strong>на</strong> пенз<strong>и</strong>ја <strong>и</strong>знесува 23.490.138 евра (за пер<strong>и</strong>од 2003–2007<br />
65
год<strong>и</strong><strong>на</strong>) <strong>и</strong> ов<strong>и</strong>е средства се алоц<strong>и</strong>ран<strong>и</strong> од државн<strong>и</strong>от буџет. 209 Со оглед <strong>на</strong> така<strong>на</strong>реченото<br />
прав<strong>и</strong>ло 55/25 <strong>на</strong> MO, многум<strong>и</strong><strong>на</strong> клучн<strong>и</strong> поед<strong>и</strong>нц<strong>и</strong> ќе <strong>и</strong>маат пра<strong>во</strong> да зам<strong>и</strong><strong>на</strong>т од служба.<br />
Тоа <strong>и</strong>ма потенц<strong>и</strong>јал да создаде непосредно „одлевање <strong>на</strong> мозоц<strong>и</strong>те“ <strong>и</strong> сер<strong>и</strong>озно да го<br />
попреч<strong>и</strong> работењето <strong>и</strong> процесот <strong>на</strong> трансформац<strong>и</strong>ја. Според тоа, MO <strong>во</strong> моментот<br />
усовршува с<strong>и</strong>стем за селект<strong>и</strong>вно задржување, за да <strong>и</strong>м се о<strong>во</strong>змож<strong>и</strong> <strong>на</strong> клучн<strong>и</strong> поед<strong>и</strong>нц<strong>и</strong> да<br />
оста<strong>на</strong>т <strong>во</strong> служба <strong>на</strong>д гран<strong>и</strong>цата од 25 год<strong>и</strong>н<strong>и</strong>.<br />
Прв<strong>и</strong>чн<strong>и</strong>от концепт за поддршка <strong>на</strong> пр<strong>и</strong>падн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>те <strong>на</strong> службата ко<strong>и</strong> се пр<strong>и</strong>нуден<strong>и</strong> да<br />
зам<strong>и</strong><strong>на</strong>т од АРМ како дел од процесот <strong>на</strong> <strong>на</strong>малување предв<strong>и</strong>дуваше мал <strong>на</strong>домест кој б<strong>и</strong><br />
<strong>и</strong>м се понуд<strong>и</strong>л <strong>во</strong> зав<strong>и</strong>сност од н<strong>и</strong>вн<strong>и</strong>от <strong>во</strong>ен ч<strong>и</strong>н, плата <strong>и</strong> времето м<strong>и</strong><strong>на</strong>то <strong>во</strong> АРМ. (Л<strong>и</strong>цата<br />
ко<strong>и</strong> немаа 35 год<strong>и</strong>н<strong>и</strong> стаж <strong>во</strong> АРМ немаа пра<strong>во</strong> <strong>на</strong> предвремено пенз<strong>и</strong>он<strong>и</strong>рање, н<strong>и</strong>ту пак <strong>на</strong><br />
какв<strong>и</strong> б<strong>и</strong>ло друг<strong>и</strong> пенз<strong>и</strong>ск<strong>и</strong> <strong>на</strong>доместоц<strong>и</strong>). Н<strong>и</strong>вн<strong>и</strong>от <strong>на</strong>домест не можеше да б<strong>и</strong>де пов<strong>и</strong>сок<br />
од осуммесеч<strong>на</strong>та плата. На пр<strong>и</strong>мер, еден 35-год<strong>и</strong>шен капетан кој служел <strong>во</strong> АРМ околу 17<br />
год<strong>и</strong>н<strong>и</strong> <strong>и</strong> заработува плата од 300 евра месечно не б<strong>и</strong> доб<strong>и</strong>л повеќе од пет плат<strong>и</strong> (1.500<br />
евра) како <strong>на</strong>домест. Доколку едно <strong>во</strong>ено л<strong>и</strong>це зам<strong>и</strong>не од АРМ добро<strong>во</strong>лно пред да го<br />
одработ<strong>и</strong>л м<strong>и</strong>н<strong>и</strong>малн<strong>и</strong>от број год<strong>и</strong>н<strong>и</strong>, тој нема пра<strong>во</strong> <strong>на</strong> н<strong>и</strong>каков <strong>на</strong>домест. Групата <strong>на</strong><br />
предвремено пенз<strong>и</strong>он<strong>и</strong>ран<strong>и</strong>те без 35-год<strong>и</strong>шен стаж—ч<strong>и</strong>ј број е непоз<strong>на</strong>т—не е вклуче<strong>на</strong> <strong>во</strong><br />
стат<strong>и</strong>ст<strong>и</strong>к<strong>и</strong>те <strong>на</strong> MO. Ов<strong>и</strong>е поед<strong>и</strong>нц<strong>и</strong> не се кор<strong>и</strong>сн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong> <strong>на</strong> „Законот за предвремено<br />
пенз<strong>и</strong>он<strong>и</strong>рање“.<br />
Освен он<strong>и</strong>е без пенз<strong>и</strong>ск<strong>и</strong> бенеф<strong>и</strong>ц<strong>и</strong><strong>и</strong>, <strong>и</strong>ма уште ед<strong>на</strong> кр<strong>и</strong>т<strong>и</strong>ч<strong>на</strong> група <strong>на</strong> која треба да <strong>и</strong> се<br />
посвет<strong>и</strong> вн<strong>и</strong>ман<strong>и</strong>е: поранешн<strong>и</strong> гер<strong>и</strong>лц<strong>и</strong> <strong>на</strong> така<strong>на</strong>рече<strong>на</strong>та Ослобод<strong>и</strong>тел<strong>на</strong> арм<strong>и</strong>ја <strong>на</strong><br />
Албанц<strong>и</strong>те, ОНА (NLA). Ов<strong>и</strong>е поед<strong>и</strong>нц<strong>и</strong> учествуваа <strong>во</strong> етн<strong>и</strong>чк<strong>и</strong>от конфл<strong>и</strong>кт <strong>во</strong> 2001 год<strong>и</strong><strong>на</strong><br />
<strong>и</strong> не беа <strong>и</strong>нкорпор<strong>и</strong>ран<strong>и</strong> <strong>во</strong> посебн<strong>и</strong>от „Закон за обештетување“ б<strong>и</strong>дејќ<strong>и</strong> сè уште се сметаат<br />
за непр<strong>и</strong>јател<strong>и</strong> <strong>на</strong> државата <strong>на</strong>спрот<strong>и</strong> тоа што <strong>и</strong>м е даде<strong>на</strong> целос<strong>на</strong> амнест<strong>и</strong>ја. Семејствата<br />
<strong>на</strong> борц<strong>и</strong>те <strong>на</strong> ОНА ко<strong>и</strong> заг<strong>и</strong><strong>на</strong>ле <strong>во</strong> акц<strong>и</strong>ја немаат пра<strong>во</strong> <strong>на</strong> каков б<strong>и</strong>ло <strong>на</strong>домест, додека<br />
с<strong>и</strong>те етн<strong>и</strong>чк<strong>и</strong> Македонц<strong>и</strong> <strong>и</strong>маат пра<strong>во</strong> <strong>на</strong> оваа помош. 210 Јав<strong>на</strong>та дебата по ова прашање<br />
пред<strong>и</strong>зв<strong>и</strong>ка негат<strong>и</strong>в<strong>на</strong> реакц<strong>и</strong>ја од албанската заедн<strong>и</strong>ца. Демократска ун<strong>и</strong>ја за <strong>и</strong>нтеграц<strong>и</strong>ја<br />
(ДУИ), <strong>и</strong>сто така, <strong>на</strong>јав<strong>и</strong> дека доколку државата г<strong>и</strong> <strong>на</strong>градува македонск<strong>и</strong>те „бран<strong>и</strong>тел<strong>и</strong> <strong>на</strong><br />
татков<strong>и</strong><strong>на</strong>та“ за н<strong>и</strong>вн<strong>и</strong>те услуг<strong>и</strong>, тогаш треба да се разгледа <strong>и</strong> прашањето <strong>на</strong> соц<strong>и</strong>јалното<br />
обештетување <strong>на</strong> семејствата <strong>на</strong> борц<strong>и</strong>те <strong>на</strong> ОНА заг<strong>и</strong><strong>на</strong>т<strong>и</strong> <strong>и</strong>л<strong>и</strong> ранет<strong>и</strong> <strong>во</strong> акц<strong>и</strong>ја. 211<br />
66
Само неко<strong>и</strong> учесн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong> <strong>во</strong> граѓанската <strong>во</strong>ј<strong>на</strong> од 2001 год<strong>и</strong><strong>на</strong> од албанската стра<strong>на</strong> се веќе<br />
вработен<strong>и</strong> од стра<strong>на</strong> <strong>на</strong> АРМ <strong>и</strong> од ц<strong>и</strong>в<strong>и</strong>лн<strong>и</strong>те адм<strong>и</strong>н<strong>и</strong>страц<strong>и</strong><strong>и</strong>. 212 Од друга стра<strong>на</strong>,<br />
албанск<strong>и</strong>те пол<strong>и</strong>т<strong>и</strong>чар<strong>и</strong> ко<strong>и</strong> учествуваа <strong>во</strong> етн<strong>и</strong>чк<strong>и</strong>от конфл<strong>и</strong>кт <strong>во</strong> 2001 год<strong>и</strong><strong>на</strong> се добро<br />
<strong>и</strong>нтегр<strong>и</strong>ран<strong>и</strong> <strong>во</strong> ц<strong>и</strong>в<strong>и</strong>лн<strong>и</strong>от ж<strong>и</strong><strong>во</strong>т. Во Собран<strong>и</strong>ето се застапен<strong>и</strong> тр<strong>и</strong> албанск<strong>и</strong> парт<strong>и</strong><strong>и</strong>.<br />
ДУИ—<strong>на</strong>јпоз<strong>на</strong>та како пол<strong>и</strong>т<strong>и</strong>чко кр<strong>и</strong>ло <strong>на</strong> ОНА 213 —е дел од владејачката коал<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>ја.<br />
Нејз<strong>и</strong>н<strong>и</strong>от член Талат Џафер<strong>и</strong> е поранешен борец <strong>на</strong> УЧК <strong>во</strong> Косо<strong>во</strong>, а сега ја презема<br />
фунц<strong>и</strong>јата замен<strong>и</strong>к м<strong>и</strong>н<strong>и</strong>стер за одбра<strong>на</strong>. Началн<strong>и</strong>кот <strong>на</strong> Генераштабот <strong>на</strong> поранеш<strong>на</strong> ОНА,<br />
генерал Гз<strong>и</strong>м Острен<strong>и</strong>, е замен<strong>и</strong>к претседател <strong>на</strong> македонското Собран<strong>и</strong>е. Меѓутоа, неко<strong>и</strong><br />
експерт<strong>и</strong> сметаат дека е до<strong>во</strong>лно ц<strong>и</strong>н<strong>и</strong>чно тоа што <strong>и</strong>скусн<strong>и</strong> борц<strong>и</strong> ста<strong>на</strong>ле ц<strong>и</strong>в<strong>и</strong>лн<strong>и</strong><br />
пол<strong>и</strong>т<strong>и</strong>чар<strong>и</strong>. Всушност, само <strong>и</strong>скусн<strong>и</strong>те борц<strong>и</strong> беа успешн<strong>и</strong> <strong>во</strong> станувањето ц<strong>и</strong>в<strong>и</strong>лн<strong>и</strong><br />
пол<strong>и</strong>т<strong>и</strong>чар<strong>и</strong> <strong>во</strong> Парламентот, со што се „ре<strong>и</strong>нтегр<strong>и</strong>раа“ <strong>во</strong> ц<strong>и</strong>в<strong>и</strong>лн<strong>и</strong>от ж<strong>и</strong><strong>во</strong>т <strong>на</strong> <strong>на</strong>јдобар <strong>и</strong><br />
<strong>на</strong>јпроф<strong>и</strong>таб<strong>и</strong>лен <strong>на</strong>ч<strong>и</strong>н.<br />
Македонското профес<strong>и</strong>о<strong>на</strong>лно пре<strong>на</strong>сочување: поед<strong>и</strong>неч<strong>на</strong> одго<strong>во</strong>рност <strong>и</strong> учест<strong>во</strong><br />
Прв<strong>и</strong>ч<strong>на</strong>та перспетк<strong>и</strong>ва <strong>на</strong> MO беше јас<strong>на</strong> <strong>во</strong> однос <strong>на</strong> преквал<strong>и</strong>ф<strong>и</strong>кац<strong>и</strong>јата <strong>на</strong> <strong>во</strong>ен<strong>и</strong>от<br />
персо<strong>на</strong>л кој ја <strong>на</strong>пушта арм<strong>и</strong>јата —тоа се сметаше за нееф<strong>и</strong>касно со оглед <strong>на</strong> економската<br />
<strong>и</strong> соц<strong>и</strong>јал<strong>на</strong>та с<strong>и</strong>туац<strong>и</strong>ја <strong>во</strong> Републ<strong>и</strong>ка Македон<strong>и</strong>ја. Според податоц<strong>и</strong>те од македонск<strong>и</strong>от<br />
За<strong>во</strong>д за стат<strong>и</strong>ст<strong>и</strong>ка, стапката <strong>на</strong> невработеност <strong>во</strong> Македон<strong>и</strong>ја <strong>и</strong>знесува 37,5 отсто, што г<strong>и</strong><br />
вклучува с<strong>и</strong>те образовн<strong>и</strong> проф<strong>и</strong>л<strong>и</strong>. 214 Според тоа, Македон<strong>и</strong>ја до неодам<strong>на</strong> немаше <strong>на</strong>цртпрограма<br />
за профес<strong>и</strong>о<strong>на</strong>лно пре<strong>на</strong>сочување. Иако две програм<strong>и</strong> за <strong>и</strong>нтеграц<strong>и</strong>ја <strong>на</strong><br />
етн<strong>и</strong>чк<strong>и</strong>те малц<strong>и</strong>нства од стра<strong>на</strong> <strong>на</strong> македонското MO беа неточно презент<strong>и</strong>ран<strong>и</strong> за време<br />
<strong>на</strong> разл<strong>и</strong>чн<strong>и</strong> работ<strong>и</strong>лн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong> како програм<strong>и</strong> за ре<strong>и</strong>нтеграц<strong>и</strong>ја, ов<strong>и</strong>е програм<strong>и</strong>, всушност,<br />
немаат н<strong>и</strong>каква врска со профес<strong>и</strong>о<strong>на</strong>лно пре<strong>на</strong>сочувањетро <strong>на</strong> демоб<strong>и</strong>л<strong>и</strong>з<strong>и</strong>ран<strong>и</strong>от<br />
персо<strong>на</strong>л.<br />
Во почетокот <strong>на</strong> 2006 год<strong>и</strong><strong>на</strong>, MO <strong>и</strong> Амбасадата <strong>на</strong> Норвешка <strong>во</strong> Скопје потп<strong>и</strong>шаа дого<strong>во</strong>р<br />
за проектот за профес<strong>и</strong>о<strong>на</strong>лно пре<strong>на</strong>сочување LEPEZA (mac. spectra). 215 Целта <strong>на</strong> проектот<br />
е да се <strong>на</strong>јдат алтер<strong>на</strong>т<strong>и</strong>вн<strong>и</strong> профес<strong>и</strong><strong>и</strong> за оф<strong>и</strong>цер<strong>и</strong>те отпуштен<strong>и</strong> како в<strong>и</strong>шок за да се<br />
обезбедат учесн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>те со вешт<strong>и</strong>н<strong>и</strong> <strong>и</strong> з<strong>на</strong>ења ко<strong>и</strong> б<strong>и</strong> г<strong>и</strong> <strong>на</strong>прав<strong>и</strong>ле поконкурентн<strong>и</strong> <strong>на</strong> пазарот<br />
<strong>на</strong> труд. 216 Проектот за профес<strong>и</strong>о<strong>на</strong>лно пре<strong>на</strong>сочување ќе <strong>и</strong>ма капац<strong>и</strong>тет да пр<strong>и</strong>м<strong>и</strong> 700 л<strong>и</strong>ца<br />
год<strong>и</strong>шно. По завршувањето <strong>на</strong> пер<strong>и</strong>одот <strong>на</strong> трансформац<strong>и</strong>ја <strong>на</strong> АРМ, год<strong>и</strong>шн<strong>и</strong>от пр<strong>и</strong>л<strong>и</strong>в <strong>и</strong><br />
<strong>и</strong>стовремено одл<strong>и</strong>в <strong>на</strong> <strong>во</strong>ен<strong>и</strong>от персо<strong>на</strong>л од АРМ ќе <strong>и</strong>знесува вкупно околу 700 л<strong>и</strong>ца<br />
67
год<strong>и</strong>шно (В<strong>и</strong>д<strong>и</strong> Анекс, Табела 3). LEPEZA е конц<strong>и</strong>п<strong>и</strong>ра<strong>на</strong> <strong>на</strong> тој <strong>на</strong>ч<strong>и</strong>н да <strong>и</strong>м помогне <strong>на</strong><br />
оф<strong>и</strong>цер<strong>и</strong>те <strong>на</strong> арм<strong>и</strong>јата ко<strong>и</strong> ја <strong>на</strong>пуштаат арм<strong>и</strong>јата со преодн<strong>и</strong> совет<strong>и</strong> <strong>и</strong> со образовн<strong>и</strong><br />
можност<strong>и</strong> зарад<strong>и</strong> подобрување <strong>на</strong> н<strong>и</strong>вн<strong>и</strong>те квал<strong>и</strong>ф<strong>и</strong>кац<strong>и</strong><strong>и</strong> <strong>и</strong> н<strong>и</strong><strong>во</strong> <strong>на</strong> конкурентност <strong>на</strong><br />
ц<strong>и</strong>в<strong>и</strong>лн<strong>и</strong>от пазар <strong>на</strong> труд. Оваа цел се план<strong>и</strong>ра да се пост<strong>и</strong>гне по пат <strong>на</strong> д<strong>во</strong>фазен пр<strong>и</strong>од.<br />
Првата фаза целосно се остварува со средства <strong>на</strong> MO <strong>и</strong> се состо<strong>и</strong> од совет<strong>и</strong> <strong>и</strong> преод<strong>на</strong><br />
помош за п<strong>и</strong>шување б<strong>и</strong>ограф<strong>и</strong><strong>и</strong> (CV), учење <strong>на</strong> такт<strong>и</strong>ка за <strong>и</strong>нтервјуа, тест<strong>и</strong>рање <strong>на</strong><br />
способност<strong>и</strong>те <strong>и</strong>.т.н. Прв<strong>и</strong>от чекор од проектот, кој може да вклуч<strong>и</strong> <strong>и</strong> можност<strong>и</strong> за<br />
пр<strong>и</strong>ме<strong>на</strong> <strong>на</strong> м<strong>и</strong>кро-кред<strong>и</strong>т<strong>и</strong>рање, е от<strong>во</strong>рање <strong>на</strong> „Преоден центар“ <strong>во</strong> Скопје. 217 Во центарот<br />
ќе се обучува персо<strong>на</strong>л кој ќе работ<strong>и</strong> <strong>на</strong> помагање <strong>на</strong> отпуштен<strong>и</strong>от <strong>во</strong>ен персо<strong>на</strong>л да <strong>на</strong>јдат<br />
ц<strong>и</strong>в<strong>и</strong>лн<strong>и</strong> профес<strong>и</strong><strong>и</strong>. Втората фаза, која сè уште е <strong>во</strong> фаза <strong>на</strong> план<strong>и</strong>рање, е образов<strong>на</strong><br />
компонента <strong>и</strong> може да се состо<strong>и</strong> од обука за јаз<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>, академск<strong>и</strong> програм<strong>и</strong> <strong>и</strong> обука за<br />
зан<strong>и</strong>мање. Освен <strong>во</strong> Скопје, М<strong>и</strong>н<strong>и</strong>стерст<strong>во</strong>то за одбра<strong>на</strong> план<strong>и</strong>ра да от<strong>во</strong>р<strong>и</strong> уште два<br />
рег<strong>и</strong>о<strong>на</strong>лн<strong>и</strong> центра <strong>во</strong> Шт<strong>и</strong>п <strong>и</strong> <strong>во</strong> К<strong>и</strong>че<strong>во</strong>.<br />
Владата <strong>на</strong> Норвешка дон<strong>и</strong>раше 200.000 евра за опрема за проектот за профес<strong>и</strong>о<strong>на</strong>лно<br />
пре<strong>на</strong>сочување. Вел<strong>и</strong>ка Бр<strong>и</strong>тан<strong>и</strong>ја, Шведска <strong>и</strong> Данска, <strong>и</strong>сто така, вет<strong>и</strong>ја ф<strong>и</strong><strong>на</strong>нс<strong>и</strong>ска<br />
помош.<br />
На пр<strong>и</strong>мер, конц<strong>и</strong>п<strong>и</strong>ра<strong>на</strong> е <strong>и</strong>нформат<strong>и</strong>в<strong>на</strong> кампања за македонската програма за<br />
профес<strong>и</strong>о<strong>на</strong>лно пре<strong>на</strong>сочување, која <strong>на</strong> прв<strong>и</strong>чното н<strong>и</strong><strong>во</strong> ќе б<strong>и</strong>де ф<strong>и</strong><strong>на</strong>нс<strong>и</strong>ра<strong>на</strong> со 25.000<br />
евра дон<strong>и</strong>ран<strong>и</strong> од Обед<strong>и</strong>нетото Кралст<strong>во</strong>. Пр<strong>и</strong>марн<strong>и</strong>от фокус <strong>на</strong> кампањата ќе б<strong>и</strong>де пред<br />
македонската јавност да се презент<strong>и</strong>раат <strong>и</strong>нформац<strong>и</strong><strong>и</strong> за профес<strong>и</strong>о<strong>на</strong>лното пре<strong>на</strong>сочување.<br />
Об<strong>и</strong>дот за в<strong>на</strong>треш<strong>на</strong> комун<strong>и</strong>кац<strong>и</strong>ја ќе се оствар<strong>и</strong> преку в<strong>на</strong>трешн<strong>и</strong> публ<strong>и</strong>кац<strong>и</strong><strong>и</strong> <strong>на</strong> н<strong>и</strong><strong>во</strong> <strong>на</strong><br />
MO <strong>и</strong> сер<strong>и</strong>ја бр<strong>и</strong>ф<strong>и</strong>нз<strong>и</strong> за командно <strong>и</strong>нформ<strong>и</strong>рање ко<strong>и</strong> ќе <strong>и</strong>м б<strong>и</strong>дат презент<strong>и</strong>ран<strong>и</strong> <strong>на</strong> с<strong>и</strong>те<br />
ед<strong>и</strong>н<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>. Се очекува таа да б<strong>и</strong>де спроведе<strong>на</strong> за време <strong>на</strong> 2006 год<strong>и</strong><strong>на</strong>. Се план<strong>и</strong>ра LEPEZA<br />
да продолж<strong>и</strong> <strong>и</strong> по пер<strong>и</strong>одот <strong>на</strong> трансформац<strong>и</strong>ја <strong>и</strong> таа се смета за елемент од кр<strong>и</strong>т<strong>и</strong>чно<br />
з<strong>на</strong>чење за нов<strong>и</strong>от с<strong>и</strong>стем <strong>на</strong> профес<strong>и</strong>о<strong>на</strong>л<strong>на</strong> арм<strong>и</strong>ја. Б<strong>и</strong>дејќ<strong>и</strong> с<strong>и</strong>те оф<strong>и</strong>цер<strong>и</strong> се <strong>на</strong> дого<strong>во</strong>рен<br />
с<strong>и</strong>стем, ќе <strong>и</strong>ма постојан одл<strong>и</strong>в <strong>на</strong> персо<strong>на</strong>л од службата, пр<strong>и</strong> што LEPEZA ќе <strong>и</strong>м помага <strong>на</strong><br />
ов<strong>и</strong>е поед<strong>и</strong>нц<strong>и</strong> <strong>во</strong> ре<strong>и</strong>нтегр<strong>и</strong>рањето <strong>во</strong> ц<strong>и</strong>в<strong>и</strong>лн<strong>и</strong>от ж<strong>и</strong><strong>во</strong>т. Се план<strong>и</strong>ра по 2007 год<strong>и</strong><strong>на</strong><br />
LEPEZA да се ф<strong>и</strong><strong>на</strong>нс<strong>и</strong>ра од <strong>на</strong>ц<strong>и</strong>о<strong>на</strong>лн<strong>и</strong> ресурс<strong>и</strong>.<br />
68
Ста<strong>во</strong>т <strong>на</strong> македонското MO е дека поддршката за профес<strong>и</strong>о<strong>на</strong>лно пре<strong>на</strong>сочување <strong>и</strong><br />
ре<strong>и</strong>нтеграц<strong>и</strong>ја претставува пр<strong>и</strong>з<strong>на</strong>н<strong>и</strong>е <strong>на</strong> поед<strong>и</strong>нецот за лојално заврше<strong>на</strong>та <strong>во</strong>е<strong>на</strong> служба.<br />
Меѓутоа, MO, <strong>и</strong>сто така, ја <strong>на</strong>глас<strong>и</strong> <strong>и</strong> поед<strong>и</strong>неч<strong>на</strong>та одго<strong>во</strong>рност <strong>на</strong> учесн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>те кон оваа<br />
цел, б<strong>и</strong>дејќ<strong>и</strong> т<strong>и</strong>е често не се квал<strong>и</strong>ф<strong>и</strong>куван<strong>и</strong> за ц<strong>и</strong>в<strong>и</strong>лен ж<strong>и</strong><strong>во</strong>т <strong>и</strong> не <strong>и</strong>сполнуваат неколку<br />
неопходн<strong>и</strong> барања. На пр<strong>и</strong>мер, за време <strong>на</strong> н<strong>и</strong>в<strong>на</strong>та едукац<strong>и</strong>ја <strong>на</strong> Вое<strong>на</strong>та академ<strong>и</strong>ја,<br />
оф<strong>и</strong>цер<strong>и</strong>те се стекнуваат со д<strong>и</strong>плома за ун<strong>и</strong>верз<strong>и</strong>тетско образован<strong>и</strong>е која не е<br />
екв<strong>и</strong>валент<strong>на</strong> со о<strong>на</strong>а доб<strong>и</strong>е<strong>на</strong> <strong>во</strong> ц<strong>и</strong>в<strong>и</strong>лн<strong>и</strong>от образовен сектор. Друг фактор што ја<br />
попречува ре<strong>и</strong>нтеграц<strong>и</strong>јата <strong>на</strong> <strong>во</strong>ен<strong>и</strong>от персо<strong>на</strong>л е в<strong>и</strong>соката стапка <strong>на</strong> невработеност <strong>во</strong><br />
Македон<strong>и</strong>ја. Само о<strong>во</strong>ј фактор е <strong>и</strong>нд<strong>и</strong>кат<strong>и</strong>вен за кр<strong>и</strong>т<strong>и</strong>чн<strong>и</strong>от недост<strong>и</strong>г <strong>на</strong> работн<strong>и</strong><br />
можност<strong>и</strong> <strong>во</strong> земјата, што го оптоварува процесот <strong>на</strong> ре<strong>и</strong>нтеграц<strong>и</strong>ја <strong>во</strong> цел<strong>и</strong><strong>на</strong>.<br />
Иако македонската програма за профес<strong>и</strong>о<strong>на</strong>лно пре<strong>на</strong>сочување штотуку г<strong>и</strong> доб<strong>и</strong>ва<br />
контур<strong>и</strong>те, <strong>во</strong> моментот фокус<strong>и</strong>рајќ<strong>и</strong> се само <strong>на</strong> оре<strong>и</strong>ентац<strong>и</strong>ја по <strong>во</strong>е<strong>на</strong>та служба, таа б<strong>и</strong><br />
можела да се <strong>и</strong>стакне како скромен, но долго очекуван пр<strong>и</strong>донес по с<strong>и</strong>лн<strong>и</strong>от <strong>и</strong>нтелектуален<br />
пр<strong>и</strong>т<strong>и</strong>сок <strong>на</strong> меѓу<strong>на</strong>родн<strong>и</strong>те орган<strong>и</strong>зац<strong>и</strong><strong>и</strong> за соц<strong>и</strong>олошко-пол<strong>и</strong>т<strong>и</strong>чк<strong>и</strong> <strong>и</strong>стражувања ко<strong>и</strong><br />
помог<strong>на</strong>а за орган<strong>и</strong>з<strong>и</strong>рање сер<strong>и</strong>ја средб<strong>и</strong> <strong>и</strong> работн<strong>и</strong> груп<strong>и</strong> за прашањата <strong>на</strong> ре<strong>и</strong>нтеграц<strong>и</strong>ја.<br />
Иако македонската програма за профес<strong>и</strong>о<strong>на</strong>лно пре<strong>на</strong>сочување претставува само скромен<br />
<strong>на</strong>пор, таа е мошне очекува<strong>на</strong> <strong>и</strong> добредојде<strong>на</strong> <strong>и</strong>н<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>јат<strong>и</strong>ва која след<strong>и</strong> од работата <strong>на</strong> многу<br />
меѓу<strong>на</strong>родн<strong>и</strong> експерт<strong>и</strong> <strong>и</strong> орган<strong>и</strong>зац<strong>и</strong><strong>и</strong> за соц<strong>и</strong>олошко-пол<strong>и</strong>т<strong>и</strong>чк<strong>и</strong> <strong>и</strong>стражувања, ко<strong>и</strong><br />
помог<strong>на</strong>а за орган<strong>и</strong>з<strong>и</strong>рање сер<strong>и</strong>ја средб<strong>и</strong> <strong>и</strong> работн<strong>и</strong> груп<strong>и</strong> за ова прашање.<br />
Конверз<strong>и</strong>ја <strong>на</strong> баз<strong>и</strong>те: продажба <strong>и</strong> странск<strong>и</strong> <strong>и</strong>нвест<strong>и</strong>ц<strong>и</strong><strong>и</strong><br />
Македон<strong>и</strong>ја ја <strong>на</strong>след<strong>и</strong> југословенската одбранбе<strong>на</strong> структура баз<strong>и</strong>ра<strong>на</strong> <strong>на</strong> стратег<strong>и</strong>јата <strong>на</strong><br />
тер<strong>и</strong>тор<strong>и</strong>јал<strong>на</strong> одбра<strong>на</strong>. 218 АРМ не поседува голем<strong>и</strong> <strong>во</strong>ен<strong>и</strong> баз<strong>и</strong> <strong>и</strong> затоа конверз<strong>и</strong>јата <strong>на</strong><br />
<strong>и</strong>мотот се фокус<strong>и</strong>ра <strong>на</strong> мал<strong>и</strong> објект<strong>и</strong>. Има вкупно 112 <strong>во</strong>ен<strong>и</strong> објект<strong>и</strong> ко<strong>и</strong> треба да се<br />
трансформ<strong>и</strong>раат <strong>и</strong>л<strong>и</strong> да се <strong>и</strong>зврш<strong>и</strong> н<strong>и</strong>вен трансфер. 219 Вкуп<strong>на</strong>та површ<strong>и</strong><strong>на</strong> <strong>на</strong> земјата со<br />
<strong>во</strong>е<strong>на</strong> <strong>и</strong>фраструктура <strong>и</strong>знесува околу 28.562 ха. АРМ мора да се ослобод<strong>и</strong> од с<strong>во</strong>јот <strong>и</strong>мот<br />
кој нема н<strong>и</strong>каква д<strong>и</strong>рект<strong>на</strong> <strong>во</strong>е<strong>на</strong> функц<strong>и</strong>ја, од кој што дел опфаќа <strong>во</strong>ен<strong>и</strong> касарн<strong>и</strong>,<br />
командн<strong>и</strong> објект<strong>и</strong>, груп<strong>и</strong> складов<strong>и</strong>, пол<strong>и</strong>гон<strong>и</strong>, <strong>во</strong>ен<strong>и</strong> станов<strong>и</strong>, <strong>во</strong>ен<strong>и</strong> кант<strong>и</strong>н<strong>и</strong>, угост<strong>и</strong>телск<strong>и</strong><br />
објект<strong>и</strong>, <strong>во</strong>ен<strong>и</strong> одморал<strong>и</strong>шта, базен<strong>и</strong> за пл<strong>и</strong>вање <strong>и</strong> <strong>во</strong>ен<strong>и</strong> хотел<strong>и</strong>.<br />
69
Табела 14: Објект<strong>и</strong> за конверз<strong>и</strong>ја<br />
Недв<strong>и</strong>жен <strong>и</strong>мот Тековен број Идент<strong>и</strong>ф<strong>и</strong>куван<br />
потреб<strong>и</strong>те <strong>на</strong> MO<br />
за<br />
Касарн<strong>и</strong> 26 13 13<br />
Командн<strong>и</strong> објект<strong>и</strong> 9 5 4<br />
Објект<strong>и</strong> за<br />
здравстве<strong>на</strong><br />
одржување<br />
нега/<br />
4 4<br />
Груп<strong>и</strong> складов<strong>и</strong> 43 24 19<br />
Пол<strong>и</strong>гон<strong>и</strong> 16 13 3<br />
Воен<strong>и</strong> станов<strong>и</strong> 12 3 9<br />
Воен<strong>и</strong> кант<strong>и</strong>н<strong>и</strong> 19 19<br />
Угост<strong>и</strong>телск<strong>и</strong><br />
објект<strong>и</strong><br />
4 4<br />
Базен<strong>и</strong> за пл<strong>и</strong>вање 3 1 2<br />
Воен<strong>и</strong> одморал<strong>и</strong>шта 3 3<br />
Воен<strong>и</strong> хотел<strong>и</strong> 1 1<br />
Воен<strong>и</strong> стопанства 3 3<br />
<strong>Реформа</strong><br />
(парцел<strong>и</strong>)<br />
<strong>на</strong> земја<br />
37 11 26<br />
Деловн<strong>и</strong> објект<strong>и</strong> 21 1 20<br />
70<br />
За конверз<strong>и</strong>ја<br />
Површ<strong>и</strong><strong>на</strong> <strong>во</strong> q/m 3458097 1783902 1674195<br />
Из<strong>во</strong>р: MO <strong>на</strong> Македон<strong>и</strong>ја, март 2005 год.<br />
Во соработка со друг<strong>и</strong> државн<strong>и</strong> агенц<strong>и</strong><strong>и</strong>, MO подготв<strong>и</strong> План за конверз<strong>и</strong>ја <strong>на</strong> <strong>во</strong>ен<strong>и</strong>от<br />
<strong>и</strong>мот, ч<strong>и</strong>ја цел е завршување <strong>на</strong> преносот <strong>и</strong> ослободување <strong>на</strong> <strong>во</strong>ен<strong>и</strong>те локал<strong>и</strong>тет<strong>и</strong> до 2007<br />
год<strong>и</strong><strong>на</strong>. Трансферот <strong>на</strong> <strong>во</strong>ен<strong>и</strong>те локал<strong>и</strong>тет<strong>и</strong> е регул<strong>и</strong>ран со општ<strong>и</strong>от „Закон за поседување<br />
недв<strong>и</strong>жен <strong>и</strong>мот“, <strong>и</strong> според тоа, Секторот за недв<strong>и</strong>жен <strong>и</strong>мот пр<strong>и</strong> MO го коорд<strong>и</strong>н<strong>и</strong>ра <strong>и</strong> след<strong>и</strong><br />
спроведувањето <strong>на</strong> о<strong>во</strong>ј трансфер. 220 Меѓутоа, MO не е <strong>и</strong>склуч<strong>и</strong><strong>во</strong> одго<strong>во</strong>рен за<br />
одлучување <strong>во</strong> о<strong>во</strong>ј процес <strong>на</strong> конверз<strong>и</strong>ја <strong>и</strong> мора да соработува со друг<strong>и</strong>те државн<strong>и</strong><br />
агенц<strong>и</strong><strong>и</strong>. На пр<strong>и</strong>мер, Агенц<strong>и</strong>јата за пр<strong>и</strong>ват<strong>и</strong>зац<strong>и</strong>ја која е задолже<strong>на</strong> за пр<strong>и</strong>ват<strong>и</strong>зац<strong>и</strong>ја <strong>на</strong><br />
целокупн<strong>и</strong>от државен <strong>и</strong>мот, додека Јавното претпр<strong>и</strong>јат<strong>и</strong>е за управување со станбен <strong>и</strong>
деловен простор е одго<strong>во</strong>рно за проце<strong>на</strong> <strong>на</strong> вредноста <strong>на</strong> <strong>и</strong>мотот. Конечно, Држав<strong>на</strong>та<br />
управа за геодетск<strong>и</strong> работ<strong>и</strong> е <strong>и</strong>н<strong>во</strong>лв<strong>и</strong>ра<strong>на</strong> со рег<strong>и</strong>стр<strong>и</strong>рањето <strong>на</strong> <strong>и</strong>мотот. 221<br />
Коорд<strong>и</strong><strong>на</strong>ц<strong>и</strong>јата меѓу ов<strong>и</strong>е ед<strong>и</strong>н<strong>и</strong>ц<strong>и</strong> <strong>во</strong> однос <strong>на</strong> постапката <strong>на</strong> пр<strong>и</strong>ват<strong>и</strong>зац<strong>и</strong>ја <strong>на</strong> <strong>во</strong>ен<strong>и</strong>от<br />
<strong>и</strong>мот е мошне нејас<strong>на</strong>.<br />
Планот за конверз<strong>и</strong>ја <strong>на</strong> <strong>на</strong>ц<strong>и</strong>о<strong>на</strong>лн<strong>и</strong>от <strong>и</strong>мот предв<strong>и</strong>дува разл<strong>и</strong>чн<strong>и</strong> <strong>на</strong>ч<strong>и</strong>нн<strong>и</strong> ко<strong>и</strong> б<strong>и</strong> можеле<br />
да се пр<strong>и</strong>ме<strong>на</strong>т за трансформац<strong>и</strong>ја <strong>на</strong> <strong>во</strong>ен<strong>и</strong>от <strong>и</strong>мот, вклучувајќ<strong>и</strong>: продажба, разме<strong>на</strong> за<br />
станов<strong>и</strong>; концес<strong>и</strong>ја/давање под <strong>на</strong>ем; пренос <strong>на</strong> пра<strong>во</strong>то за кор<strong>и</strong>стење <strong>на</strong> <strong>и</strong>мотот <strong>на</strong> друго<br />
државно тело; пренос <strong>на</strong> пра<strong>во</strong>то за кор<strong>и</strong>стење <strong>и</strong> повторно разв<strong>и</strong>вање <strong>на</strong> <strong>и</strong>мотот <strong>на</strong><br />
локалн<strong>и</strong>те адм<strong>и</strong>н<strong>и</strong>страц<strong>и</strong><strong>и</strong>. 222<br />
MO тврд<strong>и</strong> дека пр<strong>и</strong>ват<strong>и</strong>зац<strong>и</strong>јата <strong>на</strong> <strong>во</strong>ен<strong>и</strong>от <strong>и</strong>мот е тековен процес. Во апр<strong>и</strong>л 2005 год<strong>и</strong><strong>на</strong>,<br />
57 објект<strong>и</strong> <strong>на</strong> MO беа <strong>и</strong>дент<strong>и</strong>ф<strong>и</strong>куван<strong>и</strong> за трансформац<strong>и</strong>ја.<br />
Табела 15: Објект<strong>и</strong> <strong>и</strong>дент<strong>и</strong>ф<strong>и</strong>куван<strong>и</strong> од MO за конверз<strong>и</strong>ја<br />
Недв<strong>и</strong>жен <strong>и</strong>мот Број Трансакц<strong>и</strong>ја<br />
Воен<strong>и</strong> домов<strong>и</strong> 3<br />
3<br />
Груп<strong>и</strong> складов<strong>и</strong> 1<br />
7<br />
71<br />
Продажба<br />
Концес<strong>и</strong>ја<br />
Продажба<br />
Наем<br />
Воен<strong>и</strong> кант<strong>и</strong>н<strong>и</strong> 17 Концес<strong>и</strong>ја<br />
Воен<strong>и</strong> стопанства 2 Концес<strong>и</strong>ја<br />
Воен<strong>и</strong> угост<strong>и</strong>телск<strong>и</strong> објект<strong>и</strong> 8 Концес<strong>и</strong>ја<br />
Воен<strong>и</strong> касарн<strong>и</strong> 6 Пренос <strong>на</strong> М<strong>и</strong>н<strong>и</strong>стерст<strong>во</strong>то за в<strong>на</strong>трешн<strong>и</strong><br />
работ<strong>и</strong><br />
Воен<strong>и</strong> погран<strong>и</strong>чн<strong>и</strong> пунктов<strong>и</strong> 10 Пренос <strong>на</strong> М<strong>и</strong>н<strong>и</strong>стерст<strong>во</strong>то за в<strong>на</strong>трешн<strong>и</strong><br />
работ<strong>и</strong><br />
Вкупно 57<br />
Из<strong>во</strong>р: MO <strong>на</strong> Македон<strong>и</strong>ја, апр<strong>и</strong>л 2005 год.<br />
Во пролетта 2005 год<strong>и</strong><strong>на</strong>, разл<strong>и</strong>чн<strong>и</strong> локал<strong>и</strong>тет<strong>и</strong> беа пренесен<strong>и</strong> <strong>на</strong> разл<strong>и</strong>чн<strong>и</strong> <strong>на</strong>ч<strong>и</strong>н<strong>и</strong>,<br />
вклучувајќ<strong>и</strong>: 223 6 <strong>во</strong>ен<strong>и</strong> касарн<strong>и</strong> <strong>во</strong> Скопје, Кр<strong>и</strong>ва Паланка, Кочан<strong>и</strong>, Делче<strong>во</strong>, Боро<strong>во</strong>,<br />
Струм<strong>и</strong>ца; 6 <strong>во</strong>ен<strong>и</strong> станов<strong>и</strong> <strong>во</strong> Тето<strong>во</strong>, Велес, К<strong>и</strong>че<strong>во</strong>, Б<strong>и</strong>тола, Кр<strong>и</strong>ва Паланка; 17 <strong>во</strong>ен<strong>и</strong>
кант<strong>и</strong>н<strong>и</strong> (5000 м 2 ) <strong>во</strong> Кумано<strong>во</strong>, Скопје, Тето<strong>во</strong>, Петровец, Дебар, К<strong>и</strong>че<strong>во</strong>, Велес, Шт<strong>и</strong>п,<br />
Струм<strong>и</strong>ца, Кр<strong>и</strong><strong>во</strong>лак, Пр<strong>и</strong>леп, Охр<strong>и</strong>д, Б<strong>и</strong>тола; 2 <strong>во</strong>ен<strong>и</strong> стопанства 224 <strong>во</strong> Кр<strong>и</strong><strong>во</strong>лак <strong>и</strong><br />
Петровец.<br />
Во рамк<strong>и</strong>те <strong>на</strong> <strong>во</strong>е<strong>на</strong>та соработка, САД се подготвуваат да <strong>и</strong>нвест<strong>и</strong>раат <strong>во</strong><br />
<strong>и</strong>нфраструктурата <strong>на</strong> пол<strong>и</strong>гонот за стрелање <strong>во</strong> Кр<strong>и</strong><strong>во</strong>лак. 225 MO не очекува н<strong>и</strong>как<strong>во</strong><br />
<strong>на</strong>д<strong>во</strong>решно ф<strong>и</strong><strong>на</strong>нс<strong>и</strong>рање за друг<strong>и</strong> цел<strong>и</strong> за конверз<strong>и</strong>ја <strong>и</strong> н<strong>и</strong>ту се пр<strong>и</strong>јав<strong>и</strong>ло, н<strong>и</strong>ту, пак, се<br />
об<strong>и</strong>дело да пр<strong>и</strong>влече <strong>на</strong>д<strong>во</strong>решн<strong>и</strong> средства за конверз<strong>и</strong>ја <strong>на</strong> баз<strong>и</strong>те. 226 Треба да се спомне<br />
дека за странц<strong>и</strong>те нема законск<strong>и</strong> пречк<strong>и</strong> да купуваат <strong>и</strong>мот <strong>во</strong> Македон<strong>и</strong>ја. 227 Сепак, <strong>во</strong> MO<br />
посто<strong>и</strong> очекување дека конверз<strong>и</strong>јата <strong>и</strong>л<strong>и</strong> трансферот <strong>на</strong> <strong>во</strong>ен<strong>и</strong>те баз<strong>и</strong> ќе генер<strong>и</strong>ра средства<br />
<strong>и</strong> ќе донесе општествен<strong>и</strong> <strong>и</strong> ф<strong>и</strong><strong>на</strong>нс<strong>и</strong>ск<strong>и</strong> доб<strong>и</strong>вк<strong>и</strong>. Стек<strong>на</strong>т<strong>и</strong>те средства од продажбата <strong>на</strong><br />
недв<strong>и</strong>жн<strong>и</strong>от <strong>и</strong>мот <strong>и</strong> <strong>на</strong> друг<strong>и</strong> простор<strong>и</strong> се план<strong>и</strong>ра да се <strong>и</strong>скор<strong>и</strong>стат <strong>во</strong> полза <strong>на</strong> акт<strong>и</strong>вн<strong>и</strong>от<br />
<strong>во</strong>ен персо<strong>на</strong>л, особено за н<strong>и</strong>вно обезбедување со станов<strong>и</strong> за ж<strong>и</strong>веење. 228 О<strong>во</strong>ј пр<strong>и</strong>од не е<br />
необ<strong>и</strong>чен за едно општест<strong>во</strong> каде што поранешн<strong>и</strong>те оф<strong>и</strong>цер<strong>и</strong> <strong>и</strong>маат пра<strong>во</strong> <strong>на</strong> ж<strong>и</strong>веал<strong>и</strong>ште.<br />
Во заме<strong>на</strong> за пр<strong>и</strong>ват<strong>и</strong>з<strong>и</strong>ран<strong>и</strong>от <strong>во</strong>ен <strong>и</strong>мот, MO веќе обезбед<strong>и</strong>ло 22 ста<strong>на</strong> за ж<strong>и</strong>веење за<br />
<strong>во</strong>ен<strong>и</strong>от перос<strong>на</strong>л (Скопје - 3, Кочан<strong>и</strong> - 4, Кумано<strong>во</strong> - 13, Велес - 2). Ов<strong>и</strong>е објект<strong>и</strong> беа:<br />
деловн<strong>и</strong> простор<strong>и</strong><strong>и</strong> „Кумано<strong>во</strong>“, (вредност 330.658,13 евра); деловн<strong>и</strong> простор<strong>и</strong><strong>и</strong> „11<br />
Октомвр<strong>и</strong>“ - Кумано<strong>во</strong>, (119.605,89 евра); основен помошен пункт Кочан<strong>и</strong>, (вредност<br />
76.213,60 евра); група складов<strong>и</strong> „Ѓорче Петров“ (објект <strong>на</strong> MO)– (178.603,39 евра); група<br />
складов<strong>и</strong> „Б<strong>и</strong>кановце“ Кумано<strong>во</strong>, (69.956,00 евра); засолн<strong>и</strong>ште со д<strong>во</strong>ј<strong>на</strong> <strong>на</strong>ме<strong>на</strong> (Дом <strong>на</strong><br />
арм<strong>и</strong>ја)—Велес, (71.764, 00 евра). 229<br />
Инст<strong>и</strong>туц<strong>и</strong>о<strong>на</strong>л<strong>на</strong> структура<br />
За проценка <strong>на</strong> вредноста <strong>на</strong> <strong>и</strong>мотот е задолжено Јавното претпр<strong>и</strong>јат<strong>и</strong>е за управување со<br />
станбен <strong>и</strong> деловен простор. Меѓутоа, <strong>и</strong>ма неко<strong>и</strong> з<strong>на</strong>чајн<strong>и</strong> прашања <strong>на</strong> загр<strong>и</strong>женост <strong>во</strong><br />
однос <strong>на</strong> транспарентноста <strong>на</strong> о<strong>во</strong>ј процес <strong>и</strong> <strong>на</strong> пр<strong>и</strong>ват<strong>и</strong>зац<strong>и</strong>јата <strong>на</strong> <strong>во</strong>ен<strong>и</strong>от <strong>и</strong>мот <strong>во</strong>општо.<br />
На пр<strong>и</strong>мер, процесот <strong>на</strong> пр<strong>и</strong>ват<strong>и</strong>зац<strong>и</strong>ја <strong>на</strong> Воен<strong>и</strong>от стан <strong>во</strong> Велес беше предмет <strong>на</strong> <strong>и</strong>страга<br />
<strong>на</strong> македонск<strong>и</strong>те мед<strong>и</strong>ум<strong>и</strong> <strong>и</strong> беа откр<strong>и</strong>ен<strong>и</strong> корупц<strong>и</strong>ја <strong>и</strong> врск<strong>и</strong>. Повеќе нов<strong>и</strong><strong>на</strong>р<strong>и</strong> <strong>и</strong> членов<strong>и</strong><br />
<strong>на</strong> опоз<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>ск<strong>и</strong>те парт<strong>и</strong><strong>и</strong> беа убеден<strong>и</strong> дека це<strong>на</strong>та за продажба <strong>на</strong> Воен<strong>и</strong>от стан <strong>во</strong> Велес е<br />
вештачк<strong>и</strong> н<strong>и</strong>ска. Доходот од 71.764 евра беше до<strong>во</strong>лен само да се доб<strong>и</strong>јат два ста<strong>на</strong> <strong>во</strong><br />
заме<strong>на</strong> за зградата. Друго обв<strong>и</strong>нен<strong>и</strong>е поврзано со о<strong>во</strong>ј „случај <strong>на</strong> конверз<strong>и</strong>ја“ беше<br />
72
баз<strong>и</strong>рано <strong>на</strong> семејн<strong>и</strong>те врск<strong>и</strong> меѓу нов<strong>и</strong>от сопствен<strong>и</strong>к <strong>на</strong> објектот <strong>и</strong> л<strong>и</strong>дерот <strong>на</strong> локал<strong>на</strong>та<br />
владејачка парт<strong>и</strong>ја. 230 Наспрот<strong>и</strong> такв<strong>и</strong>те чест<strong>и</strong> обв<strong>и</strong>нен<strong>и</strong>ја, MO тврд<strong>и</strong> дека процесот <strong>на</strong><br />
конверз<strong>и</strong>ја <strong>и</strong> <strong>на</strong> пр<strong>и</strong>ват<strong>и</strong>зац<strong>и</strong>ја се спроведува согласно законск<strong>и</strong>те регулат<strong>и</strong>в<strong>и</strong> врз основа <strong>на</strong><br />
Законот за поседување недв<strong>и</strong>жен <strong>и</strong>мот. Освен тоа, М<strong>и</strong>н<strong>и</strong>стерст<strong>во</strong>то за одбра<strong>на</strong> ед<strong>на</strong>ш<br />
год<strong>и</strong>шно до Собран<strong>и</strong>ето треба да поднесува <strong>и</strong>звештај за <strong>на</strong>предокот <strong>на</strong> трансформац<strong>и</strong>јата<br />
<strong>на</strong> <strong>и</strong>мотот, за средствата генер<strong>и</strong>ран<strong>и</strong> со оваа трансформац<strong>и</strong>ја <strong>и</strong> за последователн<strong>и</strong>те<br />
<strong>и</strong>нвест<strong>и</strong>ц<strong>и</strong><strong>и</strong> зарад<strong>и</strong> севкупно промов<strong>и</strong>рање <strong>на</strong> поголема транспарентност. 231<br />
MO не дава н<strong>и</strong>какв<strong>и</strong> <strong>и</strong>нформац<strong>и</strong><strong>и</strong> за еколошк<strong>и</strong>те проблем<strong>и</strong> <strong>во</strong> <strong>во</strong>ен<strong>и</strong>те баз<strong>и</strong>, <strong>на</strong>ведувајќ<strong>и</strong><br />
само дека <strong>во</strong>ен<strong>и</strong>те локал<strong>и</strong>тет<strong>и</strong> г<strong>и</strong> <strong>и</strong>сполнуваат „еколошк<strong>и</strong>те, географск<strong>и</strong>те, х<strong>и</strong>дролошк<strong>и</strong>те,<br />
кл<strong>и</strong>матск<strong>и</strong>те барања проп<strong>и</strong>шан<strong>и</strong> со закон“. 232 Меѓутоа, заедн<strong>и</strong>чк<strong>и</strong> <strong>на</strong>пор меѓу MO <strong>и</strong> <strong>на</strong><br />
М<strong>и</strong>н<strong>и</strong>стерст<strong>во</strong>то за ж<strong>и</strong><strong>во</strong>т<strong>на</strong> сред<strong>и</strong><strong>на</strong> <strong>и</strong> урбано план<strong>и</strong>рање ќе обезбед<strong>и</strong> спроведување <strong>на</strong><br />
мерк<strong>и</strong>те за зашт<strong>и</strong>та <strong>на</strong> ж<strong>и</strong><strong>во</strong>т<strong>на</strong>та сред<strong>и</strong><strong>на</strong>. 233 Во однос <strong>на</strong> ре<strong>и</strong>нтеграц<strong>и</strong>јата, MO не може да<br />
понуд<strong>и</strong> н<strong>и</strong>какв<strong>и</strong> поз<strong>и</strong>т<strong>и</strong>вн<strong>и</strong> пр<strong>и</strong>мер<strong>и</strong> <strong>на</strong> комб<strong>и</strong>н<strong>и</strong>рање <strong>на</strong> конверз<strong>и</strong>јата <strong>на</strong> баз<strong>и</strong> со<br />
ре<strong>и</strong>нтеграц<strong>и</strong>јата <strong>и</strong> преквал<strong>и</strong>ф<strong>и</strong>кац<strong>и</strong>јата <strong>на</strong> в<strong>и</strong>шокот <strong>во</strong>ен персо<strong>на</strong>л. 234 По 2003 год<strong>и</strong><strong>на</strong> с<strong>и</strong>те<br />
тендер<strong>и</strong> за концес<strong>и</strong>ја <strong>на</strong> <strong>во</strong>ен<strong>и</strong>те објект<strong>и</strong>, како што се кант<strong>и</strong>н<strong>и</strong>те <strong>и</strong> фарм<strong>и</strong>те подлежат <strong>на</strong><br />
усло<strong>во</strong>т нов<strong>и</strong>те кор<strong>и</strong>сн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong> да го задржат севкупн<strong>и</strong>от работен персо<strong>на</strong>л <strong>на</strong>јмалку 10<br />
год<strong>и</strong>н<strong>и</strong>. 235 За жал, оваа регулат<strong>и</strong>ва <strong>и</strong>ма мошне одб<strong>и</strong>вен ефект за нов<strong>и</strong>те сопствен<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>.<br />
Во споредба со Албан<strong>и</strong>ја, конверз<strong>и</strong>јата <strong>на</strong> <strong>во</strong>ен<strong>и</strong>те локал<strong>и</strong>тет<strong>и</strong> <strong>во</strong> Македон<strong>и</strong>ја е релат<strong>и</strong>вно<br />
транспарентен процес пр<strong>и</strong> што неко<strong>и</strong> пр<strong>и</strong>доб<strong>и</strong>вк<strong>и</strong> се презент<strong>и</strong>раат за време <strong>на</strong> разл<strong>и</strong>чн<strong>и</strong><br />
сем<strong>и</strong><strong>на</strong>р<strong>и</strong> <strong>и</strong> работн<strong>и</strong> груп<strong>и</strong>. Меѓутоа, сл<strong>и</strong>чно <strong>на</strong> Албан<strong>и</strong>ја, MO е <strong>и</strong>нст<strong>и</strong>туц<strong>и</strong>ја одго<strong>во</strong>р<strong>на</strong> за<br />
спроведување <strong>и</strong> за контрола <strong>на</strong> пр<strong>и</strong>ват<strong>и</strong>зац<strong>и</strong>јата <strong>на</strong> <strong>во</strong>ен<strong>и</strong>от <strong>и</strong>мот. Последователно,<br />
продажбата од <strong>и</strong>здавање под <strong>на</strong>ем <strong>на</strong> такв<strong>и</strong>от <strong>и</strong>мот првенствено се кор<strong>и</strong>ст<strong>и</strong> како средст<strong>во</strong><br />
за генер<strong>и</strong>рање доход за MO. Оддел<strong>на</strong> држав<strong>на</strong> агенц<strong>и</strong>ја, недржавен учесн<strong>и</strong>к <strong>и</strong>л<strong>и</strong> дур<strong>и</strong> <strong>и</strong><br />
невлад<strong>и</strong><strong>на</strong> орган<strong>и</strong>зац<strong>и</strong>ја б<strong>и</strong> можеле да б<strong>и</strong>дат алтер<strong>на</strong>т<strong>и</strong>в<strong>на</strong> <strong>и</strong>нст<strong>и</strong>туц<strong>и</strong>ја за <strong>на</strong>дгледување <strong>на</strong><br />
о<strong>во</strong>ј процес, што б<strong>и</strong> помог<strong>на</strong>ло да се <strong>на</strong>дм<strong>и</strong>не сопствен<strong>и</strong>от <strong>и</strong>нтерес <strong>на</strong> MO <strong>и</strong> да се ублажат<br />
чест<strong>и</strong>те обв<strong>и</strong>нувања за пр<strong>и</strong>страсност <strong>и</strong> корупц<strong>и</strong>ја <strong>во</strong> процесот.<br />
73
Заклучоц<strong>и</strong><br />
Во услов<strong>и</strong> кога ус<strong>во</strong>јувањето <strong>на</strong> стратег<strong>и</strong>ск<strong>и</strong> документ<strong>и</strong>, законската рамка <strong>и</strong> <strong>на</strong>малувањето<br />
<strong>на</strong> арм<strong>и</strong>јата веќе се <strong>во</strong> заврш<strong>на</strong> фаза, првата фаза <strong>на</strong> реформата <strong>на</strong> одбра<strong>на</strong>та <strong>во</strong><br />
Македон<strong>и</strong>ја веќе е заврше<strong>на</strong>. Стратег<strong>и</strong>ск<strong>и</strong>от одбранбен преглед (SDR) г<strong>и</strong> одразува цел<strong>и</strong>те<br />
<strong>на</strong> реформск<strong>и</strong>от процес; меѓутоа, дур<strong>и</strong> <strong>и</strong>ако е <strong>во</strong>споставе<strong>на</strong> <strong>на</strong>ц<strong>и</strong>о<strong>на</strong>л<strong>на</strong>та законска <strong>и</strong><br />
стратег<strong>и</strong>ската рамка, оваа реформа е <strong>во</strong>де<strong>на</strong> првенствено од меѓу<strong>на</strong>родн<strong>и</strong> учесн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>, <strong>и</strong>мено<br />
механ<strong>и</strong>змот <strong>на</strong> MAP. Како таква, таа е повеќе меѓу<strong>на</strong>роден отколку <strong>на</strong>ц<strong>и</strong>о<strong>на</strong>лен проект.<br />
Засега, стандард<strong>и</strong>те <strong>на</strong> НАТО поз<strong>и</strong>т<strong>и</strong>вно вл<strong>и</strong>јаеле <strong>на</strong> <strong>на</strong>ц<strong>и</strong>о<strong>на</strong>лн<strong>и</strong>от с<strong>и</strong>стем за рако<strong>во</strong>дење<br />
<strong>на</strong> одбра<strong>на</strong>та, ја кор<strong>и</strong>г<strong>и</strong>рале д<strong>и</strong>спропорц<strong>и</strong>о<strong>на</strong>л<strong>на</strong>та застапеност <strong>во</strong> редов<strong>и</strong>те <strong>на</strong><br />
оф<strong>и</strong>церск<strong>и</strong>от корпус, <strong>и</strong> ја ст<strong>и</strong>мул<strong>и</strong>рале профес<strong>и</strong>о<strong>на</strong>л<strong>и</strong>зац<strong>и</strong>јата <strong>на</strong> АРМ. Вклучувањето <strong>на</strong><br />
етн<strong>и</strong>чк<strong>и</strong>те малц<strong>и</strong>нства <strong>во</strong> ов<strong>и</strong>е редов<strong>и</strong> се смета за пр<strong>и</strong>роден елемент <strong>на</strong> <strong>во</strong>е<strong>на</strong>та култура <strong>на</strong><br />
НАТО. Наспрот<strong>и</strong> сето ова, сè уште е тешко да се процен<strong>и</strong> факт<strong>и</strong>чката состојба <strong>на</strong><br />
<strong>на</strong>предокот <strong>во</strong> доменот <strong>на</strong> транз<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>јата <strong>и</strong> реформата, со оглед дека <strong>во</strong> повеќето случа<strong>и</strong> се<br />
поставува прашањето <strong>на</strong> одржл<strong>и</strong><strong>во</strong>ст. Дал<strong>и</strong> трансформ<strong>и</strong>ран<strong>и</strong>те <strong>и</strong>нст<strong>и</strong>туц<strong>и</strong><strong>и</strong> се способн<strong>и</strong> да<br />
опстојуваат сам<strong>и</strong>, да функц<strong>и</strong>он<strong>и</strong>раат како што се бара, без <strong>на</strong>д<strong>во</strong>решн<strong>и</strong> совет<strong>и</strong> <strong>и</strong><br />
поддршка?<br />
Македонското М<strong>и</strong>н<strong>и</strong>стерст<strong>во</strong> за одбра<strong>на</strong> беше пофалено од НАТО за <strong>во</strong>ведувањето<br />
еф<strong>и</strong>касен <strong>и</strong>нструмент <strong>на</strong> план<strong>и</strong>рање <strong>и</strong> буџет<strong>и</strong>рање. За жал, според неко<strong>и</strong> в<strong>на</strong>трешн<strong>и</strong><br />
<strong>и</strong>з<strong>во</strong>р<strong>и</strong>, кохерент<strong>на</strong>та улога <strong>на</strong> <strong>на</strong>ц<strong>и</strong>о<strong>на</strong>лн<strong>и</strong>те <strong>и</strong>нст<strong>и</strong>туц<strong>и</strong><strong>и</strong> <strong>во</strong> <strong>во</strong>дењето <strong>на</strong> <strong>на</strong>ц<strong>и</strong>о<strong>на</strong>л<strong>на</strong>та<br />
реформа <strong>на</strong> одбра<strong>на</strong>та останува само ном<strong>и</strong><strong>на</strong>л<strong>на</strong>. Македонското Собран<strong>и</strong>е се <strong>на</strong>оѓаше <strong>на</strong><br />
марг<strong>и</strong>н<strong>и</strong>те <strong>на</strong> <strong>во</strong>ен<strong>и</strong>те <strong>на</strong>стан<strong>и</strong>, но со зреењето <strong>на</strong> процес<strong>и</strong>те <strong>на</strong> демократската контрола<br />
зазема сè поголема улога. Безбедносн<strong>и</strong>те <strong>и</strong> одбранбен<strong>и</strong>те структур<strong>и</strong> како што се NSC <strong>и</strong> MO<br />
неко<strong>и</strong> кр<strong>и</strong>т<strong>и</strong>чк<strong>и</strong> ор<strong>и</strong>ент<strong>и</strong>ран<strong>и</strong> експерт<strong>и</strong> г<strong>и</strong> сметаат за мошне „скр<strong>и</strong>ен<strong>и</strong> <strong>и</strong>нст<strong>и</strong>туц<strong>и</strong><strong>и</strong>“ ко<strong>и</strong><br />
функц<strong>и</strong>он<strong>и</strong>раат нетранспарентно, дур<strong>и</strong> <strong>и</strong>ако „чувств<strong>и</strong>тел<strong>на</strong>та“ работа <strong>на</strong> NSC бара, како<br />
м<strong>и</strong>н<strong>и</strong>мум, неко<strong>и</strong> постапк<strong>и</strong> зад зат<strong>во</strong>рен<strong>и</strong> врат<strong>и</strong>. Одго<strong>во</strong>рноста <strong>и</strong> односот <strong>на</strong> главн<strong>и</strong>те<br />
<strong>на</strong>ц<strong>и</strong>о<strong>на</strong>лн<strong>и</strong> учесн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong> <strong>во</strong> одбранбен<strong>и</strong>от сектор, како што се м<strong>и</strong>н<strong>и</strong>стерот за одбра<strong>на</strong>,<br />
прем<strong>и</strong>ерот <strong>и</strong> претседателот, не се јасно деф<strong>и</strong>н<strong>и</strong>ран<strong>и</strong> со Уста<strong>во</strong>т. Н<strong>и</strong>в<strong>на</strong>та улога <strong>и</strong> однос<br />
повеќе зав<strong>и</strong>сат од <strong>на</strong>метл<strong>и</strong><strong>во</strong>ста <strong>и</strong> л<strong>и</strong>чноста <strong>на</strong> поед<strong>и</strong>нц<strong>и</strong>те ко<strong>и</strong> г<strong>и</strong> вршат ов<strong>и</strong>е функц<strong>и</strong><strong>и</strong>.<br />
74
Ист<strong>и</strong>те <strong>и</strong>нст<strong>и</strong>туц<strong>и</strong>о<strong>на</strong>лн<strong>и</strong> слабост<strong>и</strong> можат да се <strong>на</strong>јдат <strong>и</strong> <strong>во</strong> ц<strong>и</strong>в<strong>и</strong>лното општест<strong>во</strong> <strong>во</strong><br />
цел<strong>и</strong><strong>на</strong>. Постсоц<strong>и</strong>јал<strong>и</strong>ст<strong>и</strong>чк<strong>и</strong>от ментал<strong>и</strong>тет <strong>во</strong> Македон<strong>и</strong>ја <strong>на</strong>двладува <strong>и</strong> посто<strong>и</strong> з<strong>на</strong>ч<strong>и</strong>тел<strong>на</strong><br />
носталг<strong>и</strong>ја за денов<strong>и</strong>те <strong>на</strong> обед<strong>и</strong>нета <strong>и</strong> ном<strong>и</strong><strong>на</strong>лно проспер<strong>и</strong>тет<strong>на</strong> Југослав<strong>и</strong>ја. Невлад<strong>и</strong>н<strong>и</strong>те<br />
орган<strong>и</strong>зац<strong>и</strong><strong>и</strong> <strong>во</strong> Македон<strong>и</strong>ја не се сер<strong>и</strong>озно <strong>и</strong>н<strong>во</strong>лв<strong>и</strong>ран<strong>и</strong> <strong>во</strong> формул<strong>и</strong>рањето <strong>на</strong><br />
безбеднос<strong>на</strong>та <strong>и</strong> <strong>на</strong> одбранбе<strong>на</strong>та пол<strong>и</strong>т<strong>и</strong>ка. Мед<strong>и</strong>ум<strong>и</strong>те се жртв<strong>и</strong> <strong>на</strong> општ недост<strong>и</strong>г <strong>на</strong><br />
<strong>и</strong>нтерес за одбранбен<strong>и</strong> прашања, како <strong>и</strong> <strong>на</strong> сопствен<strong>и</strong>от недост<strong>и</strong>г <strong>на</strong> експерт<strong>и</strong>за <strong>во</strong> областа<br />
<strong>на</strong> ова прашање. Малкуте но компетентн<strong>и</strong> кр<strong>и</strong>т<strong>и</strong>чар<strong>и</strong> ко<strong>и</strong> <strong>и</strong>злегле јавно <strong>во</strong> однос <strong>на</strong><br />
реформата <strong>на</strong> <strong>на</strong>ц<strong>и</strong>о<strong>на</strong>л<strong>на</strong>та одбра<strong>на</strong> сепак го прават MO мошне нер<strong>во</strong>зно. 236<br />
Тешко може да се процен<strong>и</strong> ефект<strong>и</strong>вноста <strong>на</strong> <strong>на</strong>ц<strong>и</strong>о<strong>на</strong>лн<strong>и</strong>те одбранбен<strong>и</strong> <strong>и</strong>нст<strong>и</strong>туц<strong>и</strong><strong>и</strong>.<br />
Всушност, многу советодавн<strong>и</strong> функц<strong>и</strong><strong>и</strong> се преземен<strong>и</strong> од <strong>на</strong>д<strong>во</strong>решн<strong>и</strong> актер<strong>и</strong>, како што се<br />
НАТО <strong>и</strong> BAH. Советодавн<strong>и</strong>от т<strong>и</strong>м <strong>на</strong> НАТО (NAT) е постојано лоц<strong>и</strong>ран <strong>во</strong> рамк<strong>и</strong>те <strong>на</strong><br />
македонското MO <strong>и</strong> продолжува да пр<strong>и</strong>менува пр<strong>и</strong>т<strong>и</strong>сок врз Владата за <strong>и</strong>сполнување <strong>на</strong><br />
барањата <strong>на</strong> НАТО за членст<strong>во</strong>. Меѓутоа, НАТО не е <strong>во</strong> можност само да го <strong>на</strong>дм<strong>и</strong>не<br />
постсоц<strong>и</strong>јал<strong>и</strong>ст<strong>и</strong>чк<strong>и</strong>от ментал<strong>и</strong>тет <strong>на</strong> <strong>во</strong>е<strong>на</strong>та б<strong>и</strong>рократ<strong>и</strong>ја <strong>на</strong> Македон<strong>и</strong>ја. Како таква,<br />
улогата <strong>на</strong> „туркач“ <strong>на</strong> реформата <strong>на</strong> одбра<strong>на</strong>та е преземе<strong>на</strong> од пр<strong>и</strong>ват<strong>на</strong>та амер<strong>и</strong>канска<br />
ф<strong>и</strong>рма BAH. Н<strong>и</strong>вн<strong>и</strong>те комб<strong>и</strong>н<strong>и</strong>ран<strong>и</strong> <strong>на</strong>пор<strong>и</strong> б<strong>и</strong> требало да помог<strong>на</strong>т АРМ да се пр<strong>и</strong>бл<strong>и</strong>ж<strong>и</strong><br />
до стандард<strong>и</strong>те <strong>на</strong> НАТО.<br />
Успехот <strong>на</strong> ре<strong>и</strong>нтеграц<strong>и</strong>јата зав<strong>и</strong>с<strong>и</strong> од квал<strong>и</strong>ф<strong>и</strong>кац<strong>и</strong><strong>и</strong>те, <strong>во</strong>зраста, преквал<strong>и</strong>ф<strong>и</strong>кац<strong>и</strong>јата<br />
ор<strong>и</strong>ент<strong>и</strong>ра<strong>на</strong> кон остварување цел<strong>и</strong> <strong>на</strong> поед<strong>и</strong>нецот <strong>и</strong> пред сè, од капац<strong>и</strong>тетот за апсорпц<strong>и</strong>ја<br />
<strong>на</strong> рег<strong>и</strong>о<strong>на</strong>л<strong>на</strong>та економ<strong>и</strong>ја <strong>на</strong> пазарот <strong>на</strong> труд. Огран<strong>и</strong>чен<strong>и</strong>те капац<strong>и</strong>тет<strong>и</strong> за апсорпц<strong>и</strong>ја <strong>во</strong><br />
Македон<strong>и</strong>ја се <strong>на</strong>јоч<strong>и</strong>глед<strong>на</strong>та пр<strong>и</strong>ч<strong>и</strong><strong>на</strong> за тоа зошто владата сè уште не понуд<strong>и</strong>ла каква<br />
б<strong>и</strong>ло преквал<strong>и</strong>ф<strong>и</strong>кац<strong>и</strong>ја <strong>на</strong> поранешн<strong>и</strong>те <strong>во</strong>ен<strong>и</strong> л<strong>и</strong>ца. Демоб<strong>и</strong>л<strong>и</strong>зац<strong>и</strong>јата <strong>и</strong> ре<strong>и</strong>нтеграц<strong>и</strong>јата<br />
<strong>во</strong> Македон<strong>и</strong>ја сè уште не создале нов<strong>и</strong> општествен<strong>и</strong> улог<strong>и</strong> <strong>и</strong> мреж<strong>и</strong> <strong>и</strong>л<strong>и</strong> нова<br />
профес<strong>и</strong>о<strong>на</strong>л<strong>на</strong> ор<strong>и</strong>ентац<strong>и</strong>ја за поранешн<strong>и</strong>те <strong>во</strong>ен<strong>и</strong> л<strong>и</strong>ца. Наместо тоа, проме<strong>на</strong>та од<br />
<strong>во</strong>е<strong>на</strong>та профес<strong>и</strong>ја <strong>во</strong> пост<strong>во</strong>јн<strong>и</strong>чка „кар<strong>и</strong>ера“ резулт<strong>и</strong>раше со чувст<strong>во</strong> <strong>на</strong> загуба <strong>на</strong> л<strong>и</strong>ч<strong>на</strong>та<br />
с<strong>и</strong>гурност <strong>и</strong> <strong>на</strong> општествен<strong>и</strong>от прест<strong>и</strong>ж, што вл<strong>и</strong>јае <strong>на</strong> себепоч<strong>и</strong>тувањето <strong>и</strong> <strong>на</strong> поз<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>јата<br />
<strong>на</strong> мажот како глава <strong>на</strong> семејст<strong>во</strong>то. Демоб<strong>и</strong>л<strong>и</strong>з<strong>и</strong>ран<strong>и</strong>те оф<strong>и</strong>цер<strong>и</strong> се пр<strong>и</strong>нуден<strong>и</strong> да се<br />
пр<strong>и</strong>способуваат <strong>на</strong> <strong>на</strong>двладувачк<strong>и</strong>те шем<strong>и</strong> <strong>на</strong> ц<strong>и</strong>в<strong>и</strong>лното општест<strong>во</strong> <strong>и</strong> <strong>на</strong> слабата<br />
<strong>на</strong>ц<strong>и</strong>о<strong>на</strong>л<strong>на</strong> економ<strong>и</strong>ја. До неодам<strong>на</strong> <strong>во</strong> Македон<strong>и</strong>ја немаше расположл<strong>и</strong>в<strong>и</strong> дополн<strong>и</strong>телн<strong>и</strong><br />
мерк<strong>и</strong> за поранешн<strong>и</strong>те <strong>во</strong>ен<strong>и</strong> л<strong>и</strong>ца од аспект <strong>на</strong> помош за преквал<strong>и</strong>ф<strong>и</strong>кац<strong>и</strong>ја <strong>и</strong>л<strong>и</strong><br />
75
ре<strong>и</strong>нтеграц<strong>и</strong>ја, освен општ<strong>и</strong>те пенз<strong>и</strong>ск<strong>и</strong> бенеф<strong>и</strong>ц<strong>и</strong><strong>и</strong>. Дополн<strong>и</strong>телно, не с<strong>и</strong>те порано<br />
отпуштен<strong>и</strong> пр<strong>и</strong>падн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong> <strong>на</strong> <strong>во</strong>ен<strong>и</strong>от персо<strong>на</strong>л <strong>и</strong>маат пра<strong>во</strong> <strong>на</strong> пенз<strong>и</strong>ск<strong>и</strong> бенеф<strong>и</strong>ц<strong>и</strong><strong>и</strong>.<br />
Ре<strong>и</strong>нтеграц<strong>и</strong>јата <strong>на</strong> порано отпуштен<strong>и</strong>те <strong>во</strong>ен<strong>и</strong> л<strong>и</strong>ца останува <strong>на</strong>јслабата точка <strong>на</strong><br />
македонск<strong>и</strong>от процес <strong>на</strong> реформа <strong>на</strong> одбра<strong>на</strong>та. Иако планов<strong>и</strong>те за преквал<strong>и</strong>ф<strong>и</strong>кац<strong>и</strong>ја <strong>во</strong><br />
Маедон<strong>и</strong>ја штотуку г<strong>и</strong> доб<strong>и</strong>ваат контур<strong>и</strong>те <strong>на</strong> програма која е тековно фокус<strong>и</strong>ра<strong>на</strong> само <strong>на</strong><br />
ор<strong>и</strong>ентац<strong>и</strong>ја по арм<strong>и</strong>јата, тоа б<strong>и</strong> можело да се оцен<strong>и</strong> како скромен, но долго очекуван<br />
пр<strong>и</strong>донес по с<strong>и</strong>лн<strong>и</strong>от <strong>и</strong>нтелектуален пр<strong>и</strong>т<strong>и</strong>сок <strong>на</strong> меѓу<strong>на</strong>родн<strong>и</strong>те орган<strong>и</strong>зац<strong>и</strong><strong>и</strong> за<br />
соц<strong>и</strong>олошко-пол<strong>и</strong>т<strong>и</strong>чк<strong>и</strong> <strong>и</strong>стражувања ко<strong>и</strong> помог<strong>на</strong>а со орган<strong>и</strong>з<strong>и</strong>рање сер<strong>и</strong>ја средб<strong>и</strong> <strong>и</strong><br />
работн<strong>и</strong> груп<strong>и</strong> за прашања <strong>на</strong> ре<strong>и</strong>нтеграц<strong>и</strong>јата.<br />
Отсуст<strong>во</strong>то <strong>на</strong> конц<strong>и</strong>п<strong>и</strong>ра<strong>на</strong>, долгороч<strong>на</strong> <strong>и</strong> стаб<strong>и</strong>л<strong>на</strong> законска рамка за ре<strong>и</strong>нтеграц<strong>и</strong>ја <strong>и</strong>ма<br />
негат<strong>и</strong>вно вл<strong>и</strong>јан<strong>и</strong>е <strong>на</strong> поддршката <strong>на</strong> <strong>на</strong>селен<strong>и</strong>ето. Јавното м<strong>и</strong>слење ја поврзува<br />
реформата <strong>на</strong> одбра<strong>на</strong>та не само со евроатлантската <strong>и</strong>нтеграц<strong>и</strong>ја, туку <strong>и</strong> со зат<strong>во</strong>рањето <strong>на</strong><br />
<strong>во</strong>ен<strong>и</strong>те локал<strong>и</strong>тет<strong>и</strong>, загубата <strong>на</strong> работн<strong>и</strong> места, опаѓањето <strong>на</strong> ж<strong>и</strong><strong>во</strong>тн<strong>и</strong>от стандард, како <strong>и</strong><br />
со <strong>и</strong>нтеграц<strong>и</strong>јата <strong>на</strong> етн<strong>и</strong>чк<strong>и</strong>те малц<strong>и</strong>нства. Ова е област каде што <strong>на</strong>јдобро може да се<br />
пр<strong>и</strong>мен<strong>и</strong> експерт<strong>и</strong>зата <strong>на</strong> меѓу<strong>на</strong>родн<strong>и</strong>те невлад<strong>и</strong>н<strong>и</strong> орган<strong>и</strong>зац<strong>и</strong><strong>и</strong>. Т<strong>и</strong>е не само што можат<br />
да му помог<strong>на</strong>т <strong>на</strong> македонск<strong>и</strong>от парламент <strong>во</strong> создавањето соодвет<strong>на</strong> лег<strong>и</strong>слат<strong>и</strong>ва, туку<br />
можат да помог<strong>на</strong>т <strong>и</strong> за доб<strong>и</strong>вање прв<strong>и</strong>чн<strong>и</strong> средства за програм<strong>и</strong>те за советување <strong>и</strong><br />
преквал<strong>и</strong>ф<strong>и</strong>кац<strong>и</strong>ја <strong>на</strong> поранешн<strong>и</strong>те <strong>во</strong>ен<strong>и</strong> л<strong>и</strong>ца.<br />
Конверз<strong>и</strong>јата <strong>на</strong> <strong>во</strong>ен<strong>и</strong>от <strong>и</strong>мот <strong>во</strong> Македон<strong>и</strong>ја се фокус<strong>и</strong>ра <strong>на</strong> мал<strong>и</strong> објект<strong>и</strong> без каква б<strong>и</strong>ло<br />
д<strong>и</strong>рект<strong>на</strong> стратег<strong>и</strong>ска <strong>и</strong>л<strong>и</strong> <strong>во</strong>е<strong>на</strong> вредност. Посто<strong>и</strong> План за конверз<strong>и</strong>ја за <strong>во</strong>ен<strong>и</strong>те<br />
локал<strong>и</strong>тет<strong>и</strong> <strong>и</strong> законска рамка за трансформац<strong>и</strong>ја <strong>на</strong> <strong>и</strong>мотот. MO е <strong>и</strong>нст<strong>и</strong>туц<strong>и</strong>јата која ја<br />
спроведува <strong>и</strong> контрол<strong>и</strong>ра конверз<strong>и</strong>јата <strong>на</strong> <strong>во</strong>ен<strong>и</strong>от <strong>и</strong>мот. Последователно, продажбата <strong>и</strong>л<strong>и</strong><br />
давањето под <strong>на</strong>ем <strong>на</strong> такв<strong>и</strong>от <strong>и</strong>мот се кор<strong>и</strong>ст<strong>и</strong> како средст<strong>во</strong> <strong>на</strong> генер<strong>и</strong>рање доход за MO.<br />
Таков с<strong>и</strong>стем <strong>на</strong> заработувачка б<strong>и</strong> можел да г<strong>и</strong> објасн<strong>и</strong> чест<strong>и</strong>те тврдења за корупц<strong>и</strong>ја<br />
прот<strong>и</strong>в М<strong>и</strong>н<strong>и</strong>стерст<strong>во</strong>то. Неко<strong>и</strong> од <strong>на</strong>јуспешн<strong>и</strong>те пр<strong>и</strong>мер<strong>и</strong> <strong>на</strong> преобразување <strong>на</strong><br />
поранешн<strong>и</strong>те <strong>во</strong>ен<strong>и</strong> баз<strong>и</strong> <strong>и</strong> н<strong>и</strong>вно <strong>и</strong>нтегр<strong>и</strong>рање <strong>во</strong> локалн<strong>и</strong>те економск<strong>и</strong> структур<strong>и</strong> <strong>во</strong><br />
Источ<strong>на</strong> Европа се трансформац<strong>и</strong>јата <strong>на</strong> ов<strong>и</strong>е објект<strong>и</strong> <strong>во</strong> станбен<strong>и</strong> област<strong>и</strong>, за образовн<strong>и</strong><br />
цел<strong>и</strong> <strong>и</strong>л<strong>и</strong> <strong>во</strong> општествен<strong>и</strong> <strong>и</strong> културн<strong>и</strong> центр<strong>и</strong>. Автор<strong>и</strong>те <strong>на</strong> оваа студ<strong>и</strong>ја не беа <strong>во</strong> можност<br />
да <strong>на</strong>јдат такв<strong>и</strong> успешн<strong>и</strong> пр<strong>и</strong>казн<strong>и</strong> <strong>во</strong> Македон<strong>и</strong>ја. Од друга стра<strong>на</strong>, <strong>на</strong> која б<strong>и</strong>ло недржав<strong>на</strong><br />
76
агенц<strong>и</strong>ја <strong>и</strong>л<strong>и</strong> за д<strong>и</strong>ректен трансфер <strong>на</strong> поранешн<strong>и</strong> баз<strong>и</strong> б<strong>и</strong> б<strong>и</strong>ло потребно<br />
субвенц<strong>и</strong>он<strong>и</strong>рање; <strong>и</strong> дур<strong>и</strong> <strong>и</strong> <strong>во</strong> услов<strong>и</strong> кога MO го <strong>во</strong>д<strong>и</strong> процесот <strong>на</strong> конверз<strong>и</strong>ја, такв<strong>и</strong><br />
средства не се расположл<strong>и</strong>в<strong>и</strong>. Истовремено, <strong>и</strong>ма очекувања дека преоразбата <strong>и</strong>л<strong>и</strong><br />
трансферот <strong>на</strong> <strong>во</strong>ен<strong>и</strong>те баз<strong>и</strong> всушност ќе ослобод<strong>и</strong> средства <strong>и</strong> ќе донесе општествен<strong>и</strong> <strong>и</strong><br />
ф<strong>и</strong><strong>на</strong>нс<strong>и</strong>ск<strong>и</strong> доб<strong>и</strong>вк<strong>и</strong> за <strong>во</strong>ен<strong>и</strong>от персо<strong>на</strong>л. Сепак, продажбата <strong>на</strong> <strong>во</strong>ен<strong>и</strong>от <strong>и</strong>мот од стра<strong>на</strong><br />
<strong>на</strong> MO дур<strong>и</strong> не вл<strong>и</strong>јаела <strong>на</strong> ж<strong>и</strong><strong>во</strong>тн<strong>и</strong>от стандард <strong>на</strong> акт<strong>и</strong>вн<strong>и</strong>от <strong>во</strong>ен персо<strong>на</strong>л, а да не<br />
зборуваме за пенз<strong>и</strong>он<strong>и</strong>ран<strong>и</strong>те <strong>во</strong>ен<strong>и</strong> л<strong>и</strong>ца. Според тоа, жално е што македонската влада не<br />
успеала да пр<strong>и</strong>влече <strong>на</strong>д<strong>во</strong>решн<strong>и</strong> средства за конверз<strong>и</strong>ја <strong>на</strong> <strong>во</strong>ен<strong>и</strong>те локал<strong>и</strong>тет<strong>и</strong>.<br />
77
4. Хрватска<br />
<strong>Реформа</strong> <strong>на</strong> одбра<strong>на</strong>та<br />
За разл<strong>и</strong>ка од раз<strong>во</strong>јот <strong>на</strong> <strong>на</strong>стан<strong>и</strong>те <strong>во</strong> постсоц<strong>и</strong>ал<strong>и</strong>ст<strong>и</strong>чк<strong>и</strong>те држав<strong>и</strong> <strong>во</strong> сред<strong>и</strong><strong>на</strong>та <strong>на</strong> 90т<strong>и</strong>те<br />
год<strong>и</strong>н<strong>и</strong> од м<strong>и</strong><strong>на</strong>т<strong>и</strong>от век, Хрватска, како поранеш<strong>на</strong> југословенска републ<strong>и</strong>ка, г<strong>и</strong><br />
задржа с<strong>во</strong><strong>и</strong>те трад<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>о<strong>на</strong>лн<strong>и</strong> структур<strong>и</strong> <strong>на</strong> с<strong>и</strong>л<strong>и</strong>те, тешкото <strong>во</strong>оружување <strong>и</strong><br />
тер<strong>и</strong>тор<strong>и</strong>јалн<strong>и</strong>те одбранбен<strong>и</strong> стратег<strong>и</strong><strong>и</strong> порад<strong>и</strong> нејз<strong>и</strong>ното <strong>и</strong>скуст<strong>во</strong> <strong>во</strong> Балканск<strong>и</strong>те <strong>во</strong>јн<strong>и</strong>. 237<br />
Истото се однесува <strong>и</strong> за <strong>во</strong>е<strong>на</strong>та реформа, <strong>на</strong>малувањето <strong>на</strong> арм<strong>и</strong>јата <strong>и</strong> бавното<br />
реструкту<strong>и</strong>рање <strong>на</strong> оружен<strong>и</strong>те с<strong>и</strong>л<strong>и</strong> за нов<strong>и</strong> задач<strong>и</strong>. Дур<strong>и</strong> по смртта <strong>на</strong> Фрањо Туѓман <strong>во</strong><br />
1999 год<strong>и</strong><strong>на</strong> <strong>и</strong> победата <strong>на</strong> опоз<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>јата <strong>на</strong> <strong>и</strong>збор<strong>и</strong>те <strong>во</strong> 2000 год<strong>и</strong><strong>на</strong> структурата, целта <strong>и</strong><br />
голем<strong>и</strong><strong>на</strong>та <strong>на</strong> хрватск<strong>и</strong>те оружен<strong>и</strong> с<strong>и</strong>л<strong>и</strong> (CAF) полека беа ставен<strong>и</strong> под лупа.<br />
Порад<strong>и</strong> концептот <strong>на</strong> „целос<strong>на</strong> одбра<strong>на</strong>“ <strong>на</strong> Т<strong>и</strong>това поранеш<strong>на</strong> Југослав<strong>и</strong>ја <strong>и</strong> огромн<strong>и</strong>от<br />
резер<strong>во</strong>ар <strong>на</strong> персо<strong>на</strong>л <strong>во</strong> така<strong>на</strong>речен<strong>и</strong>те Тер<strong>и</strong>тор<strong>и</strong>јалн<strong>и</strong> одбранбен<strong>и</strong> с<strong>и</strong>л<strong>и</strong> (TDF) <strong>во</strong> с<strong>и</strong>те<br />
југословенск<strong>и</strong> републ<strong>и</strong>к<strong>и</strong>, голем број <strong>во</strong>зрасн<strong>и</strong> ц<strong>и</strong>в<strong>и</strong>л<strong>и</strong> учествувале <strong>во</strong> <strong>во</strong>е<strong>на</strong>та обука пред<br />
<strong>и</strong>збувнувањето <strong>на</strong> <strong>во</strong>ј<strong>на</strong>та. Оваа обука се покажа од круц<strong>и</strong>јално з<strong>на</strong>чење кога Хрватска од<br />
н<strong>и</strong>што требаше да г<strong>и</strong> форм<strong>и</strong>ра с<strong>во</strong><strong>и</strong>те оружен<strong>и</strong> <strong>во</strong> почетокот <strong>и</strong> за време <strong>на</strong> <strong>во</strong>ј<strong>на</strong>та <strong>во</strong> 1991–<br />
95 год<strong>и</strong><strong>на</strong>. Додека Југословенска <strong>на</strong>род<strong>на</strong> арм<strong>и</strong>ја (JNA), со совјот оф<strong>и</strong>церск<strong>и</strong> корпус <strong>во</strong> кој<br />
дом<strong>и</strong>н<strong>и</strong>раа Срб<strong>и</strong>те, беше <strong>во</strong> можност да се потпре <strong>на</strong> профес<strong>и</strong>о<strong>на</strong>лн<strong>и</strong>те <strong>во</strong>јн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong> <strong>и</strong> <strong>на</strong> с<strong>во</strong>јот<br />
удел <strong>во</strong> <strong>во</strong>е<strong>на</strong>та опрема, Хрватска г<strong>и</strong> <strong>и</strong>маше само поранешн<strong>и</strong>те оф<strong>и</strong>цер<strong>и</strong> <strong>и</strong>л<strong>и</strong> <strong>во</strong>јн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong><br />
обучуван<strong>и</strong> <strong>во</strong> ЈНА, но мноз<strong>и</strong>нст<strong>во</strong>то беа ц<strong>и</strong>в<strong>и</strong>л<strong>и</strong> ко<strong>и</strong> го зедоа оружјето <strong>во</strong> рака за да се<br />
борат за незав<strong>и</strong>сност. Така<strong>на</strong>рече<strong>на</strong>та „татков<strong>и</strong>нска <strong>во</strong>ј<strong>на</strong>“, според тоа, мноз<strong>и</strong>нст<strong>во</strong>то<br />
Хрват<strong>и</strong> ја сметаат за <strong>во</strong>ј<strong>на</strong> за <strong>и</strong>зградба <strong>на</strong> <strong>на</strong>ц<strong>и</strong>јата, со цел хрватското општест<strong>во</strong> да ја<br />
од<strong>во</strong><strong>и</strong> с<strong>во</strong>јата држава. Оттогаш CAF <strong>и</strong>маат посебно место <strong>во</strong> општест<strong>во</strong>то, што <strong>и</strong>сто така<br />
се долж<strong>и</strong> <strong>на</strong> фактот дека Туѓман г<strong>и</strong> кор<strong>и</strong>стеше в<strong>и</strong>соко пол<strong>и</strong>т<strong>и</strong>з<strong>и</strong>ран<strong>и</strong>те с<strong>и</strong>л<strong>и</strong> за безбедност<br />
за да го стаб<strong>и</strong>л<strong>и</strong>з<strong>и</strong>ра с<strong>во</strong>јот полуавтор<strong>и</strong>тарен реж<strong>и</strong>м <strong>и</strong> да ја зголем<strong>и</strong> сопстве<strong>на</strong>та<br />
популарност како „бран<strong>и</strong>тел <strong>на</strong> земјата“. Според тоа, секоја реформа која <strong>и</strong> <strong>на</strong>јмалку се<br />
однесува <strong>на</strong> голем<strong>и</strong><strong>на</strong>та <strong>и</strong> <strong>на</strong> структурата <strong>на</strong> CAF е мошне дел<strong>и</strong>кат<strong>на</strong>. 238 Особено, нов<strong>и</strong>те<br />
задач<strong>и</strong> <strong>на</strong> PfP <strong>и</strong> можеб<strong>и</strong> членст<strong>во</strong>то <strong>во</strong> НАТО <strong>во</strong> <strong>и</strong>дн<strong>и</strong><strong>на</strong> се мошне тешк<strong>и</strong> за CAF порад<strong>и</strong><br />
н<strong>и</strong>вното ун<strong>и</strong>катно м<strong>и</strong><strong>на</strong>то <strong>и</strong> последователн<strong>и</strong>те <strong>на</strong>стан<strong>и</strong>. Военото образован<strong>и</strong>е <strong>на</strong><br />
персо<strong>на</strong>лот <strong>на</strong> CAF е мошне н<strong>и</strong>ско. Иако операт<strong>и</strong>вн<strong>и</strong>те <strong>и</strong> борбен<strong>и</strong>те капац<strong>и</strong>тет<strong>и</strong>—особено<br />
78
за клас<strong>и</strong>ч<strong>на</strong> тер<strong>и</strong>тор<strong>и</strong>јал<strong>на</strong> <strong>во</strong>ј<strong>на</strong>—се многу добро разв<strong>и</strong>ен<strong>и</strong>, голем број оф<strong>и</strong>цер<strong>и</strong> немаат<br />
задо<strong>во</strong>л<strong>и</strong>телно образован<strong>и</strong>е. Многу „необразован<strong>и</strong> херо<strong>и</strong>“ 239 за време <strong>на</strong> <strong>во</strong>ј<strong>на</strong>та беа<br />
у<strong>на</strong>преден<strong>и</strong> <strong>на</strong> поз<strong>и</strong>ц<strong>и</strong><strong>и</strong> каде што денес се соочуваат со тенз<strong>и</strong><strong>и</strong> со стар<strong>и</strong>те оф<strong>и</strong>цер<strong>и</strong><br />
образован<strong>и</strong> <strong>во</strong> ЈНА <strong>и</strong> млад<strong>и</strong>те оф<strong>и</strong>цер<strong>и</strong> ко<strong>и</strong> се стек<strong>на</strong>ле со <strong>на</strong>пред<strong>на</strong> обука <strong>на</strong> <strong>во</strong>ен<strong>и</strong><br />
академ<strong>и</strong><strong>и</strong> <strong>на</strong> Запад. 240 Во однос <strong>на</strong> мерк<strong>и</strong>те <strong>на</strong> MO за <strong>на</strong>малување <strong>и</strong> за профес<strong>и</strong>о<strong>на</strong>лно<br />
пре<strong>на</strong>сочување, ов<strong>и</strong>е груп<strong>и</strong> веројатно ќе се <strong>на</strong>тпреваруваат за поз<strong>и</strong>ц<strong>и</strong><strong>и</strong>те <strong>и</strong> бенеф<strong>и</strong>ц<strong>и</strong><strong>и</strong>те.<br />
Пр<strong>и</strong>одот кон реформа <strong>на</strong> арм<strong>и</strong>јата беше <strong>и</strong>зменет <strong>во</strong> полза <strong>на</strong> евроатлантск<strong>и</strong>те <strong>и</strong>нтеграц<strong>и</strong><strong>и</strong><br />
дур<strong>и</strong> <strong>во</strong> 2000 год<strong>и</strong><strong>на</strong>. Од 2000 до 2003 год<strong>и</strong><strong>на</strong>, реформата <strong>на</strong> арм<strong>и</strong>јата беше предмет <strong>на</strong><br />
пол<strong>и</strong>т<strong>и</strong>чк<strong>и</strong> <strong>и</strong>гр<strong>и</strong> <strong>на</strong> разл<strong>и</strong>чн<strong>и</strong> парт<strong>и</strong><strong>и</strong> без какв<strong>и</strong> б<strong>и</strong>ло з<strong>на</strong>ч<strong>и</strong>телн<strong>и</strong> <strong>и</strong>нвест<strong>и</strong>ц<strong>и</strong><strong>и</strong> за<br />
реструкту<strong>и</strong>рање <strong>и</strong> осовременување <strong>на</strong> CAF, со цел т<strong>и</strong>е да можат да се соочат со <strong>и</strong>дн<strong>и</strong>те<br />
пред<strong>и</strong>зв<strong>и</strong>ц<strong>и</strong> <strong>на</strong> меѓусеб<strong>на</strong>та операт<strong>и</strong>вност со НАТО. Сепак, Хрватска <strong>и</strong>маше спроведено<br />
неко<strong>и</strong> акт<strong>и</strong>вност<strong>и</strong> пред да г<strong>и</strong> трансформ<strong>и</strong>ра с<strong>во</strong><strong>и</strong>те структур<strong>и</strong> за <strong>во</strong>ј<strong>на</strong> <strong>во</strong> структур<strong>и</strong> за м<strong>и</strong>р,<br />
што главно беше поддржано од амер<strong>и</strong>канската пр<strong>и</strong>ват<strong>на</strong> <strong>во</strong>е<strong>на</strong> компан<strong>и</strong>ја Military<br />
Professional Resources Inc. (MPRI), која веќе беше <strong>и</strong>н<strong>во</strong>лв<strong>и</strong>ра<strong>на</strong> <strong>во</strong> обуката <strong>на</strong> CAF за време<br />
<strong>на</strong> <strong>во</strong>ј<strong>на</strong>та. Неко<strong>и</strong> услуг<strong>и</strong> <strong>на</strong> MPRI се жестоко кр<strong>и</strong>т<strong>и</strong>куван<strong>и</strong> како услуг<strong>и</strong> со н<strong>и</strong>зок квал<strong>и</strong>тет <strong>и</strong><br />
порад<strong>и</strong> нетранспарентност. 241 Хрватска беше прв<strong>и</strong>от случај <strong>на</strong> сеопфатн<strong>и</strong> консултац<strong>и</strong><strong>и</strong> за<br />
<strong>во</strong>е<strong>на</strong> реформа <strong>и</strong> подготовка <strong>на</strong> стратег<strong>и</strong>ск<strong>и</strong> документ<strong>и</strong> од стра<strong>на</strong> <strong>на</strong> MPRI. 242 Првата<br />
Нац<strong>и</strong>о<strong>на</strong>л<strong>на</strong> безбеднос<strong>на</strong> стратег<strong>и</strong>ја, како <strong>и</strong> Одбранбе<strong>на</strong>та стратег<strong>и</strong>ја <strong>на</strong> Хрватска од 2002<br />
год<strong>и</strong><strong>на</strong> беа составен<strong>и</strong> <strong>на</strong>брз<strong>и</strong><strong>на</strong> <strong>и</strong> без голема <strong>и</strong>н<strong>во</strong>лв<strong>и</strong>раност <strong>на</strong> парламентарц<strong>и</strong>те <strong>и</strong>л<strong>и</strong> <strong>на</strong><br />
ц<strong>и</strong>в<strong>и</strong>лн<strong>и</strong> експерт<strong>и</strong>. 243 Се ч<strong>и</strong>неше дека <strong>на</strong>д<strong>во</strong>решн<strong>и</strong>от пр<strong>и</strong>т<strong>и</strong>сок две год<strong>и</strong>н<strong>и</strong> по пр<strong>и</strong>емот <strong>на</strong><br />
Хрватска <strong>во</strong> програмата Партнерст<strong>во</strong> за м<strong>и</strong>р (PfP) <strong>на</strong> НАТО вл<strong>и</strong>јаеше за забрзување <strong>на</strong> тој<br />
процес. Само два месеца по Саборот, хрватск<strong>и</strong>от Парламент г<strong>и</strong> пр<strong>и</strong>фат<strong>и</strong> двете стратег<strong>и</strong><strong>и</strong> <strong>и</strong><br />
<strong>на</strong> м<strong>и</strong>н<strong>и</strong>стерската средба <strong>на</strong> Евроатлантск<strong>и</strong>от совет за партнерст<strong>во</strong> <strong>на</strong> 15 мај 2002 год<strong>и</strong><strong>на</strong><br />
<strong>во</strong> Рејкјав<strong>и</strong>к земјата влезе <strong>во</strong> Акц<strong>и</strong>ск<strong>и</strong>от план за членст<strong>во</strong> (MAP) <strong>на</strong> НАТО. Тоа не б<strong>и</strong> б<strong>и</strong>ло<br />
можно без ус<strong>во</strong>јувањето <strong>на</strong> стратег<strong>и</strong>ск<strong>и</strong>те документ<strong>и</strong>.<br />
По завршувањето <strong>на</strong> прв<strong>и</strong>те два ц<strong>и</strong>клуса <strong>во</strong> согласност со предуслов<strong>и</strong>те <strong>на</strong> НАТО,<br />
Хрватска <strong>во</strong> моментот се <strong>на</strong>оѓа <strong>во</strong> трет<strong>и</strong>от ц<strong>и</strong>клус <strong>на</strong> MAP 244 , но се <strong>на</strong>деваше <strong>на</strong><br />
полноправно членст<strong>во</strong> <strong>во</strong> НАТО <strong>на</strong> Истанбулск<strong>и</strong>от сам<strong>и</strong>т <strong>во</strong> 2004 год<strong>и</strong><strong>на</strong>. Но, не само<br />
непр<strong>и</strong>држувањето <strong>на</strong> осомн<strong>и</strong>чен<strong>и</strong>от за <strong>во</strong>ен<strong>и</strong> злосторства, генeрал Готов<strong>и</strong><strong>на</strong> кон ICTY,<br />
туку <strong>и</strong> недо<strong>во</strong>лното н<strong>и</strong><strong>во</strong> <strong>на</strong> осовременост <strong>на</strong> CAF <strong>во</strong> тоа време доведоа до тоа <strong>на</strong> Хрватска<br />
79
да <strong>и</strong> б<strong>и</strong>де одб<strong>и</strong>е<strong>на</strong> апл<strong>и</strong>кац<strong>и</strong>јата за полноправно членст<strong>во</strong>. 245 Меѓутоа, Хрватска по 2002<br />
год<strong>и</strong><strong>на</strong> дава с<strong>во</strong>ј пр<strong>и</strong>донес <strong>во</strong> операц<strong>и</strong><strong>и</strong>те <strong>на</strong> НАТО <strong>во</strong> Афган<strong>и</strong>стан <strong>и</strong> <strong>во</strong> <strong>и</strong>зм<strong>и</strong><strong>на</strong>т<strong>и</strong>те<br />
неколку год<strong>и</strong>н<strong>и</strong> учествува <strong>во</strong> разл<strong>и</strong>чн<strong>и</strong> маневр<strong>и</strong> со земј<strong>и</strong>те-членк<strong>и</strong> <strong>на</strong> НАТО. Иако<br />
Европската ун<strong>и</strong>ја порад<strong>и</strong> случајот со Готов<strong>и</strong><strong>на</strong> г<strong>и</strong> одлож<strong>и</strong> прего<strong>во</strong>р<strong>и</strong>те за пр<strong>и</strong>ем <strong>на</strong><br />
Хрватска <strong>во</strong> Ун<strong>и</strong>јата, целта <strong>на</strong> <strong>и</strong>нтеграц<strong>и</strong>јата <strong>во</strong> евроатлантск<strong>и</strong>те структур<strong>и</strong> останува<br />
в<strong>и</strong>соко <strong>на</strong> агендата <strong>на</strong> главн<strong>и</strong>те пол<strong>и</strong>т<strong>и</strong>чк<strong>и</strong> парт<strong>и</strong><strong>и</strong>. Јасен с<strong>и</strong>г<strong>на</strong>л за с<strong>и</strong>лн<strong>и</strong>от <strong>и</strong>нтерес <strong>на</strong><br />
хрватската влада за <strong>во</strong>е<strong>на</strong> реформа е нов<strong>и</strong>от Стратег<strong>и</strong>ск<strong>и</strong> одбранбен преглед (SDR), кој<br />
конечно е завршен <strong>и</strong> чека <strong>на</strong> ус<strong>во</strong>јување од парламентот. За хрватското MO, SDR е<br />
“осм<strong>и</strong>слен како детален поп<strong>и</strong>с <strong>на</strong> одбранбен<strong>и</strong>от с<strong>и</strong>стем кој ќе [...] предлож<strong>и</strong> нов<br />
концепт”. 246 SDR е долгоочекува<strong>на</strong>та база за сè уште недовршен<strong>и</strong>от План за долгорочен<br />
раз<strong>во</strong>ј (LTDP) <strong>на</strong> CAF, кој <strong>во</strong> моментов е предмет <strong>на</strong> д<strong>и</strong>скус<strong>и</strong>ја <strong>и</strong> веројатно за него ќе б<strong>и</strong>де<br />
пост<strong>и</strong>г<strong>на</strong>та согласност <strong>во</strong> пролет 2006 год<strong>и</strong><strong>на</strong>. 247 Работата <strong>на</strong> SDR започ<strong>на</strong> уште <strong>во</strong><br />
октомвр<strong>и</strong> 2003 год<strong>и</strong><strong>на</strong> со <strong>во</strong>споставувањето <strong>на</strong> Советот <strong>на</strong> SDR <strong>и</strong> Ком<strong>и</strong>тетот за раз<strong>во</strong>ј <strong>на</strong><br />
SDR. Советот <strong>на</strong> SDR вклучуваше не само клучн<strong>и</strong> претставн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong> <strong>на</strong> MO <strong>и</strong> <strong>на</strong> CAF, туку <strong>и</strong><br />
претставн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong> од Каб<strong>и</strong>нетот <strong>на</strong> претседателот, Владата, М<strong>и</strong>н<strong>и</strong>стерст<strong>во</strong>то за <strong>на</strong>д<strong>во</strong>решн<strong>и</strong><br />
работ<strong>и</strong> <strong>и</strong> М<strong>и</strong>н<strong>и</strong>стерст<strong>во</strong>то за ф<strong>и</strong><strong>на</strong>нс<strong>и</strong><strong>и</strong>. Ц<strong>и</strong>в<strong>и</strong>лн<strong>и</strong> експерт<strong>и</strong> не беа пр<strong>и</strong>сутн<strong>и</strong> за време <strong>на</strong><br />
цел<strong>и</strong>от SDR процес, но Советот <strong>и</strong> Ком<strong>и</strong>тетот одржуваа редовн<strong>и</strong> консултац<strong>и</strong><strong>и</strong> со сед<strong>и</strong>штето<br />
<strong>на</strong> НАТО <strong>и</strong> со негов<strong>и</strong>те односн<strong>и</strong> експертск<strong>и</strong> т<strong>и</strong>мов<strong>и</strong> ко<strong>и</strong> ја посетуваа земјата.<br />
Во SDR се заклучува дека по завршувањето <strong>на</strong> <strong>во</strong>ј<strong>на</strong>та пред десет год<strong>и</strong>н<strong>и</strong> е пост<strong>и</strong>г<strong>на</strong>та<br />
голема проме<strong>на</strong> <strong>во</strong> перцепц<strong>и</strong><strong>и</strong>те за безбедноста <strong>на</strong> Хрватска <strong>и</strong> <strong>на</strong> рег<strong>и</strong>онот како цел<strong>и</strong><strong>на</strong>. Тој<br />
предв<strong>и</strong>дува само мала можност за „конвенц<strong>и</strong>о<strong>на</strong>лен конфл<strong>и</strong>кт, <strong>во</strong> кој тер<strong>и</strong>тор<strong>и</strong>јата <strong>на</strong><br />
Хрватска б<strong>и</strong> б<strong>и</strong>ла дел од едно поголемо <strong>во</strong>ено поле“.” 248 Колект<strong>и</strong>в<strong>на</strong>та, а не<br />
<strong>и</strong>нд<strong>и</strong>в<strong>и</strong>дуал<strong>на</strong>та безбедност се смета за <strong>на</strong>јполез<strong>на</strong> стратег<strong>и</strong>ја за Хрватска, особено <strong>во</strong><br />
однос <strong>на</strong> економ<strong>и</strong>јата. И <strong>и</strong>ако SDR не може да г<strong>и</strong> реш<strong>и</strong> с<strong>и</strong>те тековн<strong>и</strong> проблем<strong>и</strong> <strong>на</strong> CAF, тој<br />
претставува з<strong>на</strong>чај<strong>на</strong> рамка <strong>на</strong> LTDP <strong>и</strong> кор<strong>и</strong>г<strong>и</strong>ра неко<strong>и</strong> <strong>на</strong><strong>и</strong>вн<strong>и</strong> разм<strong>и</strong>слувања 249 <strong>и</strong><br />
колебл<strong>и</strong><strong>во</strong>ст за проме<strong>на</strong> ко<strong>и</strong> <strong>на</strong>двладуваат <strong>во</strong> секторот <strong>на</strong> одбра<strong>на</strong>та, вклучувајќ<strong>и</strong> го <strong>и</strong><br />
следното:<br />
Задолж<strong>и</strong>тел<strong>на</strong>та служба б<strong>и</strong> требало да се ук<strong>и</strong>не <strong>во</strong> рамк<strong>и</strong>те <strong>на</strong> следн<strong>и</strong>те пет год<strong>и</strong>н<strong>и</strong><br />
Флекс<strong>и</strong>б<strong>и</strong>лн<strong>и</strong> с<strong>и</strong>л<strong>и</strong> за меѓу<strong>на</strong>родн<strong>и</strong> операц<strong>и</strong><strong>и</strong> <strong>во</strong> рамк<strong>и</strong>те <strong>на</strong> м<strong>и</strong>с<strong>и</strong><strong>и</strong>те <strong>на</strong> НАТО, ЕУ <strong>и</strong>л<strong>и</strong><br />
ОН <strong>на</strong>место тешка тер<strong>и</strong>тор<strong>и</strong>јал<strong>на</strong> одбра<strong>на</strong><br />
80
Ук<strong>и</strong>нување <strong>на</strong> така<strong>на</strong>речен<strong>и</strong>те „Б“ резервн<strong>и</strong> с<strong>и</strong>л<strong>и</strong> составен<strong>и</strong> од 76.000 резерв<strong>и</strong>ст<strong>и</strong> со<br />
редов<strong>на</strong> обука <strong>и</strong> основ<strong>на</strong> опрема<br />
Преоста<strong>на</strong>т<strong>и</strong>те резервн<strong>и</strong> с<strong>и</strong>л<strong>и</strong> ќе ја форм<strong>и</strong>раат дополн<strong>и</strong>тел<strong>на</strong>та компонента која б<strong>и</strong> се<br />
пов<strong>и</strong>кувала <strong>во</strong> случај <strong>на</strong> <strong>на</strong>ц<strong>и</strong>о<strong>на</strong>л<strong>на</strong> одбра<strong>на</strong> (вклучувајќ<strong>и</strong> <strong>и</strong> компонента од 8000<br />
пр<strong>и</strong>падн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong> <strong>на</strong> резерв<strong>и</strong>ст<strong>и</strong> по дого<strong>во</strong>р)<br />
Намалување <strong>на</strong> акт<strong>и</strong>вн<strong>и</strong>от <strong>во</strong>ен персо<strong>на</strong>л <strong>на</strong> 16.000, со дополн<strong>и</strong>телн<strong>и</strong> 2.000 вработен<strong>и</strong><br />
ц<strong>и</strong>в<strong>и</strong>л<strong>и</strong> (<strong>на</strong>малување од сегашн<strong>и</strong>от број од околу 29.000)<br />
Но<strong>во</strong>то ек<strong>и</strong>п<strong>и</strong>рање <strong>и</strong> осовременување порад<strong>и</strong> огран<strong>и</strong>чен<strong>и</strong>те средства б<strong>и</strong> можело да трае<br />
до 2015 год<strong>и</strong><strong>на</strong>—<strong>и</strong>л<strong>и</strong> дур<strong>и</strong> <strong>и</strong> подолго.<br />
За реформата <strong>на</strong> одбра<strong>на</strong>та <strong>во</strong> Хрватска сè уште е потребно многу <strong>и</strong> голем дел од<br />
гореспоме<strong>на</strong>т<strong>и</strong>те <strong>на</strong>пор<strong>и</strong> за осовременување <strong>и</strong> реструкту<strong>и</strong>рање ќе оста<strong>на</strong>т само <strong>на</strong> харт<strong>и</strong>ја<br />
<strong>во</strong> <strong>на</strong>редн<strong>и</strong>те год<strong>и</strong>н<strong>и</strong>, доколку веќе огран<strong>и</strong>чен<strong>и</strong>те средства не се остварат. На опц<strong>и</strong>јата за<br />
одложување <strong>на</strong> неко<strong>и</strong> мерк<strong>и</strong> веќе се укажува <strong>во</strong> SDR. 250 Доктр<strong>и</strong>н<strong>и</strong>те ко<strong>и</strong> се <strong>во</strong> согласност<br />
со НАТО се предв<strong>и</strong>дуваат дур<strong>и</strong> за 2007 год<strong>и</strong><strong>на</strong>. Но, <strong>на</strong>јз<strong>на</strong>чај<strong>на</strong> е проме<strong>на</strong>та <strong>на</strong><br />
разм<strong>и</strong>слувањата кога станува збор за прашањата <strong>на</strong> одбра<strong>на</strong>та <strong>и</strong> <strong>на</strong> безбедноста <strong>во</strong> о<strong>во</strong>ј<br />
кре<strong>во</strong>к рег<strong>и</strong>он. Пол<strong>и</strong>т<strong>и</strong>чк<strong>и</strong> круц<strong>и</strong>јалното прашање за полноправно членст<strong>во</strong>—соработката<br />
со ICTY—се ч<strong>и</strong>н<strong>и</strong> дека е решено со апсењето <strong>на</strong> Готов<strong>и</strong><strong>на</strong> <strong>на</strong> Тенер<strong>и</strong>фе <strong>во</strong> декемвр<strong>и</strong> 2005<br />
год<strong>и</strong><strong>на</strong>. Според тоа, <strong>и</strong>згледа дека пока<strong>на</strong>та за членст<strong>во</strong> е веројат<strong>на</strong> <strong>во</strong> 2006 год<strong>и</strong><strong>на</strong>.<br />
Евроатлантска <strong>и</strong>нтеграц<strong>и</strong>ја<br />
Во март 2005 год<strong>и</strong><strong>на</strong>, Европската ун<strong>и</strong>ја (ЕУ) го одлож<strong>и</strong> започнувањето <strong>на</strong> прего<strong>во</strong>р<strong>и</strong>те за<br />
пр<strong>и</strong>ем со Хрватска. “Н<strong>и</strong>какв<strong>и</strong> пар<strong>и</strong> за Хаг” беше <strong>на</strong>п<strong>и</strong>шано <strong>на</strong> неко<strong>и</strong> ѕ<strong>и</strong>дов<strong>и</strong>, рефлект<strong>и</strong>рајќ<strong>и</strong><br />
го не само м<strong>и</strong>слењето <strong>на</strong> пош<strong>и</strong>роката јавност, туку <strong>и</strong> продолжувајќ<strong>и</strong> ја колебл<strong>и</strong><strong>во</strong>ста <strong>на</strong><br />
пол<strong>и</strong>т<strong>и</strong>чката класа да го предаде <strong>и</strong>л<strong>и</strong> откр<strong>и</strong>е местото каде што се <strong>на</strong>оѓа генерал Готов<strong>и</strong><strong>на</strong> 251<br />
кој е обв<strong>и</strong>нет дека <strong>и</strong>зврш<strong>и</strong>л <strong>во</strong>ен<strong>и</strong> злосторства за време <strong>на</strong> <strong>во</strong>ј<strong>на</strong>та <strong>на</strong> Хрватска прот<strong>и</strong>в<br />
самопрогласе<strong>на</strong>та српска републ<strong>и</strong>ка <strong>во</strong> рег<strong>и</strong>онот Кра<strong>и</strong><strong>на</strong>. Реч<strong>и</strong>с<strong>и</strong> ед<strong>на</strong> год<strong>и</strong><strong>на</strong> по<br />
Истанбулск<strong>и</strong>от сам<strong>и</strong>т <strong>во</strong> 2004 год<strong>и</strong><strong>на</strong>, каде што <strong>и</strong> НАТО го одлож<strong>и</strong> полноправното<br />
членст<strong>во</strong> <strong>на</strong> Хрватска <strong>во</strong> Ал<strong>и</strong>јансата, ова одб<strong>и</strong>вање од стра<strong>на</strong> <strong>на</strong> ЕУ беше уште еден<br />
неуспех за евроатлантск<strong>и</strong>те амб<strong>и</strong>ц<strong>и</strong><strong>и</strong> <strong>на</strong> Хрватска. Иако <strong>во</strong> текот <strong>на</strong> претходн<strong>и</strong>те две<br />
год<strong>и</strong>н<strong>и</strong> соработката со Хаг беше подобре<strong>на</strong>, случајот <strong>на</strong> Готов<strong>и</strong><strong>на</strong> <strong>во</strong> тоа време го <strong>и</strong>стак<strong>на</strong><br />
81
сè уште постојн<strong>и</strong>от легат <strong>на</strong> реж<strong>и</strong>мот <strong>на</strong> Туѓман, не само <strong>во</strong> ХДЗ, туку <strong>и</strong> <strong>во</strong> рамк<strong>и</strong>те <strong>на</strong><br />
М<strong>и</strong>н<strong>и</strong>стерст<strong>во</strong>то за одбра<strong>на</strong> кое дур<strong>и</strong> неодам<strong>на</strong> го запре <strong>и</strong>сплаќањето <strong>на</strong> пенз<strong>и</strong>јата <strong>на</strong><br />
Готов<strong>и</strong><strong>на</strong>. 252 Меѓутоа, до октомвр<strong>и</strong> 2005 год<strong>и</strong><strong>на</strong>, ЕУ <strong>и</strong>зне<strong>на</strong>дувачк<strong>и</strong> се прем<strong>и</strong>сл<strong>и</strong> <strong>и</strong> <strong>и</strong> го даде<br />
<strong>на</strong> Хрватска канд<strong>и</strong>датск<strong>и</strong> статус кој таа долго го посакуваше. Се спекул<strong>и</strong>раше дека до оваа<br />
проме<strong>на</strong> дошло порад<strong>и</strong> <strong>и</strong>зменетото расудување <strong>на</strong> Главн<strong>и</strong>от јавен обв<strong>и</strong>н<strong>и</strong>тел <strong>на</strong> ОН, Карла<br />
дел Понте <strong>во</strong> однос <strong>на</strong> соработката <strong>на</strong> Хрватска со ICTY, б<strong>и</strong>дејќ<strong>и</strong> таа веќе беше<br />
<strong>и</strong>нформ<strong>и</strong>ра<strong>на</strong> за план<strong>и</strong>раното апсење <strong>на</strong> Готов<strong>и</strong><strong>на</strong> неколку недел<strong>и</strong> подоц<strong>на</strong>. Но,<br />
<strong>на</strong>јверојатно е дека беше поз<strong>на</strong>чен пр<strong>и</strong>т<strong>и</strong>сокот пр<strong>и</strong>менет од Австр<strong>и</strong>ја <strong>во</strong> октомвр<strong>и</strong> 2005<br />
год<strong>и</strong><strong>на</strong> за пазарење за пр<strong>и</strong>фаќање <strong>на</strong> канд<strong>и</strong>датск<strong>и</strong>от статус <strong>на</strong> Турц<strong>и</strong>ја <strong>во</strong> заме<strong>на</strong> за<br />
започнување прего<strong>во</strong>р<strong>и</strong> за пр<strong>и</strong>стапување <strong>на</strong> Хрватска. Сепак, <strong>во</strong> услов<strong>и</strong> кога Готов<strong>и</strong><strong>на</strong> е <strong>во</strong><br />
Хаг од декемвр<strong>и</strong> 2005 год<strong>и</strong><strong>на</strong>, мошне в<strong>и</strong>дл<strong>и</strong>в<strong>и</strong>те пол<strong>и</strong>т<strong>и</strong>чк<strong>и</strong> прашања <strong>на</strong> Хрватска <strong>и</strong>згледа<br />
дека се решен<strong>и</strong>.<br />
Исто така, Хрватска веќе е длабоко <strong>и</strong>н<strong>во</strong>лв<strong>и</strong>ра<strong>на</strong> <strong>во</strong> соработка <strong>на</strong> план<strong>и</strong>рањето <strong>на</strong><br />
безбедноста <strong>на</strong> НАТО <strong>и</strong> <strong>на</strong> ЕУ. Иако сè уште не е членка, Хрватска <strong>во</strong> с<strong>во</strong>јот Стратег<strong>и</strong>ск<strong>и</strong><br />
одбранбен преглед од март 2005 год<strong>и</strong><strong>на</strong> разм<strong>и</strong>слува за давање пр<strong>и</strong>донес <strong>во</strong> Борбен<strong>и</strong>те<br />
груп<strong>и</strong> <strong>на</strong> ЕУ <strong>и</strong> <strong>на</strong> друг<strong>и</strong> структур<strong>и</strong> <strong>на</strong> <strong>и</strong>д<strong>на</strong>та Европска безбеднос<strong>на</strong> <strong>и</strong> одбранбе<strong>на</strong> пол<strong>и</strong>т<strong>и</strong>ка<br />
(ESDP). 253 Сепак, поголем<strong>и</strong>от дел од план<strong>и</strong>ран<strong>и</strong>от пр<strong>и</strong>доне ќе б<strong>и</strong>дат <strong>и</strong>ст<strong>и</strong>те ед<strong>и</strong>н<strong>и</strong>ц<strong>и</strong> ко<strong>и</strong><br />
Хрватска ќе г<strong>и</strong> обучува <strong>и</strong> ек<strong>и</strong>п<strong>и</strong>ра за операц<strong>и</strong><strong>и</strong> <strong>и</strong> структур<strong>и</strong> пред<strong>во</strong>ден<strong>и</strong> од НАТО.<br />
Програм<strong>и</strong> <strong>на</strong> НАТО со Хрватска<br />
Перспект<strong>и</strong>вата <strong>на</strong> членст<strong>во</strong>то <strong>во</strong> НАТО, <strong>во</strong> <strong>и</strong>зм<strong>и</strong><strong>на</strong>т<strong>и</strong>те неколку год<strong>и</strong>н<strong>и</strong>, претставува<br />
акт<strong>и</strong>в<strong>и</strong>рачка с<strong>и</strong>ла која сто<strong>и</strong> зад реформ<strong>и</strong>те <strong>во</strong> секторот за одбра<strong>на</strong> <strong>на</strong> Хрватска. Од<br />
нејз<strong>и</strong>ното пр<strong>и</strong>стапување <strong>во</strong> програмата Партнерст<strong>во</strong> за м<strong>и</strong>р (PfP) <strong>во</strong> 2000 год<strong>и</strong><strong>на</strong>, Хрватска<br />
г<strong>и</strong> зголем<strong>и</strong> с<strong>во</strong><strong>и</strong>те акт<strong>и</strong>вност<strong>и</strong> <strong>и</strong> обврск<strong>и</strong> <strong>во</strong> рамк<strong>и</strong>те <strong>на</strong> оваа програма. Преку<br />
Инд<strong>и</strong>в<strong>и</strong>дуал<strong>на</strong>та програма за партнерст<strong>во</strong> (IPP), таа учествуваше <strong>во</strong> 251 <strong>на</strong>стан<strong>и</strong> 254 <strong>во</strong> 2004<br />
год<strong>и</strong><strong>на</strong> <strong>и</strong> <strong>и</strong>ма <strong>на</strong>мера да учествува <strong>во</strong> 430 IPP акт<strong>и</strong>вност<strong>и</strong> <strong>во</strong> 2005 год<strong>и</strong><strong>на</strong>. 255 Исто така,<br />
Хрватска <strong>во</strong> 2001 год<strong>и</strong><strong>на</strong> се соглас<strong>и</strong> да го коорд<strong>и</strong>н<strong>и</strong>ра Процесот <strong>на</strong> план<strong>и</strong>рање <strong>и</strong><br />
рев<strong>и</strong>д<strong>и</strong>рање (PARP) со НАТО, д<strong>во</strong>јаз<strong>и</strong>чен ц<strong>и</strong>клус за б<strong>и</strong>латералн<strong>и</strong> <strong>и</strong> мулт<strong>и</strong>латералн<strong>и</strong><br />
консултац<strong>и</strong><strong>и</strong> за план<strong>и</strong>рање <strong>на</strong> одбра<strong>на</strong>та. Преку PARP, хрватската стра<strong>на</strong> секоја год<strong>и</strong><strong>на</strong> ќе<br />
се договара за сер<strong>и</strong>ја партнерск<strong>и</strong> цел<strong>и</strong> (PG) со цел <strong>во</strong>споставување <strong>на</strong> меѓусеб<strong>на</strong><br />
операт<strong>и</strong>вност <strong>на</strong> CAF со с<strong>и</strong>л<strong>и</strong>те <strong>на</strong> NATO, <strong>и</strong> што е уште попр<strong>и</strong>стапно, <strong>во</strong>споставување<br />
82
современ<strong>и</strong> структур<strong>и</strong>. PG не само што обезбедуваат јасн<strong>и</strong> <strong>на</strong>сок<strong>и</strong> за реформата <strong>на</strong><br />
одбра<strong>на</strong>та <strong>во</strong> Хрватска, туку <strong>и</strong> утврдуваат роков<strong>и</strong> за секоја цел. Б<strong>и</strong>дејќ<strong>и</strong> Хрватска е<br />
ст<strong>и</strong>г<strong>на</strong>та до оф<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>јалн<strong>и</strong>от статус <strong>на</strong> асп<strong>и</strong>рант за полноправно членст<strong>во</strong> <strong>во</strong> НАТО, за с<strong>и</strong>те<br />
мерк<strong>и</strong> <strong>на</strong> PARP <strong>и</strong> IPP се <strong>и</strong>нформ<strong>и</strong>ра Акц<strong>и</strong>ск<strong>и</strong>от план за членст<strong>во</strong> (MAP) <strong>на</strong> НАТО. Покрај<br />
тоа, експерт<strong>и</strong> <strong>на</strong> НАТО, како <strong>и</strong> б<strong>и</strong>латералн<strong>и</strong> м<strong>и</strong>с<strong>и</strong><strong>и</strong> од Обед<strong>и</strong>нетото Кралст<strong>во</strong>, САД <strong>и</strong> од<br />
Герман<strong>и</strong>ја се покануван<strong>и</strong> од хрватската влада за друг<strong>и</strong> многубројн<strong>и</strong> консултац<strong>и</strong><strong>и</strong>, м<strong>и</strong>с<strong>и</strong><strong>и</strong> <strong>и</strong><br />
работ<strong>и</strong>лн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>. Два експертск<strong>и</strong> т<strong>и</strong>ма <strong>на</strong> НАТО, еден за профес<strong>и</strong>о<strong>на</strong>лно пре<strong>на</strong>сочување <strong>и</strong><br />
преквал<strong>и</strong>ф<strong>и</strong>кац<strong>и</strong>ја <strong>на</strong> в<strong>и</strong>шокот <strong>во</strong>ен персо<strong>на</strong>л, а друг<strong>и</strong>от за конверз<strong>и</strong>ја <strong>на</strong> баз<strong>и</strong>те, оствар<strong>и</strong>ја<br />
комун<strong>и</strong>кац<strong>и</strong>ја <strong>и</strong> се срет<strong>на</strong>а со релевантн<strong>и</strong> членов<strong>и</strong> <strong>на</strong> хрватската стра<strong>на</strong>. 256 Експерт<strong>и</strong> <strong>на</strong><br />
НАТО беа <strong>и</strong>н<strong>во</strong>лв<strong>и</strong>ран<strong>и</strong> <strong>и</strong> <strong>во</strong> подготовката <strong>на</strong> Стратег<strong>и</strong>ск<strong>и</strong>от одбранбен преглед <strong>во</strong> 2005<br />
год<strong>и</strong><strong>на</strong>. Покрај тоа, хрватското MO потп<strong>и</strong>ша дого<strong>во</strong>р<strong>и</strong> за неколку акт<strong>и</strong>вност<strong>и</strong> согласно<br />
Прашк<strong>и</strong>те заложб<strong>и</strong> за способност (PCC). 257<br />
Изгледаше дека цел<strong>и</strong>от процес <strong>на</strong> реформата <strong>на</strong> одбра<strong>на</strong>та се <strong>на</strong>сочува преку работ<strong>и</strong>лн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>,<br />
заедн<strong>и</strong>чк<strong>и</strong> вежб<strong>и</strong> <strong>и</strong> консултац<strong>и</strong><strong>и</strong> со земј<strong>и</strong>те-членк<strong>и</strong> <strong>на</strong> НАТО <strong>на</strong> б<strong>и</strong>латерален <strong>и</strong> <strong>на</strong><br />
мулт<strong>и</strong>латерален <strong>на</strong>ч<strong>и</strong>н. Иако е тешко да се <strong>и</strong>змер<strong>и</strong> д<strong>и</strong>ректното вл<strong>и</strong>јан<strong>и</strong>е <strong>на</strong> НАТО врз<br />
секоја поед<strong>и</strong>неч<strong>на</strong> акт<strong>и</strong>вност <strong>во</strong> реформата <strong>на</strong> одбра<strong>на</strong>та <strong>на</strong> Хрватска, зголеме<strong>на</strong>та брз<strong>и</strong><strong>на</strong><br />
<strong>на</strong> ов<strong>и</strong>е реформ<strong>и</strong> <strong>и</strong> проме<strong>на</strong>та <strong>на</strong> одбранбен<strong>и</strong>те стратег<strong>и</strong><strong>и</strong>, задач<strong>и</strong> <strong>и</strong> капац<strong>и</strong>тет<strong>и</strong> оч<strong>и</strong>гледно е<br />
поврза<strong>на</strong> со обврск<strong>и</strong>те <strong>и</strong> роков<strong>и</strong>те утврден<strong>и</strong> од НАТО. Без опц<strong>и</strong>јата <strong>на</strong> членст<strong>во</strong>то <strong>на</strong><br />
НАТО <strong>и</strong> ЕУ <strong>и</strong> потенц<strong>и</strong>јалн<strong>и</strong>те доб<strong>и</strong>вк<strong>и</strong> што тоа може да г<strong>и</strong> донесе, хрватската влада не б<strong>и</strong><br />
ја <strong>и</strong>н<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>рала реформата <strong>на</strong> одбра<strong>на</strong>та со оваа д<strong>и</strong><strong>на</strong>м<strong>и</strong>ка. 258<br />
Пол<strong>и</strong>т<strong>и</strong>чко <strong>на</strong>сочување <strong>на</strong> реформата <strong>на</strong> одбра<strong>на</strong>та<br />
Хрватската арм<strong>и</strong>ја, како <strong>и</strong> друг<strong>и</strong>те државн<strong>и</strong> с<strong>и</strong>л<strong>и</strong> за безбедност, беа мошне<br />
<strong>и</strong>спол<strong>и</strong>т<strong>и</strong>з<strong>и</strong>ран<strong>и</strong> за време <strong>на</strong> <strong>во</strong>ј<strong>на</strong>та <strong>и</strong> по 1995 год<strong>и</strong><strong>на</strong> од стра<strong>на</strong> <strong>на</strong> реж<strong>и</strong>мот <strong>на</strong> Фрањо<br />
Туѓман. Со год<strong>и</strong>н<strong>и</strong> квал<strong>и</strong>ф<strong>и</strong>куван од Freedom House како "Делумно слободен", реж<strong>и</strong>мот <strong>на</strong><br />
Туѓман се распад<strong>на</strong> по неговата смрт <strong>и</strong> по првата проме<strong>на</strong> <strong>на</strong> владата <strong>на</strong> <strong>и</strong>збор<strong>и</strong>те <strong>во</strong> 2000<br />
год<strong>и</strong><strong>на</strong>. Туѓман, херојот <strong>на</strong> хрватската <strong>во</strong>ј<strong>на</strong> прот<strong>и</strong>в Срб<strong>и</strong>те од Кра<strong>и</strong><strong>на</strong>, секогаш<br />
поддржуваше с<strong>и</strong>лн<strong>и</strong> CAF, <strong>и</strong> според тоа Генералштабот <strong>на</strong> CAF успешно одб<strong>и</strong>ваше каква<br />
б<strong>и</strong>ло реформа за еден подолг пер<strong>и</strong>од. 259 Сепак, Хрватска <strong>во</strong>веде разл<strong>и</strong>чн<strong>и</strong><br />
83
<strong>и</strong>нст<strong>и</strong>туц<strong>и</strong>о<strong>на</strong>лн<strong>и</strong> мерк<strong>и</strong> за да гарант<strong>и</strong>ра ц<strong>и</strong>в<strong>и</strong>лен <strong>на</strong>дзор <strong>и</strong> демократска контрола <strong>на</strong><br />
арм<strong>и</strong>јата.<br />
Парламентарен <strong>и</strong> ц<strong>и</strong>в<strong>и</strong>лен <strong>на</strong>дзор 260<br />
Врз основа <strong>на</strong> Законот за одбра<strong>на</strong> <strong>и</strong> Законот за служб<strong>и</strong> за безбедност, хрватск<strong>и</strong>от<br />
парламент <strong>и</strong>ма овластување да решава за главн<strong>и</strong>те прашања <strong>на</strong> одбра<strong>на</strong>та, како <strong>и</strong> за<br />
општ<strong>и</strong>от <strong>на</strong>дзор <strong>на</strong> с<strong>и</strong>л<strong>и</strong>те за безбедност вклучувајќ<strong>и</strong> г<strong>и</strong> <strong>и</strong> CAF. 261 Неговата Парламентар<strong>на</strong><br />
ком<strong>и</strong>с<strong>и</strong>ја за в<strong>на</strong>треш<strong>на</strong> пол<strong>и</strong>т<strong>и</strong>ка <strong>и</strong> <strong>на</strong>ц<strong>и</strong>о<strong>на</strong>л<strong>на</strong> безбедност може да г<strong>и</strong> св<strong>и</strong>ка<br />
функц<strong>и</strong>онер<strong>и</strong>те од CAF зарад<strong>и</strong> сослушување, како <strong>и</strong> да врш<strong>и</strong> евалуац<strong>и</strong>ја <strong>на</strong> с<strong>и</strong>те<br />
ф<strong>и</strong><strong>на</strong>нс<strong>и</strong>ск<strong>и</strong> <strong>и</strong> матер<strong>и</strong>јалн<strong>и</strong> прашања <strong>на</strong> CAF <strong>и</strong> <strong>на</strong> друг<strong>и</strong>те безбедносн<strong>и</strong> служб<strong>и</strong>. Исто така,<br />
<strong>во</strong>споставувањето <strong>на</strong> Советот за <strong>на</strong>дзор <strong>на</strong> служб<strong>и</strong>те за безбедност (COSS) <strong>во</strong> 2003 год<strong>и</strong><strong>на</strong>,<br />
кој се состоеше од седумм<strong>и</strong><strong>на</strong> незав<strong>и</strong>сн<strong>и</strong> експерт<strong>и</strong> беше пр<strong>и</strong>фатен со акламац<strong>и</strong>ја.<br />
Членов<strong>и</strong>те <strong>на</strong> COSS <strong>и</strong>маат пра<strong>во</strong> <strong>на</strong> пр<strong>и</strong>стап до <strong>и</strong>звешта<strong>и</strong>те од безбедносн<strong>и</strong>те служб<strong>и</strong> <strong>и</strong><br />
н<strong>и</strong>вн<strong>и</strong>от односен персо<strong>на</strong>л, ко<strong>и</strong> може да г<strong>и</strong> св<strong>и</strong>кува <strong>на</strong> сослушување. 262 Иако <strong>и</strong>згледа дека<br />
орган<strong>и</strong>зац<strong>и</strong>јата е задо<strong>во</strong>л<strong>и</strong>тел<strong>на</strong> <strong>и</strong> сл<strong>и</strong>ч<strong>на</strong> <strong>на</strong> друг<strong>и</strong>те мерк<strong>и</strong> за <strong>на</strong>дзор ко<strong>и</strong> се пр<strong>и</strong>менуваат<br />
<strong>во</strong> европск<strong>и</strong>те земј<strong>и</strong>, реалноста кажува по<strong>и</strong><strong>на</strong>ку. Во хрватск<strong>и</strong>от парламент посто<strong>и</strong> општ<br />
недост<strong>и</strong>г <strong>на</strong> ц<strong>и</strong>в<strong>и</strong>л<strong>на</strong> експерт<strong>и</strong>за за <strong>во</strong>ен<strong>и</strong> <strong>и</strong> за безбедносн<strong>и</strong> прашања. Порад<strong>и</strong><br />
огран<strong>и</strong>чувањето <strong>на</strong> чет<strong>и</strong>р<strong>и</strong>год<strong>и</strong>шен мандат, парламентарц<strong>и</strong>те <strong>во</strong> Ком<strong>и</strong>с<strong>и</strong>јата тешко можат<br />
да го <strong>и</strong>зградат о<strong>во</strong>ј капац<strong>и</strong>тет до<strong>во</strong>лно адекватно за да <strong>и</strong>звршат каква б<strong>и</strong>ло функц<strong>и</strong>ја <strong>на</strong><br />
сер<strong>и</strong>озен <strong>на</strong>дзор <strong>и</strong> контрола. 263 Ова важ<strong>и</strong> <strong>и</strong> за невлад<strong>и</strong>н<strong>и</strong>те орган<strong>и</strong>зац<strong>и</strong><strong>и</strong> <strong>и</strong> за<br />
<strong>и</strong>стражувачката заедн<strong>и</strong>ца <strong>во</strong> Хрватска, каде што <strong>во</strong> моментот нема до<strong>во</strong>лно експерт<strong>и</strong>за за<br />
прашањата <strong>на</strong> безбедноста. 264 Што се однесува до COSS, не само што претседателот <strong>на</strong><br />
о<strong>во</strong>ј совет, поз<strong>на</strong>т академск<strong>и</strong> експерт за одбранбен<strong>и</strong> <strong>и</strong> безбедносн<strong>и</strong> прашања неодам<strong>на</strong><br />
поднесе оставка од функц<strong>и</strong>јата, туку <strong>и</strong>згледа дека М<strong>и</strong>н<strong>и</strong>стерст<strong>во</strong>то за одбра<strong>на</strong> <strong>и</strong><br />
Генералштабот сè уште се колебаат да го обезбедат о<strong>во</strong>ј форум со баран<strong>и</strong>те документ<strong>и</strong>.<br />
Неодамнешен пр<strong>и</strong>мер <strong>на</strong> о<strong>во</strong>ј проблем е еден скандал поврзан со обв<strong>и</strong>нен<strong>и</strong>е за с<strong>и</strong>лување <strong>и</strong><br />
сексуално малтрет<strong>и</strong>рање <strong>во</strong> CAF, б<strong>и</strong>дејќ<strong>и</strong> резултат<strong>и</strong>те <strong>на</strong> <strong>во</strong>е<strong>на</strong>та <strong>и</strong>страга н<strong>и</strong>ту беа јавно<br />
обелоденет<strong>и</strong>, н<strong>и</strong>ту пак тој беше предаден <strong>на</strong> однос<strong>на</strong>та Парламентар<strong>на</strong> ком<strong>и</strong>с<strong>и</strong>ја <strong>и</strong>л<strong>и</strong> <strong>на</strong><br />
COSS. Во ноемвр<strong>и</strong> 2004 год<strong>и</strong><strong>на</strong>, MO <strong>на</strong>ред<strong>и</strong> <strong>и</strong>страга <strong>во</strong> однос <strong>на</strong> тврдењата <strong>на</strong>правен<strong>и</strong> од<br />
ед<strong>на</strong> група за човеков<strong>и</strong> права <strong>во</strong> однос <strong>на</strong> сексуалното малтрет<strong>и</strong>рање <strong>во</strong> CAF. Оттогаш,<br />
М<strong>и</strong>н<strong>и</strong>стерст<strong>во</strong>то го м<strong>и</strong>н<strong>и</strong>м<strong>и</strong>з<strong>и</strong>ра з<strong>на</strong>чењето <strong>на</strong> тврдењата. Скандалот <strong>и</strong>збув<strong>на</strong> кога друга<br />
невлад<strong>и</strong><strong>на</strong> група <strong>и</strong>лезе <strong>во</strong> јавност со пр<strong>и</strong>казн<strong>и</strong> за сексуално малтрет<strong>и</strong>рање <strong>и</strong> с<strong>и</strong>лување <strong>на</strong><br />
84
регрут<strong>и</strong> уште <strong>во</strong> 2000 год<strong>и</strong><strong>на</strong>. Информац<strong>и</strong>јата дојде од тројца оф<strong>и</strong>цер<strong>и</strong> <strong>и</strong> <strong>и</strong>н<strong>во</strong>лв<strong>и</strong>раше<br />
десетт<strong>и</strong><strong>на</strong> случа<strong>и</strong>. 265 Исто така, случајот со Готов<strong>и</strong><strong>на</strong> дого време покажуваше недост<strong>и</strong>г <strong>на</strong><br />
ц<strong>и</strong>в<strong>и</strong>л<strong>на</strong> контрола <strong>на</strong>д с<strong>и</strong>те безбедносн<strong>и</strong> служб<strong>и</strong> <strong>во</strong> Хрватска, како <strong>и</strong> постојано <strong>на</strong>следст<strong>во</strong><br />
<strong>на</strong> мреж<strong>и</strong> <strong>на</strong> реж<strong>и</strong>мот <strong>на</strong> Туѓман. 266<br />
Поделба <strong>на</strong> контролата <strong>на</strong>д CAF<br />
Акумул<strong>и</strong>ра<strong>на</strong> за време <strong>на</strong> полуавтор<strong>и</strong>тарн<strong>и</strong>от реж<strong>и</strong>м <strong>на</strong> Туѓман, претседателот <strong>на</strong> Хрватска<br />
<strong>и</strong>ма с<strong>и</strong>л<strong>на</strong> устав<strong>на</strong> функц<strong>и</strong>ја како оф<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>јален командант <strong>на</strong> CAF. Тој е претседавач <strong>на</strong><br />
Заедн<strong>и</strong>чк<strong>и</strong>от ком<strong>и</strong>тет за <strong>на</strong>ц<strong>и</strong>о<strong>на</strong>л<strong>на</strong> безбедност (JNSC) кој г<strong>и</strong> вклучува, меѓу друг<strong>и</strong>те, <strong>и</strong><br />
прем<strong>и</strong>ерот <strong>и</strong> м<strong>и</strong>н<strong>и</strong>стерот за одбра<strong>на</strong>. Иако овластувањата <strong>на</strong> претседателот се <strong>на</strong>мален<strong>и</strong> од<br />
стра<strong>на</strong> <strong>на</strong> сегашн<strong>и</strong>от претседател Мес<strong>и</strong>ќ, неко<strong>и</strong> област<strong>и</strong> <strong>на</strong> потенц<strong>и</strong>јален конфл<strong>и</strong>кт меѓу<br />
претседателската функц<strong>и</strong>ја <strong>и</strong> владата <strong>и</strong>л<strong>и</strong> MO остануваат. 267 Иако м<strong>и</strong>н<strong>и</strong>стерот за одбра<strong>на</strong><br />
г<strong>и</strong> контрол<strong>и</strong>ра <strong>во</strong>ен<strong>и</strong>те <strong>и</strong>нст<strong>и</strong>туц<strong>и</strong><strong>и</strong>, буџетот <strong>и</strong> процесот <strong>на</strong> план<strong>и</strong>рање, стратег<strong>и</strong>ск<strong>и</strong>те<br />
одлук<strong>и</strong> треба да се носат со консензус од стра<strong>на</strong> <strong>на</strong> претседателот, прем<strong>и</strong>ерот <strong>и</strong> JNSC.<br />
Иако сегаш<strong>на</strong>та орган<strong>и</strong>зац<strong>и</strong>ја <strong>и</strong>згледа разумно <strong>и</strong>збаланс<strong>и</strong>ра<strong>на</strong>, таа б<strong>и</strong> можела да доведе до<br />
конфуз<strong>и</strong>ја <strong>во</strong> случајот <strong>на</strong> <strong>на</strong>пад <strong>и</strong>л<strong>и</strong> <strong>на</strong> <strong>во</strong>нред<strong>на</strong> состојба. 268 Меѓутоа, постојан<strong>и</strong>те<br />
д<strong>и</strong>скус<strong>и</strong><strong>и</strong> <strong>во</strong> однос <strong>на</strong> компетенц<strong>и</strong><strong>и</strong>те <strong>на</strong> претседателот <strong>и</strong> <strong>на</strong> прем<strong>и</strong>ерот <strong>на</strong>д секторот за<br />
одбра<strong>на</strong> ја <strong>на</strong>мал<strong>и</strong>ја еф<strong>и</strong>касноста <strong>на</strong> демократската контрола <strong>на</strong>д CAF <strong>и</strong> <strong>на</strong>д друг<strong>и</strong>те<br />
агенц<strong>и</strong><strong>и</strong> за безбедност. 269 Инст<strong>и</strong>туц<strong>и</strong>о<strong>на</strong>л<strong>на</strong> орган<strong>и</strong>зац<strong>и</strong>ја со с<strong>и</strong>лен претседател често пат<strong>и</strong><br />
доведува до проблем<strong>и</strong> со поделбата <strong>на</strong> контролата <strong>на</strong>д оружен<strong>и</strong>те с<strong>и</strong>л<strong>и</strong>, што е заедн<strong>и</strong>чк<strong>и</strong><br />
проблем <strong>во</strong> реч<strong>и</strong>с<strong>и</strong> с<strong>и</strong>те републ<strong>и</strong>к<strong>и</strong> <strong>на</strong> поранеш<strong>на</strong> Југослав<strong>и</strong>ја. Иако <strong>во</strong> Македон<strong>и</strong>ја тоа е<br />
помалку <strong>и</strong>зразено прашање б<strong>и</strong>дејќ<strong>и</strong> претседателот <strong>и</strong> прем<strong>и</strong>ерот се од <strong>и</strong>ста пол<strong>и</strong>т<strong>и</strong>чка<br />
парт<strong>и</strong>ја, <strong>во</strong> Албан<strong>и</strong>ја <strong>и</strong> <strong>во</strong> Хрватска тоа често до з<strong>на</strong>ч<strong>и</strong>телно з<strong>на</strong>чаен степен се меша со<br />
процесот <strong>на</strong> реформа <strong>на</strong> одбра<strong>на</strong>та.<br />
Воопшто кажано, <strong>во</strong>ен<strong>и</strong>те реформ<strong>и</strong> <strong>во</strong> Хрватска веќе се вграден<strong>и</strong> <strong>во</strong> добро разв<strong>и</strong>ен<strong>и</strong>те<br />
демократск<strong>и</strong> структур<strong>и</strong> <strong>и</strong> култур<strong>и</strong> <strong>и</strong> <strong>во</strong> брзо растечката економ<strong>и</strong>ја. По две демократск<strong>и</strong><br />
промен<strong>и</strong> преку редовн<strong>и</strong> <strong>и</strong>збор<strong>и</strong>, Freedom House по 2000 год<strong>и</strong><strong>на</strong> ја ранг<strong>и</strong>ра Хрватска како<br />
"слобод<strong>на</strong>". Исто така, според Бертелсманов<strong>и</strong>от <strong>и</strong>ндекс <strong>на</strong> трансформац<strong>и</strong>ја (Bertelsmann<br />
Transformation Index) земјата се смета за консол<strong>и</strong>д<strong>и</strong>ра<strong>на</strong> <strong>и</strong> демократска пазар<strong>на</strong> економ<strong>и</strong>ја,<br />
што е з<strong>на</strong>чајно кога ќе се според<strong>и</strong> со случајот <strong>на</strong> Албан<strong>и</strong>ја <strong>и</strong> <strong>на</strong> Македон<strong>и</strong>ја. 270 Иако<br />
демонстрац<strong>и</strong><strong>и</strong>те за поддршка <strong>на</strong> Готов<strong>и</strong><strong>на</strong> <strong>во</strong> Задар <strong>и</strong> <strong>во</strong> друг<strong>и</strong> крајбрежн<strong>и</strong> градов<strong>и</strong> <strong>во</strong><br />
85
декемвр<strong>и</strong> 2005 год<strong>и</strong><strong>на</strong> покажаа дека <strong>во</strong> Хрватска сè уште посто<strong>и</strong> едно <strong>на</strong>ц<strong>и</strong>о<strong>на</strong>л<strong>и</strong>ст<strong>и</strong>чко<br />
малц<strong>и</strong>нст<strong>во</strong>, мноз<strong>и</strong>нст<strong>во</strong>то од Владата го поддржа трансферот <strong>на</strong> Готов<strong>и</strong><strong>на</strong> <strong>во</strong> Хаг.<br />
Де<strong>на</strong>ц<strong>и</strong>о<strong>на</strong>л<strong>и</strong>зац<strong>и</strong>јата <strong>на</strong> хрватската пол<strong>и</strong>т<strong>и</strong>ка по смртта <strong>на</strong> Туѓман деф<strong>и</strong>н<strong>и</strong>т<strong>и</strong>вно <strong>и</strong>ма с<strong>и</strong>лно<br />
вл<strong>и</strong>јан<strong>и</strong>е <strong>на</strong> де<strong>на</strong>ц<strong>и</strong>о<strong>на</strong>л<strong>и</strong>зац<strong>и</strong>јата <strong>на</strong> CAF <strong>и</strong> <strong>на</strong> подобрувањето <strong>на</strong> ц<strong>и</strong>в<strong>и</strong>л<strong>на</strong>та <strong>и</strong> <strong>на</strong><br />
демократската контрола.<br />
Конверз<strong>и</strong>ја <strong>на</strong> одбра<strong>на</strong>та<br />
Намалување <strong>на</strong> арм<strong>и</strong>јата <strong>и</strong> профес<strong>и</strong>о<strong>на</strong>лно пре<strong>на</strong>сочување <strong>во</strong> Хрватска: Програма SPECTRA<br />
Сл<strong>и</strong>чно <strong>на</strong> с<strong>и</strong>туац<strong>и</strong>јата <strong>во</strong> Срб<strong>и</strong>ја <strong>и</strong> Цр<strong>на</strong> Гора, владата <strong>на</strong> Хрватска треба да реш<strong>и</strong>—главно<br />
порад<strong>и</strong> буџетск<strong>и</strong> пр<strong>и</strong>ч<strong>и</strong>н<strong>и</strong>—да г<strong>и</strong> <strong>на</strong>мал<strong>и</strong> <strong>и</strong> реструкту<strong>и</strong>ра с<strong>во</strong><strong>и</strong>те оружен<strong>и</strong> с<strong>и</strong>л<strong>и</strong> без пр<strong>и</strong>тоа<br />
да <strong>и</strong>ма какв<strong>и</strong> б<strong>и</strong>ло стратег<strong>и</strong>ск<strong>и</strong> документ<strong>и</strong> <strong>во</strong> с<strong>и</strong>ла за да се определат <strong>и</strong>дн<strong>и</strong>те задач<strong>и</strong> <strong>и</strong> со<br />
н<strong>и</strong>в поврза<strong>на</strong>та с<strong>и</strong>ла <strong>и</strong> структура <strong>на</strong> CAF. Покрај буџетск<strong>и</strong>те пр<strong>и</strong>ч<strong>и</strong>н<strong>и</strong>, одложувањето <strong>на</strong><br />
разгледувањето <strong>на</strong> потреб<strong>и</strong>те од <strong>на</strong>малување <strong>на</strong> оружен<strong>и</strong>те с<strong>и</strong>л<strong>и</strong> беше пред<strong>и</strong>зв<strong>и</strong>кано <strong>и</strong> од<br />
жестокото спрот<strong>и</strong>вставување <strong>и</strong> колебл<strong>и</strong><strong>во</strong>ста кон процесот <strong>на</strong> <strong>на</strong>малување од стра<strong>на</strong> <strong>на</strong><br />
сам<strong>и</strong>те CAF, како <strong>и</strong> од здружен<strong>и</strong>јата <strong>на</strong> <strong>во</strong>ен<strong>и</strong>те ветеран<strong>и</strong>. 271<br />
Како што е споме<strong>на</strong>то погоре, хрватската влада еден подолг пер<strong>и</strong>од немаше јас<strong>на</strong><br />
стратег<strong>и</strong>ја за реструкту<strong>и</strong>рање <strong>и</strong> <strong>на</strong>малување <strong>на</strong> хрватск<strong>и</strong>те оружен<strong>и</strong> с<strong>и</strong>л<strong>и</strong>. За време <strong>на</strong><br />
реж<strong>и</strong>мот <strong>на</strong> Туѓман не постоеше посебен <strong>и</strong>нтерес за тоа прашање. CAF, заедно со друг<strong>и</strong>те<br />
с<strong>и</strong>л<strong>и</strong> за безбедност, форм<strong>и</strong>раа з<strong>на</strong>чај<strong>на</strong> база <strong>на</strong> моќ за реж<strong>и</strong>мот, <strong>и</strong> дур<strong>и</strong> <strong>и</strong> по 2000 год<strong>и</strong><strong>на</strong>,<br />
оф<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>јалн<strong>и</strong>те л<strong>и</strong>ца оста<strong>на</strong>а колебл<strong>и</strong>в<strong>и</strong> <strong>во</strong> однос <strong>на</strong> <strong>и</strong>дејата за <strong>на</strong>малување порад<strong>и</strong> јавн<strong>и</strong>от <strong>и</strong><br />
в<strong>на</strong>трешн<strong>и</strong>от пр<strong>и</strong>т<strong>и</strong>сок. 272 Кон оваа тенденц<strong>и</strong>ја пр<strong>и</strong>донесе <strong>и</strong> доцнењето <strong>на</strong> Нац<strong>и</strong>о<strong>на</strong>л<strong>на</strong>та<br />
безбеднос<strong>на</strong> стратег<strong>и</strong>ја <strong>и</strong> <strong>на</strong> Одбранбе<strong>на</strong>та стратег<strong>и</strong>ја<br />
Сепак, раз<strong>во</strong>јот <strong>на</strong> програма за <strong>на</strong>малување, преквал<strong>и</strong>ф<strong>и</strong>кац<strong>и</strong>ја <strong>и</strong> ре<strong>и</strong>нтеграц<strong>и</strong>ја за в<strong>и</strong>шокот<br />
<strong>во</strong>ен персо<strong>на</strong>л <strong>на</strong> CAF беше <strong>и</strong>н<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>ран кон крајот <strong>на</strong> 2001 год<strong>и</strong><strong>на</strong> врз основа <strong>на</strong> Програмата<br />
за акт<strong>и</strong>вност <strong>на</strong> хрватската влада за пер<strong>и</strong>одот 2000-2004 год<strong>и</strong><strong>на</strong>. Прв<strong>и</strong>от <strong>на</strong>црт <strong>на</strong> предлогпроектот<br />
беше објавен <strong>во</strong> мај 2002 год<strong>и</strong><strong>на</strong>, завршн<strong>и</strong>от <strong>на</strong>црт беше одобрен од Владата <strong>на</strong><br />
Хрватска <strong>на</strong> 3 октовмр<strong>и</strong> 2002 год<strong>и</strong><strong>на</strong> <strong>и</strong> <strong>во</strong> 2003 год<strong>и</strong><strong>на</strong> беше <strong>во</strong>споставе<strong>на</strong> Програмата за<br />
гр<strong>и</strong>жа за отпуштен<strong>и</strong>те <strong>во</strong>ен<strong>и</strong> л<strong>и</strong>за <strong>и</strong> транз<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>ја (SPECTRA), пр<strong>и</strong> што прв<strong>и</strong>от т<strong>и</strong>м <strong>во</strong><br />
86
рамк<strong>и</strong>те <strong>на</strong> проектот поч<strong>на</strong> да робот<strong>и</strong> <strong>во</strong> мај, а друг<strong>и</strong>те два <strong>во</strong> септемвр<strong>и</strong> 2003 год<strong>и</strong><strong>на</strong>. 273<br />
Како посеб<strong>на</strong> ед<strong>и</strong>н<strong>и</strong>ца <strong>на</strong> М<strong>и</strong>н<strong>и</strong>стерст<strong>во</strong>то за одбра<strong>на</strong> <strong>во</strong> Загреб беше <strong>во</strong>споставен Одделот<br />
за транз<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>ја, коорд<strong>и</strong><strong>на</strong>т<strong>и</strong>вно тело за програмата.<br />
Цел<strong>на</strong> група<br />
Глав<strong>на</strong> цел <strong>на</strong> програмата SPECTRA е поддршка <strong>на</strong> персо<strong>на</strong>лот <strong>на</strong> хрватск<strong>и</strong>те оружен<strong>и</strong><br />
с<strong>и</strong>л<strong>и</strong> отпуштен<strong>и</strong> од 2002 год<strong>и</strong><strong>на</strong> до денес. Иако н<strong>и</strong>вн<strong>и</strong>от главен пр<strong>и</strong>од кон <strong>на</strong>малувањето<br />
<strong>на</strong> арм<strong>и</strong>јата треба да б<strong>и</strong>де добро<strong>во</strong>лен процес, голем<strong>и</strong>от број пр<strong>и</strong>падн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong> <strong>на</strong> персо<strong>на</strong>лот<br />
ко<strong>и</strong> се ослободен<strong>и</strong> од должноста ја <strong>на</strong>метнува потребата дека неко<strong>и</strong> можеб<strong>и</strong> треба да б<strong>и</strong>дат<br />
пр<strong>и</strong>нуден<strong>и</strong> да зам<strong>и</strong><strong>на</strong>т не по с<strong>во</strong>ја <strong>во</strong>лја. Проектот SPECTRA прв<strong>и</strong>чно предв<strong>и</strong>дуваше<br />
11.000 членов<strong>и</strong> <strong>на</strong> CAF како технолошк<strong>и</strong> в<strong>и</strong>шок до крајот <strong>на</strong> 2006 год<strong>и</strong><strong>на</strong>. 274 Меѓутоа,<br />
план<strong>и</strong>ран<strong>и</strong>от број од 3.286 л<strong>и</strong>ца за отпуштање <strong>во</strong> 2002 год<strong>и</strong><strong>на</strong> се зголем<strong>и</strong> <strong>на</strong> <strong>на</strong>д 8.000. 275<br />
Сè <strong>на</strong> сè, Одделот за транз<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>ја (TO) рег<strong>и</strong>стр<strong>и</strong>ра 14.632 л<strong>и</strong>ца ослободен<strong>и</strong> од должност до<br />
крајот <strong>на</strong> 2005 год<strong>и</strong><strong>на</strong>. Со новата одлука <strong>во</strong> Стратег<strong>и</strong>ск<strong>и</strong>от одбранбен преглед (SDR) за<br />
<strong>на</strong>малување <strong>на</strong> оружен<strong>и</strong>те с<strong>и</strong>л<strong>и</strong> <strong>на</strong> персо<strong>на</strong>л од 16.000 пр<strong>и</strong>падн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>, ќе се зголем<strong>и</strong> <strong>и</strong> бројот<br />
<strong>на</strong> поед<strong>и</strong>нц<strong>и</strong>те ко<strong>и</strong> <strong>и</strong>маат пра<strong>во</strong> <strong>на</strong> помош преку SPECTRA. Споредувајќ<strong>и</strong> г<strong>и</strong> проекц<strong>и</strong><strong>и</strong>те<br />
<strong>на</strong> персо<strong>на</strong>лот <strong>во</strong> прв<strong>и</strong>чн<strong>и</strong>от документ <strong>на</strong> SPECTRA од 2002 год<strong>и</strong><strong>на</strong> со сегашн<strong>и</strong>те бројк<strong>и</strong><br />
обезбеден<strong>и</strong> од TO, <strong>и</strong>згледа дека <strong>и</strong>ма неко<strong>и</strong> нерегуларност<strong>и</strong>. Дур<strong>и</strong> <strong>и</strong> броев<strong>и</strong>те <strong>на</strong> факт<strong>и</strong>чката<br />
голем<strong>и</strong><strong>на</strong> <strong>на</strong> CAF <strong>во</strong> 2002 <strong>и</strong> <strong>во</strong> 2003 год<strong>и</strong><strong>на</strong> се сменет<strong>и</strong> <strong>во</strong> сегашн<strong>и</strong>те документ<strong>и</strong>. Хрватска<br />
сега, кон крајот <strong>на</strong> 2005 год<strong>и</strong><strong>на</strong> веќе ст<strong>и</strong>г<strong>на</strong> до бројката од 19.520 л<strong>и</strong>ца која беше<br />
предв<strong>и</strong>де<strong>на</strong> за 2006 год<strong>и</strong><strong>на</strong>.<br />
Табела 16: Проекц<strong>и</strong>ја <strong>на</strong> бројот <strong>на</strong> персо<strong>на</strong>лот <strong>на</strong> CAF <strong>и</strong> бројот <strong>на</strong> персо<strong>на</strong>лот кој ќе б<strong>и</strong>де<br />
отпуштен од 2002–2005 год<strong>и</strong><strong>на</strong><br />
Год<strong>и</strong><strong>на</strong> 2002 2003 2004 2005<br />
Почет<strong>на</strong> голем<strong>и</strong><strong>на</strong> 40.714 31.936 27.864 23.742<br />
Орган<strong>и</strong>зац<strong>и</strong>ско отпуштање 2.117 0 0 0<br />
Број <strong>на</strong> пенз<strong>и</strong>он<strong>и</strong>ран<strong>и</strong> л<strong>и</strong>ца 2.998 490 615 790<br />
Друг<strong>и</strong> форм<strong>и</strong> <strong>на</strong> пр<strong>и</strong>родно одлевање 663 582 507 432<br />
Отпуштање <strong>на</strong> в<strong>и</strong>шокот персо<strong>на</strong>л 3.000 3.000 3.000 3.000<br />
Вкупно год<strong>и</strong>шно отпуштање 8.778 4.072 4.122 4.222<br />
87
Краен број 31.936 27.864 23.742 19.520<br />
Из<strong>во</strong>р: Презентац<strong>и</strong>ја <strong>на</strong> SPECTRA <strong>во</strong> Меѓу<strong>на</strong>родн<strong>и</strong>от центар за конверз<strong>и</strong>ја <strong>во</strong> Бон,<br />
декемвр<strong>и</strong> 2005 год.<br />
Од ов<strong>и</strong>е 14.632 276 , <strong>на</strong>д 9.000 л<strong>и</strong>ца доб<strong>и</strong>ле пока<strong>на</strong> од SPECTRA да ја потврдат с<strong>во</strong>јата<br />
квал<strong>и</strong>ф<strong>и</strong>куваност за помош. До крајот <strong>на</strong> 2005 год<strong>и</strong><strong>на</strong>, 2.100 поед<strong>и</strong>нц<strong>и</strong> доб<strong>и</strong>ле помош од<br />
SPECTRA. 277 Порад<strong>и</strong> нејз<strong>и</strong>н<strong>и</strong>те буџетск<strong>и</strong> <strong>и</strong> структурн<strong>и</strong> огран<strong>и</strong>чувања, SPECTRA е <strong>во</strong><br />
можност да помогне само <strong>на</strong> 800–1.000 отпуштен<strong>и</strong> пр<strong>и</strong>падн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong> <strong>на</strong> <strong>во</strong>ен<strong>и</strong>от персо<strong>на</strong>л<br />
год<strong>и</strong>шно. Според тоа, план<strong>и</strong>ра<strong>на</strong>та поддршка <strong>на</strong> неко<strong>и</strong> <strong>во</strong>ен<strong>и</strong> ветеран<strong>и</strong> <strong>и</strong> <strong>и</strong>нвал<strong>и</strong>д<strong>и</strong> <strong>во</strong><br />
рамк<strong>и</strong>те <strong>на</strong> програмата <strong>во</strong> моментов е оставе<strong>на</strong> <strong>на</strong> друг<strong>и</strong> влад<strong>и</strong>н<strong>и</strong> <strong>и</strong>н<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>јат<strong>и</strong>в<strong>и</strong> <strong>и</strong> <strong>на</strong> проект<strong>и</strong><br />
<strong>на</strong> здружен<strong>и</strong>јата <strong>на</strong> <strong>во</strong>ен<strong>и</strong>те ветеран<strong>и</strong>. Воопшто, повеќето од отпуштен<strong>и</strong>те л<strong>и</strong>ца <strong>и</strong>л<strong>и</strong> ја<br />
пр<strong>и</strong>фат<strong>и</strong>ле опц<strong>и</strong>јата за предвремено пенз<strong>и</strong>он<strong>и</strong>рање <strong>и</strong>л<strong>и</strong> за <strong>и</strong>сплата <strong>на</strong> отпремн<strong>и</strong><strong>на</strong>, што го<br />
поставува општото прашање дал<strong>и</strong> <strong>во</strong> Хрватска <strong>на</strong>в<strong>и</strong>ст<strong>и</strong><strong>на</strong> беше потреб<strong>на</strong> ед<strong>на</strong> в<strong>и</strong>соко<br />
соф<strong>и</strong>ст<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>ра<strong>на</strong> програма за прераспределба. 278<br />
Пра<strong>во</strong>то <strong>на</strong> поддршка од SPECTRA за реч<strong>и</strong>с<strong>и</strong> с<strong>и</strong>те отпуштен<strong>и</strong> л<strong>и</strong>ца како <strong>и</strong> немањето<br />
кр<strong>и</strong>тер<strong>и</strong>ум<strong>и</strong> да се одред<strong>и</strong> кој треба да ја продолж<strong>и</strong> службата <strong>во</strong> CAF, е мошне кр<strong>и</strong>т<strong>и</strong>кувано<br />
прашање. Неко<strong>и</strong> пр<strong>и</strong>падн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong> <strong>на</strong> <strong>во</strong>ен<strong>и</strong>от персо<strong>на</strong>л не б<strong>и</strong> требало да б<strong>и</strong>дат охрабруван<strong>и</strong> да<br />
зам<strong>и</strong><strong>на</strong>т од CAF преку по<strong>во</strong>лност<strong>и</strong>те што г<strong>и</strong> нуд<strong>и</strong> SPECTRA. 279 Особено за време <strong>на</strong> прв<strong>и</strong>те<br />
год<strong>и</strong>н<strong>и</strong> од <strong>на</strong>малувањето <strong>и</strong> од спроведувањето <strong>на</strong> SPECTRA, проценк<strong>и</strong>те покажуваат дека<br />
околу 10–15 отсто од персо<strong>на</strong>лот кој ја <strong>на</strong>пушт<strong>и</strong>л службата се в<strong>и</strong>соко образован<strong>и</strong> л<strong>и</strong>ца,<br />
додека неко<strong>и</strong> дур<strong>и</strong> <strong>и</strong>маат пом<strong>и</strong><strong>на</strong>то обука <strong>во</strong> <strong>во</strong>ен<strong>и</strong> <strong>и</strong>нст<strong>и</strong>тут<strong>и</strong> <strong>на</strong> партнерск<strong>и</strong> држав<strong>и</strong> <strong>на</strong><br />
НАТО. Споме<strong>на</strong>тото р<strong>и</strong>валст<strong>во</strong> меѓу стар<strong>и</strong>те „необразован<strong>и</strong> <strong>во</strong>ен<strong>и</strong> херо<strong>и</strong>“ <strong>и</strong> млад<strong>и</strong>те<br />
оф<strong>и</strong>цер<strong>и</strong> со з<strong>на</strong>ење <strong>на</strong> странск<strong>и</strong> јаз<strong>и</strong>ц<strong>и</strong> <strong>и</strong> со обука <strong>во</strong> НАТО доведе до определен<strong>и</strong><br />
фрустрац<strong>и</strong><strong>и</strong> за втор<strong>и</strong>те, б<strong>и</strong>дејќ<strong>и</strong> млад<strong>и</strong>те оф<strong>и</strong>цер<strong>и</strong> се соочуваат со тешкот<strong>и</strong><strong>и</strong> пр<strong>и</strong><br />
„<strong>и</strong>скачувањето <strong>на</strong> скал<strong>и</strong>лото“ <strong>на</strong>спрот<strong>и</strong> тоа што доб<strong>и</strong>ле дополн<strong>и</strong>тел<strong>на</strong> обука за <strong>и</strong>дн<strong>и</strong>те<br />
меѓуоперат<strong>и</strong>вн<strong>и</strong> задач<strong>и</strong> со НАТО. 280 М<strong>и</strong>н<strong>и</strong>стерст<strong>во</strong>то за одбра<strong>на</strong> го нег<strong>и</strong>ра ова тврдење,<br />
<strong>и</strong>ако резултат<strong>и</strong>те од ед<strong>на</strong> анкета <strong>на</strong> Меѓу<strong>на</strong>род<strong>на</strong>та орган<strong>и</strong>зац<strong>и</strong>ја за м<strong>и</strong>грац<strong>и</strong>ја (IOM), се<br />
ч<strong>и</strong>н<strong>и</strong>, го поткрепуваат. Посто<strong>и</strong> веројатност образован<strong>и</strong>те пр<strong>и</strong>падн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong> <strong>на</strong> оружен<strong>и</strong>те с<strong>и</strong>л<strong>и</strong><br />
да се поподготвен<strong>и</strong> за добро<strong>во</strong>лно <strong>на</strong>пуштање <strong>на</strong> арм<strong>и</strong>јата <strong>и</strong> за последовател<strong>на</strong> помош од<br />
SPECTRA б<strong>и</strong>дејќ<strong>и</strong> н<strong>и</strong>вн<strong>и</strong>те шанс<strong>и</strong> <strong>и</strong> можност<strong>и</strong> <strong>на</strong> сегашн<strong>и</strong>от пазар <strong>на</strong> труд <strong>во</strong> Хрватска се<br />
88
поголем<strong>и</strong>. Сепак, за <strong>и</strong>дн<strong>и</strong>те задач<strong>и</strong> <strong>на</strong> CAF <strong>во</strong> евроатлантск<strong>и</strong>те структур<strong>и</strong>, ова одлеавње <strong>на</strong><br />
ресурс<strong>и</strong>те б<strong>и</strong> можело да се покаже штетно <strong>на</strong> подолг рок.<br />
Инст<strong>и</strong>туц<strong>и</strong>о<strong>на</strong>л<strong>на</strong> орган<strong>и</strong>зац<strong>и</strong>ја за преквал<strong>и</strong>ф<strong>и</strong>кац<strong>и</strong>ја <strong>и</strong> профес<strong>и</strong>о<strong>на</strong>лно пре<strong>на</strong>сочување<br />
Пр<strong>и</strong>одот кон спроведувањето <strong>на</strong> SPECTRA е меѓуресорен, што з<strong>на</strong>ч<strong>и</strong> дека се <strong>и</strong>н<strong>во</strong>лв<strong>и</strong>ран<strong>и</strong><br />
с<strong>и</strong>те релевантн<strong>и</strong> м<strong>и</strong>н<strong>и</strong>стерства <strong>и</strong> дека пр<strong>и</strong>фат<strong>и</strong>ле да спроведат одреден<strong>и</strong> делов<strong>и</strong> од<br />
програмата SPECTRA. 281 Меѓуресорн<strong>и</strong>от <strong>на</strong>дзорен ком<strong>и</strong>тет ја <strong>и</strong>ма одго<strong>во</strong>рноста за<br />
севкупното рако<strong>во</strong>дење со програмата—<strong>и</strong>ако ова повеќе претставува с<strong>и</strong>мбол<strong>и</strong>ч<strong>на</strong> <strong>и</strong><br />
пол<strong>и</strong>т<strong>и</strong>чка задача—додека Меѓуресорн<strong>и</strong>от операт<strong>и</strong>вен совет се состанува <strong>на</strong> секо<strong>и</strong> тр<strong>и</strong><br />
месец<strong>и</strong> <strong>и</strong> го рев<strong>и</strong>д<strong>и</strong>ра статусот <strong>на</strong> спроведувањето <strong>на</strong> програмата. 282 Меѓутоа, главното<br />
тело е Одделот за транз<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>ја кој дејствува мошне незав<strong>и</strong>сно, но одржува тес<strong>на</strong><br />
комун<strong>и</strong>кац<strong>и</strong>ја со друг<strong>и</strong>те партнер<strong>и</strong>. Прв<strong>и</strong>чн<strong>и</strong>от документ <strong>на</strong> проектот предв<strong>и</strong>дуваше тес<strong>на</strong><br />
соработка со невлад<strong>и</strong>н<strong>и</strong>те орган<strong>и</strong>зац<strong>и</strong><strong>и</strong> <strong>на</strong> спроведувањето <strong>и</strong> <strong>на</strong>дзорот <strong>на</strong> програмата, но<br />
тоа не беше остварено. 283 Ед<strong>на</strong> таква соработка б<strong>и</strong> б<strong>и</strong>ла в<strong>и</strong>ст<strong>и</strong>нск<strong>и</strong> кор<strong>и</strong>с<strong>на</strong> за програмата.<br />
Согласно н<strong>и</strong>в<strong>на</strong>та деф<strong>и</strong>н<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>ја како невлад<strong>и</strong><strong>на</strong> орган<strong>и</strong>зац<strong>и</strong>ја, т<strong>и</strong>мот <strong>на</strong> SPECTRA,<br />
всушност, г<strong>и</strong> вклуч<strong>и</strong> здружен<strong>и</strong>јата <strong>на</strong> хрватск<strong>и</strong>те <strong>во</strong>ен<strong>и</strong> ветеран<strong>и</strong> <strong>во</strong> програмата како<br />
потенц<strong>и</strong>јалн<strong>и</strong> НВО партнер<strong>и</strong>. На ед<strong>на</strong> средба со претставн<strong>и</strong>к <strong>на</strong> так<strong>во</strong> здружен<strong>и</strong>е 284 беше<br />
ставено до з<strong>на</strong>ење дека т<strong>и</strong>е здружен<strong>и</strong>ја сè уште се мошне од<strong>во</strong>ен<strong>и</strong> од SPECTRA, но дека<br />
програмск<strong>и</strong>от персо<strong>на</strong>л <strong>на</strong> SPECTRA б<strong>и</strong> сакал потесно да соработува со н<strong>и</strong>в со оглед дека<br />
т<strong>и</strong>е <strong>и</strong>маат соодветн<strong>и</strong> средства, но немаат до<strong>во</strong>лен капац<strong>и</strong>тет да г<strong>и</strong> спроведат проект<strong>и</strong>те за<br />
ветеран<strong>и</strong>те. 285 Засега, горе<strong>на</strong>веденото здружен<strong>и</strong>е ја ф<strong>и</strong><strong>на</strong>нс<strong>и</strong>раше обуката за „ловц<strong>и</strong> за<br />
работа“ за да <strong>и</strong>м помагаат <strong>на</strong> ветеран<strong>и</strong>те <strong>и</strong> <strong>на</strong> друг<strong>и</strong>те кл<strong>и</strong>ент<strong>и</strong> <strong>на</strong> SPECTRA.<br />
Покрај Одделот за транз<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>ја стац<strong>и</strong>он<strong>и</strong>ран <strong>во</strong> MO, самата програма се состо<strong>и</strong> од чет<strong>и</strong>р<strong>и</strong><br />
така<strong>на</strong>речен<strong>и</strong> Моб<strong>и</strong>лн<strong>и</strong> транз<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>ск<strong>и</strong> т<strong>и</strong>мов<strong>и</strong> (MTT) сместен<strong>и</strong> <strong>на</strong> локац<strong>и</strong><strong>и</strong> <strong>во</strong> Загреб, Р<strong>и</strong>ека,<br />
Ос<strong>и</strong>ек <strong>и</strong> Спл<strong>и</strong>т. С<strong>и</strong>те MTT <strong>и</strong>маат вработен<strong>и</strong> советн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>, пс<strong>и</strong>холоз<strong>и</strong>, соц<strong>и</strong>олоз<strong>и</strong>, економ<strong>и</strong>ст<strong>и</strong><br />
<strong>и</strong> ад<strong>во</strong>кат<strong>и</strong>. Во моментот <strong>во</strong> MTT работат 19 л<strong>и</strong>ца. 286<br />
Ед<strong>на</strong> мошне ун<strong>и</strong>кат<strong>на</strong> дополн<strong>и</strong>тел<strong>на</strong> компонента <strong>на</strong> програмата SPECTRA се состо<strong>и</strong> од<br />
<strong>и</strong>н<strong>во</strong>лв<strong>и</strong>раноста <strong>на</strong> Меѓу<strong>на</strong>род<strong>на</strong>та орган<strong>и</strong>зац<strong>и</strong>ја за м<strong>и</strong>грац<strong>и</strong>ја (IOM). За разл<strong>и</strong>ка од<br />
сл<strong>и</strong>чн<strong>и</strong>те проект<strong>и</strong> <strong>во</strong> Бос<strong>на</strong> <strong>и</strong> Херцегов<strong>и</strong><strong>на</strong> 287 , TO стап<strong>и</strong> <strong>во</strong> контакт со IOM со барање да<br />
<strong>во</strong>спостав<strong>и</strong> комплементар<strong>на</strong> програма <strong>на</strong> акт<strong>и</strong>вност<strong>и</strong>те <strong>на</strong> SPECTRA. IOM <strong>и</strong> персо<strong>на</strong>лот <strong>на</strong><br />
89
SPECTRA <strong>и</strong> <strong>на</strong> MO тогаш спроведоа заедн<strong>и</strong>чка работ<strong>и</strong>лн<strong>и</strong>ца за раз<strong>во</strong>ј <strong>на</strong> PRIOM <strong>и</strong>л<strong>и</strong><br />
RASDP—Помош за ре<strong>и</strong>нтеграц<strong>и</strong>ја <strong>на</strong> отпуштен<strong>и</strong> <strong>во</strong>ен<strong>и</strong> л<strong>и</strong>ца од одбра<strong>на</strong>та. Во февруар<strong>и</strong><br />
2004 год<strong>и</strong><strong>на</strong>, IOM <strong>и</strong> MO потп<strong>и</strong>шаа дого<strong>во</strong>р за соработка. Наместо вд<strong>во</strong>јување <strong>на</strong><br />
функц<strong>и</strong><strong>и</strong>те <strong>и</strong> <strong>на</strong> <strong>на</strong>пор<strong>и</strong>те, како што често се случува, експерт<strong>и</strong>те <strong>и</strong> проект ме<strong>на</strong>џер<strong>и</strong>те од<br />
IOM се <strong>и</strong>нтегр<strong>и</strong>ран<strong>и</strong> <strong>во</strong> структур<strong>и</strong>те <strong>на</strong> SPECTRA <strong>и</strong>стовремено останувајќ<strong>и</strong> незав<strong>и</strong>сн<strong>и</strong> <strong>во</strong><br />
спроведувањето <strong>на</strong> с<strong>во</strong><strong>и</strong>те акт<strong>и</strong>вност<strong>и</strong>. IOM <strong>и</strong>ма тр<strong>и</strong> потканцелар<strong>и</strong><strong>и</strong> <strong>во</strong> простор<strong>и</strong><strong>и</strong>те <strong>на</strong> MO<br />
<strong>во</strong> Загреб, Ос<strong>и</strong>ек <strong>и</strong> <strong>во</strong> Спл<strong>и</strong>т, ко<strong>и</strong> покр<strong>и</strong>ваат чет<strong>и</strong>р<strong>и</strong> рег<strong>и</strong>он<strong>и</strong> <strong>на</strong> Хрватска. Седум советн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong><br />
едуц<strong>и</strong>ран<strong>и</strong> за обука, б<strong>и</strong>зн<strong>и</strong>с, пс<strong>и</strong>холог<strong>и</strong>ја како <strong>и</strong> за <strong>во</strong>јска (тројца поранешн<strong>и</strong> оф<strong>и</strong>цер<strong>и</strong>)<br />
работат како моб<strong>и</strong>лн<strong>и</strong> т<strong>и</strong>мов<strong>и</strong> <strong>и</strong> г<strong>и</strong> посетуваат с<strong>во</strong><strong>и</strong>те кор<strong>и</strong>сн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong> дур<strong>и</strong> <strong>и</strong> <strong>во</strong> оддалечен<strong>и</strong>те<br />
села. 288 Програмата RASDP поддржува само поед<strong>и</strong>нц<strong>и</strong> ко<strong>и</strong> веќе се <strong>и</strong>збран<strong>и</strong> од SPECTRA <strong>и</strong><br />
ко<strong>и</strong> ја заврш<strong>и</strong>ле работ<strong>и</strong>лн<strong>и</strong>цата за ор<strong>и</strong>ентац<strong>и</strong>ја за да г<strong>и</strong> зголемат с<strong>во</strong><strong>и</strong>те шанс<strong>и</strong> за<br />
вработување. IOM се определ<strong>и</strong> главно да <strong>и</strong>м помага поед<strong>и</strong>нц<strong>и</strong> ко<strong>и</strong> ж<strong>и</strong>веат <strong>во</strong><br />
така<strong>на</strong>речен<strong>и</strong>те „Област<strong>и</strong> од посебен <strong>и</strong>нтерес за државата“ (ASSC), како што се рег<strong>и</strong>он<strong>и</strong>те<br />
погоден<strong>и</strong> од <strong>во</strong>ј<strong>на</strong>та. Пред <strong>во</strong>споставувањето <strong>на</strong> програмата, таа спроведе сондажа <strong>на</strong><br />
пазарот <strong>на</strong> труд <strong>во</strong> рамк<strong>и</strong>те <strong>на</strong> ASSC за да пост<strong>и</strong>гне акт<strong>и</strong>вност<strong>и</strong>те ко<strong>и</strong> се орган<strong>и</strong>з<strong>и</strong>раат <strong>во</strong><br />
согласност со RASDP да одго<strong>во</strong>рат <strong>на</strong> локалн<strong>и</strong>те барања. 289 Главн<strong>и</strong>от фокус <strong>на</strong><br />
акт<strong>и</strong>вност<strong>и</strong>те според RASDP е самовработувањето.<br />
Програм<strong>и</strong> <strong>и</strong> акт<strong>и</strong>вност<strong>и</strong><br />
Нацрт-програмата SPECTRA од 2002 год<strong>и</strong><strong>на</strong> предв<strong>и</strong>дуваше ш<strong>и</strong>рок д<strong>и</strong>јапазон акт<strong>и</strong>вност<strong>и</strong> за<br />
в<strong>и</strong>шокот <strong>во</strong>ен персо<strong>на</strong>л, почнувајќ<strong>и</strong> од задолж<strong>и</strong>телн<strong>и</strong> работ<strong>и</strong>лн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong> за ор<strong>и</strong>ентац<strong>и</strong>ја <strong>и</strong><br />
транз<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>ја до понуда <strong>на</strong> кред<strong>и</strong>т<strong>и</strong> за работодавач<strong>и</strong>те <strong>и</strong> дополн<strong>и</strong>телн<strong>и</strong> средства за<br />
самовработување. Неко<strong>и</strong> од ов<strong>и</strong>е акт<strong>и</strong>вност<strong>и</strong>, особено заем<strong>и</strong> <strong>и</strong> плаќања <strong>и</strong> поддршка <strong>на</strong><br />
мал<strong>и</strong> <strong>и</strong> средн<strong>и</strong> претпр<strong>и</strong>јат<strong>и</strong>ја не се оствар<strong>и</strong>ја порад<strong>и</strong> недо<strong>во</strong>лн<strong>и</strong> средства. 290 Наместо тоа,<br />
т<strong>и</strong>мот <strong>на</strong> SPECTRA од Одделот за транз<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>ја реш<strong>и</strong> да се фокус<strong>и</strong>ра <strong>на</strong> севкуп<strong>на</strong>та PR<br />
кампања со цел да ја под<strong>и</strong>гне свеста <strong>во</strong> рамк<strong>и</strong>те <strong>на</strong> CAF, како <strong>и</strong> <strong>во</strong> хрватското општест<strong>во</strong> за<br />
SPECTRA, за транз<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>ск<strong>и</strong>те работ<strong>и</strong>лн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong> <strong>и</strong> за генерал<strong>на</strong>та поддршка <strong>и</strong> соведован<strong>и</strong>те<br />
услуг<strong>и</strong> ко<strong>и</strong> му се нудат <strong>на</strong> в<strong>и</strong>шокот персо<strong>на</strong>л. По завршувањето <strong>на</strong> работ<strong>и</strong>лн<strong>и</strong>цата,<br />
учесн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>те можат да <strong>и</strong>зберат меѓу доб<strong>и</strong>вање помош за вработување, самовработување <strong>и</strong>л<strong>и</strong><br />
обука за зан<strong>и</strong>мање. Со оглед <strong>на</strong> сè поголем<strong>и</strong>от број отпуштен<strong>и</strong> <strong>во</strong>ен<strong>и</strong> профес<strong>и</strong>о<strong>на</strong>лц<strong>и</strong>, оваа<br />
помош о<strong>во</strong>зможува процесот <strong>на</strong> вработување побрзо да се дв<strong>и</strong>ж<strong>и</strong> <strong>на</strong>пред <strong>на</strong>место да мора<br />
90
да се чека да се соберат соодветн<strong>и</strong> средства за спроведување <strong>на</strong> поелабор<strong>и</strong>ран<strong>и</strong> програм<strong>и</strong><br />
за поддршка.<br />
Беше план<strong>и</strong>рано транз<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>ск<strong>и</strong>те работ<strong>и</strong>лн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong> да траат чет<strong>и</strong>р<strong>и</strong> де<strong>на</strong>, но мошне брзо беа<br />
скратен<strong>и</strong> <strong>на</strong> тр<strong>и</strong> де<strong>на</strong> за да се зголем<strong>и</strong> бројот <strong>на</strong> кор<strong>и</strong>сн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>те. Работ<strong>и</strong>лн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>те се<br />
спроведуваат <strong>во</strong> с<strong>и</strong>те чет<strong>и</strong>р<strong>и</strong> канцелар<strong>и</strong><strong>и</strong> <strong>на</strong> SPECTRA <strong>во</strong> земјата <strong>и</strong>, генерално, се кор<strong>и</strong>стат<br />
<strong>и</strong>ст<strong>и</strong> метод<strong>и</strong>, со <strong>и</strong>склучок <strong>на</strong> неколку нез<strong>на</strong>ч<strong>и</strong>телн<strong>и</strong> разл<strong>и</strong>к<strong>и</strong> (в<strong>и</strong>д<strong>и</strong> го пр<strong>и</strong>мерот <strong>на</strong> Ос<strong>и</strong>ек<br />
подолу). На еден транз<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>ск<strong>и</strong> курс се соб<strong>и</strong>ра меша<strong>на</strong> група луѓе според ранг <strong>и</strong> <strong>во</strong>зраст, а<br />
орган<strong>и</strong>затор<strong>и</strong>те, <strong>и</strong>сто така, се об<strong>и</strong>дуваат <strong>во</strong> секоја група да вклучат <strong>и</strong> отпуштен<strong>и</strong><br />
пр<strong>и</strong>падн<strong>и</strong>чк<strong>и</strong> <strong>на</strong> <strong>во</strong>ен<strong>и</strong>от персо<strong>на</strong>л, <strong>и</strong>ако ова од<strong>и</strong> тешко порад<strong>и</strong> мал<strong>и</strong>от број <strong>на</strong> жен<strong>и</strong>те <strong>во</strong><br />
CAF. Тр<strong>и</strong>те де<strong>на</strong> се структу<strong>и</strong>ран<strong>и</strong> <strong>на</strong> следн<strong>и</strong>от <strong>на</strong>ч<strong>и</strong>н:<br />
Прв ден:<br />
По општ<strong>и</strong>от <strong>во</strong>вед <strong>и</strong> вежб<strong>и</strong> за кршење <strong>на</strong> мраз, учесн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>те пополнуваат прашалн<strong>и</strong>к <strong>и</strong><br />
<strong>и</strong>зведуваат тест <strong>на</strong> способност<strong>и</strong>. Потоа с<strong>и</strong>те учесн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong> учествуваат <strong>во</strong> <strong>и</strong>нтервју за работа<br />
кој се сн<strong>и</strong>ма <strong>и</strong> а<strong>на</strong>л<strong>и</strong>з<strong>и</strong>ра трет<strong>и</strong>от ден. Друг<strong>и</strong>те тем<strong>и</strong> прв<strong>и</strong>от ден вклучуваат законск<strong>и</strong><br />
регулат<strong>и</strong>в<strong>и</strong>, л<strong>и</strong>ч<strong>на</strong> вредност, техн<strong>и</strong>к<strong>и</strong> за решавање <strong>на</strong> проблем<strong>и</strong>, <strong>и</strong> кре<strong>и</strong>рање <strong>на</strong><br />
<strong>и</strong>нд<strong>и</strong>в<strong>и</strong>дуален транз<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>ск<strong>и</strong> план за секој учесн<strong>и</strong>к.<br />
Втор ден:<br />
Втор<strong>и</strong>от ден с<strong>и</strong>те учесн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong> го елабор<strong>и</strong>раат с<strong>во</strong>јот транз<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>ск<strong>и</strong> план <strong>на</strong> кој продолж<strong>и</strong>ле да<br />
работат претход<strong>на</strong>та вечер како домаш<strong>на</strong> работа. Покрај тоа, втор<strong>и</strong>от ден е „ден <strong>на</strong><br />
кар<strong>и</strong>ерата“ со п<strong>и</strong>смен<strong>и</strong> вежб<strong>и</strong> за п<strong>и</strong>шување пр<strong>и</strong>дружн<strong>и</strong> п<strong>и</strong>сма, б<strong>и</strong>ограф<strong>и</strong><strong>и</strong> (CV) како <strong>и</strong><br />
вежб<strong>и</strong> за барање работа <strong>и</strong> како да му се пр<strong>и</strong>јде <strong>на</strong> потенц<strong>и</strong>јалн<strong>и</strong>от работодавач.<br />
Трет ден:<br />
Трет<strong>и</strong>от ден, главно, пом<strong>и</strong>нува <strong>во</strong> заедн<strong>и</strong>чка а<strong>на</strong>л<strong>и</strong>за <strong>на</strong> <strong>и</strong>нтервјуата за работа сн<strong>и</strong>мен<strong>и</strong><br />
прв<strong>и</strong>от ден. Покрај тоа, успешн<strong>и</strong>те кор<strong>и</strong>сн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong> <strong>на</strong> програмата SPECTRA доаѓаат да<br />
зборуваат за н<strong>и</strong>вното сегашно вработување <strong>и</strong>л<strong>и</strong> б<strong>и</strong>зн<strong>и</strong>с. Исто така, IOM обезбедува<br />
преглед <strong>на</strong> опц<strong>и</strong>о<strong>на</strong>лн<strong>и</strong>те акт<strong>и</strong>вност<strong>и</strong> за поддршка <strong>на</strong> RASDP. Конечно, с<strong>и</strong>те учесн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong><br />
доб<strong>и</strong>ваат оф<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>јален серт<strong>и</strong>ф<strong>и</strong>кат.<br />
Како акт<strong>и</strong>вност по завршувањето <strong>на</strong> работ<strong>и</strong>лн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>те, советн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>те по два де<strong>на</strong> контакт<strong>и</strong>раат<br />
со учесн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>те. Има тр<strong>и</strong> оф<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>јалн<strong>и</strong> советодавн<strong>и</strong> сес<strong>и</strong><strong>и</strong> (<strong>и</strong>ако <strong>на</strong> неко<strong>и</strong> <strong>и</strong>м се потребн<strong>и</strong> <strong>и</strong><br />
повеќе) за учесн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>те да г<strong>и</strong> одредат с<strong>во</strong><strong>и</strong>те цел<strong>и</strong> за вработување <strong>во</strong> <strong>и</strong>дн<strong>и</strong><strong>на</strong> <strong>и</strong> да <strong>и</strong>зберат<br />
91
ед<strong>на</strong> од програм<strong>и</strong>те за поддршка. Иако уште од сам<strong>и</strong>от почеток се план<strong>и</strong>раше да се след<strong>и</strong><br />
успехот <strong>на</strong> учесн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>те <strong>во</strong> <strong>на</strong>редн<strong>и</strong>те две год<strong>и</strong>н<strong>и</strong>, ова е <strong>на</strong>малено <strong>на</strong> временска рамка од<br />
ед<strong>на</strong> год<strong>и</strong><strong>на</strong>—повторно порад<strong>и</strong> структурн<strong>и</strong>те <strong>и</strong> ф<strong>и</strong><strong>на</strong>нс<strong>и</strong>ск<strong>и</strong>те огран<strong>и</strong>чувања <strong>на</strong><br />
SPECTRA. 291<br />
Иако досега нема детал<strong>на</strong> евалуац<strong>и</strong>ја <strong>на</strong> вл<strong>и</strong>јан<strong>и</strong>ето <strong>на</strong> програмата, прв<strong>и</strong>чн<strong>и</strong>те успес<strong>и</strong> <strong>на</strong><br />
SPECTRA укажуваат <strong>на</strong> поз<strong>и</strong>т<strong>и</strong>вен уч<strong>и</strong>нок, <strong>и</strong>мајќ<strong>и</strong> ја предв<strong>и</strong>д севкуп<strong>на</strong>та економска<br />
с<strong>и</strong>туац<strong>и</strong>ја <strong>во</strong> Хрватска <strong>и</strong> особено пазарот <strong>на</strong> труд. До октомвр<strong>и</strong> 2004 год<strong>и</strong><strong>на</strong>, 1.100<br />
кор<strong>и</strong>сн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong> учествуваа <strong>во</strong> акт<strong>и</strong>вност<strong>и</strong>те <strong>на</strong> SPECTRA, од ко<strong>и</strong> 40 отсто беа вработен<strong>и</strong>, 16<br />
отсто успеаја да се самовработат, додека 20 отсто започнуваа сопствен б<strong>и</strong>зн<strong>и</strong>с. Натамошн<strong>и</strong><br />
12 отсто заврш<strong>и</strong>ле допол<strong>и</strong>тел<strong>на</strong> струч<strong>на</strong> обука. 292 Во <strong>и</strong>нтервјуата <strong>во</strong> апр<strong>и</strong>л 2005 год<strong>и</strong><strong>на</strong>,<br />
програм ме<strong>на</strong>џер<strong>и</strong>те <strong>на</strong> SPECTRA откр<strong>и</strong>ја нез<strong>на</strong>ч<strong>и</strong>телно разл<strong>и</strong>чн<strong>и</strong> бројк<strong>и</strong> според ко<strong>и</strong> само<br />
30 отсто од вкупно 1.600 кор<strong>и</strong>сн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong> се вработ<strong>и</strong>ле, 23 отсто се самовработ<strong>и</strong>ле, а 15 отсто се<br />
здоб<strong>и</strong>ле со струч<strong>на</strong> обука. До декемвр<strong>и</strong> 2005 год<strong>и</strong><strong>на</strong> ов<strong>и</strong>е бројк<strong>и</strong> се смен<strong>и</strong>ја, повторно, сега<br />
со 2.100 кор<strong>и</strong>сн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong> од ко<strong>и</strong> само 20 отсто се вработ<strong>и</strong>ле <strong>и</strong> 42 отсто се самовработ<strong>и</strong>ле. Иако<br />
промен<strong>и</strong>те <strong>во</strong> бројот <strong>на</strong> вработен<strong>и</strong>те <strong>и</strong> самовработен<strong>и</strong>те се мошне з<strong>на</strong>ч<strong>и</strong>телн<strong>и</strong>,<br />
по<strong>и</strong>нд<strong>и</strong>кат<strong>и</strong>в<strong>на</strong> е проме<strong>на</strong>та <strong>во</strong> фокусот <strong>на</strong> б<strong>и</strong>зн<strong>и</strong>с советн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>те кон самовработување,<br />
б<strong>и</strong>дејќ<strong>и</strong> можност<strong>и</strong>те за вработување <strong>на</strong> поранешн<strong>и</strong>от <strong>во</strong>ен персо<strong>на</strong>л можат потешко да се<br />
лоц<strong>и</strong>раат. Персо<strong>на</strong>лот <strong>на</strong> SPECTRA, <strong>и</strong>сто така, објасн<strong>и</strong> дека <strong>на</strong> он<strong>и</strong>е кор<strong>и</strong>сн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong> ко<strong>и</strong> не<br />
успеале да <strong>на</strong>јдат вработување не <strong>и</strong>м недост<strong>и</strong>гаат способност<strong>и</strong> <strong>и</strong>л<strong>и</strong> квал<strong>и</strong>ф<strong>и</strong>кац<strong>и</strong><strong>и</strong>, туку<br />
дека т<strong>и</strong>е не сакаат да се вработат. Неко<strong>и</strong> <strong>на</strong>оѓаат работа <strong>на</strong> црн<strong>и</strong>от пазар, што <strong>и</strong>м помага да<br />
го одбег<strong>на</strong>т <strong>на</strong>малувањето за пенз<strong>и</strong>ско ос<strong>и</strong>гурување од 50 отсто, со кое нормално б<strong>и</strong> се<br />
сооч<strong>и</strong>ле кога б<strong>и</strong> се вработ<strong>и</strong>ле <strong>на</strong> редовн<strong>и</strong>от пазар. 293<br />
RASDP <strong>на</strong> Меѓу<strong>на</strong>род<strong>на</strong>та орган<strong>и</strong>зац<strong>и</strong>ја за м<strong>и</strong>грац<strong>и</strong>ја уште од сам<strong>и</strong>от почеток беше<br />
фокус<strong>и</strong>ран <strong>на</strong> поддршката <strong>на</strong> в<strong>и</strong>шокот персо<strong>на</strong>л главно за самовработување. Средствата <strong>на</strong><br />
орган<strong>и</strong>зац<strong>и</strong>јата се кор<strong>и</strong>стат за коспонзор<strong>и</strong>рање <strong>на</strong> купувањето опрема, за обезбедување<br />
дополн<strong>и</strong>тел<strong>на</strong> обука, коф<strong>и</strong><strong>на</strong>нс<strong>и</strong>рање <strong>на</strong> адаптац<strong>и</strong>јата <strong>на</strong> деловн<strong>и</strong> објект<strong>и</strong>, дејствување како<br />
колатерал за започнување компан<strong>и</strong><strong>и</strong> <strong>и</strong> за поддршка <strong>на</strong> кор<strong>и</strong>сн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>те пр<strong>и</strong> доб<strong>и</strong>вање л<strong>и</strong>ценц<strong>и</strong><br />
<strong>и</strong> законск<strong>и</strong> овластувања за с<strong>во</strong>јот б<strong>и</strong>зн<strong>и</strong>с. 294 Персо<strong>на</strong>лот <strong>на</strong> IOM ја <strong>во</strong>ведува програмата <strong>на</strong><br />
транз<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>ск<strong>и</strong>те работ<strong>и</strong>лн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong> <strong>на</strong> SPECTRA <strong>и</strong> односн<strong>и</strong>те канд<strong>и</strong>дат<strong>и</strong> доб<strong>и</strong>ваат формулар за<br />
рег<strong>и</strong>стр<strong>и</strong>рање (2.800 се веќе <strong>и</strong>спратен<strong>и</strong>) кој т<strong>и</strong>е треба да го поднесат ако се за<strong>и</strong>тнерес<strong>и</strong>ран<strong>и</strong><br />
92
за учест<strong>во</strong> <strong>во</strong> RASDP. Засега, 1.445 л<strong>и</strong>ца ко<strong>и</strong> б<strong>и</strong>ле отпуштен<strong>и</strong> побарале поддршка од IOM.<br />
Проектн<strong>и</strong>от т<strong>и</strong>м <strong>во</strong> март 2005 год<strong>и</strong><strong>на</strong> потп<strong>и</strong>ша 667 дого<strong>во</strong>р<strong>и</strong> за ре<strong>и</strong>нтеграц<strong>и</strong>ја, од ко<strong>и</strong> 222<br />
се <strong>во</strong> областа <strong>на</strong> Загреб <strong>и</strong> Р<strong>и</strong>ека, 263 <strong>во</strong> областа <strong>на</strong> Ос<strong>и</strong>ек <strong>и</strong> 182 <strong>во</strong> областа <strong>на</strong> Спл<strong>и</strong>т. 295 До<br />
крајот <strong>на</strong> 2005 год<strong>и</strong><strong>на</strong> севкупн<strong>и</strong>от број кор<strong>и</strong>сн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong> е зголемен <strong>на</strong> 1.002 пр<strong>и</strong> што 852 се<br />
самовработ<strong>и</strong>ле, а 153 се вработ<strong>и</strong>ле <strong>на</strong> пазарот. Коф<strong>и</strong><strong>на</strong>нс<strong>и</strong>рањето <strong>на</strong> опремата беше<br />
<strong>на</strong>јчест<strong>и</strong>от в<strong>и</strong>д помош (76 отсто), што резулт<strong>и</strong>раше со тоа околу 82 отсто од с<strong>и</strong>те<br />
кор<strong>и</strong>сн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong> <strong>и</strong>л<strong>и</strong> да ја продолжат <strong>и</strong>л<strong>и</strong> да започ<strong>на</strong>т акт<strong>и</strong>вност за самовработување. Околу 73<br />
отсто го <strong>и</strong>збрале земјоделст<strong>во</strong>то како област за самовработување, како што е одгледување<br />
доб<strong>и</strong>ток <strong>и</strong> чување пчел<strong>и</strong> <strong>и</strong>.т.н. Имајќ<strong>и</strong> го предв<strong>и</strong>д потенц<strong>и</strong>јалното пр<strong>и</strong>стапување <strong>на</strong><br />
Хрватска <strong>во</strong> ЕУ, о<strong>во</strong>ј <strong>и</strong>збор за неко<strong>и</strong> кл<strong>и</strong>ент<strong>и</strong> б<strong>и</strong> можел да се покаже како р<strong>и</strong>з<strong>и</strong>чен <strong>на</strong><br />
подолг рок б<strong>и</strong>дејќ<strong>и</strong> земјоделст<strong>во</strong>то од помал обем б<strong>и</strong> можело да потпадне под тежок<br />
пазарен пр<strong>и</strong>т<strong>и</strong>сок. Прашан<strong>и</strong> за ова, ме<strong>на</strong>џер<strong>и</strong>те <strong>на</strong> IOM не убедуваа дека г<strong>и</strong> <strong>и</strong>нформ<strong>и</strong>раат<br />
с<strong>во</strong><strong>и</strong>те кл<strong>и</strong>ент<strong>и</strong> за <strong>и</strong>н<strong>во</strong>лв<strong>и</strong>ран<strong>и</strong>от р<strong>и</strong>з<strong>и</strong>кот <strong>и</strong> дека успешно лоб<strong>и</strong>раат за <strong>во</strong>споставување<br />
задруг<strong>и</strong> <strong>и</strong> здружен<strong>и</strong>ја; советн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>те <strong>на</strong> IOM за ова прашање соработуваат <strong>и</strong> со<br />
М<strong>и</strong>н<strong>и</strong>стерст<strong>во</strong>то за земјоделст<strong>во</strong>. 296 Исто така, б<strong>и</strong>дејќ<strong>и</strong> повеќе кл<strong>и</strong>ент<strong>и</strong> веќе поседуваат<br />
земја, <strong>и</strong>маат <strong>и</strong>скуст<strong>во</strong> <strong>во</strong> земјоделст<strong>во</strong>то <strong>и</strong> сакаат поголема поддршка, IOM гледа до<strong>во</strong>лно<br />
перспект<strong>и</strong>в<strong>и</strong> да го поддрж<strong>и</strong> пр<strong>и</strong>одот за форм<strong>и</strong>рање задруг<strong>и</strong> <strong>и</strong> здружен<strong>и</strong>ја, дур<strong>и</strong> <strong>и</strong>ако<br />
конкуренц<strong>и</strong>јата од европск<strong>и</strong>от пазар б<strong>и</strong> можела да го отежне тоа.<br />
Со проектот се план<strong>и</strong>ра <strong>во</strong> 2005 год<strong>и</strong><strong>на</strong> да <strong>и</strong>м се помогне <strong>на</strong> 650 поед<strong>и</strong>нц<strong>и</strong>. Иако следењето<br />
започ<strong>на</strong> уште <strong>во</strong> септемвро<strong>и</strong> 2004 год<strong>и</strong><strong>на</strong> со 65 случа<strong>и</strong>, сè уште е премногу рано да се<br />
оценува успехот <strong>и</strong> одржл<strong>и</strong><strong>во</strong>ста <strong>на</strong> помошта за ре<strong>и</strong>нтеграц<strong>и</strong>ја <strong>на</strong> IOM. Меѓутоа,<br />
флекс<strong>и</strong>б<strong>и</strong>лноста <strong>на</strong> програмата <strong>и</strong> в<strong>и</strong>соката мот<strong>и</strong>в<strong>и</strong>раност <strong>на</strong> т<strong>и</strong>мот б<strong>и</strong> можеле да укажат <strong>на</strong><br />
проспер<strong>и</strong>тетен <strong>на</strong>пор, <strong>и</strong>мајќ<strong>и</strong> постојано предв<strong>и</strong>д дека IOM серв<strong>и</strong>с<strong>и</strong>ра неко<strong>и</strong> од економск<strong>и</strong><br />
<strong>на</strong>јтешк<strong>и</strong>те рег<strong>и</strong>он<strong>и</strong> <strong>во</strong> земјата. Советн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>те редовно л<strong>и</strong>чно г<strong>и</strong> посетуваат с<strong>во</strong><strong>и</strong>те кл<strong>и</strong>ент<strong>и</strong>,<br />
<strong>во</strong>зејќ<strong>и</strong> дур<strong>и</strong> до <strong>на</strong>јоддалечен<strong>и</strong>те села <strong>и</strong> фарм<strong>и</strong>. Исто така, планов<strong>и</strong>те <strong>на</strong> IOM RASDP<br />
вклучуваат прош<strong>и</strong>рување <strong>на</strong> н<strong>и</strong>в<strong>на</strong>та поддршка <strong>на</strong> пош<strong>и</strong>рока група невработен<strong>и</strong> <strong>во</strong>ен<strong>и</strong><br />
ветеран<strong>и</strong> ко<strong>и</strong> доб<strong>и</strong>ваат само мала помош преку законск<strong>и</strong>те права, акт<strong>и</strong>вност<strong>и</strong>те <strong>на</strong><br />
М<strong>и</strong>н<strong>и</strong>стерст<strong>во</strong>то за ветеран<strong>и</strong>те од татков<strong>и</strong>нската <strong>во</strong>ј<strong>на</strong> <strong>и</strong> неко<strong>и</strong> здружен<strong>и</strong>ја. Од околу 20<br />
отсто од невработен<strong>и</strong>те л<strong>и</strong>ца <strong>во</strong> Хрватска, 10 отсто се <strong>во</strong>ен<strong>и</strong> ветеран<strong>и</strong>, што <strong>и</strong>знесува околу<br />
34.000 поед<strong>и</strong>нц<strong>и</strong>. 297 Според проценк<strong>и</strong>те од <strong>во</strong>ј<strong>на</strong>та, околу 350.000 маж<strong>и</strong> <strong>и</strong> жен<strong>и</strong> пом<strong>и</strong><strong>на</strong>ле<br />
н<strong>и</strong>з CAF од 1991 до 1995 год<strong>и</strong><strong>на</strong>.<br />
93
Покрај разл<strong>и</strong>чн<strong>и</strong>те заедн<strong>и</strong>чк<strong>и</strong> акт<strong>и</strong>вност<strong>и</strong> <strong>и</strong> структур<strong>и</strong> <strong>на</strong> SPECTRA <strong>и</strong> <strong>на</strong> IOM, RASDP <strong>и</strong>сто<br />
така, пр<strong>и</strong>донесе за првата јас<strong>на</strong> а<strong>на</strong>л<strong>и</strong>за <strong>на</strong> цел<strong>на</strong>та група/кор<strong>и</strong>сн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong> од аспект <strong>на</strong> н<strong>и</strong>вното<br />
образован<strong>и</strong>е, <strong>во</strong>зраст <strong>и</strong> соц<strong>и</strong>оекономската с<strong>и</strong>туац<strong>и</strong>ја. 298 Просеч<strong>на</strong>та старост <strong>на</strong> кор<strong>и</strong>сн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>те<br />
е околу 40 год<strong>и</strong>н<strong>и</strong>, но околу 20 отсто од кл<strong>и</strong>ент<strong>и</strong>те се под 35 год<strong>и</strong>н<strong>и</strong>, што е мошне<br />
необ<strong>и</strong>чно со оглед <strong>на</strong> проблемот <strong>на</strong> „стар<strong>и</strong>от“ персо<strong>на</strong>л <strong>на</strong> CAF <strong>и</strong> н<strong>и</strong>вн<strong>и</strong>от пред<strong>и</strong>зв<strong>и</strong>к да го<br />
задрж<strong>и</strong> <strong>и</strong> да регурт<strong>и</strong>ра помлад персо<strong>на</strong>л. Иако само 32 отсто од кл<strong>и</strong>ент<strong>и</strong>те <strong>и</strong>маа<br />
спец<strong>и</strong>јал<strong>и</strong>з<strong>и</strong>рано <strong>во</strong>ено образован<strong>и</strong>е, околу 6 отсто беа ун<strong>и</strong>верз<strong>и</strong>тетск<strong>и</strong> д<strong>и</strong>пломц<strong>и</strong>, додека<br />
<strong>на</strong>д 35 отсто тврдеа дека <strong>и</strong>маат добро поз<strong>на</strong>вање <strong>на</strong> англ<strong>и</strong>ск<strong>и</strong>от јаз<strong>и</strong>к, нешто што б<strong>и</strong> б<strong>и</strong>ло<br />
кор<strong>и</strong>сно за <strong>и</strong>д<strong>на</strong>та <strong>и</strong>нтеграц<strong>и</strong>ја <strong>на</strong> CAF <strong>во</strong> евроатлантск<strong>и</strong>те структур<strong>и</strong>. 299 Студ<strong>и</strong>јата <strong>и</strong>сто<br />
така го докажува тврдењето дека повеќето членов<strong>и</strong> <strong>на</strong> CAF б<strong>и</strong>ле „ц<strong>и</strong>в<strong>и</strong>л<strong>и</strong> ко<strong>и</strong> се фат<strong>и</strong>ле за<br />
оружје“: 63 отсто од персо<strong>на</strong>лот б<strong>и</strong>ле вработен<strong>и</strong> (56 отсто) <strong>и</strong>л<strong>и</strong> самовработен<strong>и</strong> (7 отсто)<br />
пред да се пр<strong>и</strong>клучат <strong>на</strong> CAF, што претставува голема предност за каков б<strong>и</strong>ло в<strong>и</strong>д помош<br />
за ре<strong>и</strong>нтеграц<strong>и</strong>ја. Како што беше објаснето <strong>во</strong> разго<strong>во</strong>р<strong>и</strong>те со персо<strong>на</strong>лот <strong>на</strong> IOM, повеќето<br />
„кл<strong>и</strong>ент<strong>и</strong>“ се за<strong>и</strong>нтерес<strong>и</strong>ран<strong>и</strong> за самовработување (80 отсто), од ко<strong>и</strong> 61 отсто ја сметаат за<br />
по<strong>во</strong>л<strong>на</strong> <strong>и</strong>дејата за купување опрема преку програмата <strong>на</strong> IOM.<br />
Ф<strong>и</strong><strong>на</strong>нс<strong>и</strong>рањето <strong>и</strong> <strong>на</strong>таму останува еден од основн<strong>и</strong>те проблем<strong>и</strong> <strong>на</strong> двата проекта. Уште од<br />
сам<strong>и</strong>от почеток рако<strong>во</strong>дст<strong>во</strong>то <strong>на</strong> SPECTRA предв<strong>и</strong>де прекумерно голема сума од<br />
<strong>на</strong>д<strong>во</strong>решн<strong>и</strong> до<strong>на</strong>тор<strong>и</strong> проект<strong>и</strong>рајќ<strong>и</strong> ја <strong>на</strong> околу 54 отсто од севкупн<strong>и</strong>от буџет, односно <strong>на</strong><br />
прекумерн<strong>и</strong> 120 м<strong>и</strong>л<strong>и</strong>он<strong>и</strong> амер<strong>и</strong>канск<strong>и</strong> долар<strong>и</strong>. 300 Засега, Одделот за транз<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>ја мораше да<br />
г<strong>и</strong> спонзор<strong>и</strong>ра сопствен<strong>и</strong>те структур<strong>и</strong>, а трошоц<strong>и</strong>те за персо<strong>на</strong>лот <strong>и</strong>знесуваа околу 100.000<br />
евра, сума со која се план<strong>и</strong>раше да се покр<strong>и</strong>јат потреб<strong>и</strong>те за само ед<strong>на</strong> год<strong>и</strong><strong>на</strong>, а не тр<strong>и</strong>. 301<br />
Во моментов, рако<strong>во</strong>дст<strong>во</strong>то <strong>на</strong> SPECTRA се об<strong>и</strong>дува да ја доб<strong>и</strong>е коорд<strong>и</strong><strong>на</strong>ц<strong>и</strong>јата <strong>на</strong><br />
<strong>и</strong>дн<strong>и</strong>от проект за конверз<strong>и</strong>ја <strong>на</strong> баз<strong>и</strong>те за да собере повеќе пар<strong>и</strong> за профес<strong>и</strong>о<strong>на</strong>лно<br />
пре<strong>на</strong>сочување преку очекуван<strong>и</strong>от проф<strong>и</strong>т од продажбата <strong>и</strong>л<strong>и</strong> од давањето под <strong>на</strong>ем <strong>на</strong><br />
<strong>во</strong>ен<strong>и</strong>от <strong>и</strong>мот.<br />
SPECTRA <strong>и</strong> RASDP се соочуваат со поголема побарувачка отколку што се <strong>во</strong> можност да<br />
задо<strong>во</strong>лат. Само <strong>во</strong> Рег<strong>и</strong>о<strong>на</strong>лн<strong>и</strong>от центар Ос<strong>и</strong>ек <strong>и</strong>ма 300 л<strong>и</strong>ца <strong>на</strong> л<strong>и</strong>стата <strong>на</strong> чекање б<strong>и</strong>дејќ<strong>и</strong><br />
транз<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>ск<strong>и</strong>те курсев<strong>и</strong> се пополнет<strong>и</strong> до јун<strong>и</strong> 2006 год<strong>и</strong><strong>на</strong>. 302<br />
94
Препорак<strong>и</strong><br />
Иако SPECTRA <strong>и</strong> нејз<strong>и</strong><strong>на</strong>та компонента IOM, <strong>и</strong>сто така, се борат за средства, н<strong>и</strong>в<strong>на</strong>та<br />
работа <strong>и</strong>згледа дека <strong>и</strong>ма поз<strong>и</strong>т<strong>и</strong>вн<strong>и</strong> <strong>и</strong>зглед<strong>и</strong> <strong>во</strong> <strong>на</strong>редн<strong>и</strong>те две год<strong>и</strong>н<strong>и</strong>. Инст<strong>и</strong>туц<strong>и</strong>о<strong>на</strong>л<strong>на</strong>та<br />
орган<strong>и</strong>зац<strong>и</strong>ја <strong>и</strong> акт<strong>и</strong>вност<strong>и</strong>те <strong>на</strong> двете орган<strong>и</strong>зац<strong>и</strong><strong>и</strong> се добро осм<strong>и</strong>слен<strong>и</strong> <strong>и</strong> пр<strong>и</strong>менет<strong>и</strong>.<br />
Сепак, неко<strong>и</strong> аспект<strong>и</strong> остануваат кр<strong>и</strong>т<strong>и</strong>чн<strong>и</strong>:<br />
Посто<strong>и</strong> потреба од пр<strong>и</strong>ме<strong>на</strong> <strong>на</strong> јасн<strong>и</strong> кр<strong>и</strong>тер<strong>и</strong>ум<strong>и</strong> со што ќе се спреч<strong>и</strong> млад<strong>и</strong>те <strong>и</strong>/<strong>и</strong>л<strong>и</strong><br />
<strong>во</strong>јн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>те обучуван<strong>и</strong> од НАТО (за НАТО <strong>и</strong> за друг<strong>и</strong> меѓу<strong>на</strong>родн<strong>и</strong> м<strong>и</strong>с<strong>и</strong><strong>и</strong>) не само да не<br />
зам<strong>и</strong>нуваат од CAF туку <strong>и</strong> да доб<strong>и</strong>јат бенеф<strong>и</strong>ц<strong>и</strong><strong>и</strong> според програмата <strong>на</strong> SPECTRA.<br />
На ов<strong>и</strong>е оф<strong>и</strong>цер<strong>и</strong> <strong>и</strong>м се потребн<strong>и</strong> подобр<strong>и</strong> можност<strong>и</strong> за градење <strong>на</strong> кар<strong>и</strong>ерата <strong>и</strong> за<br />
у<strong>на</strong>предување <strong>во</strong> рамк<strong>и</strong>те <strong>на</strong> CAF.<br />
Ц<strong>и</strong>в<strong>и</strong>лн<strong>и</strong>те НВО, а не само здружен<strong>и</strong>јата <strong>на</strong> ветеран<strong>и</strong>те б<strong>и</strong> требало да б<strong>и</strong>дат<br />
по<strong>и</strong>н<strong>во</strong>лв<strong>и</strong>ран<strong>и</strong> <strong>во</strong> курсев<strong>и</strong>те за профес<strong>и</strong>о<strong>на</strong>л<strong>на</strong> ор<strong>и</strong>ентац<strong>и</strong>ја, особено <strong>во</strong> случај со<br />
в<strong>и</strong>шокот персо<strong>на</strong>л со <strong>во</strong>ено <strong>и</strong>скуст<strong>во</strong>, за да се помогне н<strong>и</strong>в<strong>на</strong>та ре<strong>и</strong>нтеграц<strong>и</strong>ја <strong>во</strong><br />
ц<strong>и</strong>в<strong>и</strong>л<strong>на</strong>та сред<strong>и</strong><strong>на</strong>.<br />
Исклуч<strong>и</strong>тел<strong>на</strong>та соработка со IOM б<strong>и</strong> требало да о<strong>во</strong>змож<strong>и</strong> <strong>на</strong>тамош<strong>на</strong> соработка со<br />
друг<strong>и</strong> меѓу<strong>на</strong>родн<strong>и</strong> раз<strong>во</strong>јн<strong>и</strong> програм<strong>и</strong> <strong>во</strong> Хрватска.<br />
Иако SPECTRA <strong>и</strong> IOM обезбед<strong>и</strong>ја неко<strong>и</strong> податоц<strong>и</strong> за програм<strong>и</strong>те <strong>и</strong> за н<strong>и</strong>вн<strong>и</strong>те<br />
кор<strong>и</strong>сн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>, т<strong>и</strong>е сè уште немаат детал<strong>на</strong> евалуац<strong>и</strong>ја <strong>на</strong> теков<strong>на</strong>та с<strong>и</strong>туац<strong>и</strong>ја <strong>на</strong><br />
поранешн<strong>и</strong>те кор<strong>и</strong>сн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>. Ед<strong>на</strong> таква а<strong>на</strong>л<strong>и</strong>за б<strong>и</strong> можела да <strong>и</strong> о<strong>во</strong>змож<strong>и</strong> <strong>на</strong> програмата<br />
SPECTRA да оствар<strong>и</strong> контакт<strong>и</strong> со до<strong>на</strong>тор<strong>и</strong> за дополн<strong>и</strong>телн<strong>и</strong> средства.<br />
IOM, <strong>и</strong>сто така, план<strong>и</strong>ра <strong>во</strong> с<strong>во</strong>јата програма да г<strong>и</strong> вклуч<strong>и</strong> <strong>и</strong> <strong>во</strong>ен<strong>и</strong>те ветеран<strong>и</strong> без<br />
редовн<strong>и</strong> арм<strong>и</strong>ск<strong>и</strong> бенеф<strong>и</strong>ц<strong>и</strong><strong>и</strong>. Одделот за транз<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>ја <strong>на</strong> SPECTRA б<strong>и</strong> требало да<br />
разм<strong>и</strong>сл<strong>и</strong> <strong>и</strong> за едно так<strong>во</strong> прош<strong>и</strong>рување, што б<strong>и</strong> можело да доведе до заедн<strong>и</strong>чка<br />
програма со М<strong>и</strong>н<strong>и</strong>стерст<strong>во</strong>то за <strong>во</strong>ен<strong>и</strong> ветеран<strong>и</strong> <strong>и</strong> со разл<strong>и</strong>чн<strong>и</strong> здружен<strong>и</strong>ја <strong>на</strong><br />
ветеран<strong>и</strong>те.<br />
Конверз<strong>и</strong>ја <strong>на</strong> баз<strong>и</strong>те: Проф<strong>и</strong>т за осовременување?<br />
Голем број одбранбен<strong>и</strong> <strong>и</strong>нсталац<strong>и</strong><strong>и</strong> <strong>во</strong> Хрватска <strong>во</strong> последн<strong>и</strong>те год<strong>и</strong>н<strong>и</strong> се зат<strong>во</strong>рен<strong>и</strong>, а<br />
дополн<strong>и</strong>телен број ќе б<strong>и</strong>дат зат<strong>во</strong>рен<strong>и</strong> <strong>во</strong> <strong>на</strong>редн<strong>и</strong>те десет год<strong>и</strong>н<strong>и</strong>. Според нов<strong>и</strong>те<br />
проценк<strong>и</strong>, <strong>во</strong>ен<strong>и</strong>те власт<strong>и</strong> ќе <strong>и</strong>маат потреба од само 1/3 од сегашн<strong>и</strong>от број <strong>на</strong><br />
95
<strong>и</strong>нсталац<strong>и</strong><strong>и</strong>те. Он<strong>и</strong>е ко<strong>и</strong> ќе оста<strong>на</strong>т под н<strong>и</strong>в<strong>на</strong> контрола ќе треба да се осовреме<strong>на</strong>т <strong>во</strong><br />
согласност со современ<strong>и</strong>те стандард<strong>и</strong>.<br />
Иако хрватск<strong>и</strong>те оружен<strong>и</strong> с<strong>и</strong>л<strong>и</strong> (CAF) беа создаден<strong>и</strong> од н<strong>и</strong>што за време <strong>на</strong> <strong>во</strong>ј<strong>на</strong>та <strong>во</strong> 1991-<br />
1995 год<strong>и</strong><strong>на</strong>, новата незав<strong>и</strong>с<strong>на</strong> држава <strong>на</strong>след<strong>и</strong> многу <strong>во</strong>ен<strong>и</strong> баз<strong>и</strong> <strong>и</strong> локал<strong>и</strong>тет<strong>и</strong> <strong>на</strong> с<strong>во</strong>јата<br />
тер<strong>и</strong>тор<strong>и</strong>ја. Неко<strong>и</strong> од н<strong>и</strong>в беа поранешн<strong>и</strong> локал<strong>и</strong>тет<strong>и</strong> <strong>на</strong> ЈНА, <strong>на</strong> с<strong>и</strong>л<strong>и</strong>те за тер<strong>и</strong>тор<strong>и</strong>јал<strong>на</strong><br />
одбра<strong>на</strong> <strong>и</strong> друг<strong>и</strong>, додека друг<strong>и</strong>те беа одржуван<strong>и</strong> од М<strong>и</strong>н<strong>и</strong>стерст<strong>во</strong>то за в<strong>на</strong>трешн<strong>и</strong> работ<strong>и</strong><br />
(МВР) за негов<strong>и</strong>те спец<strong>и</strong>јалн<strong>и</strong> с<strong>и</strong>л<strong>и</strong>. Покрај тоа, неко<strong>и</strong> <strong>во</strong>ен<strong>и</strong> локал<strong>и</strong>тет<strong>и</strong> <strong>во</strong> 1992 год<strong>и</strong><strong>на</strong><br />
веќе беа ставен<strong>и</strong> под контрола <strong>на</strong> градов<strong>и</strong>те <strong>и</strong> <strong>на</strong> окруз<strong>и</strong>те. Клас<strong>и</strong>ф<strong>и</strong>кац<strong>и</strong>јата <strong>на</strong> <strong>во</strong>ен<strong>и</strong>от<br />
<strong>и</strong>мот таа год<strong>и</strong><strong>на</strong> покажува вкупно 657 <strong>во</strong>ен<strong>и</strong> локал<strong>и</strong>тет<strong>и</strong>, од ко<strong>и</strong> 511 беа под контрола <strong>на</strong><br />
MO, 43 <strong>на</strong> МВР <strong>и</strong> 103 <strong>на</strong> градов<strong>и</strong>те <strong>и</strong> <strong>на</strong> окруз<strong>и</strong>те. 303 Разл<strong>и</strong>чното сопствен<strong>и</strong>што <strong>и</strong><br />
т<strong>и</strong>полог<strong>и</strong>ја (ЈНА/TDF) <strong>на</strong> ов<strong>и</strong>е локал<strong>и</strong>тет<strong>и</strong> доведе до одреде<strong>на</strong> <strong>и</strong>р<strong>и</strong>т<strong>и</strong>раност од аспект <strong>на</strong><br />
севкупн<strong>и</strong>те пресметк<strong>и</strong> за локал<strong>и</strong>тет<strong>и</strong>те ко<strong>и</strong> се задржуваат <strong>и</strong> <strong>на</strong> он<strong>и</strong>е ко<strong>и</strong> се префрлен<strong>и</strong> <strong>на</strong><br />
друг<strong>и</strong> државн<strong>и</strong> агенц<strong>и</strong><strong>и</strong>, заедн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong> <strong>и</strong>л<strong>и</strong> <strong>во</strong> Фондот за пр<strong>и</strong>ват<strong>и</strong>зац<strong>и</strong>ја. 304 Тоа ја покажува<br />
потребата за пос<strong>и</strong>стематска пресметка за да се презент<strong>и</strong>ра прец<strong>и</strong>зен преглед <strong>на</strong> статусот <strong>на</strong><br />
конверз<strong>и</strong>јата <strong>на</strong> баз<strong>и</strong>те <strong>во</strong> Хрватска.<br />
Прашањето <strong>на</strong> <strong>на</strong>пуштен<strong>и</strong>те <strong>и</strong> <strong>на</strong> тајн<strong>и</strong>те локал<strong>и</strong>тет<strong>и</strong> <strong>на</strong> с<strong>и</strong>л<strong>и</strong>те за тер<strong>и</strong>тор<strong>и</strong>јал<strong>на</strong> одбра<strong>на</strong><br />
б<strong>и</strong> можело да создаде одреден<strong>и</strong> тешкот<strong>и</strong><strong>и</strong> <strong>во</strong> Хрватска. 305 Како што може да се в<strong>и</strong>д<strong>и</strong> <strong>во</strong><br />
Бос<strong>на</strong> <strong>и</strong> Херцегов<strong>и</strong><strong>на</strong>, складов<strong>и</strong>те <strong>на</strong> TDF за оружје <strong>и</strong> тајн<strong>и</strong>те локал<strong>и</strong>тет<strong>и</strong> претставуваат<br />
еколошко <strong>и</strong> безбедносно прашање <strong>и</strong> според тоа, се зака<strong>на</strong> за локалн<strong>и</strong>те заедн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>. Не е<br />
јасно колку голем е тој проблем <strong>во</strong> Хрватска <strong>и</strong> како досега тој е решаван.<br />
Иако трансферот <strong>на</strong> <strong>во</strong>ен<strong>и</strong> локал<strong>и</strong>тет<strong>и</strong> започ<strong>на</strong> уште <strong>во</strong> 1992 год<strong>и</strong><strong>на</strong>—пр<strong>и</strong> што 64 од 511<br />
локал<strong>и</strong>тет<strong>и</strong> веќе беа пренесен<strong>и</strong> <strong>во</strong> 1995 год<strong>и</strong><strong>на</strong>—не постоеше с<strong>и</strong>стематска постапка за<br />
конверз<strong>и</strong>ја <strong>на</strong> баз<strong>и</strong>те. Се ч<strong>и</strong>н<strong>и</strong> дека за време <strong>на</strong> <strong>во</strong>ј<strong>на</strong>та стратег<strong>и</strong>ск<strong>и</strong> важн<strong>и</strong>те баз<strong>и</strong><br />
едносавно беа <strong>на</strong>уштен<strong>и</strong> за да се ослободат пар<strong>и</strong> <strong>и</strong> персо<strong>на</strong>л <strong>на</strong> CAF за <strong>во</strong>ен<strong>и</strong>от <strong>на</strong>пор. 306<br />
Засега не посто<strong>и</strong> с<strong>и</strong>стематска а<strong>на</strong>л<strong>и</strong>за за тоа што се случ<strong>и</strong>ло со т<strong>и</strong>е локал<strong>и</strong>тет<strong>и</strong>. Сл<strong>и</strong>чно <strong>на</strong><br />
прашањето <strong>на</strong> <strong>на</strong>малувањето <strong>на</strong> с<strong>и</strong>л<strong>и</strong>те, трансферот <strong>на</strong> баз<strong>и</strong>те—а да не зборуваме за<br />
конверз<strong>и</strong>јата <strong>во</strong>општо—не беше в<strong>и</strong>соко <strong>на</strong> агендата <strong>на</strong> Туѓмановата влада, која се<br />
об<strong>и</strong>дуваше да ја одрж<strong>и</strong> с<strong>во</strong>јата с<strong>и</strong>ла за да спреч<strong>и</strong> нов <strong>на</strong>пад <strong>на</strong> поранеш<strong>на</strong>та југословенска<br />
републ<strong>и</strong>ка <strong>и</strong> да ја задрж<strong>и</strong> власта <strong>на</strong>спрот<strong>и</strong> домаш<strong>на</strong>та опоз<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>ја. Од 1996 год<strong>и</strong><strong>на</strong> до смртта<br />
96
<strong>на</strong> Туѓман <strong>во</strong> 2000 год<strong>и</strong><strong>на</strong>, беше <strong>и</strong>звршен трансфер само <strong>на</strong> 22 локал<strong>и</strong>тет<strong>и</strong>, <strong>во</strong> споредба со<br />
25 <strong>и</strong> 41 <strong>во</strong> 2002, односно <strong>во</strong> 2003 год<strong>и</strong><strong>на</strong>. 307<br />
Немањето стратег<strong>и</strong>ск<strong>и</strong> документ<strong>и</strong> <strong>и</strong> долгорочн<strong>и</strong> планов<strong>и</strong> за оружен<strong>и</strong>те с<strong>и</strong>л<strong>и</strong> <strong>и</strong>маше сл<strong>и</strong>чно<br />
вл<strong>и</strong>јан<strong>и</strong>е <strong>на</strong> процесот <strong>на</strong> трансферот <strong>на</strong> локал<strong>и</strong>тет<strong>и</strong>те <strong>и</strong> конверз<strong>и</strong>јата, како <strong>и</strong> <strong>на</strong><br />
<strong>на</strong>малувањето <strong>на</strong> <strong>во</strong>ен<strong>и</strong>от персо<strong>на</strong>л. Сè <strong>на</strong> сè, ова вл<strong>и</strong>јан<strong>и</strong>е резулт<strong>и</strong>раше со отстуст<strong>во</strong> <strong>на</strong><br />
с<strong>и</strong>стематск<strong>и</strong> пр<strong>и</strong>од<strong>и</strong>; ад хок продажба <strong>на</strong> <strong>и</strong>мот; <strong>и</strong> со немање јас<strong>на</strong> а<strong>на</strong>л<strong>и</strong>за за <strong>и</strong>дн<strong>и</strong>те<br />
потреб<strong>и</strong> за <strong>и</strong>нтеграц<strong>и</strong>ја <strong>во</strong> рамк<strong>и</strong>те <strong>на</strong> евроатлантск<strong>и</strong>те безбедносн<strong>и</strong> структур<strong>и</strong>. Во<br />
последно време, MO <strong>и</strong> владата сфат<strong>и</strong>ја дека прашањето <strong>на</strong> <strong>во</strong>ен<strong>и</strong>те објект<strong>и</strong> е скапо<br />
прашање, но так<strong>во</strong> кое <strong>и</strong>сто така може да генер<strong>и</strong>ра доб<strong>и</strong>вка доколку се <strong>и</strong>н<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>ра<br />
структу<strong>и</strong>ран пр<strong>и</strong>од за трансфер <strong>и</strong> за конверз<strong>и</strong>ја. Меѓутоа, сè уште <strong>и</strong>ма недостатоц<strong>и</strong> за<br />
конкретн<strong>и</strong> <strong>и</strong> успешн<strong>и</strong> <strong>и</strong>дн<strong>и</strong> чекор<strong>и</strong> <strong>во</strong> процесот. Во Нац<strong>и</strong>о<strong>на</strong>л<strong>на</strong>та год<strong>и</strong>ш<strong>на</strong> програма за<br />
трет<strong>и</strong>от ц<strong>и</strong>клус <strong>на</strong> Акц<strong>и</strong>ск<strong>и</strong>от план за членст<strong>во</strong> (MAP) презент<strong>и</strong>ран <strong>на</strong> НАТО, MO ја<br />
<strong>на</strong>гласува потребата од осовременување <strong>на</strong> з<strong>на</strong>чајн<strong>и</strong>те <strong>во</strong>ен<strong>и</strong> локал<strong>и</strong>тет<strong>и</strong>, како <strong>и</strong> од<br />
продажба <strong>на</strong> неко<strong>и</strong> објект<strong>и</strong> за соб<strong>и</strong>рање пар<strong>и</strong> за CAF <strong>и</strong> за SPECTRA. 308 Тоа го утврдува <strong>и</strong><br />
рокот за <strong>во</strong>споставување конкретен трансфер <strong>и</strong> програма за конверз<strong>и</strong>ја со <strong>во</strong>дечк<strong>и</strong>от оддел<br />
<strong>на</strong> MO <strong>и</strong> за с<strong>и</strong>те законск<strong>и</strong> прашања (<strong>и</strong>мотн<strong>и</strong>те права <strong>и</strong>.т.н.) да б<strong>и</strong>дат решен<strong>и</strong> до крајот <strong>на</strong><br />
2004 год<strong>и</strong><strong>на</strong>. Врз МО по ова прашање е зголемен <strong>и</strong> <strong>на</strong>д<strong>во</strong>решн<strong>и</strong>от пр<strong>и</strong>т<strong>и</strong>сок. Каб<strong>и</strong>нетот <strong>на</strong><br />
претседателот <strong>на</strong> Хрватска поднесе оф<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>јално барање до MO да состав<strong>и</strong> с<strong>и</strong>стематска<br />
л<strong>и</strong>ста <strong>на</strong> с<strong>и</strong>те <strong>во</strong>ен<strong>и</strong> објект<strong>и</strong> <strong>и</strong> <strong>на</strong> н<strong>и</strong>вн<strong>и</strong>от статус. 309 MO <strong>на</strong>з<strong>на</strong>ч<strong>и</strong> работ<strong>на</strong> група со задача да<br />
усоврш<strong>и</strong> план за конверз<strong>и</strong>ја <strong>на</strong> в<strong>и</strong>шокот објект<strong>и</strong>. Меѓутоа, проблемот <strong>на</strong> немањето<br />
Долгорочен раз<strong>во</strong>ен план <strong>на</strong> CAF, кој б<strong>и</strong> можел да укаже ко<strong>и</strong> <strong>во</strong>ен<strong>и</strong> објект<strong>и</strong>, всушност, б<strong>и</strong><br />
б<strong>и</strong>ле потребн<strong>и</strong> за <strong>и</strong>дн<strong>и</strong>те задач<strong>и</strong>, сè уште посто<strong>и</strong>. Иако сега ц<strong>и</strong>ркул<strong>и</strong>ра <strong>на</strong>цртот <strong>на</strong> LTDP,<br />
претставн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong> <strong>на</strong> НАТО укажаа дека т<strong>и</strong>е не очекуваат оф<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>јално ус<strong>во</strong>јување до пролетта<br />
2006 год<strong>и</strong><strong>на</strong>. 310 Дур<strong>и</strong> <strong>и</strong>ако Стратег<strong>и</strong>ск<strong>и</strong>от одбранбен преглед од март 2005 год<strong>и</strong><strong>на</strong> беше<br />
сметан за з<strong>на</strong>чаен чекор кон LTDP, тој по<strong>во</strong>трно одложува донесување јасн<strong>и</strong> одлук<strong>и</strong>. На<br />
пр<strong>и</strong>мет, <strong>во</strong> SDR се споменува ф<strong>и</strong><strong>на</strong>нс<strong>и</strong>ск<strong>и</strong>от товар <strong>на</strong> одржувањето <strong>и</strong> <strong>на</strong> чувањето <strong>на</strong><br />
огромн<strong>и</strong>от број <strong>во</strong>ен<strong>и</strong> локал<strong>и</strong>тет<strong>и</strong>, но се остава <strong>на</strong> LTDP да г<strong>и</strong> „деф<strong>и</strong>н<strong>и</strong>ра цел<strong>и</strong>те <strong>и</strong><br />
д<strong>и</strong><strong>на</strong>м<strong>и</strong>ката за раз<strong>во</strong>ј <strong>на</strong> зград<strong>и</strong>те <strong>и</strong> <strong>на</strong> <strong>и</strong>нфраструктурата“. 311 Без ов<strong>и</strong>е цел<strong>и</strong>, се ч<strong>и</strong>н<strong>и</strong> дека е<br />
мошне необ<strong>и</strong>чно да се врш<strong>и</strong> трансфер <strong>на</strong> <strong>во</strong>ен<strong>и</strong>те објект<strong>и</strong> ко<strong>и</strong> можеб<strong>и</strong> б<strong>и</strong> б<strong>и</strong>ле потребн<strong>и</strong> за<br />
<strong>и</strong>д<strong>на</strong>та меѓуоперат<strong>и</strong>вност со с<strong>и</strong>л<strong>и</strong>те <strong>на</strong> НАТО.<br />
97
Сепак, <strong>и</strong> без јасн<strong>и</strong> цел<strong>и</strong> за <strong>и</strong>д<strong>на</strong>та структура <strong>на</strong> CAF, MO меѓу 2002 <strong>и</strong> 2004 год<strong>и</strong><strong>на</strong> <strong>и</strong>зврш<strong>и</strong><br />
трансфер <strong>на</strong> 124 <strong>во</strong>ен<strong>и</strong> локал<strong>и</strong>тет<strong>и</strong>. 312 Од 336 локал<strong>и</strong>тет<strong>и</strong> ко<strong>и</strong> <strong>во</strong> моментов сè уште г<strong>и</strong><br />
одржува MO, само 203 ќе б<strong>и</strong>дат задржан<strong>и</strong> од оружен<strong>и</strong>те с<strong>и</strong>л<strong>и</strong>. 71 локал<strong>и</strong>тет<strong>и</strong> се подготвен<strong>и</strong><br />
за трансфер додека 62 сè уште не се ослободен<strong>и</strong> од оружен<strong>и</strong>те с<strong>и</strong>л<strong>и</strong>. 313 Покрај прашањето<br />
<strong>на</strong> ослободувањето <strong>на</strong> потенц<strong>и</strong>јално важн<strong>и</strong>те <strong>и</strong>дн<strong>и</strong> локал<strong>и</strong>тет<strong>и</strong>, оваа пол<strong>и</strong>т<strong>и</strong>ка <strong>и</strong>ма см<strong>и</strong>сол<br />
од перспект<strong>и</strong>вата <strong>на</strong> MO <strong>на</strong> Хрватска. Колку поскоро MO <strong>и</strong>зврш<strong>и</strong> трансфер <strong>на</strong> ов<strong>и</strong>е<br />
локал<strong>и</strong>тет<strong>и</strong>, толку повеќе тоа ќе може да го зголем<strong>и</strong> с<strong>во</strong>јот буџет <strong>и</strong> персо<strong>на</strong>л <strong>и</strong> да го<br />
алоц<strong>и</strong>ра за друг<strong>и</strong> цел<strong>и</strong>. 314 Меѓутоа, општ<strong>и</strong>от <strong>и</strong>нтерес <strong>на</strong> хрватската влада <strong>и</strong> држава за еден<br />
структу<strong>и</strong>ран <strong>и</strong> кор<strong>и</strong>сен процес <strong>на</strong> конверз<strong>и</strong>ја б<strong>и</strong> требал да <strong>и</strong>ма поголемо вл<strong>и</strong>јан<strong>и</strong>е од<br />
краткорочн<strong>и</strong>от <strong>и</strong>нтерес <strong>на</strong> арм<strong>и</strong>јата за доб<strong>и</strong>вање брз<strong>и</strong> <strong>и</strong> проф<strong>и</strong>таб<strong>и</strong>лн<strong>и</strong> трансфер<strong>и</strong>.<br />
Без оглед <strong>на</strong> бројк<strong>и</strong>те, јасно е дека Хрватска веќе <strong>и</strong>ма бројн<strong>и</strong> <strong>и</strong>скуства <strong>во</strong> зат<strong>во</strong>рањето <strong>на</strong><br />
баз<strong>и</strong>, конверз<strong>и</strong>јата <strong>и</strong>л<strong>и</strong> повторн<strong>и</strong>от раз<strong>во</strong>ј, дур<strong>и</strong> со 204 315 „трансфер<strong>и</strong>ран<strong>и</strong>“ локал<strong>и</strong>тет<strong>и</strong> до<br />
денес. Ако досега не е <strong>на</strong>праве<strong>на</strong> општа евалуац<strong>и</strong>ја <strong>на</strong> ов<strong>и</strong>е случа<strong>и</strong>, хрватското MO треба<br />
сер<strong>и</strong>озно да разм<strong>и</strong>сл<strong>и</strong> за ед<strong>на</strong> таква евалуац<strong>и</strong>ја пред да преземе какв<strong>и</strong> б<strong>и</strong>ло нов<strong>и</strong> чекор<strong>и</strong> од<br />
аспект <strong>на</strong> <strong>во</strong>споставувањето нова <strong>и</strong>нст<strong>и</strong>туц<strong>и</strong>о<strong>на</strong>л<strong>на</strong> орган<strong>и</strong>зац<strong>и</strong>ја <strong>и</strong>л<strong>и</strong> друг<strong>и</strong> постапк<strong>и</strong>. Зб<strong>и</strong>р<br />
<strong>на</strong> <strong>на</strong>јдобр<strong>и</strong>те практ<strong>и</strong>к<strong>и</strong> (разл<strong>и</strong>чн<strong>и</strong> в<strong>и</strong>дов<strong>и</strong> <strong>на</strong> успеш<strong>на</strong> повтор<strong>на</strong> употреба, еф<strong>и</strong>касн<strong>и</strong><br />
структур<strong>и</strong> за процес<strong>и</strong>те <strong>на</strong> конверз<strong>и</strong>ја <strong>на</strong> локално н<strong>и</strong><strong>во</strong> <strong>и</strong>.т.н.) б<strong>и</strong> б<strong>и</strong>ле од в<strong>и</strong>ст<strong>и</strong>нска полза.<br />
Инст<strong>и</strong>туц<strong>и</strong>о<strong>на</strong>л<strong>на</strong> орган<strong>и</strong>зац<strong>и</strong>ја за трансфер <strong>и</strong> за продажба<br />
Во 2001 год<strong>и</strong><strong>на</strong> хрватската влада <strong>во</strong>спостав<strong>и</strong> држав<strong>на</strong> агенц<strong>и</strong>ја за управување со<br />
продажбата <strong>и</strong>л<strong>и</strong> со трансферот <strong>на</strong> државн<strong>и</strong>те средства /<strong>и</strong>мот<strong>и</strong>: Фонд за пр<strong>и</strong>ват<strong>и</strong>зац<strong>и</strong>ја (PF).<br />
Огран<strong>и</strong>чување за трансферот <strong>и</strong> за конверз<strong>и</strong>јата <strong>на</strong> <strong>во</strong>ен<strong>и</strong>те средства претставува тоа што<br />
држав<strong>на</strong>та агенц<strong>и</strong>ја е одго<strong>во</strong>р<strong>на</strong> за продажба <strong>на</strong> средствата ко<strong>и</strong> <strong>и</strong>м „пр<strong>и</strong>паѓаат“ <strong>на</strong> с<strong>и</strong>те<br />
влад<strong>и</strong>н<strong>и</strong> оддел<strong>и</strong>, па според тоа, процесот може да б<strong>и</strong>де мошне бавен. MO <strong>во</strong> моментов<br />
спонзор<strong>и</strong>ра Нацрт-закон пред парламентот за М<strong>и</strong>н<strong>и</strong>стерст<strong>во</strong>то да може само да б<strong>и</strong>де<br />
одго<strong>во</strong>рно за трансфер <strong>на</strong> објект<strong>и</strong>те. Се ч<strong>и</strong>н<strong>и</strong> дека нема големо спрот<strong>и</strong>вставување <strong>на</strong><br />
законот, 316 <strong>и</strong>ако MO беше <strong>и</strong>скрено <strong>во</strong> с<strong>во</strong>ето пр<strong>и</strong>з<strong>на</strong>вање дека за него <strong>и</strong>ма слаба поддршка<br />
<strong>на</strong>д<strong>во</strong>р од MO. Предлогот <strong>и</strong>ма потенц<strong>и</strong>јал<strong>на</strong> предност да го забрза трансферот <strong>на</strong> <strong>во</strong>ен<strong>и</strong>те<br />
објект<strong>и</strong>, но <strong>и</strong> потенц<strong>и</strong>јален недостаток да <strong>и</strong>м се даде премногу тесен фокус <strong>на</strong> резултат<strong>и</strong>те<br />
<strong>на</strong> конверз<strong>и</strong>јата, која <strong>во</strong> о<strong>во</strong>ј случај б<strong>и</strong> б<strong>и</strong>ла полез<strong>на</strong> само за MO. Треба да се дадат<br />
98
аргумент<strong>и</strong> дека еден структу<strong>и</strong>ран трансфер <strong>и</strong> конверз<strong>и</strong>ја <strong>на</strong> <strong>во</strong>ен<strong>и</strong>те средства треба да<br />
б<strong>и</strong>дат од полза за земјата <strong>и</strong> за нејз<strong>и</strong><strong>на</strong>та економ<strong>и</strong>ја <strong>во</strong> цел<strong>и</strong><strong>на</strong>, а не само за MO.<br />
Кога станува збор за прв<strong>и</strong>от оф<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>јален трансфер <strong>и</strong>л<strong>и</strong> продажба <strong>на</strong> државен <strong>и</strong>мот, со н<strong>и</strong>в<br />
рако<strong>во</strong>дат тр<strong>и</strong> разл<strong>и</strong>чн<strong>и</strong> тела, <strong>во</strong> зав<strong>и</strong>сност од проценетата вредност <strong>на</strong> <strong>и</strong>нсталац<strong>и</strong>јата:<br />
Централ<strong>на</strong> држав<strong>на</strong> адм<strong>и</strong>н<strong>и</strong>страт<strong>и</strong>в<strong>на</strong> канцелар<strong>и</strong>ја за управување со државен <strong>и</strong>мот (до<br />
100.000 кун<strong>и</strong>)<br />
Ком<strong>и</strong>с<strong>и</strong>ја за средства <strong>на</strong> Владата <strong>на</strong> Хрватска (од 100.000 до 10 м<strong>и</strong>л<strong>и</strong>он<strong>и</strong> кун<strong>и</strong>)<br />
Владата <strong>на</strong> Републ<strong>и</strong>ка Хрватска (<strong>на</strong>д 10 м<strong>и</strong>л<strong>и</strong>он<strong>и</strong> кун<strong>и</strong>)<br />
Работн<strong>и</strong>те постапк<strong>и</strong> <strong>на</strong> тр<strong>и</strong>те тела не се јасн<strong>и</strong> како што не е јасен <strong>и</strong> н<strong>и</strong>вн<strong>и</strong>от однос со<br />
Фондот за пр<strong>и</strong>ват<strong>и</strong>зац<strong>и</strong>ја. Во текот <strong>на</strong> последн<strong>и</strong>те две год<strong>и</strong>н<strong>и</strong> мноз<strong>и</strong>нст<strong>во</strong>то трансфер<strong>и</strong><br />
б<strong>и</strong>ло <strong>и</strong>звршено од Ком<strong>и</strong>с<strong>и</strong>јата за средства, неко<strong>и</strong> од хрватската влада, а н<strong>и</strong>ту еден не б<strong>и</strong>л<br />
<strong>и</strong>звршен од Централ<strong>на</strong> држав<strong>на</strong> адм<strong>и</strong>н<strong>и</strong>страт<strong>и</strong>в<strong>на</strong> канцелар<strong>и</strong>ја. 317 Ов<strong>и</strong>е тела вршат<br />
трансфер <strong>на</strong> локал<strong>и</strong>тет<strong>и</strong>те д<strong>и</strong>ректно <strong>на</strong> локалн<strong>и</strong>те заедн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>, места <strong>и</strong>л<strong>и</strong> градов<strong>и</strong> <strong>и</strong>л<strong>и</strong> <strong>на</strong><br />
Фондот за пр<strong>и</strong>ват<strong>и</strong>зац<strong>и</strong>ја. Од 124 локал<strong>и</strong>тет<strong>и</strong> врз ко<strong>и</strong> е <strong>и</strong>звршен трансфер меѓу 2002 <strong>и</strong> 2004<br />
год<strong>и</strong><strong>на</strong>, 54 се предаден<strong>и</strong> <strong>на</strong> Фондот за пр<strong>и</strong>ват<strong>и</strong>зац<strong>и</strong>ја <strong>во</strong> 2002 <strong>и</strong> 2003 год<strong>и</strong><strong>на</strong> без каков б<strong>и</strong>ло<br />
<strong>на</strong>домест. Меѓутоа, <strong>и</strong>згледа дека <strong>во</strong> последно време посто<strong>и</strong> проме<strong>на</strong> <strong>во</strong> полт<strong>и</strong><strong>и</strong>ката б<strong>и</strong>дејќ<strong>и</strong><br />
<strong>во</strong> 2004 год<strong>и</strong><strong>на</strong> н<strong>и</strong>ту еден локал<strong>и</strong>тет не е предаден <strong>на</strong> Фондот за пр<strong>и</strong>ват<strong>и</strong>зац<strong>и</strong>ја, а само еден<br />
локал<strong>и</strong>тет б<strong>и</strong>л даден без <strong>на</strong>домест <strong>и</strong>ако оваа пол<strong>и</strong>т<strong>и</strong>ка б<strong>и</strong>ла практ<strong>и</strong>кува<strong>на</strong> <strong>во</strong> последн<strong>и</strong>те<br />
две год<strong>и</strong>н<strong>и</strong>. 318<br />
Можеб<strong>и</strong> за Хрватска опц<strong>и</strong>ја б<strong>и</strong> претставувал моделот <strong>на</strong> незав<strong>и</strong>с<strong>на</strong> агенц<strong>и</strong>ја која б<strong>и</strong><br />
рако<strong>во</strong>дела со с<strong>и</strong>те прашања <strong>на</strong> конверз<strong>и</strong>јата. На ед<strong>на</strong> средба со работ<strong>на</strong>та група <strong>на</strong> НАТО<br />
<strong>во</strong> Загреб, претставн<strong>и</strong>кот <strong>на</strong> Фондот за пр<strong>и</strong>ват<strong>и</strong>зац<strong>и</strong>ја споме<strong>на</strong> но<strong>во</strong><strong>и</strong>зграде<strong>на</strong><br />
Меѓуагенц<strong>и</strong>ска потгрупа за конверз<strong>и</strong>ја <strong>во</strong> Фондот, но не ја објасн<strong>и</strong> нејз<strong>и</strong><strong>на</strong>та орган<strong>и</strong>зац<strong>и</strong>ја,<br />
составн<strong>и</strong>те делов<strong>и</strong> <strong>и</strong> постапк<strong>и</strong> за одлучување. 319 Изгледа дека сè уште посто<strong>и</strong> недост<strong>и</strong>г <strong>на</strong><br />
еф<strong>и</strong>касн<strong>и</strong> <strong>и</strong> <strong>на</strong> транспарентн<strong>и</strong> структур<strong>и</strong> со јасно утврден<strong>и</strong> задач<strong>и</strong> <strong>и</strong> одго<strong>во</strong>рност<strong>и</strong> , не само<br />
за трансфер <strong>на</strong> <strong>во</strong>ен<strong>и</strong> средства, туку <strong>и</strong> за трансфер <strong>на</strong> државн<strong>и</strong>от <strong>и</strong>мот <strong>во</strong>општо.<br />
Постапк<strong>и</strong> за трансфер<br />
99
Сл<strong>и</strong>чно <strong>на</strong> „дупк<strong>и</strong>те“ <strong>во</strong> <strong>и</strong>нст<strong>и</strong>туц<strong>и</strong>о<strong>на</strong>л<strong>на</strong>та орган<strong>и</strong>зац<strong>и</strong>ја за трансфер <strong>и</strong> за конверз<strong>и</strong>ја <strong>на</strong><br />
<strong>во</strong>ен<strong>и</strong>те објект<strong>и</strong>, постапк<strong>и</strong>те сè уште се <strong>во</strong> н<strong>и</strong>в<strong>на</strong>та раз<strong>во</strong>ј<strong>на</strong> фаза баз<strong>и</strong>ра<strong>на</strong> <strong>на</strong><br />
Одбранбе<strong>на</strong>та стратег<strong>и</strong>ја <strong>и</strong> <strong>на</strong> SDR. Воен<strong>и</strong>те објект<strong>и</strong> сепак се орган<strong>и</strong>з<strong>и</strong>ран<strong>и</strong> <strong>во</strong> чет<strong>и</strong>р<strong>и</strong><br />
груп<strong>и</strong>:<br />
Он<strong>и</strong>е ко<strong>и</strong> <strong>и</strong>маат <strong>во</strong>е<strong>на</strong> перспект<strong>и</strong>ва;<br />
Он<strong>и</strong>е ко<strong>и</strong> <strong>и</strong>маат време<strong>на</strong> <strong>во</strong>е<strong>на</strong> перспект<strong>и</strong>ва;<br />
Он<strong>и</strong>е без <strong>во</strong>е<strong>на</strong> перспект<strong>и</strong>ва;<br />
Дополн<strong>и</strong>телн<strong>и</strong> објект<strong>и</strong> ко<strong>и</strong> треба да се <strong>на</strong>бават за оружен<strong>и</strong>те с<strong>и</strong>л<strong>и</strong>. 320<br />
Врз основа <strong>на</strong> оваа т<strong>и</strong>полог<strong>и</strong>ја, MO реш<strong>и</strong> да задрж<strong>и</strong> 203 од сегашн<strong>и</strong>те 336 <strong>во</strong>ен<strong>и</strong> објект<strong>и</strong>. 321<br />
Да повтор<strong>и</strong>ме, треба да се <strong>на</strong>глас<strong>и</strong> дека селекц<strong>и</strong>ја <strong>на</strong> баз<strong>и</strong>те за зат<strong>во</strong>рање без <strong>и</strong>мање <strong>на</strong><br />
располагање <strong>на</strong> с<strong>и</strong>те стратег<strong>и</strong>ск<strong>и</strong> документ<strong>и</strong> б<strong>и</strong> можела да доведе до проблем<strong>и</strong> <strong>во</strong> <strong>и</strong>дн<strong>и</strong>те<br />
процес<strong>и</strong> <strong>на</strong> реструкту<strong>и</strong>рање <strong>и</strong> <strong>на</strong> осовременување.<br />
Наредн<strong>и</strong>те чекор<strong>и</strong> за еден локал<strong>и</strong>тет <strong>и</strong>збран за продажба вклучуваат соб<strong>и</strong>рање <strong>на</strong><br />
<strong>и</strong>нформац<strong>и</strong><strong>и</strong>те <strong>на</strong>веден<strong>и</strong> подолу, ко<strong>и</strong> потоа МО г<strong>и</strong> обед<strong>и</strong>нува <strong>во</strong> преглед за Централ<strong>на</strong><br />
држав<strong>на</strong> адм<strong>и</strong>н<strong>и</strong>страт<strong>и</strong>в<strong>на</strong> канцелар<strong>и</strong>ја за управување со државен <strong>и</strong>мот:<br />
Коп<strong>и</strong>ја од рег<strong>и</strong>старот за земј<strong>и</strong>ште<br />
Уверен<strong>и</strong>е за статусот <strong>и</strong> целта <strong>на</strong> парцелата според Урбан<strong>и</strong>ст<strong>и</strong>чк<strong>и</strong>от план<br />
Информац<strong>и</strong>ја за статусот <strong>на</strong> парцелата <strong>на</strong> денот <strong>на</strong> донесувањето <strong>на</strong> Законот за<br />
земјоделско земј<strong>и</strong>ште<br />
Информац<strong>и</strong>ја за Барањето за враќање поднесено врз база <strong>на</strong> Законот за враќање <strong>на</strong><br />
<strong>и</strong>мот конф<strong>и</strong>скуван за време <strong>на</strong> југословенск<strong>и</strong>от комун<strong>и</strong>ст<strong>и</strong>чк<strong>и</strong> с<strong>и</strong>стем<br />
Изјава <strong>на</strong> Хрватск<strong>и</strong>те шум<strong>и</strong> за статусот <strong>на</strong> парцелата<br />
Проценка <strong>на</strong> пазар<strong>на</strong>та вредност од Даноч<strong>на</strong>та служба <strong>на</strong> М<strong>и</strong>н<strong>и</strong>стерст<strong>во</strong>то за ф<strong>и</strong><strong>на</strong>нс<strong>и</strong><strong>и</strong><br />
Фотограф<strong>и</strong>рање <strong>на</strong> <strong>и</strong>мотот<br />
Теренск<strong>и</strong> <strong>и</strong>сп<strong>и</strong>тувања<br />
М<strong>и</strong>слење <strong>на</strong> соодветн<strong>и</strong>те јавн<strong>и</strong> власт<strong>и</strong> 322<br />
Меѓу 2001 <strong>и</strong> 2005 год<strong>и</strong><strong>на</strong> МО достав<strong>и</strong>л 262 преглед<strong>и</strong> до Централ<strong>на</strong> држав<strong>на</strong><br />
адм<strong>и</strong>н<strong>и</strong>страт<strong>и</strong>в<strong>на</strong> канцелар<strong>и</strong>ја за управување со државен <strong>и</strong>мот, што резулт<strong>и</strong>рало со<br />
трансфер <strong>на</strong> 100 <strong>и</strong>мот<strong>и</strong>. 323 Повторно, ов<strong>и</strong>е бројк<strong>и</strong> <strong>и</strong> севкуп<strong>на</strong>та постапка поставуваат<br />
100
неколку прашања. Од 124 локал<strong>и</strong>тет<strong>и</strong> ко<strong>и</strong> всушност се трансфер<strong>и</strong>ран<strong>и</strong>, н<strong>и</strong>ту еден не <strong>и</strong> б<strong>и</strong>л<br />
даден <strong>на</strong> Централ<strong>на</strong> држав<strong>на</strong> адм<strong>и</strong>н<strong>и</strong>страт<strong>и</strong>в<strong>на</strong> канцелар<strong>и</strong>ја за управување со државен<br />
<strong>и</strong>мот. Исто така, <strong>на</strong> тој орган б<strong>и</strong> требало да му се даваат само <strong>и</strong>мот<strong>и</strong> од мала вредност, а<br />
касарн<strong>и</strong>те <strong>и</strong> баз<strong>и</strong>те веројатно <strong>и</strong>маат поголема вредност од 100.000 кун<strong>и</strong>. Оч<strong>и</strong>гледно, ова<br />
укажува <strong>на</strong> неконз<strong>и</strong>стент<strong>на</strong>та <strong>и</strong> нетранспарент<strong>на</strong> пр<strong>и</strong>рода <strong>на</strong> структур<strong>и</strong>те <strong>и</strong> постапк<strong>и</strong>те ко<strong>и</strong><br />
<strong>во</strong> моментов се <strong>во</strong> с<strong>и</strong>ла, како <strong>и</strong> немање <strong>и</strong>нст<strong>и</strong>туц<strong>и</strong>о<strong>на</strong>лн<strong>и</strong> <strong>и</strong> централ<strong>и</strong>з<strong>и</strong>ран<strong>и</strong> з<strong>на</strong>ења <strong>во</strong> MO<br />
<strong>и</strong> <strong>во</strong> друг<strong>и</strong>те државн<strong>и</strong> агенц<strong>и</strong><strong>и</strong>-соработн<strong>и</strong>чк<strong>и</strong> за м<strong>и</strong><strong>на</strong>т<strong>и</strong>те <strong>и</strong> за тековн<strong>и</strong>те процес<strong>и</strong> <strong>во</strong> таа<br />
област.<br />
Што е уште поз<strong>на</strong>чајно, останува прашањето <strong>во</strong> однос <strong>на</strong> тоа кој всушност г<strong>и</strong> <strong>во</strong>д<strong>и</strong> такв<strong>и</strong>те<br />
<strong>и</strong>сп<strong>и</strong>тувања. Доколку MO е задолжено за севкупн<strong>и</strong>от <strong>и</strong>нпут <strong>во</strong> тој процес, тука б<strong>и</strong> можел<br />
да посто<strong>и</strong> конфл<strong>и</strong>кт <strong>на</strong> <strong>и</strong>нтерес<strong>и</strong>. Глав<strong>на</strong>та цел <strong>на</strong> MO е брза <strong>и</strong> проф<strong>и</strong>таб<strong>и</strong>л<strong>на</strong> продажба <strong>на</strong><br />
<strong>во</strong>ен<strong>и</strong>те локал<strong>и</strong>тет<strong>и</strong>. Иако Даноч<strong>на</strong>та управа <strong>на</strong> М<strong>и</strong>н<strong>и</strong>стерст<strong>во</strong>то за ф<strong>и</strong><strong>на</strong>нс<strong>и</strong><strong>и</strong> ја прав<strong>и</strong><br />
пазар<strong>на</strong>та проценка, посто<strong>и</strong> простор MO да <strong>и</strong>зврш<strong>и</strong> вл<strong>и</strong>јан<strong>и</strong>е <strong>на</strong> процесот обезбедувајќ<strong>и</strong><br />
неко<strong>и</strong> основн<strong>и</strong> податоц<strong>и</strong>. Пазарн<strong>и</strong>те проценк<strong>и</strong> од стра<strong>на</strong> <strong>на</strong> Даноч<strong>на</strong>та управа <strong>на</strong><br />
М<strong>и</strong>н<strong>и</strong>стерст<strong>во</strong>то за ф<strong>и</strong><strong>на</strong>нс<strong>и</strong><strong>и</strong> понекогаш се з<strong>на</strong>ч<strong>и</strong>телно пов<strong>и</strong>сок<strong>и</strong> од он<strong>и</strong>е спроведен<strong>и</strong> од<br />
локалн<strong>и</strong>те власт<strong>и</strong> за<strong>и</strong>нтерес<strong>и</strong>ран<strong>и</strong> за купување <strong>и</strong>л<strong>и</strong> за земање под <strong>на</strong>ем <strong>на</strong> локал<strong>и</strong>тетот<br />
(в<strong>и</strong>д<strong>и</strong> Поле 2 за Кр<strong>и</strong>жевц<strong>и</strong>). Исто така, <strong>и</strong>ма жалб<strong>и</strong> од локалн<strong>и</strong>те општ<strong>и</strong>н<strong>и</strong> дека проценката<br />
<strong>на</strong> пазар<strong>на</strong>та вредност трае премногу долго. 324<br />
Имотн<strong>и</strong> права <strong>и</strong> еколошк<strong>и</strong> проблем<strong>и</strong><br />
Уште едно з<strong>на</strong>чајно прашање за процесот <strong>на</strong> конверз<strong>и</strong>ја е сопственоста <strong>на</strong> локал<strong>и</strong>тет<strong>и</strong>те.<br />
Ова прашање не само што се зан<strong>и</strong>мава со прашањето дал<strong>и</strong> ов<strong>и</strong>е локал<strong>и</strong>тет<strong>и</strong> <strong>и</strong><br />
потенц<strong>и</strong>јалн<strong>и</strong>от проф<strong>и</strong>т пр<strong>и</strong>паѓаат <strong>на</strong> државата <strong>и</strong>л<strong>и</strong> не, туку <strong>и</strong> од аспект <strong>на</strong> <strong>и</strong>мотн<strong>и</strong>те права<br />
од врем<strong>и</strong>њата пред соц<strong>и</strong>јал<strong>и</strong>ст<strong>и</strong>чк<strong>и</strong>от с<strong>и</strong>стем <strong>и</strong>л<strong>и</strong> <strong>на</strong> <strong>на</strong>следн<strong>и</strong>кот <strong>на</strong> ЈНА, Српск<strong>и</strong>те <strong>и</strong><br />
црногорск<strong>и</strong>те оружен<strong>и</strong> с<strong>и</strong>л<strong>и</strong>. Во неко<strong>и</strong> случа<strong>и</strong> спорот околу сопственоста <strong>на</strong> еден<br />
определен локал<strong>и</strong>тет останува како пречка. Хрватска доб<strong>и</strong> заем од Светската банка да<br />
<strong>во</strong>спостав<strong>и</strong> рег<strong>и</strong>стар <strong>на</strong> земј<strong>и</strong>штето, со оглед дека сегашн<strong>и</strong>те рег<strong>и</strong>стр<strong>и</strong> не се <strong>и</strong>сцрпн<strong>и</strong>.<br />
Оф<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>јалн<strong>и</strong>те л<strong>и</strong>ца со ко<strong>и</strong> е разговарано за оваа студ<strong>и</strong>ја повеќе пат<strong>и</strong> го <strong>на</strong>мал<strong>и</strong>ја<br />
з<strong>на</strong>чењето <strong>на</strong> прашањето <strong>на</strong> загадувањето <strong>на</strong> <strong>во</strong>ен<strong>и</strong>те локал<strong>и</strong>тет<strong>и</strong>. 325 Меѓутоа, <strong>и</strong>мајќ<strong>и</strong> г<strong>и</strong><br />
предв<strong>и</strong>д <strong>и</strong>скуствата со друг<strong>и</strong>те локал<strong>и</strong>тет<strong>и</strong> <strong>во</strong> Источ<strong>на</strong> Европа, може да се очекуваат<br />
101
сл<strong>и</strong>чн<strong>и</strong> проблем<strong>и</strong> <strong>и</strong> <strong>во</strong> Хрватска. Поконретно, застаре<strong>на</strong>та мун<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>ја <strong>и</strong> друга експлоз<strong>и</strong>в<strong>на</strong><br />
опрема од локал<strong>и</strong>тет<strong>и</strong>те <strong>на</strong> с<strong>и</strong>л<strong>и</strong>те за тер<strong>и</strong>тор<strong>и</strong>јал<strong>на</strong> одбра<strong>на</strong> веројатно претставуваат<br />
еколошка <strong>и</strong> безбеднос<strong>на</strong> зака<strong>на</strong> за локалното <strong>на</strong>селен<strong>и</strong>е, како што е случај <strong>во</strong> Бос<strong>на</strong> <strong>и</strong><br />
Херцегов<strong>и</strong><strong>на</strong>. 326 Од средб<strong>и</strong>те со претставн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong> <strong>на</strong> MO не беше јасно дал<strong>и</strong> <strong>и</strong>ма спец<strong>и</strong>јал<strong>и</strong>ст<strong>и</strong><br />
за зашт<strong>и</strong>та <strong>на</strong> ж<strong>и</strong><strong>во</strong>т<strong>на</strong>та сред<strong>и</strong><strong>на</strong> <strong>и</strong>н<strong>во</strong>лв<strong>и</strong>ран<strong>и</strong> <strong>во</strong> правењето <strong>на</strong> <strong>и</strong>сп<strong>и</strong>тувањата <strong>на</strong> <strong>во</strong>ен<strong>и</strong>те<br />
локал<strong>и</strong>тет<strong>и</strong>, <strong>и</strong>л<strong>и</strong> дал<strong>и</strong> <strong>во</strong> CAF <strong>и</strong>м спец<strong>и</strong>јалн<strong>и</strong> ед<strong>и</strong>н<strong>и</strong>ц<strong>и</strong> <strong>и</strong> програм<strong>и</strong> за расч<strong>и</strong>стување <strong>на</strong><br />
загаден<strong>и</strong>те баз<strong>и</strong>. Оф<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>јалн<strong>и</strong>от одго<strong>во</strong>р <strong>на</strong> амбасадорот <strong>на</strong> Хрватска <strong>во</strong> НАТО <strong>во</strong> октомвр<strong>и</strong><br />
2005 год<strong>и</strong><strong>на</strong>, конечно, покажа дека MO го пр<strong>и</strong>з<strong>на</strong>ва проблемот. Оф<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>јал<strong>на</strong>та <strong>и</strong>зјава глас<strong>и</strong><br />
дека „Конверз<strong>и</strong><strong>и</strong>те ко<strong>и</strong> ќе б<strong>и</strong>дат <strong>на</strong>јскап<strong>и</strong> ќе б<strong>и</strong>дат он<strong>и</strong>е <strong>на</strong> поранешн<strong>и</strong>те складов<strong>и</strong> за<br />
гор<strong>и</strong><strong>во</strong> б<strong>и</strong>дејќ<strong>и</strong> т<strong>и</strong>е немаат соодветно одржување, н<strong>и</strong>ту пак се кор<strong>и</strong>стат. Тоа ќе создаде<br />
еколошк<strong>и</strong> прашања. Иако Републ<strong>и</strong>ка Хрватска нема <strong>и</strong>мот загаден со рад<strong>и</strong>оакт<strong>и</strong>вн<strong>и</strong><br />
матер<strong>и</strong>јал<strong>и</strong>, посто<strong>и</strong> одреден процент <strong>на</strong> <strong>и</strong>мот опкружен со м<strong>и</strong>нск<strong>и</strong> пол<strong>и</strong>ња“. 327<br />
Цел<strong>и</strong> <strong>на</strong> MO<br />
Двете главн<strong>и</strong> цел<strong>и</strong> <strong>на</strong> MO за трансферот <strong>на</strong> локал<strong>и</strong>тет<strong>и</strong>те <strong>и</strong> средствата се:<br />
Ослободување <strong>на</strong> ресурс<strong>и</strong>те за осовременување <strong>на</strong> <strong>во</strong>ен<strong>и</strong>от <strong>и</strong>мот кој ветува <strong>и</strong>л<strong>и</strong> за<br />
<strong>и</strong>зградба <strong>на</strong> нов<strong>и</strong><br />
Ослободување <strong>на</strong> ресурс<strong>и</strong>те за реал<strong>и</strong>зац<strong>и</strong>ја <strong>на</strong> програмата SPECTRA <strong>и</strong> за<br />
реорган<strong>и</strong>зац<strong>и</strong>ја <strong>на</strong> MO 328<br />
Преку план<strong>и</strong>ра<strong>на</strong>та програма за конверз<strong>и</strong>ја, MO сака да собере средства за<br />
осовременување <strong>на</strong> CAF <strong>и</strong> <strong>на</strong> цел<strong>и</strong>от одбранбен с<strong>и</strong>стем, како <strong>и</strong> за поддршка <strong>на</strong> в<strong>и</strong>шокот<br />
персо<strong>на</strong>л. О<strong>во</strong>ј план <strong>и</strong>згледа мошне д<strong>и</strong>скутаб<strong>и</strong>лен. Воен<strong>и</strong>от буџет не б<strong>и</strong> требало да зав<strong>и</strong>с<strong>и</strong><br />
од очекуван<strong>и</strong>от проф<strong>и</strong>т од продажбата <strong>на</strong> <strong>во</strong>ен<strong>и</strong>те локал<strong>и</strong>тет<strong>и</strong>, б<strong>и</strong>дејќ<strong>и</strong> таа е премногу<br />
непредв<strong>и</strong>дл<strong>и</strong>ва. Всушност, конверз<strong>и</strong>јата <strong>во</strong> прв<strong>и</strong>те год<strong>и</strong>н<strong>и</strong> од процесот често <strong>и</strong>мпл<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>ра<br />
повеќе трошоц<strong>и</strong> од проф<strong>и</strong>т.<br />
Гледајќ<strong>и</strong> г<strong>и</strong> одлук<strong>и</strong>те <strong>на</strong> Ком<strong>и</strong>с<strong>и</strong>јата за средства од 2002 до 2004 год<strong>и</strong><strong>на</strong>, очекувањата за<br />
доб<strong>и</strong>вање доход <strong>во</strong> MO <strong>и</strong> <strong>во</strong> друг<strong>и</strong>те односн<strong>и</strong> државн<strong>и</strong> агенц<strong>и</strong><strong>и</strong> се зголем<strong>и</strong>ја <strong>во</strong> последн<strong>и</strong>те<br />
неколку год<strong>и</strong>н<strong>и</strong>. 329 Додека <strong>во</strong> 2002 <strong>и</strong> <strong>во</strong> поголем<strong>и</strong>от дел од 2003 год<strong>и</strong><strong>на</strong> мноз<strong>и</strong>нст<strong>во</strong>то<br />
локал<strong>и</strong>тет<strong>и</strong> беа даден<strong>и</strong> без <strong>на</strong>домест, кон крајот <strong>на</strong> 2003 год<strong>и</strong><strong>на</strong>, а особено <strong>во</strong> 2004 год<strong>и</strong><strong>на</strong>,<br />
бројот <strong>на</strong> локал<strong>и</strong>тет<strong>и</strong>те даден без <strong>на</strong>домест се <strong>на</strong>мал<strong>и</strong> само <strong>на</strong> 1 од 20. Зошто е сменета<br />
102
пол<strong>и</strong>т<strong>и</strong>ката? Дал<strong>и</strong> MO сака да собере проф<strong>и</strong>т? Дал<strong>и</strong> ова покажува поголема побарувачка <strong>и</strong><br />
<strong>и</strong>нтерес кај локалн<strong>и</strong>те градск<strong>и</strong> власт<strong>и</strong> за поседување <strong>во</strong>ен<strong>и</strong> локал<strong>и</strong>тет<strong>и</strong>? Судејќ<strong>и</strong> според<br />
<strong>и</strong>скуствата со конверз<strong>и</strong>јата <strong>во</strong> друг<strong>и</strong>те постсоц<strong>и</strong>јал<strong>и</strong>ст<strong>и</strong>чк<strong>и</strong> земј<strong>и</strong>, MO б<strong>и</strong> требало да г<strong>и</strong><br />
<strong>на</strong>мал<strong>и</strong> с<strong>во</strong><strong>и</strong>те очекувања: м<strong>и</strong>ров<strong>на</strong>та д<strong>и</strong>в<strong>и</strong>денда ретко се матер<strong>и</strong>јал<strong>и</strong>з<strong>и</strong>рала <strong>во</strong> ов<strong>и</strong>е земј<strong>и</strong>.<br />
Меѓутоа, конверз<strong>и</strong>јата <strong>и</strong> повтор<strong>на</strong>та <strong>и</strong>зградба <strong>на</strong> баз<strong>и</strong>те нудат можност за општ<strong>и</strong><br />
бенеф<strong>и</strong>ц<strong>и</strong><strong>и</strong> за општест<strong>во</strong>то <strong>и</strong> за локал<strong>на</strong>та економ<strong>и</strong>ја ко<strong>и</strong> не можат да се мерат со<br />
ф<strong>и</strong>скалн<strong>и</strong>от проф<strong>и</strong>т.<br />
Повеќето цел<strong>и</strong> <strong>на</strong> MO се краткорочн<strong>и</strong>, пр<strong>и</strong> што се бараат брз<strong>и</strong> решен<strong>и</strong>ја <strong>и</strong> продажба со<br />
голем проф<strong>и</strong>т. Наместо да го постав<strong>и</strong> MO да б<strong>и</strong>де одго<strong>во</strong>рен за процесот <strong>на</strong> конверз<strong>и</strong>ја,<br />
хрватската држава б<strong>и</strong> требало да се об<strong>и</strong>де да формул<strong>и</strong>ра долгорочн<strong>и</strong> цел<strong>и</strong> <strong>и</strong> партнерства за<br />
процесот <strong>на</strong> конверз<strong>и</strong>ја ко<strong>и</strong> б<strong>и</strong> б<strong>и</strong>ле од полза за општест<strong>во</strong>то како цел<strong>и</strong><strong>на</strong>. Б<strong>и</strong>дејќ<strong>и</strong> повеќе<br />
<strong>во</strong>ен<strong>и</strong> локал<strong>и</strong>тет<strong>и</strong> се сместен<strong>и</strong> <strong>во</strong> неразв<strong>и</strong>ен<strong>и</strong> област<strong>и</strong> разур<strong>на</strong>т<strong>и</strong> од <strong>во</strong>ј<strong>на</strong>та, хрватската<br />
држава треба да земе предв<strong>и</strong>д повеќе фактор<strong>и</strong> од едноставно <strong>во</strong>ен<strong>и</strong>те разм<strong>и</strong>слувања.<br />
Зат<strong>во</strong>рањето <strong>на</strong> баз<strong>и</strong> може да <strong>и</strong>ма тешк<strong>и</strong> послед<strong>и</strong>ц<strong>и</strong> <strong>во</strong> такв<strong>и</strong>те област<strong>и</strong>. 330 Можеб<strong>и</strong> б<strong>и</strong> б<strong>и</strong>ло<br />
кор<strong>и</strong>сно сл<strong>и</strong>чно партнерст<strong>во</strong> <strong>на</strong> о<strong>на</strong> со IOM за ре<strong>и</strong>нтеграц<strong>и</strong>ја. Б<strong>и</strong> б<strong>и</strong>ло кор<strong>и</strong>сно <strong>и</strong><br />
поврзувањето <strong>на</strong> процесот <strong>на</strong> конверз<strong>и</strong>ја <strong>на</strong> баз<strong>и</strong>те со помоошта <strong>на</strong> SPECTRA. Ме<strong>на</strong>џер<strong>и</strong>те<br />
<strong>на</strong> SPECTRA <strong>во</strong> моментов бараат средства за акт<strong>и</strong>вноста <strong>на</strong>рече<strong>на</strong> „конверз<strong>и</strong>ја <strong>на</strong> <strong>во</strong>ен<strong>и</strong>те<br />
баз<strong>и</strong> за земјоделск<strong>и</strong> цел<strong>и</strong>“ 331 која б<strong>и</strong> вклуч<strong>и</strong>ла еколошка обнова, обезбедување растен<strong>и</strong>ја <strong>и</strong><br />
семе <strong>и</strong> која б<strong>и</strong> требала да <strong>и</strong>м помогне <strong>на</strong> неко<strong>и</strong> поранешн<strong>и</strong> <strong>во</strong>ен<strong>и</strong> л<strong>и</strong>ца да се самовработат<br />
<strong>во</strong> земјоделст<strong>во</strong>то.<br />
Препорак<strong>и</strong><br />
За да се пост<strong>и</strong>гне „<strong>на</strong>јдобра вредност за пар<strong>и</strong>те“, можното повторно кор<strong>и</strong>стење <strong>на</strong><br />
<strong>во</strong>ен<strong>и</strong>те објект<strong>и</strong> треба да подлеж<strong>и</strong> <strong>на</strong> <strong>и</strong>нвест<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>о<strong>на</strong> оценка. Ова е поврзано со<br />
с<strong>и</strong>стематска споредба <strong>на</strong> трошоц<strong>и</strong>те <strong>и</strong> <strong>на</strong> доб<strong>и</strong>вк<strong>и</strong>те <strong>на</strong> разл<strong>и</strong>чн<strong>и</strong> опц<strong>и</strong><strong>и</strong> за повтор<strong>на</strong><br />
употреба за секој даден локал<strong>и</strong>тет. Треба да се спроведе вреднување <strong>на</strong> <strong>и</strong>нсталац<strong>и</strong><strong>и</strong>те<br />
за продавање од стра<strong>на</strong> <strong>на</strong> незав<strong>и</strong>сн<strong>и</strong> „процен<strong>и</strong>тел<strong>и</strong>“. На тој <strong>на</strong>ч<strong>и</strong>н б<strong>и</strong> се одбег<strong>на</strong>ле<br />
проблем<strong>и</strong>те <strong>на</strong> довербата <strong>и</strong> б<strong>и</strong> се олесн<strong>и</strong>ле разго<strong>во</strong>р<strong>и</strong>те за це<strong>на</strong>та. Пр<strong>и</strong>родно, ова е<br />
условено од постоење незав<strong>и</strong>сно тело процен<strong>и</strong>тел<strong>и</strong> <strong>во</strong> Хрватска.<br />
Еден од <strong>на</strong>ч<strong>и</strong>н<strong>и</strong>те за забрзување <strong>на</strong> процесот <strong>на</strong> конверз<strong>и</strong>ја може да б<strong>и</strong>де создавањето<br />
<strong>на</strong> советодавен т<strong>и</strong>м за недв<strong>и</strong>жн<strong>и</strong>от <strong>и</strong>мот со добро поз<strong>на</strong>вање <strong>на</strong> хрватск<strong>и</strong>от пазар <strong>на</strong><br />
103
недв<strong>и</strong>жн<strong>и</strong>н<strong>и</strong>, економ<strong>и</strong>јата <strong>на</strong> недв<strong>и</strong>жн<strong>и</strong>от <strong>и</strong>мот <strong>и</strong> ф<strong>и</strong><strong>на</strong>нс<strong>и</strong>рањето. О<strong>во</strong>ј т<strong>и</strong>м може да<br />
б<strong>и</strong>де дел од MO <strong>и</strong>л<strong>и</strong> да б<strong>и</strong>де незав<strong>и</strong>сен, за да не с<strong>и</strong> доз<strong>во</strong>л<strong>и</strong> да потпадне под вл<strong>и</strong>јан<strong>и</strong>е <strong>на</strong><br />
МО. Т<strong>и</strong>мот б<strong>и</strong> <strong>и</strong>мал две главн<strong>и</strong> цел<strong>и</strong>:<br />
Да пр<strong>и</strong>донесе со давање реал<strong>на</strong> сл<strong>и</strong>ка <strong>на</strong> услов<strong>и</strong>те за продажба <strong>и</strong> за конверз<strong>и</strong>ја, како <strong>во</strong><br />
MO, така <strong>и</strong> кај локалн<strong>и</strong>те власт<strong>и</strong><br />
Да <strong>и</strong>м даде <strong>на</strong> засег<strong>на</strong>т<strong>и</strong>те локалн<strong>и</strong> власт<strong>и</strong> профес<strong>и</strong>о<strong>на</strong>л<strong>на</strong> помош со цел процесот <strong>на</strong><br />
конверз<strong>и</strong>ја да може брзо да започне<br />
Зб<strong>и</strong>р <strong>на</strong> <strong>на</strong>јдобр<strong>и</strong> практ<strong>и</strong>к<strong>и</strong> (<strong>на</strong> пр<strong>и</strong>мер, за разл<strong>и</strong>чн<strong>и</strong> в<strong>и</strong>дов<strong>и</strong> успешно повторно<br />
кор<strong>и</strong>стење, еф<strong>и</strong>кас<strong>на</strong> структура за процес<strong>и</strong>те <strong>на</strong> конверз<strong>и</strong>ја <strong>на</strong> локално н<strong>и</strong><strong>во</strong> <strong>и</strong>.т.н.) б<strong>и</strong><br />
претставувал кор<strong>и</strong>с<strong>на</strong> алатка. Потребн<strong>и</strong> се <strong>и</strong> подеталн<strong>и</strong> <strong>и</strong>нформац<strong>и</strong><strong>и</strong> за локал<strong>и</strong>тет<strong>и</strong>те <strong>и</strong><br />
за објект<strong>и</strong>те за ко<strong>и</strong> е <strong>и</strong>звршен трансфер.<br />
Заедн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>те <strong>во</strong> Хрватска ко<strong>и</strong> куп<strong>и</strong>ле <strong>и</strong>мот треба да орган<strong>и</strong>з<strong>и</strong>раат мрежа за разме<strong>на</strong> <strong>на</strong><br />
<strong>и</strong>скуствата <strong>и</strong> за дејствување како хомоге<strong>на</strong> група со цел да „<strong>и</strong>стуркаат“ соодветн<strong>и</strong><br />
закон<strong>и</strong> <strong>и</strong> пол<strong>и</strong>т<strong>и</strong>ка <strong>на</strong> ова поле.<br />
Заклучоц<strong>и</strong><br />
Додека реформата <strong>на</strong> одбра<strong>на</strong>та <strong>во</strong>општо е под големо вл<strong>и</strong>јан<strong>и</strong>е <strong>на</strong> <strong>на</strong>д<strong>во</strong>решен пр<strong>и</strong>т<strong>и</strong>сок <strong>и</strong><br />
потт<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>, како што е можното членст<strong>во</strong> <strong>во</strong> ЕУ <strong>и</strong> <strong>во</strong> НАТО, од ф<strong>и</strong><strong>на</strong>нс<strong>и</strong>ск<strong>и</strong> разм<strong>и</strong>слувања се<br />
потт<strong>и</strong>к<strong>на</strong>т<strong>и</strong> <strong>и</strong> конкретн<strong>и</strong>те мерк<strong>и</strong> за <strong>на</strong>малување <strong>на</strong> арм<strong>и</strong>јата, за профес<strong>и</strong>о<strong>на</strong>лно<br />
пре<strong>на</strong>сочување <strong>и</strong> конверз<strong>и</strong>ја. Со <strong>на</strong>малувањето <strong>на</strong> бројот <strong>на</strong> персо<strong>на</strong>лот <strong>и</strong> <strong>на</strong> <strong>во</strong>ен<strong>и</strong>те баз<strong>и</strong>,<br />
MO се <strong>на</strong>дева да ослобод<strong>и</strong> повеќе пар<strong>и</strong> за соц<strong>и</strong>јалн<strong>и</strong>те <strong>на</strong>доместоц<strong>и</strong> за отпуштен<strong>и</strong>от в<strong>и</strong>шок<br />
<strong>во</strong>ен персо<strong>на</strong>л, како <strong>и</strong> за осовременување <strong>на</strong> CAF што е барање <strong>на</strong> НАТО преку<br />
програм<strong>и</strong>те за пр<strong>и</strong>стапување кон Ал<strong>и</strong>јансата<br />
Сепак, домаш<strong>на</strong>та пол<strong>и</strong>т<strong>и</strong>ка веќе <strong>и</strong>звесно време претставува глав<strong>на</strong> пречка за повеќе<br />
реформск<strong>и</strong> мерк<strong>и</strong> <strong>во</strong> одбра<strong>на</strong>та, особено за време <strong>на</strong> реж<strong>и</strong>мот <strong>на</strong> Туѓман, кога немаше<br />
демократска контрола <strong>на</strong>д <strong>во</strong>јската. Во Хрватска до <strong>и</strong>звесен степен сè уште нема<br />
задо<strong>во</strong>л<strong>и</strong>телн<strong>и</strong> однос<strong>и</strong> меѓу ц<strong>и</strong>в<strong>и</strong>лн<strong>и</strong>от <strong>и</strong> <strong>во</strong>ен<strong>и</strong>от сектор, но државата <strong>и</strong> нејз<strong>и</strong><strong>на</strong>та арм<strong>и</strong>ја,<br />
сепак, се де<strong>на</strong>ц<strong>и</strong>о<strong>на</strong>л<strong>и</strong>з<strong>и</strong>ран<strong>и</strong>. Меѓутоа, <strong>и</strong>згледа дека парламентарн<strong>и</strong>те актер<strong>и</strong> <strong>и</strong>л<strong>и</strong><br />
ц<strong>и</strong>в<strong>и</strong>лн<strong>и</strong>те експерт<strong>и</strong> <strong>и</strong>маат м<strong>и</strong>н<strong>и</strong>мално вл<strong>и</strong>јан<strong>и</strong>е <strong>на</strong> тековн<strong>и</strong>те прашања <strong>на</strong> конверз<strong>и</strong>јата <strong>и</strong><br />
<strong>на</strong> односн<strong>и</strong>от процес <strong>на</strong> план<strong>и</strong>рање.<br />
104
Двете главн<strong>и</strong> област<strong>и</strong> <strong>на</strong> акт<strong>и</strong>вност<strong>и</strong> <strong>на</strong> конверз<strong>и</strong>јата—програмата SPECTRA <strong>и</strong><br />
но<strong>во</strong><strong>во</strong>споставе<strong>на</strong>та Група за конверз<strong>и</strong>ја—се добро осм<strong>и</strong>слен<strong>и</strong> <strong>и</strong>, <strong>во</strong> случајот <strong>на</strong> SPECTRA,<br />
добро се спроведуваат со оглед <strong>на</strong> огран<strong>и</strong>чен<strong>и</strong>те средства <strong>и</strong> <strong>во</strong> споредба со сл<strong>и</strong>чн<strong>и</strong>те<br />
проект<strong>и</strong> <strong>во</strong> соседн<strong>и</strong>те држав<strong>и</strong>. Меѓутоа, процесот <strong>на</strong> конверз<strong>и</strong>ја <strong>на</strong> баз<strong>и</strong>те <strong>и</strong> н<strong>и</strong>вн<strong>и</strong>от<br />
повторен раз<strong>во</strong>ј бара поголема транспарентност <strong>и</strong> незав<strong>и</strong>с<strong>на</strong> а<strong>на</strong>л<strong>и</strong>за. Потребен е јасен<br />
преглед <strong>на</strong> с<strong>и</strong>те трансфер<strong>и</strong> <strong>на</strong> баз<strong>и</strong>те зарад<strong>и</strong> у<strong>на</strong>предување <strong>на</strong> продукц<strong>и</strong>јата <strong>на</strong> програмата<br />
<strong>и</strong> можеб<strong>и</strong> дур<strong>и</strong> <strong>и</strong> за генер<strong>и</strong>рање доход. Сепак, MO б<strong>и</strong> требало да г<strong>и</strong> <strong>на</strong>мал<strong>и</strong> сопствен<strong>и</strong>те<br />
очекувања за доб<strong>и</strong>вање <strong>на</strong>д<strong>во</strong>решн<strong>и</strong> средства за двата проекта, како <strong>и</strong> за потенц<strong>и</strong>јален<br />
проф<strong>и</strong>т што б<strong>и</strong> можел да го оствар<strong>и</strong> преку продажбата <strong>на</strong> <strong>во</strong>ен <strong>и</strong>мот.<br />
Меѓутоа, реформ<strong>и</strong>те <strong>во</strong> секторот <strong>на</strong> одбра<strong>на</strong>та <strong>на</strong> Хрватска <strong>и</strong>маат з<strong>на</strong>ч<strong>и</strong>тел<strong>на</strong> предност: т<strong>и</strong>е<br />
се вграден<strong>и</strong> <strong>во</strong> ед<strong>на</strong> растечка економ<strong>и</strong>ја <strong>и</strong> консол<strong>и</strong>д<strong>и</strong>ра<strong>на</strong> демократ<strong>и</strong>ја. По октомвр<strong>и</strong> 2005<br />
год<strong>и</strong><strong>на</strong> европската перспект<strong>и</strong>ва <strong>на</strong> Хрватска <strong>и</strong> нејз<strong>и</strong><strong>на</strong>та способност да г<strong>и</strong> дост<strong>и</strong>гне<br />
евроатлантск<strong>и</strong>те стандард<strong>и</strong> се пореалн<strong>и</strong> <strong>и</strong> попоз<strong>и</strong>т<strong>и</strong>вн<strong>и</strong> <strong>во</strong> однос <strong>на</strong> која б<strong>и</strong>ло друга држава<br />
од Западен Балкан. Европск<strong>и</strong>те фондов<strong>и</strong> за еколошко расч<strong>и</strong>стување <strong>на</strong> <strong>во</strong>ен<strong>и</strong>те локал<strong>и</strong>тет<strong>и</strong>,<br />
мерк<strong>и</strong>те за поддршка <strong>на</strong> поранешн<strong>и</strong>те вработен<strong>и</strong> <strong>во</strong> <strong>во</strong>јската <strong>и</strong> зголемен<strong>и</strong>те странск<strong>и</strong><br />
д<strong>и</strong>ректн<strong>и</strong> <strong>и</strong>нвест<strong>и</strong>ц<strong>и</strong><strong>и</strong> <strong>во</strong> тур<strong>и</strong>ст<strong>и</strong>чк<strong>и</strong>те рег<strong>и</strong>он<strong>и</strong> се <strong>на</strong> дофат <strong>и</strong> б<strong>и</strong> <strong>на</strong>прав<strong>и</strong>ле голема разл<strong>и</strong>ка<br />
за <strong>и</strong>дн<strong>и</strong><strong>на</strong>та <strong>на</strong> конверз<strong>и</strong>јата <strong>на</strong> баз<strong>и</strong>те <strong>во</strong> Хрватска <strong>и</strong> <strong>на</strong> програм<strong>и</strong>те за ре<strong>и</strong>нтеграц<strong>и</strong>ја.<br />
105
5. Севкупн<strong>и</strong> заклучоц<strong>и</strong><br />
Тр<strong>и</strong>те држав<strong>и</strong> а<strong>на</strong>л<strong>и</strong>з<strong>и</strong>ран<strong>и</strong> <strong>во</strong> оваа студ<strong>и</strong>ја мошне се разл<strong>и</strong>куваат <strong>во</strong> однос <strong>на</strong> статусот <strong>на</strong><br />
реформата, осовременувањето <strong>и</strong> профес<strong>и</strong>о<strong>на</strong>л<strong>и</strong>зац<strong>и</strong>јата <strong>на</strong> н<strong>и</strong>вн<strong>и</strong>те оружен<strong>и</strong> с<strong>и</strong>л<strong>и</strong>. Ова<br />
важ<strong>и</strong> <strong>и</strong> за програм<strong>и</strong>те <strong>и</strong>н<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>ран<strong>и</strong> <strong>и</strong>л<strong>и</strong> спроведуван<strong>и</strong> <strong>во</strong> сферата <strong>на</strong> конверз<strong>и</strong>ја <strong>на</strong> одбра<strong>на</strong>та,<br />
каде што с<strong>и</strong>те тр<strong>и</strong> држав<strong>и</strong> се соочуваат со разл<strong>и</strong>чн<strong>и</strong> проблем<strong>и</strong> <strong>и</strong>л<strong>и</strong> се <strong>во</strong> разл<strong>и</strong>чн<strong>и</strong> фаз<strong>и</strong> <strong>на</strong><br />
проектн<strong>и</strong>от ц<strong>и</strong>клус. Според тоа, беше спроведе<strong>на</strong> а<strong>на</strong>л<strong>и</strong>за <strong>на</strong> н<strong>и</strong><strong>во</strong>то <strong>на</strong> реформата <strong>и</strong> <strong>на</strong><br />
план<strong>и</strong>рањето, <strong>и</strong>дент<strong>и</strong>ф<strong>и</strong>кац<strong>и</strong>ја <strong>на</strong> <strong>на</strong>учен<strong>и</strong>те лекц<strong>и</strong><strong>и</strong> <strong>и</strong> прашањата за разгледување <strong>во</strong><br />
програм<strong>и</strong>те за конверз<strong>и</strong>ја <strong>на</strong> одбра<strong>на</strong>та <strong>во</strong> <strong>и</strong>дн<strong>и</strong><strong>на</strong>, <strong>на</strong>место формал<strong>на</strong> компарат<strong>и</strong>в<strong>на</strong><br />
студ<strong>и</strong>ја. Обемот <strong>на</strong> студ<strong>и</strong>јата беше огран<strong>и</strong>чен со општ<strong>и</strong>от недост<strong>и</strong>г с<strong>и</strong>стематска а<strong>на</strong>л<strong>и</strong>за <strong>во</strong><br />
одбранбен<strong>и</strong>те сектор<strong>и</strong> <strong>во</strong> тр<strong>и</strong>те држав<strong>и</strong> за подготвување <strong>и</strong> спроведување проект<strong>и</strong>, што е<br />
заедн<strong>и</strong>чко за реч<strong>и</strong>с<strong>и</strong> с<strong>и</strong>те <strong>и</strong>сп<strong>и</strong>тан<strong>и</strong> програм<strong>и</strong>. Исто така, често нема основн<strong>и</strong> податоц<strong>и</strong> за<br />
прашањата <strong>на</strong> одбра<strong>на</strong>та, не посто<strong>и</strong> пр<strong>и</strong>стап до н<strong>и</strong>в <strong>и</strong>л<strong>и</strong>, пак, се менуваат <strong>во</strong> зав<strong>и</strong>сност од<br />
<strong>и</strong>з<strong>во</strong>р<strong>и</strong>те. Затоа <strong>во</strong> студ<strong>и</strong>јата се поставуваат <strong>и</strong> следн<strong>и</strong>те прашања: Како може<br />
<strong>и</strong>стражувачк<strong>и</strong>те <strong>и</strong>нст<strong>и</strong>тут<strong>и</strong>, но <strong>и</strong> агенц<strong>и</strong><strong>и</strong>те за спроведување, да го мерат успехот <strong>на</strong><br />
реформата <strong>во</strong> одбра<strong>на</strong>та ако податоц<strong>и</strong>те не се до<strong>во</strong>лно точн<strong>и</strong>? Што се случува кога<br />
недост<strong>и</strong>гаат јасн<strong>и</strong> <strong>и</strong>нд<strong>и</strong>катор<strong>и</strong> <strong>и</strong>л<strong>и</strong> кога разл<strong>и</strong>чн<strong>и</strong>те агенд<strong>и</strong> <strong>на</strong> <strong>на</strong>д<strong>во</strong>решн<strong>и</strong>те <strong>и</strong> <strong>на</strong><br />
в<strong>на</strong>трешн<strong>и</strong>те актер<strong>и</strong> до определен степен г<strong>и</strong> заматуваат <strong>и</strong>нформац<strong>и</strong><strong>и</strong>те?<br />
Сепак, <strong>и</strong>ма заедн<strong>и</strong>чк<strong>и</strong> карактер<strong>и</strong>ст<strong>и</strong>к<strong>и</strong> меѓу случа<strong>и</strong>те ко<strong>и</strong> о<strong>во</strong>зможуваат <strong>и</strong>дент<strong>и</strong>ф<strong>и</strong>кац<strong>и</strong>ја <strong>на</strong><br />
неколку пр<strong>и</strong>доб<strong>и</strong>вк<strong>и</strong>, недостатоц<strong>и</strong> <strong>и</strong> детерм<strong>и</strong><strong>на</strong>нт<strong>и</strong> за реформата <strong>на</strong> одбра<strong>на</strong>та <strong>во</strong><br />
постсоц<strong>и</strong>јал<strong>и</strong>ст<strong>и</strong>чк<strong>и</strong>те држав<strong>и</strong> <strong>во</strong> Југо<strong>и</strong>сточ<strong>на</strong> Европа. 332 За н<strong>и</strong>в ќе прод<strong>и</strong>скут<strong>и</strong>раме по ред.<br />
Пр<strong>и</strong>доб<strong>и</strong>вк<strong>и</strong><br />
Пр<strong>и</strong>марн<strong>и</strong>от успех <strong>на</strong> с<strong>и</strong>те реформ<strong>и</strong> <strong>на</strong> одбра<strong>на</strong>та <strong>на</strong> Западен Балкан е з<strong>на</strong>ч<strong>и</strong>телното<br />
<strong>на</strong>малување <strong>на</strong> <strong>во</strong>ен<strong>и</strong>те структур<strong>и</strong>, што ја гарант<strong>и</strong>ра <strong>и</strong>д<strong>на</strong>та стаб<strong>и</strong>л<strong>и</strong>зац<strong>и</strong>ја <strong>на</strong> о<strong>во</strong>ј рег<strong>и</strong>он<br />
погоден од <strong>во</strong>ј<strong>на</strong>. Во повеќето случа<strong>и</strong> проект<strong>и</strong>те за <strong>на</strong>малување <strong>на</strong> арм<strong>и</strong>јата доведоа до<br />
промен<strong>и</strong> не само <strong>во</strong> структурата <strong>на</strong> <strong>во</strong>ен<strong>и</strong>от персо<strong>на</strong>л, туку <strong>и</strong> <strong>во</strong> образован<strong>и</strong>ето <strong>и</strong> обуката за<br />
нов<strong>и</strong> задач<strong>и</strong>. Подобрата <strong>во</strong>е<strong>на</strong> едуц<strong>и</strong>раност, како <strong>и</strong> ре<strong>и</strong>нтеграц<strong>и</strong>јата <strong>и</strong> програм<strong>и</strong>те за<br />
струч<strong>на</strong> обука не само што доведуваат до поквал<strong>и</strong>ф<strong>и</strong>куван персо<strong>на</strong>л, туку <strong>и</strong> до проме<strong>на</strong> <strong>на</strong><br />
соц<strong>и</strong>јал<strong>и</strong>ст<strong>и</strong>чк<strong>и</strong>те <strong>и</strong> патер<strong>на</strong>л<strong>и</strong>ст<strong>и</strong>чк<strong>и</strong>те разм<strong>и</strong>слувања. Исто така, нов<strong>и</strong>те оружен<strong>и</strong> с<strong>и</strong>л<strong>и</strong> <strong>во</strong><br />
106
тр<strong>и</strong>те држав<strong>и</strong> г<strong>и</strong> загуб<strong>и</strong>ја с<strong>во</strong><strong>и</strong>те <strong>и</strong>луз<strong>и</strong><strong>и</strong> <strong>и</strong> нереалн<strong>и</strong> очекувања <strong>во</strong> однос <strong>на</strong> опремата,<br />
достапн<strong>и</strong>те средства <strong>и</strong> перцепц<strong>и</strong><strong>и</strong>те <strong>на</strong> можн<strong>и</strong>те закан<strong>и</strong>.<br />
Друг поз<strong>и</strong>т<strong>и</strong>вен резултат е отсуст<strong>во</strong>то з<strong>на</strong>чајн<strong>и</strong> попречувања <strong>и</strong>л<strong>и</strong> соц<strong>и</strong>јалн<strong>и</strong> безред<strong>и</strong>ја од<br />
стра<strong>на</strong> <strong>на</strong> отпуштен<strong>и</strong>от <strong>во</strong>ен персо<strong>на</strong>л <strong>и</strong>л<strong>и</strong> од <strong>во</strong>ен<strong>и</strong>те ветеран<strong>и</strong> <strong>во</strong> бавно консол<strong>и</strong>д<strong>и</strong>рачк<strong>и</strong>те<br />
демократ<strong>и</strong><strong>и</strong> <strong>на</strong> Албан<strong>и</strong>ја, Хрватска <strong>и</strong> Македон<strong>и</strong>ја. Меѓутоа, особено <strong>во</strong> случајот <strong>на</strong><br />
Хрватска каде што <strong>во</strong>ј<strong>на</strong>та остав<strong>и</strong> траум<strong>и</strong> кај голем дел од <strong>на</strong>селен<strong>и</strong>ето, важно е да се<br />
<strong>и</strong>сп<strong>и</strong>таат пс<strong>и</strong>холошк<strong>и</strong>те проблем<strong>и</strong> <strong>на</strong> ре<strong>и</strong>нтеграц<strong>и</strong>јата <strong>и</strong> нејз<strong>и</strong>ното вл<strong>и</strong>јан<strong>и</strong>е врз<br />
општест<strong>во</strong>то, како што е орган<strong>и</strong>з<strong>и</strong>ран<strong>и</strong>от кр<strong>и</strong>м<strong>и</strong><strong>на</strong>л, домашното <strong>на</strong>с<strong>и</strong>лст<strong>во</strong> <strong>и</strong>л<strong>и</strong> зголеме<strong>на</strong>та<br />
стапка <strong>на</strong> самоуб<strong>и</strong>ства меѓу поранешн<strong>и</strong>от <strong>во</strong>ен персо<strong>на</strong>л.<br />
Како дополнен<strong>и</strong>е <strong>на</strong> процесот <strong>на</strong> реформа, де<strong>на</strong>ц<strong>и</strong>о<strong>на</strong>л<strong>и</strong>зац<strong>и</strong>јата <strong>и</strong> <strong>и</strong>нтер<strong>на</strong>ц<strong>и</strong>о<strong>на</strong>л<strong>и</strong>зац<strong>и</strong>јата<br />
<strong>на</strong> оружен<strong>и</strong>те с<strong>и</strong>л<strong>и</strong> <strong>во</strong> с<strong>и</strong>те тр<strong>и</strong> држав<strong>и</strong> се поддржан<strong>и</strong> од достапноста <strong>на</strong> обука <strong>и</strong><br />
консултац<strong>и</strong><strong>и</strong>те од Запад. Во случајот <strong>на</strong> Хрватска, апсењето <strong>и</strong> судењето <strong>на</strong> Готов<strong>и</strong><strong>на</strong><br />
конечно б<strong>и</strong> можело да ја обелоден<strong>и</strong> улогата <strong>на</strong> неко<strong>и</strong> делов<strong>и</strong> <strong>на</strong> CAF <strong>во</strong> <strong>во</strong>ј<strong>на</strong>та прот<strong>и</strong>в<br />
Срб<strong>и</strong>те од Кра<strong>и</strong><strong>на</strong> <strong>и</strong> <strong>на</strong> тој <strong>на</strong>ч<strong>и</strong>н да ја помогне н<strong>и</strong>в<strong>на</strong>та трансформац<strong>и</strong>ја.<br />
Во однос <strong>на</strong> конкретн<strong>и</strong> програм<strong>и</strong> ко<strong>и</strong> <strong>во</strong> моментов се спроведуваат <strong>во</strong> однос <strong>на</strong><br />
конверз<strong>и</strong>јата <strong>на</strong> одбра<strong>на</strong>та, само SPECTRA може да се оцен<strong>и</strong> како успеш<strong>на</strong>, додека с<strong>и</strong>те<br />
друг<strong>и</strong> програм<strong>и</strong> <strong>и</strong>л<strong>и</strong> <strong>и</strong>маат недостатоц<strong>и</strong> <strong>и</strong>л<strong>и</strong> само што влегле <strong>во</strong> фазата <strong>на</strong> спроведување со<br />
мошне скромн<strong>и</strong> резултат<strong>и</strong> (LEPEZA). Јасно е дека само SPECTRA успеала да даде<br />
поддршка <strong>во</strong> услов<strong>и</strong> <strong>на</strong> недостатно средства <strong>и</strong> <strong>на</strong> в<strong>и</strong>сока стапка <strong>на</strong> невработеност кај<br />
поранешн<strong>и</strong>от <strong>во</strong>ен персо<strong>на</strong>л.<br />
Недостатоц<strong>и</strong><br />
Доцното започнување <strong>на</strong> реформата <strong>на</strong> Западен Балкан <strong>и</strong> одложувањето <strong>на</strong> донесувањето<br />
стратег<strong>и</strong>ск<strong>и</strong> документ<strong>и</strong> <strong>во</strong> повеќето држав<strong>и</strong> се главн<strong>и</strong>те фактор<strong>и</strong> за тековн<strong>и</strong>те проблем<strong>и</strong> со<br />
ко<strong>и</strong> се соочуваат Хрватска, Албан<strong>и</strong>ја <strong>и</strong> Македон<strong>и</strong>ја. Исто така, <strong>во</strong> секторот <strong>на</strong> безбедноста<br />
сè уште <strong>и</strong>ма структурн<strong>и</strong> недостатоц<strong>и</strong>, вклучувајќ<strong>и</strong> <strong>и</strong> недост<strong>и</strong>г <strong>на</strong> ц<strong>и</strong>в<strong>и</strong>л<strong>на</strong> контрола <strong>на</strong>д<br />
оружен<strong>и</strong>те с<strong>и</strong>л<strong>и</strong>, конкурентн<strong>и</strong> способност<strong>и</strong> <strong>на</strong> влад<strong>и</strong>н<strong>и</strong>те структур<strong>и</strong> за прашањата <strong>на</strong><br />
безбедноста, како <strong>и</strong> недост<strong>и</strong>г <strong>на</strong> <strong>и</strong>нпут <strong>и</strong>л<strong>и</strong> <strong>на</strong> незав<strong>и</strong>с<strong>на</strong> а<strong>на</strong>л<strong>и</strong>за од стра<strong>на</strong> <strong>на</strong> НВО <strong>и</strong>л<strong>и</strong> <strong>на</strong><br />
орган<strong>и</strong>зац<strong>и</strong><strong>и</strong> за соц<strong>и</strong>олошко-пол<strong>и</strong>т<strong>и</strong>чк<strong>и</strong> <strong>и</strong>стражувања. Ов<strong>и</strong>е недостатоц<strong>и</strong>, често пат<strong>и</strong>,<br />
107
доведуваат до промен<strong>и</strong>, одложувања <strong>и</strong> осред<strong>на</strong> продукц<strong>и</strong>ја <strong>на</strong> стратег<strong>и</strong>ск<strong>и</strong> одбранбен<strong>и</strong> <strong>и</strong><br />
безбедносн<strong>и</strong> документ<strong>и</strong>, што <strong>и</strong>ма ефект врз долгорочното план<strong>и</strong>рање <strong>на</strong> одбранбен<strong>и</strong>те<br />
с<strong>и</strong>л<strong>и</strong>, н<strong>и</strong>вн<strong>и</strong>те баз<strong>и</strong> <strong>и</strong> <strong>на</strong> н<strong>и</strong>в<strong>на</strong>та опрема.<br />
Без долгорочн<strong>и</strong> стратег<strong>и</strong><strong>и</strong> <strong>и</strong> планов<strong>и</strong>, <strong>на</strong>малувањето <strong>на</strong> арм<strong>и</strong>јата, профес<strong>и</strong>о<strong>на</strong>лното<br />
пре<strong>на</strong>сочување <strong>и</strong> трансферот <strong>на</strong> <strong>во</strong>ен<strong>и</strong>те баз<strong>и</strong> б<strong>и</strong> можело да доведе до нееф<strong>и</strong>касн<strong>и</strong> <strong>и</strong> слабо<br />
опремен<strong>и</strong> с<strong>и</strong>л<strong>и</strong>. Немањето планов<strong>и</strong> <strong>и</strong> преоста<strong>на</strong>т<strong>и</strong>те структурн<strong>и</strong> проблем<strong>и</strong> <strong>во</strong> одбранбен<strong>и</strong>от<br />
сектор вл<strong>и</strong>јаат <strong>на</strong> <strong>на</strong>ч<strong>и</strong>нот <strong>на</strong> кој досега се решава профес<strong>и</strong>о<strong>на</strong>лното пре<strong>на</strong>сочување <strong>и</strong><br />
ре<strong>и</strong>нтеграц<strong>и</strong>јата, како <strong>и</strong> конверз<strong>и</strong>јата <strong>во</strong> с<strong>и</strong>те тр<strong>и</strong> држав<strong>и</strong>. Во с<strong>и</strong>те тр<strong>и</strong> случа<strong>и</strong>, недост<strong>и</strong>гаат<br />
јас<strong>на</strong> а<strong>на</strong>л<strong>и</strong>за <strong>и</strong> преглед<strong>и</strong> <strong>на</strong> м<strong>и</strong><strong>на</strong>т<strong>и</strong>те акт<strong>и</strong>вност<strong>и</strong> <strong>на</strong> конверз<strong>и</strong>ја <strong>и</strong> евалуац<strong>и</strong>ја <strong>на</strong> актуел<strong>на</strong>та<br />
с<strong>и</strong>туац<strong>и</strong>ја <strong>на</strong> поранешн<strong>и</strong>от <strong>во</strong>ен персо<strong>на</strong>л. Со помош <strong>на</strong> такв<strong>и</strong>те преглед<strong>и</strong> б<strong>и</strong> можеле да се<br />
<strong>на</strong>сочуваат тековн<strong>и</strong>те <strong>и</strong> но<strong>во</strong>план<strong>и</strong>ран<strong>и</strong>те мерк<strong>и</strong> <strong>во</strong> конверз<strong>и</strong>јата <strong>на</strong> баз<strong>и</strong>те <strong>и</strong><br />
профес<strong>и</strong>о<strong>на</strong>лното пре<strong>на</strong>сочување <strong>и</strong> ре<strong>и</strong>нтеграц<strong>и</strong>јата <strong>на</strong> <strong>во</strong>ен<strong>и</strong>от персо<strong>на</strong>л. Недостат<strong>на</strong>та<br />
култура <strong>на</strong> <strong>и</strong>звестување која е пр<strong>и</strong>сут<strong>на</strong> <strong>во</strong> с<strong>и</strong>те тр<strong>и</strong> одбранбен<strong>и</strong> сектора ја спречува толку<br />
потреб<strong>на</strong>та а<strong>на</strong>л<strong>и</strong>за <strong>и</strong> точноста <strong>на</strong> податоц<strong>и</strong>те од ко<strong>и</strong> б<strong>и</strong> <strong>и</strong>мале полза с<strong>и</strong>те проект<strong>и</strong>.<br />
Исто така, с<strong>и</strong>те тр<strong>и</strong> држав<strong>и</strong> веќе подолго време <strong>и</strong>маа погрешн<strong>и</strong> очекувања од аспект <strong>на</strong><br />
<strong>на</strong>д<strong>во</strong>решното ф<strong>и</strong><strong>на</strong>нс<strong>и</strong>рање <strong>и</strong>л<strong>и</strong> евентуалн<strong>и</strong>от проф<strong>и</strong>т од продажбата <strong>и</strong>л<strong>и</strong> од трансферот<br />
<strong>на</strong> <strong>во</strong>ен<strong>и</strong>те баз<strong>и</strong>. Недо<strong>во</strong>лното ф<strong>и</strong><strong>на</strong>нс<strong>и</strong>рање <strong>на</strong> програм<strong>и</strong>те претставува главен проблем,<br />
дур<strong>и</strong> <strong>и</strong> <strong>во</strong> Хрватска, каде што економ<strong>и</strong>јата закрепнува со многу пов<strong>и</strong>сока стапка од друг<strong>и</strong>те<br />
две држав<strong>и</strong>.<br />
Детерм<strong>и</strong><strong>на</strong>нт<strong>и</strong><br />
Се ч<strong>и</strong>н<strong>и</strong> дека <strong>во</strong> с<strong>и</strong>те тр<strong>и</strong> држав<strong>и</strong> а<strong>на</strong>л<strong>и</strong>з<strong>и</strong>ран<strong>и</strong> <strong>во</strong> оваа студ<strong>и</strong>ја <strong>и</strong>дното членст<strong>во</strong> <strong>во</strong> НАТО <strong>и</strong><br />
<strong>во</strong> ЕУ, <strong>и</strong>сто така, претставува акт<strong>и</strong>в<strong>и</strong>рачка с<strong>и</strong>ла што сто<strong>и</strong> зад реформск<strong>и</strong>те мерк<strong>и</strong>. Меѓутоа,<br />
ф<strong>и</strong><strong>на</strong>нс<strong>и</strong>ск<strong>и</strong>от пр<strong>и</strong>т<strong>и</strong>сок врз н<strong>и</strong>вн<strong>и</strong>те буџет<strong>и</strong> за одбра<strong>на</strong> <strong>и</strong>сто така <strong>и</strong>гра з<strong>на</strong>чај<strong>на</strong> улога<br />
б<strong>и</strong>дејќ<strong>и</strong> претставува пр<strong>и</strong>з<strong>на</strong>вање <strong>на</strong> легатот <strong>на</strong> д<strong>и</strong>сфункц<strong>и</strong>о<strong>на</strong>л<strong>на</strong> <strong>во</strong>јска. Ирон<strong>и</strong>чно е тоа<br />
што ф<strong>и</strong><strong>на</strong>нс<strong>и</strong>ск<strong>и</strong>от пр<strong>и</strong>т<strong>и</strong>сок донекаде се зголемува порад<strong>и</strong> барањата за осовременување <strong>и</strong><br />
за реструкту<strong>и</strong>рање <strong>на</strong> оружен<strong>и</strong>те с<strong>и</strong>л<strong>и</strong> <strong>и</strong> <strong>на</strong> н<strong>и</strong>в<strong>на</strong>та опрема преку обврск<strong>и</strong>те <strong>на</strong>веден<strong>и</strong> <strong>во</strong><br />
планов<strong>и</strong>те за пр<strong>и</strong>стап <strong>во</strong> НАТО. Македон<strong>и</strong>ја претставува ун<strong>и</strong>катен пр<strong>и</strong>мер б<strong>и</strong>дејќ<strong>и</strong><br />
реструкту<strong>и</strong>рањето <strong>на</strong> оружен<strong>и</strong>те с<strong>и</strong>л<strong>и</strong> се турка <strong>на</strong>пред <strong>и</strong> преку пол<strong>и</strong>т<strong>и</strong>чката агенда зарад<strong>и</strong><br />
пост<strong>и</strong>гнување етн<strong>и</strong>чк<strong>и</strong> <strong>и</strong>збаланс<strong>и</strong>ра<strong>на</strong> арм<strong>и</strong>ја. Изложеноста <strong>на</strong> запад<strong>на</strong>та култура <strong>и</strong> <strong>во</strong>е<strong>на</strong><br />
108
обука, <strong>и</strong>сто така, вл<strong>и</strong>јае <strong>на</strong> обемот <strong>на</strong> реформ<strong>и</strong>те, како <strong>и</strong> проме<strong>на</strong>та <strong>на</strong> генерац<strong>и</strong>јата н<strong>и</strong>з<br />
која пом<strong>и</strong>нуваат оружен<strong>и</strong>те с<strong>и</strong>л<strong>и</strong> <strong>на</strong> тр<strong>и</strong>те држав<strong>и</strong>. Во с<strong>и</strong>те тр<strong>и</strong> држав<strong>и</strong> PMC <strong>и</strong>граат улога<br />
за поттурнување <strong>на</strong> реформ<strong>и</strong>те, <strong>и</strong>ако н<strong>и</strong>вното вл<strong>и</strong>јан<strong>и</strong>е не може да се <strong>и</strong>змер<strong>и</strong> <strong>и</strong> е от<strong>во</strong>рено<br />
доведено <strong>во</strong> прашање од локалн<strong>и</strong> <strong>и</strong> од меѓу<strong>на</strong>родн<strong>и</strong> експерт<strong>и</strong>.<br />
Повеќето фактор<strong>и</strong> <strong>на</strong> мешање ко<strong>и</strong> попречуваат брза реформа потекнуваат од<br />
соц<strong>и</strong>јал<strong>и</strong>ст<strong>и</strong>чк<strong>и</strong>от ментал<strong>и</strong>тет кој бавно одум<strong>и</strong>ра <strong>и</strong> од по<strong>во</strong>ен<strong>и</strong>от <strong>на</strong>ц<strong>и</strong>о<strong>на</strong>л<strong>и</strong>зам кој беше<br />
од круц<strong>и</strong>јално з<strong>на</strong>чење за <strong>и</strong>зградбата <strong>на</strong> <strong>на</strong>ц<strong>и</strong>јата <strong>во</strong> Хрватска <strong>и</strong> <strong>во</strong> Македон<strong>и</strong>ја, но сега<br />
претставува товар за ов<strong>и</strong>е држав<strong>и</strong>. Исто така, <strong>и</strong>нст<strong>и</strong>туц<strong>и</strong>о<strong>на</strong>лното <strong>на</strong>следст<strong>во</strong> <strong>и</strong>ма<br />
негат<strong>и</strong>вно вл<strong>и</strong>јан<strong>и</strong>е <strong>на</strong> обемот <strong>и</strong> <strong>на</strong> брз<strong>и</strong><strong>на</strong>та <strong>на</strong> реформ<strong>и</strong>те, а особено тенз<strong>и</strong><strong>и</strong>те меѓу<br />
претседател<strong>и</strong>те <strong>и</strong> прем<strong>и</strong>ер<strong>и</strong>те околу <strong>на</strong>длежност<strong>и</strong>те <strong>во</strong> одбра<strong>на</strong>та, но <strong>и</strong> не<strong>и</strong>скуст<strong>во</strong>то <strong>на</strong><br />
парламентарц<strong>и</strong>те <strong>во</strong> <strong>на</strong>дзорот <strong>и</strong> контролата. За разл<strong>и</strong>ка од западн<strong>и</strong>те држав<strong>и</strong>,<br />
парламентарц<strong>и</strong>те <strong>во</strong> с<strong>и</strong>те тр<strong>и</strong> држав<strong>и</strong> не можат да се потпрат <strong>на</strong> незав<strong>и</strong>с<strong>на</strong> а<strong>на</strong>л<strong>и</strong>за <strong>и</strong> совет<strong>и</strong><br />
б<strong>и</strong>дејќ<strong>и</strong> посто<strong>и</strong> општ недост<strong>и</strong>г <strong>на</strong> ц<strong>и</strong>в<strong>и</strong>лн<strong>и</strong> капац<strong>и</strong>тет<strong>и</strong> <strong>во</strong> одбранбен<strong>и</strong>от сектор, како што<br />
се експерт<strong>и</strong>, орган<strong>и</strong>зац<strong>и</strong><strong>и</strong> за соц<strong>и</strong>олошко-пол<strong>и</strong>т<strong>и</strong>чк<strong>и</strong> <strong>и</strong>стражувања („трустов<strong>и</strong> <strong>на</strong> мозоц<strong>и</strong>“)<br />
<strong>и</strong> академ<strong>и</strong><strong>и</strong>.<br />
Разл<strong>и</strong>чн<strong>и</strong>те резултат<strong>и</strong> од процесот <strong>на</strong> реформа <strong>во</strong> Хрватска, Албан<strong>и</strong>ја <strong>и</strong> <strong>во</strong> Македон<strong>и</strong>ја,<br />
главно, се под вл<strong>и</strong>јан<strong>и</strong>е <strong>на</strong> н<strong>и</strong><strong>во</strong>то <strong>на</strong> реал<strong>и</strong>змот <strong>во</strong> однос <strong>и</strong>дното членст<strong>во</strong> <strong>во</strong> НАТО <strong>и</strong>л<strong>и</strong> <strong>во</strong><br />
ЕУ. Во случајот со Македон<strong>и</strong>ја, о<strong>во</strong>ј процес оч<strong>и</strong>гледно го усложнува етн<strong>и</strong>чката<br />
хетерогеност, особено <strong>во</strong> услов<strong>и</strong> <strong>на</strong> неопходн<strong>и</strong>те промен<strong>и</strong> ко<strong>и</strong> <strong>во</strong> моментов се преземаат.<br />
Исто така, обемот <strong>на</strong> проблем<strong>и</strong>те со демоб<strong>и</strong>л<strong>и</strong>зац<strong>и</strong>јата <strong>и</strong> ре<strong>и</strong>нтеграц<strong>и</strong>јата, како <strong>и</strong><br />
конверз<strong>и</strong>јата <strong>на</strong> баз<strong>и</strong>те, <strong>во</strong> голем степен се разл<strong>и</strong>куваат. Хрватска оч<strong>и</strong>гледно <strong>и</strong>звлекува<br />
полза од с<strong>во</strong>јот голем економск<strong>и</strong> пораст <strong>и</strong> од консол<strong>и</strong>дац<strong>и</strong>јата <strong>на</strong> демократск<strong>и</strong>те<br />
структур<strong>и</strong>. Исто така, севкупн<strong>и</strong>те капац<strong>и</strong>тет<strong>и</strong> <strong>на</strong> пол<strong>и</strong>т<strong>и</strong>чк<strong>и</strong>от реж<strong>и</strong>м за контрола <strong>и</strong><br />
еф<strong>и</strong>касно регул<strong>и</strong>рање <strong>на</strong> одбранбен<strong>и</strong>от сектор многу подобро се разв<strong>и</strong>ен<strong>и</strong> <strong>во</strong> Хрватска<br />
отколку <strong>во</strong> друг<strong>и</strong>те две држав<strong>и</strong>, како што е <strong>и</strong> степенот <strong>на</strong> дејствувањето прот<strong>и</strong>в<br />
корупц<strong>и</strong>јата. Ин<strong>во</strong>лв<strong>и</strong>раноста <strong>на</strong> меѓу<strong>на</strong>родн<strong>и</strong>те орган<strong>и</strong>зац<strong>и</strong><strong>и</strong> како што е IOM <strong>во</strong> Хрватска,<br />
<strong>и</strong>сто така, го зголем<strong>и</strong> перформансот <strong>на</strong> проект<strong>и</strong>те како што е SPECTRA. Хрватска <strong>и</strong><br />
Македон<strong>и</strong>ја <strong>и</strong>маа <strong>и</strong> ќе продолжат да <strong>и</strong>маат полза од с<strong>во</strong><strong>и</strong>те сè поголем<strong>и</strong> <strong>и</strong>зглед<strong>и</strong> за<br />
членст<strong>во</strong> <strong>во</strong> ЕУ.<br />
109
Препорак<strong>и</strong> за програм<strong>и</strong>те за конверз<strong>и</strong>ја<br />
Потреб<strong>на</strong> е поголема транспарентност <strong>во</strong> с<strong>и</strong>те план<strong>и</strong>ран<strong>и</strong> <strong>и</strong> <strong>во</strong> моментот преземен<strong>и</strong><br />
акт<strong>и</strong>вност<strong>и</strong> <strong>на</strong> конверз<strong>и</strong>ја, но особено <strong>во</strong> рамк<strong>и</strong>те <strong>на</strong> процесот <strong>на</strong> трансфер <strong>и</strong> <strong>на</strong><br />
продажба <strong>на</strong> <strong>во</strong>ен<strong>и</strong>те баз<strong>и</strong>, локал<strong>и</strong>тет<strong>и</strong> <strong>и</strong> средства. Зарад<strong>и</strong> пост<strong>и</strong>гнување <strong>на</strong> таквата<br />
транспарентност, парламентарн<strong>и</strong>те ком<strong>и</strong>с<strong>и</strong><strong>и</strong> мора да б<strong>и</strong>дат подобро обучен<strong>и</strong> <strong>и</strong><br />
зајак<strong>на</strong>т<strong>и</strong>. Покрај тоа, од в<strong>и</strong>тално з<strong>на</strong>чење е <strong>и</strong>мање понезав<strong>и</strong>с<strong>на</strong> експерт<strong>и</strong>за за<br />
консултац<strong>и</strong><strong>и</strong>, спроведување <strong>и</strong> евалу<strong>и</strong>рање <strong>на</strong> такв<strong>и</strong>те мерк<strong>и</strong>.<br />
Можеб<strong>и</strong> моделот <strong>на</strong> незав<strong>и</strong>с<strong>на</strong> агенц<strong>и</strong>ја за конверз<strong>и</strong>ја б<strong>и</strong> гарант<strong>и</strong>рал поголема<br />
транспарентност <strong>и</strong> модерн<strong>и</strong>з<strong>и</strong>рање <strong>на</strong> б<strong>и</strong>рократск<strong>и</strong>те процедур<strong>и</strong>. За оваа цел од особено<br />
з<strong>на</strong>чење б<strong>и</strong> б<strong>и</strong>ла незав<strong>и</strong>с<strong>на</strong> проценка <strong>на</strong> пазар<strong>на</strong>та вредност. Инст<strong>и</strong>туц<strong>и</strong>о<strong>на</strong>л<strong>на</strong>та<br />
структ<strong>и</strong>раност, која беше <strong>во</strong>споставе<strong>на</strong> <strong>во</strong> с<strong>и</strong>те тр<strong>и</strong> држав<strong>и</strong>, не само што беше нејас<strong>на</strong><br />
туку <strong>и</strong>згледаше <strong>и</strong> мошне непракт<strong>и</strong>ч<strong>на</strong> за спроведување.<br />
План<strong>и</strong>рањето мора да б<strong>и</strong>де предв<strong>и</strong>дл<strong>и</strong><strong>во</strong> <strong>и</strong> ор<strong>и</strong>ент<strong>и</strong>рано <strong>на</strong> подолг рок; <strong>и</strong>сто така,<br />
пакет<strong>и</strong>те со бенеф<strong>и</strong>ц<strong>и</strong><strong>и</strong>те <strong>и</strong> правата мора да се предв<strong>и</strong>дл<strong>и</strong>в<strong>и</strong> <strong>и</strong> <strong>во</strong>ден<strong>и</strong> од транспарентн<strong>и</strong><br />
кр<strong>и</strong>тер<strong>и</strong>ум<strong>и</strong>.<br />
Добар пр<strong>и</strong>мер <strong>на</strong> одбегнување <strong>на</strong> вд<strong>во</strong>јувањето со <strong>и</strong>нтегр<strong>и</strong>рање <strong>на</strong> IOM <strong>во</strong> структурата<br />
<strong>на</strong> програмата SPECTRA б<strong>и</strong> можело да се кор<strong>и</strong>ст<strong>и</strong> <strong>и</strong> за друг<strong>и</strong> акт<strong>и</strong>вност<strong>и</strong> <strong>во</strong><br />
конверз<strong>и</strong>јата <strong>на</strong> одбра<strong>на</strong>та. Исто така, б<strong>и</strong> требало да се кор<strong>и</strong>стат НВО—како <strong>и</strong><br />
постојн<strong>и</strong>те <strong>на</strong>ц<strong>и</strong>о<strong>на</strong>лн<strong>и</strong> агенц<strong>и</strong><strong>и</strong>—со цел процесот да стане поеконом<strong>и</strong>чен <strong>и</strong>, <strong>во</strong><br />
случајот <strong>на</strong> преквал<strong>и</strong>ф<strong>и</strong>кац<strong>и</strong>јата <strong>и</strong> профес<strong>и</strong>о<strong>на</strong>лното пре<strong>на</strong>сочување, да се <strong>и</strong>ма ц<strong>и</strong>в<strong>и</strong>лен<br />
партнер за ре<strong>и</strong>нтегр<strong>и</strong>рање <strong>на</strong> поранешн<strong>и</strong>от <strong>во</strong>ен персо<strong>на</strong>л <strong>во</strong> општест<strong>во</strong>то <strong>и</strong> <strong>во</strong><br />
економ<strong>и</strong>јата.<br />
Треба да се <strong>на</strong>малат в<strong>и</strong>сок<strong>и</strong>те очекувања за проф<strong>и</strong>т од трансфер<strong>и</strong>те <strong>и</strong> од продажбата.<br />
Не посто<strong>и</strong> веројатност т<strong>и</strong>е да се остварат. Особено еколошк<strong>и</strong>те прашања б<strong>и</strong> можеле да<br />
се вратат како бумеранг <strong>на</strong> планр<strong>и</strong>а<strong>на</strong>та продажба. Друга опц<strong>и</strong>ја за пр<strong>и</strong>влекување нов<strong>и</strong><br />
средства <strong>во</strong> време <strong>на</strong> <strong>на</strong>мален <strong>и</strong>нтерес <strong>на</strong> до<strong>на</strong>тор<strong>и</strong>те за поддршка <strong>на</strong> <strong>во</strong>ен<strong>и</strong> реформ<strong>и</strong> е<br />
да се побара ф<strong>и</strong><strong>на</strong>нс<strong>и</strong>ска помош за расч<strong>и</strong>стување <strong>на</strong> загаден<strong>и</strong>те локал<strong>и</strong>тет<strong>и</strong>. Иако ова<br />
нема д<strong>и</strong>ректно вл<strong>и</strong>јан<strong>и</strong>е <strong>на</strong> заработувачката за MO, тоа ќе <strong>и</strong>ма поз<strong>и</strong>т<strong>и</strong>вен ефект врз<br />
соседн<strong>и</strong>те заедн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>.<br />
Треба да се <strong>и</strong>нтенз<strong>и</strong>в<strong>и</strong>ра разме<strong>на</strong>та <strong>на</strong> <strong>и</strong>скуствата <strong>во</strong> рег<strong>и</strong>онот <strong>на</strong> реформата <strong>на</strong><br />
одбра<strong>на</strong>та <strong>и</strong> конкретн<strong>и</strong>те проект<strong>и</strong> за конверз<strong>и</strong>ја. Структур<strong>и</strong>те како што е новата Ќел<strong>и</strong>ја<br />
110
за конверз<strong>и</strong>ја <strong>на</strong> одбра<strong>на</strong>та <strong>во</strong> RACVIAC можат да обезбедат з<strong>на</strong>чај<strong>на</strong> поддршка за оваа<br />
цел <strong>и</strong> да пр<strong>и</strong>донесат кон механ<strong>и</strong>зм<strong>и</strong>те за документац<strong>и</strong>ја <strong>и</strong> евалуац<strong>и</strong>ја за програм<strong>и</strong>те <strong>во</strong><br />
рег<strong>и</strong>онот.<br />
Во програм<strong>и</strong>те за ре<strong>и</strong>нтеграц<strong>и</strong>ја треба да се <strong>и</strong>маат предв<strong>и</strong>д <strong>и</strong> разл<strong>и</strong>чн<strong>и</strong>те с<strong>и</strong>туац<strong>и</strong><strong>и</strong>,<br />
сред<strong>и</strong>н<strong>и</strong> <strong>и</strong> можност<strong>и</strong> <strong>во</strong> секоја земја, пр<strong>и</strong> што не треба да се ус<strong>во</strong>јува пр<strong>и</strong>одот „ед<strong>на</strong><br />
голем<strong>и</strong><strong>на</strong> одговара <strong>на</strong> с<strong>и</strong>те“.<br />
Во случајот <strong>на</strong> преквал<strong>и</strong>ф<strong>и</strong>кац<strong>и</strong>ја <strong>и</strong> ре<strong>и</strong>нтеграц<strong>и</strong>ја, треба да се <strong>и</strong>спрат<strong>и</strong> јас<strong>на</strong> порака<br />
дека н<strong>и</strong>ту ед<strong>на</strong> соц<strong>и</strong>јал<strong>на</strong> бенеф<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>ја автоматск<strong>и</strong> не резулт<strong>и</strong>ра од <strong>во</strong>е<strong>на</strong>та кар<strong>и</strong>ера, туку<br />
дека секој <strong>во</strong>јн<strong>и</strong>к <strong>и</strong>ма с<strong>во</strong>ј ц<strong>и</strong>в<strong>и</strong>лен <strong>и</strong>дент<strong>и</strong>тет <strong>и</strong> одго<strong>во</strong>рност кон ц<strong>и</strong>в<strong>и</strong>лното општест<strong>во</strong>.<br />
На подолг рок, ова ќе ја поддрж<strong>и</strong> претставата дека <strong>и</strong> <strong>во</strong>ен<strong>и</strong>от персо<strong>на</strong>л е дел од<br />
општест<strong>во</strong>то <strong>и</strong> треба да <strong>и</strong>ма ц<strong>и</strong>в<strong>и</strong>лн<strong>и</strong> способност<strong>и</strong> <strong>и</strong> вредност<strong>и</strong>.<br />
111
Л<strong>и</strong>нков<strong>и</strong>:<br />
Неоф<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>јал<strong>на</strong> web стран<strong>и</strong>ца <strong>на</strong> албанската арм<strong>и</strong>ја<br />
http://www.stormloader.com/albanianarmy/army.htm<br />
Albanian Daily News<br />
http://www.albaniannews.com/<br />
Собран<strong>и</strong>е <strong>на</strong> Републ<strong>и</strong>ка Македон<strong>и</strong>ја<br />
http://www.sobranie.mk/en/default.asp<br />
Brauchli, David. Crisis? What Crisis? A Photographer's Diary.<br />
http://www.digitaljournalist.org/issue9810/crisis1.htm.<br />
Chossudovsky, Michel. Washington Behind Terrorist Attacks in Macedonia. July 23, 2001<br />
http://www.antiwar.com/rep/chuss6.html<br />
Инст<strong>и</strong>тут за <strong>и</strong>звестување за <strong>во</strong>ј<strong>на</strong> <strong>и</strong> м<strong>и</strong>р<br />
http://www.iwpr.net/balkans_index1.html<br />
Закон за пенз<strong>и</strong>ско <strong>и</strong> <strong>и</strong>нвал<strong>и</strong>дско ос<strong>и</strong>гурување, 1993<br />
http://www.mlrc.org.mk/law/l018.htm<br />
МИА, Македонска <strong>и</strong>нформат<strong>и</strong>в<strong>на</strong> агенц<strong>и</strong>ја<br />
http://www.mia.com.mk/webang.asp<br />
Војска <strong>на</strong> Албан<strong>и</strong>ја<br />
http://www.fact-index.com/m/mi/military_of_albania.html<br />
Пр<strong>и</strong>рачн<strong>и</strong>к <strong>на</strong> НАТО (Nato Handbook)<br />
http://www.nato.int/docu/handbook/2001/<br />
Пр<strong>и</strong>рачн<strong>и</strong>к <strong>на</strong> НАТО (Nato Handbook)<br />
http://www.nato.int/docu/handbook/2001/<br />
Рад<strong>и</strong>о Слобод<strong>на</strong> Европа, Југо<strong>и</strong>сточ<strong>на</strong> Европа.<br />
http://www.rferl.org/newsline/4-see.asp<br />
Reality Macedonia<br />
http://www.realitymacedonia.org.mk/web/firstpage.asp<br />
Републ<strong>и</strong>ка Албан<strong>и</strong>ја, М<strong>и</strong>н<strong>и</strong>стерст<strong>во</strong> за одбра<strong>на</strong><br />
http://www.MO.gov.al/eng/default.asp<br />
Републ<strong>и</strong>ка Македон<strong>и</strong>ја, М<strong>и</strong>н<strong>и</strong>стерст<strong>во</strong> за одбра<strong>на</strong><br />
http://www.morm.gov.mk/index1en.htm<br />
112
Robertson, G. NATO-Albania Relations, Strong and Growing Stronger.<br />
http://www.usembassy.it/file2001_05/alia/a1051815.htm<br />
South East European Times<br />
http://www.setimes.com/cocoon/setimes/xhtml/en_GB/homepage/default<br />
Јадранска повелба<br />
http://www.adriaticcharter.gov.mk/adriatictreaty.htm<br />
Центар за југо<strong>и</strong>сточн<strong>и</strong> студ<strong>и</strong><strong>и</strong><br />
http://www.csees.net/?page=news&news_id=39586&country_id=1.<br />
The Political and Economic Outlook for Albania.<br />
http://www.cespi.it/STOCCHIERO/Ascod-Albania/analytica3.PDF<br />
Transitions online<br />
http://www.tol.cz/look/TOL/home.tpl?IdLanguage=1&IdPublication=4&NrIssue=116<br />
Troubled September in Albania, SAT, 19 SEP 1998<br />
http://www.aimpress.ch/dyn/trae/archive/data/199809/80919-009-trae-tir.htm<br />
ZNet Balkan Watch<br />
http://www.zmag.org/balkanwatch/balkanwatch.htm<br />
7. Сп<strong>и</strong>сок <strong>на</strong> <strong>и</strong>нтервју<strong>и</strong>ран<strong>и</strong> л<strong>и</strong>ца<br />
Агол<strong>и</strong>, Ил<strong>и</strong>р<strong>и</strong>јан, Гласот <strong>на</strong> Амер<strong>и</strong>ка, нов<strong>и</strong><strong>на</strong>р, Т<strong>и</strong>ра<strong>на</strong>, Албан<strong>и</strong>ја, 2 март 2005 год.<br />
Алексоск<strong>и</strong>, М<strong>и</strong>ле, Генералштаб (J5), MО, потполковн<strong>и</strong>к, Скопје, Македон<strong>и</strong>ја, 23 март 2005<br />
год.<br />
Ата<strong>на</strong>совск<strong>и</strong>, Ем<strong>и</strong>л, NDI, проект оф<strong>и</strong>цер, Скопје, Македон<strong>и</strong>ја, 21 март 2005 год.<br />
Баб<strong>и</strong>ќ, Том<strong>и</strong>слав, IOM, програм ме<strong>на</strong>џер, Ос<strong>и</strong>ек, Хрватска, 14 апр<strong>и</strong>л 2005 год.<br />
Баш<strong>и</strong>ќ, Иван, програм ме<strong>на</strong>џер, SPECTRA, Загреб, Хрватска, 10 март 2005 год., 12 апр<strong>и</strong>л,<br />
12 декемвр<strong>и</strong> 2005 год.<br />
113
Бега, Ерм<strong>и</strong>р, Албанск<strong>и</strong> спец<strong>и</strong>јалн<strong>и</strong> с<strong>и</strong>л<strong>и</strong>, капетан, Т<strong>и</strong>ра<strong>на</strong>, Албан<strong>и</strong>ја, 28 февруар<strong>и</strong>, 3 март<br />
2005 год.<br />
Бегала, Енѓел, М<strong>и</strong>н<strong>и</strong>стерст<strong>во</strong> за <strong>на</strong>д<strong>во</strong>решн<strong>и</strong> однос<strong>и</strong>, шеф <strong>на</strong> протокол, Т<strong>и</strong>ра<strong>на</strong>, Албан<strong>и</strong>ја, 4<br />
март 2005 год.<br />
Б<strong>и</strong>ланџ<strong>и</strong>ја, Жељка, нов<strong>и</strong><strong>на</strong>р, Agence France Press, Загреб, Хрватска, 13 апр<strong>и</strong>л 2005 год.<br />
Б<strong>и</strong>шковск<strong>и</strong>, Јован, MO, Рако<strong>во</strong>д<strong>и</strong>тел <strong>на</strong> одделот за недв<strong>и</strong>жен <strong>и</strong>мот, Скопје, Македон<strong>и</strong>ја, 24<br />
март 2005 год.<br />
Боланд, Френк, д<strong>и</strong>ректор <strong>на</strong> Одделен<strong>и</strong>ето за план<strong>и</strong>рање <strong>на</strong> с<strong>и</strong>л<strong>и</strong>те, одбранбе<strong>на</strong> пол<strong>и</strong>т<strong>и</strong>ка <strong>и</strong><br />
план<strong>и</strong>рање, NATO, Бр<strong>и</strong>сел, Белг<strong>и</strong>ја, 9 декемвр<strong>и</strong> 2005 год.<br />
Бонов<strong>и</strong>л, А<strong>на</strong>, советн<strong>и</strong>к, SPECTRA, Бон, 12 декемвр<strong>и</strong> 2005 год.<br />
Брад<strong>и</strong>ќ, Том<strong>и</strong>слав, Атлантск<strong>и</strong> совет <strong>на</strong> Хрватска, Загреб, Хрватска, 12 апр<strong>и</strong>л 2005 год.<br />
Кадр<strong>и</strong>, Мар<strong>и</strong>а<strong>на</strong>, д-р, MO, Д<strong>и</strong>ректорат за управување со човечк<strong>и</strong> ресурс<strong>и</strong>, д<strong>и</strong>ректор,<br />
Т<strong>и</strong>ра<strong>на</strong>, Албан<strong>и</strong>ја, 22 март 2005 год.<br />
Цеко, Иван, проект ме<strong>на</strong>џер, IOM RASDP, Загреб, Хрватска, 12 апр<strong>и</strong>л 2005 год.<br />
Чела, Арбен, MO, Рако<strong>во</strong>дење со човечк<strong>и</strong> ресурс<strong>и</strong>, експерт, Т<strong>и</strong>ра<strong>на</strong>, Албан<strong>и</strong>ја, 31 мај, 1-2<br />
јун<strong>и</strong> 2005 год.<br />
Цота, Иља, IOM програм ме<strong>на</strong>џер, Ос<strong>и</strong>ек, Хрватска, 13 апр<strong>и</strong>л 2005 год.<br />
Црвт<strong>и</strong>ла, Влатко, советн<strong>и</strong>к за одбра<strong>на</strong> <strong>во</strong> Каб<strong>и</strong>нетот <strong>на</strong> претседателот <strong>и</strong> <strong>на</strong> Факултетот за<br />
пол<strong>и</strong>т<strong>и</strong>чк<strong>и</strong> <strong>на</strong>ук<strong>и</strong> пр<strong>и</strong> Загрепск<strong>и</strong>от ун<strong>и</strong>верз<strong>и</strong>тет, Хрватска, 3 апр<strong>и</strong>л 2005 год.<br />
Д<strong>и</strong>мевск<strong>и</strong> Сашко, Утр<strong>и</strong>нск<strong>и</strong> весн<strong>и</strong>к, нов<strong>и</strong><strong>на</strong>р, Скопје, Македон<strong>и</strong>ја, 26 март 2005 год.<br />
114
Дренова, Исмет, претседател <strong>на</strong> НВО Нац<strong>и</strong>о<strong>на</strong>лен центар за дем<strong>и</strong>л<strong>и</strong>тар<strong>и</strong>зац<strong>и</strong>ја (NDC),<br />
Т<strong>и</strong>ра<strong>на</strong>, Албан<strong>и</strong>ја, 1 март 2005 год.<br />
Фуерст, Алберт, А., Booz/ Allen/ Hamilton Inc., службен<strong>и</strong>к, Скопје, Македон<strong>и</strong>ја, 24 март<br />
2005 год.<br />
Гервен<strong>и</strong>, Кр<strong>и</strong>с, Генералштаб, MO, д<strong>и</strong>ректор <strong>на</strong> Д<strong>и</strong>рекц<strong>и</strong>јата за план<strong>и</strong>рање <strong>на</strong> одбра<strong>на</strong>та,<br />
CAP I R., Т<strong>и</strong>ра<strong>на</strong>, Албан<strong>и</strong>ја, 28 февруар<strong>и</strong>, 3 март 2005 год.<br />
Ѓата, Арбен, TRADOC, MO, потполковн<strong>и</strong>к (пенз.), поранешен советн<strong>и</strong>к за безбедност <strong>на</strong><br />
прем<strong>и</strong>ерот, Т<strong>и</strong>ра<strong>на</strong>, Албан<strong>и</strong>ја, 1 март, 3 март, 5 март 2005 год.<br />
Голубов<strong>и</strong>ќ, Вјекослав, ме<strong>на</strong>џер <strong>на</strong> транз<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>ск<strong>и</strong> работ<strong>и</strong>лн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>, SPECTRA, Загреб, Хрватска,<br />
12 апр<strong>и</strong>л 2005 год.<br />
Годштајн, Грегоар, шеф <strong>на</strong> м<strong>и</strong>с<strong>и</strong>ја, IOM, Загреб, Хрватска, 10 март 2005 год.<br />
Худра, Т<strong>и</strong>м<strong>и</strong>, Генералштаб (J5), MO, д<strong>и</strong>ректор, полковн<strong>и</strong>к, <strong>во</strong>ен советн<strong>и</strong>к <strong>на</strong> прем<strong>и</strong>ерот,<br />
Т<strong>и</strong>ра<strong>на</strong>, Албан<strong>и</strong>ја, 1 март 2005 год.<br />
Хрг, Бранко, градо<strong>на</strong>чалн<strong>и</strong>к <strong>на</strong> Кр<strong>и</strong>жевц<strong>и</strong>, Хрватска, 8 март 2005 год.<br />
Ивановск<strong>и</strong>, Зоран, д-р, Вое<strong>на</strong> академ<strong>и</strong>ја, MO, мајор, професор, Скопје, Македон<strong>и</strong>ја, 22<br />
март 2005 год.<br />
Жакм<strong>и</strong>н, Фредер<strong>и</strong>к, Економска д<strong>и</strong>рекц<strong>и</strong>ја, НАТО, Бр<strong>и</strong>сел, Белг<strong>и</strong>ја, 9 декемвр<strong>и</strong> 2005 год.<br />
Колчаку, Бед<strong>и</strong>л, MO, Д<strong>и</strong>рекц<strong>и</strong>ја за меѓу<strong>на</strong>род<strong>на</strong> соработка, мајор, Т<strong>и</strong>ра<strong>на</strong>, Албан<strong>и</strong>ја, 3 март<br />
2005 год.<br />
115
Конч<strong>и</strong>, Бесн<strong>и</strong>к, поранешен амбасадор <strong>во</strong> Срб<strong>и</strong>ја, Т<strong>и</strong>ра<strong>на</strong>, Албан<strong>и</strong>ја, 3 март 2005 год.<br />
Кос<strong>и</strong>рн<strong>и</strong>к, Рок, а<strong>на</strong>л<strong>и</strong>т<strong>и</strong>чар за копнен<strong>и</strong> с<strong>и</strong>л<strong>и</strong> <strong>и</strong> оф<strong>и</strong>цер <strong>на</strong> земјата <strong>во</strong> PARP, Одделен<strong>и</strong>е за<br />
одбранбе<strong>на</strong> пол<strong>и</strong>т<strong>и</strong>ка <strong>и</strong> план<strong>и</strong>рање, НАТО, Бр<strong>и</strong>сел, Белг<strong>и</strong>ја, 9 декемвр<strong>и</strong> 2005 год.<br />
Ковачев, Иван, Хрватск<strong>и</strong> фонд за пр<strong>и</strong>ват<strong>и</strong>зац<strong>и</strong>ју, коорд<strong>и</strong><strong>на</strong>тор <strong>на</strong> Секторот за конверз<strong>и</strong>ја,<br />
Загреб, Хрватска, 7 март 2005 год.<br />
Крој, Зајд<strong>и</strong>, претседател <strong>на</strong> НВО NAMRA, полковн<strong>и</strong>к (пенз.), Т<strong>и</strong>ра<strong>на</strong>, Албан<strong>и</strong>ја, 5 март<br />
2005 год.<br />
Кузев, Стојан, Вое<strong>на</strong> академ<strong>и</strong>ја, MO, Рако<strong>во</strong>д<strong>и</strong>тел <strong>на</strong> Одделот за стратег<strong>и</strong>ск<strong>и</strong> <strong>и</strong>стражувања,<br />
Скопје, Македон<strong>и</strong>ја, 22 март 2005 год.<br />
Кузмановск<strong>и</strong>, Слободан, Македонско Собран<strong>и</strong>е, советн<strong>и</strong>к, Скопје, Македон<strong>и</strong>ја, 25 март<br />
2005 год.<br />
Махеч<strong>и</strong>ќ, З<strong>во</strong>н<strong>и</strong>м<strong>и</strong>р, помошн<strong>и</strong>к рако<strong>во</strong>д<strong>и</strong>тел <strong>на</strong> Канцелар<strong>и</strong>јата за <strong>во</strong>ен<strong>и</strong> прашања <strong>на</strong><br />
претседателот <strong>на</strong> Републ<strong>и</strong>ка Хрватска, Загреб, Хрватска, 13 апр<strong>и</strong>л 2005 год.<br />
Мал<strong>и</strong>нкова, Вер<strong>и</strong>ца, MO, рако<strong>во</strong>д<strong>и</strong>тел <strong>на</strong> Одделот за персо<strong>на</strong>лно управување, Скопје,<br />
Македон<strong>и</strong>ја, 23 март 2005год.; Загреб, RACVIAC, Хрватска, 1-2 јун<strong>и</strong> 2005 год., 30-31 мај, 1<br />
јун<strong>и</strong> 2005 год.<br />
М<strong>и</strong>љ, Цеск, MO, рако<strong>во</strong>д<strong>и</strong>тел Канцелар<strong>и</strong>јата за мон<strong>и</strong>тор<strong>и</strong>нг <strong>на</strong> проект<strong>и</strong>, полковн<strong>и</strong>к, Загреб,<br />
RACVIAC, Хрватска, 1-2 јун<strong>и</strong> 2005 год.<br />
Моро, Мар<strong>и</strong>о, ме<strong>на</strong>џер за транз<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>ја, SPECTRA, Ос<strong>и</strong>ек, Хрватска, 14 апр<strong>и</strong>л 2005 год.<br />
Морфју, Кр<strong>и</strong>с, а<strong>на</strong>л<strong>и</strong>т<strong>и</strong>чар <strong>на</strong> <strong>во</strong>здухопловн<strong>и</strong>те с<strong>и</strong>л<strong>и</strong> <strong>и</strong> службен<strong>и</strong>к <strong>на</strong> земјата <strong>во</strong> PARP,<br />
Одделен<strong>и</strong>е за одбранбе<strong>на</strong> пол<strong>и</strong>т<strong>и</strong>ка <strong>и</strong> план<strong>и</strong>рање, НАТО, Бр<strong>и</strong>сел, Белг<strong>и</strong>ја, 9 декемвр<strong>и</strong> 2005<br />
год.<br />
116
Н<strong>и</strong>колоск<strong>и</strong>, Александар, ВМРО-ДПМНЕ, член <strong>на</strong> Извршн<strong>и</strong>от ком<strong>и</strong>тет, Скопје,<br />
Македон<strong>и</strong>ја, 26 март 2005 год.<br />
Погаче, Мехд<strong>и</strong>, замен<strong>и</strong>к претседател <strong>на</strong> НВО NAMRA, полковн<strong>и</strong>к (пенз.), Т<strong>и</strong>ра<strong>на</strong>,<br />
Албан<strong>и</strong>ја, 2 март, 5 март 2005 год.<br />
Понц<strong>и</strong>ан<strong>и</strong>, Енр<strong>и</strong>ко, IOM, шеф <strong>на</strong> м<strong>и</strong>с<strong>и</strong>ја, Скопје, Македон<strong>и</strong>ја 23 март 2005 год.<br />
Попов<strong>и</strong>ќ, З<strong>во</strong>нко, рако<strong>во</strong>д<strong>и</strong>тел <strong>на</strong> Канцелар<strong>и</strong>јата за транз<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>ја, SPECTRA, Загреб,<br />
Хрватска, 10 март 2005 год., 12 апр<strong>и</strong>л, 12 декемвр<strong>и</strong> 2005 год.<br />
Ред<strong>и</strong>, Бард<strong>и</strong>л, поранешен претставн<strong>и</strong>к <strong>на</strong> Албан<strong>и</strong>ја <strong>во</strong> НАТО, полковн<strong>и</strong>к <strong>во</strong> пенз<strong>и</strong>ја,<br />
Т<strong>и</strong>ра<strong>на</strong>, Албан<strong>и</strong>ја, 1 март 2005 год.<br />
Зајерштат, Кнут Аре, LTC, Пододдел заплан<strong>и</strong>рање <strong>на</strong> одбра<strong>на</strong>та, Трансформац<strong>и</strong>ја <strong>на</strong><br />
Сојузн<strong>и</strong>чката команда, SHAPE, Загреб, Хрватска, 11 март 2005 год.<br />
Шелекенс, Франк, а<strong>на</strong>л<strong>и</strong>т<strong>и</strong>чар <strong>на</strong> поморск<strong>и</strong>те с<strong>и</strong>л<strong>и</strong> <strong>и</strong> службен<strong>и</strong>к <strong>на</strong> земјата <strong>во</strong> PARP,<br />
Одделен<strong>и</strong>е за одбранбе<strong>на</strong> пол<strong>и</strong>т<strong>и</strong>ка <strong>и</strong> план<strong>и</strong>рање, НАТО, Бр<strong>и</strong>сел, Белг<strong>и</strong>ја, 9 декемвр<strong>и</strong> 2005<br />
год.<br />
Ш<strong>и</strong>керукај, Елез, службен<strong>и</strong>к <strong>во</strong> Амбасадата <strong>на</strong> САД, мајор (пенз.), Т<strong>и</strong>ра<strong>на</strong>, Албан<strong>и</strong>ја, 2<br />
март 2005 год.<br />
С<strong>и</strong>мунов<strong>и</strong>ќ, Пјер, <strong>на</strong>ц<strong>и</strong>о<strong>на</strong>лен коорд<strong>и</strong><strong>на</strong>тор за НАТО, М<strong>и</strong>н<strong>и</strong>стерст<strong>во</strong> за <strong>на</strong>д<strong>во</strong>решн<strong>и</strong> работ<strong>и</strong><br />
<strong>на</strong> Хрватска, Загреб, Хрватска, 7 март 2005 год.<br />
С<strong>и</strong>к<strong>и</strong>р<strong>и</strong>ќ, Катар<strong>и</strong><strong>на</strong>, советн<strong>и</strong>к, SPECTRA, Бон, 12 декемвр<strong>и</strong> 2005 год.<br />
Скупњак-Кап<strong>и</strong>ќ, Сунчан<strong>и</strong>ца, коорд<strong>и</strong><strong>на</strong>тор <strong>на</strong> проект, IOM RASDP, Загреб, Хрватска, 12<br />
апр<strong>и</strong>л 2005 год.<br />
117
Спај<strong>и</strong>ќ, Дарко, LTC, рако<strong>во</strong>д<strong>и</strong>тел <strong>на</strong> д<strong>и</strong>ректоратот за НАТО/PfP <strong>на</strong> хрватското MO,<br />
Варажд<strong>и</strong>н, Хрватска, 11 март 2005 год.<br />
Сп<strong>и</strong>љак, Роберт, рако<strong>во</strong>д<strong>и</strong>тел за транз<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>ја, Р<strong>и</strong>ечка канцелар<strong>и</strong>ја <strong>на</strong> SPECTRA, Ос<strong>и</strong>ек,<br />
Хрватска, 14 апр<strong>и</strong>л 2005 год..<br />
Сп<strong>и</strong>ролар<strong>и</strong>, М<strong>и</strong>халак, UNDP, службен<strong>и</strong>к за Нац<strong>и</strong>о<strong>на</strong>л<strong>на</strong>та програма, потполковн<strong>и</strong>к (пенз.),<br />
Т<strong>и</strong>ра<strong>на</strong>, Албан<strong>и</strong>ја, 1 март 2005 год.<br />
Старова, Ар<strong>и</strong>јан, член <strong>на</strong> Парламентот (DP), поранешен м<strong>и</strong>н<strong>и</strong>стер за <strong>на</strong>д<strong>во</strong>решн<strong>и</strong> работ<strong>и</strong>,<br />
претседател <strong>на</strong> НВО AAA, Т<strong>и</strong>ра<strong>на</strong>, Албан<strong>и</strong>ја, 3 март 2005 год.<br />
Талеск<strong>и</strong>, Дане, Центар за европска <strong>и</strong>нтеграц<strong>и</strong>ја/ Friedrich Wilhelms University, маг<strong>и</strong>странт,<br />
Бон, Герман<strong>и</strong>ја, 14 март, 1 апр<strong>и</strong>л, 10 јун<strong>и</strong> 2005 год.<br />
Темелкова, В<strong>и</strong>лма, Собран<strong>и</strong>е <strong>на</strong> Македон<strong>и</strong>ја, експерт <strong>во</strong> Ком<strong>и</strong>с<strong>и</strong>јата за одбра<strong>на</strong> <strong>и</strong><br />
безбедност, Скопје, Македон<strong>и</strong>ја, 24 март 2005 год.<br />
Џафер<strong>и</strong>, Talat, замен<strong>и</strong>к м<strong>и</strong>н<strong>и</strong>стер, MO, Скопје, Македон<strong>и</strong>ја, 25 март 2005 год.<br />
118
Б<br />
р.<br />
Група<br />
8. Анекс<br />
Табела 1: СТРУКТУРА НА ЕТНИЧКАТА ЗАСТАПЕНОСТ ВО АРМ<br />
П Р Е Г Л Е Д<br />
<strong>на</strong> статусот <strong>на</strong> персо<strong>на</strong>лот <strong>на</strong> MO <strong>и</strong> АРМ <strong>на</strong> 1.2.2006<br />
Персо<strong>на</strong>л <strong>на</strong><br />
MO <strong>и</strong> <strong>на</strong><br />
ВА 333<br />
Бр.<br />
1 МК 566<br />
про<br />
цент<br />
85,7<br />
6<br />
Персо<strong>на</strong>л <strong>на</strong> АРМ<br />
Оф<strong>и</strong>цер<strong>и</strong> Подоф<strong>и</strong>цер<strong>и</strong><br />
Бр.<br />
про<br />
цент<br />
1227 87,9<br />
6<br />
Бр.<br />
проце<br />
нт<br />
119<br />
Ц<strong>и</strong>в<strong>и</strong>л<strong>и</strong> <strong>во</strong><br />
служба <strong>на</strong><br />
АРМ<br />
Бр.<br />
про<br />
цент<br />
Профес<strong>и</strong>о<strong>на</strong><br />
лн<strong>и</strong> <strong>во</strong>јн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong><br />
Бр.<br />
проце<br />
нт<br />
Вкупно <strong>во</strong><br />
АРМ<br />
Бр.<br />
Проц<br />
ент<br />
Вкупно <strong>во</strong><br />
MO <strong>и</strong> <strong>во</strong> АРМ<br />
Бр.<br />
проце<br />
1430 76,59 1021 0 2139 78,29 5817 80,66 6383 81,08<br />
2 Албанц<strong>и</strong> 52 7,88 68 4,87 316 16,93 80 6,57 420 15,37 884 12,26 936 11,89<br />
3 Турц<strong>и</strong> 7 1,06 13 0,93 27 1,45 9 0,74 41 1,5 90 1,25 97 1,23<br />
4 Срб<strong>и</strong> 16 2,42 24 1,72 32 1,71 62 5,09 63 2,31 181 2,51 197 2,50<br />
5 Ром<strong>и</strong> 3 0,45 3 0,22 6 0,32 9 0,74 28 1,02 46 0,64 49 0,62<br />
6 Бошња<br />
Ц<strong>и</strong><br />
2 0,30 12 0,86 18 0,96 5 0,41 7 0,26 42 0,58 44 0,56<br />
7 Влас<strong>и</strong> 10 1,52 17 1,22 7 0,37 11 0,9 9 0,33 44 0,61 54 0,69<br />
8 Друг<strong>и</strong> 334 4 0,61 31 2,22 31 1,66 21 1,72 25 0,92 108 1,50 112 1,42<br />
В<br />
к<br />
у<br />
п<br />
н<br />
660 100,00 1395 100 1867 100 1218 100 2732 100 7212 100,0<br />
1<br />
нт<br />
7872 99,99
о<br />
Из<strong>во</strong>р: MO <strong>на</strong> Македон<strong>и</strong>ја, февруар<strong>и</strong> 2006 год.<br />
Табела 2: СКАЛ НА ТЕКОВНИТЕ ПЛАТИ ВО РАМКИТЕ НА АРМ<br />
Број Ч<strong>и</strong>н<br />
Просеч<strong>на</strong><br />
плата –<br />
спец<strong>и</strong>јалн<strong>и</strong><br />
ед<strong>и</strong>н<strong>и</strong>ц<strong>и</strong><br />
<strong>во</strong><br />
македонск<strong>и</strong><br />
де<strong>на</strong>р<strong>и</strong> (МКД)<br />
120<br />
Просеч<strong>на</strong><br />
плата –<br />
спец<strong>и</strong>јалн<strong>и</strong><br />
ед<strong>и</strong>н<strong>и</strong>ц<strong>и</strong><br />
<strong>во</strong> долар<strong>и</strong><br />
Просеч<strong>на</strong><br />
плата – друг<strong>и</strong><br />
<strong>во</strong> АРМ<br />
<strong>во</strong> македонск<strong>и</strong><br />
де<strong>на</strong>р<strong>и</strong> (МКД)<br />
Просеч<strong>на</strong><br />
плата –<br />
друг<strong>и</strong> <strong>во</strong><br />
АРМ<br />
<strong>во</strong> долар<strong>и</strong><br />
1 генерал мајор 43.500,00 870,00<br />
2 бр<strong>и</strong>гаден генерал 32.700,00 654,00<br />
3 полковн<strong>и</strong>к 35.800,00 716,00 25.600,00 512,00<br />
4 потполковн<strong>и</strong>к 30.200,00 604,00 21.600,00 432,00<br />
5 мајор 24.400,00 488,00 18.500,00 370,00<br />
6 капетан I класа 23.700,00 474,00 17.200,00 344,00<br />
7 капетан 22.900,00 458,00 16.400,00 328,00<br />
8 поручн<strong>и</strong>к 22,300.00 446,00 14.900,00 298,00<br />
9 потпоручн<strong>и</strong>к 23.300,00 466.00 14.500,00 290,00<br />
10 заставн<strong>и</strong>к I класа 15.300,00 306,00<br />
11 заставн<strong>и</strong>к 20.400,00 408,00 14.600,00 292,00<br />
12 постар <strong>во</strong>дн<strong>и</strong>к I класа 20.300,00 406,00 13.900,00 278,00<br />
13 постар <strong>во</strong>дн<strong>и</strong>к 19.600,00 392,00 13.500,00 270,00<br />
14 <strong>во</strong>дн<strong>и</strong>к I класа 20.100,00 402,00 13.800,00 276,00<br />
15 <strong>во</strong>дн<strong>и</strong>к 19.400,00 388,00 12.600,00 252,00<br />
16 помлад <strong>во</strong>дн<strong>и</strong>к 19.500,00 390,00 12.300,00 246,00
17 десетар 18.100,00 362,00 12.000,00 240,00<br />
18 раз<strong>во</strong>дн<strong>и</strong>к 17.500,00 350,00 11.900,00 238,00<br />
Из<strong>во</strong>р: MO <strong>на</strong> Македон<strong>и</strong>ја, февруар<strong>и</strong> 2006 год.<br />
Табела 3: ОДЛИВ НА ВОЕН ПЕРСОНАЛ ВО МАКЕДОНИЈА ДО 31.12. 2007год.<br />
КАТЕГОРИЈА ЧИН 1.9.2005 г. 31.12.2007 г. РАЗЛИКА<br />
ОФИЦЕРИ<br />
Генерал 7 6 1<br />
полковн<strong>и</strong>к 87 59 28<br />
потполковн<strong>и</strong>к 213 127 86<br />
мајор 262 205 57<br />
капетан I класа 55 0 55<br />
капетан 428 223 205<br />
поручн<strong>и</strong>к 287 243 44<br />
потпоручн<strong>и</strong>к 103 56 47<br />
ВКУПНО оф<strong>и</strong>цер<strong>и</strong> 1441 919 512 335<br />
КАДЕТИ<br />
1-ва год<strong>и</strong><strong>на</strong> <strong>на</strong> ВA<br />
2-ра год<strong>и</strong><strong>на</strong> <strong>на</strong> ВA 3 3<br />
3-та год<strong>и</strong><strong>на</strong> <strong>на</strong> ВA 1 1<br />
4-та год<strong>и</strong><strong>на</strong> <strong>на</strong> ВA 88 88<br />
ВКУПНО кадет<strong>и</strong> 92 92<br />
Подоф<strong>и</strong>цер<strong>и</strong><br />
заставн<strong>и</strong>к 80 38 42<br />
заставн<strong>и</strong>к I класа 171 135 36<br />
постар<br />
класа<br />
<strong>во</strong>дн<strong>и</strong>к I<br />
271 213 58<br />
постар <strong>во</strong>дн<strong>и</strong>к 247 425 -178<br />
<strong>во</strong>дн<strong>и</strong>к I класа 5 0 5<br />
<strong>во</strong>дн<strong>и</strong>к 1055 1119 -64<br />
121
ВКУПНО ПОДОФИЦЕРИ 1829 1930 -101<br />
ВКУПНО (ОФИЦЕРИ,<br />
ПОДОФИЦЕРИ И КАДЕТИ)<br />
3453 2849 503<br />
Табела 4: ПРЕГЛЕД НА ИМОТОТ КОЈ СЕ КОРИСТИ, ИМОТОТ ШТО ЌЕ СЕ<br />
НАПУШТИ И ИМОТОТ ПОДГОТВЕН ЗА ПРЕНОС<br />
ВИД ВОЕН ОБЈЕКТ СЕ<br />
КОРИ<br />
СТИ<br />
КАСАРНИ, ШТАБОВИ, БАЗИ НА<br />
ВОЕНИТЕ СИЛИ<br />
56 10<br />
КАПАЦИТЕТИ ЗА ЛОГИСТИКА 37 26<br />
ОБЈЕКТИ ЗА ПОСЕБНА НАМЕНА 76 24<br />
ТЕРЕНИ ЗА ВЕЖБИ, ПОЛИГОНИ ЗА 30<br />
ОБУКА И ПОЛИГНИ ЗА СТРЕЛАЊЕ<br />
2<br />
122<br />
ЗА<br />
НАПУШТАЊЕ<br />
ДРУГО 4 0<br />
ВКУПНО 203 62 71<br />
ВКУПНО 336<br />
Из<strong>во</strong>р Табела 1-8: М<strong>и</strong>н<strong>и</strong>стерст<strong>во</strong> за одбра<strong>на</strong> <strong>на</strong> Хрватска, март 2005 год.<br />
НАПУШТЕН<br />
Табела 5: КАТЕГОРИЗАЦИЈА НА ВОЕНИОТ ИМОТ ВО ХРВАТСКА ВО 1992 ГОД.a<br />
ВИД ВОЕН ИМОТ MO MOI МЕСТА<br />
ОКРУЗИ<br />
И<br />
КАСАРНИ, ШТАБОВИ, БАЗИ НА<br />
ВОЕНИТЕ СИЛИ<br />
155 14 48<br />
КАПАЦИТЕТИ ЗА ЛОГИСТИКА 133 1 19<br />
ОБЈЕКТИ ЗА ПОСЕБНА НАМЕНА 72 1<br />
ТЕРЕНИ ЗА ВЕЖБИ, ПОЛИГОНИ ЗА 34<br />
ОБУКА И ПОЛИГНИ ЗА СТРЕЛАЊЕ<br />
6<br />
ПАРЦЕЛИ (ЛИВАДИ И ШУМИ) 39 1 13<br />
ХАЛИ НА ОРУЖЕНИТЕ СИЛИ 25 1 6
ТУРИСТИЧКО-УГОСТИТЕЛСКИ<br />
ОБЈЕКТИ<br />
16 1 1<br />
ВОЕНИ ЗДРАВСТВЕНИ ОБЈЕКТИ 1 9<br />
ЧУВАРНИЦИ 3 25<br />
ДРУГО 33<br />
ВКУПНО 511 43 103<br />
= 657<br />
Табела 6: ПРЕГЛЕДИ ПРЕДАДЕНИ НА ЦЕНТРАЛНАТА ДРЖАВНА<br />
АДМИНИСТРАТИВНА КАНЦЕЛАРИЈА НА ХРВАТСКА ЗА УПРАВУВАЊЕ СО<br />
ДРЖАВЕН ИМОТ 2001–2005 ГОД.<br />
ВИД ВОЕН ИМОТ ПРЕДАДЕНИ<br />
ПРЕГЛЕДИ<br />
КАСАРНИ, ШТАБОВИ, БАЗИ НА<br />
ОРУЖЕНИТЕ СИЛИ<br />
123<br />
77 46<br />
КАПАЦИТЕТИ ЗА ЛОГИСТИКА 61 15<br />
ОБЈЕКТИ ЗА НАМЕНА 31 9<br />
ТЕРЕНИ ЗА ВЕЖБИ, ПОЛИГОНИ ЗА ОБУКА 6<br />
И ПОЛИГНИ ЗА СТРЕЛАЊЕ<br />
3<br />
ПАРЦЕЛИ (ЛИВАДИ И ШУМИ) 42 10<br />
ХАЛИ НА ОРУЖЕНИТЕ СИЛИ 12 2<br />
ТУРИСТИЧКО-УГОСТИТЕЛСКИ ОБЈЕКТИ 3 11<br />
ДРУГО 30 4<br />
ВКУПНО 262 100<br />
ПРЕНЕСЕН<br />
ИМОТ<br />
Табела 7: ПРЕНОС НА СОПСТВЕНОСТА НА ВОЕН ИМОТ ВО ХРВАТСКА ВО<br />
ПЕРИОДОТ ОД 1992-2005 ГОД.<br />
ВИД ВОЕН ИМОТ MO-92 ПРЕНЕСЕН<br />
КАСАРНИ, ШТАБОВИ, БАЗИ НА ОРУЖЕНИТЕ СИЛИ 155 77<br />
КАПАЦИТЕТИ ЗА ЛОГИСТИКА 133 30
ОБЈЕКТИ ЗА НАМЕНА 72 14<br />
ТЕРЕНИ ЗА ВЕЖБИ, ПОЛИГОНИ ЗА ОБУКА И<br />
ПОЛИГНИ ЗА СТРЕЛАЊЕ<br />
124<br />
34 4<br />
ПАРЦЕЛИ (ЛИВАДИ И ШУМИ) 39 27<br />
ХАЛИ НА ОРУЖЕНИТЕ СИЛИ 25 9<br />
ТУРИСТИЧКО-УГОСТИТЕЛСКИ ОБЈЕКТИ 16 13<br />
ДРУГО 37 10<br />
ВКУПНО 511 184<br />
Табела 8: ЛИСТА НА ВОЕН ИМОТ ВО ХРВАТСКА СО ПРЕНЕСЕНА СОПСТВЕНОСТ<br />
ВИД ВОЕН ИМОТ 1993 199<br />
4<br />
КАСАРНИ,<br />
ШТАБОВИ, БАЗИ<br />
НА ОРУЖЕНИТЕ<br />
СИЛИ<br />
КАПАЦИТЕТИ ЗА<br />
ЛОГИСТИКА<br />
ОБЈЕКТИ ЗА<br />
ПОСЕБНА<br />
НАМЕНА<br />
ТЕРЕНИ<br />
ВЕЖБИ,<br />
ЗА<br />
ПОЛИГОНИ ЗА<br />
ОБУКА И<br />
ПОЛИГНИ<br />
СТРЕЛАЊЕ<br />
ЗА<br />
199<br />
5<br />
199<br />
6<br />
199<br />
7<br />
199<br />
8<br />
199<br />
9<br />
200<br />
0<br />
200<br />
1<br />
200<br />
2<br />
2003 200<br />
4<br />
13 10 2 1 1 2 2 5 9 13 19 77<br />
7 7 1 3 2 9 1 30<br />
3 1 1 2 2 5 14<br />
1 1 1 1 4<br />
ПАРЦЕЛИ 7 3 1 5 1 1 9 27<br />
ХАЛИ<br />
ОРУЖЕНИТЕ<br />
НА 5 2 1 1 9<br />
ВКУПНО
СИЛИ<br />
ТУРИСТИЧКИ 1 1 10 1 13<br />
ДРУГО 1 2 1 2 2 2 10<br />
ВКУПНО 37 25 2 3 2 9 4 2 12 25 41 22 184<br />
Табела 9: РЕШЕНИЈА НА КОМИСИЈАТА ЗА СРЕДСТВА НА ВЛАДАТА НА<br />
ХРВАТСКА ЗА ПРЕНОС НА ВОЕН НЕДВИЖЕН ИМОТ ВО 2002 ГОД.<br />
Локац<strong>и</strong>ја Кор<strong>и</strong>сн<strong>и</strong>к Оп<strong>и</strong>с, коментар<br />
БАШКО ПОЉЕ—<br />
одморал<strong>и</strong>ште <strong>и</strong> камп,<br />
БАШКА ВОДА<br />
СУТЈЕСКА<br />
(Хрватска)—<br />
одморал<strong>и</strong>ште, БАШКА<br />
ВОДА<br />
БИЛОГОРА—касар<strong>на</strong>,<br />
БЈЕЛОВАР, дел од<br />
теренот<br />
Леп<strong>и</strong>рац<br />
за обука<br />
КРИЖЕВАЧКА бб—<br />
економ<strong>и</strong>ја (р<strong>и</strong>бн<strong>и</strong>к)<br />
„ПУЛМАН“,<br />
БЈЕЛОВАР<br />
КУКАВИЦА—центар<br />
за обука, БЈЕЛОВАР<br />
ЕДЕН (БЕЛГРАД)—<br />
одморал<strong>и</strong>ште,<br />
Хрватск<strong>и</strong> фонд за<br />
пр<strong>и</strong>ват<strong>и</strong>зац<strong>и</strong>ја, врз основа<br />
<strong>на</strong> одлука <strong>на</strong> Ком<strong>и</strong>с<strong>и</strong>јата <strong>на</strong><br />
Владата<br />
Хрватск<strong>и</strong> фонд за<br />
пр<strong>и</strong>ват<strong>и</strong>зац<strong>и</strong>ја, врз основа<br />
<strong>на</strong> одлука <strong>на</strong> Ком<strong>и</strong>с<strong>и</strong>јата <strong>на</strong><br />
Владата<br />
Градот Бјеловар<br />
Дого<strong>во</strong>р за до<strong>на</strong>ц<strong>и</strong>ја<br />
Градот Бјеловар,<br />
врз основа <strong>на</strong> одлука <strong>на</strong><br />
Ком<strong>и</strong>с<strong>и</strong>јата <strong>на</strong> Владата<br />
Хрватск<strong>и</strong> фонд за<br />
пр<strong>и</strong>ват<strong>и</strong>зац<strong>и</strong>ја, врз основа<br />
<strong>на</strong> одлука <strong>на</strong> Ком<strong>и</strong>с<strong>и</strong>јата <strong>на</strong><br />
Владата<br />
Хрватск<strong>и</strong> фонд за<br />
пр<strong>и</strong>ват<strong>и</strong>зац<strong>и</strong>ја, врз основа<br />
125<br />
Со Одлука <strong>на</strong> Владата, без<br />
<strong>на</strong>домест<br />
Со Одлука <strong>на</strong> Владата, без<br />
<strong>на</strong>домест<br />
Одлука, Дого<strong>во</strong>р за до<strong>на</strong>ц<strong>и</strong>ја <strong>и</strong><br />
Анекс <strong>на</strong> Дого<strong>во</strong>рот, за купување<br />
<strong>на</strong> нов локал<strong>и</strong>тет за MO како<br />
<strong>на</strong>домeст<br />
Со одлука <strong>на</strong> Ком<strong>и</strong>с<strong>и</strong>јата за<br />
управување со средства <strong>на</strong> Владата<br />
<strong>на</strong> Хрватска<br />
Со Одлука <strong>на</strong> Владата, без<br />
<strong>на</strong>домест<br />
Со Одлука <strong>на</strong> Владата, без
ЦРИКВЕНИЦА <strong>на</strong> одлука <strong>на</strong> Ком<strong>и</strong>с<strong>и</strong>јата <strong>на</strong><br />
Владата<br />
ПАРК (Истра)—<br />
одморал<strong>и</strong>ште,<br />
ЦРИКВЕНИЦА<br />
УВАЛА СЛАНА—<br />
авто- камп, СЕЛЦЕ<br />
ВИЛА ИСТРАНКА—<br />
одморал<strong>и</strong>ште,<br />
ЦРИКВЕНИЦА<br />
ДОЊИ МИХОЉАЦ—<br />
<strong>и</strong>спостава, ДОЊИ<br />
МИХОЉАЦ<br />
ТРСТЕНИК—касар<strong>на</strong>,<br />
ДУГО СЕЛО<br />
МОСЛАВИНА—<br />
касар<strong>на</strong>, ИВАНИЌ<br />
ГРАД<br />
ЛОГОРИШТЕ<br />
(С.М.ШИЉО)—<br />
Хрватск<strong>и</strong> фонд за<br />
пр<strong>и</strong>ват<strong>и</strong>зац<strong>и</strong>ја, врз основа<br />
<strong>на</strong> одлука <strong>на</strong> Ком<strong>и</strong>с<strong>и</strong>јата <strong>на</strong><br />
Владата<br />
Хрватск<strong>и</strong> фонд за<br />
пр<strong>и</strong>ват<strong>и</strong>зац<strong>и</strong>ја, врз основа<br />
<strong>на</strong> одлука <strong>на</strong> Ком<strong>и</strong>с<strong>и</strong>јата <strong>на</strong><br />
Владата<br />
Држав<strong>на</strong> агенц<strong>и</strong>ја за<br />
средства <strong>на</strong> хрватската<br />
Влада, врз основа <strong>на</strong><br />
одлука <strong>на</strong> Ком<strong>и</strong>с<strong>и</strong>јата <strong>на</strong><br />
Владата<br />
Градот Доњ<strong>и</strong> М<strong>и</strong>хољац,<br />
врз основа <strong>на</strong> одлука <strong>на</strong><br />
Ком<strong>и</strong>с<strong>и</strong>јата <strong>на</strong> Владата<br />
М<strong>и</strong>н<strong>и</strong>стерст<strong>во</strong> за<br />
в<strong>на</strong>трешн<strong>и</strong> работ<strong>и</strong>, врз<br />
основа <strong>на</strong> одлука <strong>на</strong><br />
Ком<strong>и</strong>с<strong>и</strong>јата <strong>на</strong> Владата<br />
Хрватск<strong>и</strong> фонд за<br />
пр<strong>и</strong>ват<strong>и</strong>зац<strong>и</strong>ја, врз основа<br />
<strong>на</strong> одлука <strong>на</strong> Ком<strong>и</strong>с<strong>и</strong>јата <strong>на</strong><br />
Владата<br />
Хрватск<strong>и</strong> фонд за<br />
пр<strong>и</strong>ват<strong>и</strong>зац<strong>и</strong>ја, врз основа<br />
126<br />
<strong>на</strong>домест<br />
Со Одлука <strong>на</strong> Владата, без<br />
<strong>на</strong>домест<br />
Со Одлука <strong>на</strong> Владата, без<br />
<strong>на</strong>домест<br />
Одлука <strong>на</strong> Ком<strong>и</strong>с<strong>и</strong>ја <strong>на</strong> Владата,<br />
СТАНБЕНИ ОБЈЕКТИ<br />
Одлука <strong>на</strong> Ком<strong>и</strong>с<strong>и</strong>јата <strong>на</strong> Владата<br />
за управување со државен <strong>и</strong>мот,<br />
без <strong>на</strong>домест<br />
Одлука <strong>на</strong> Владата <strong>на</strong> Хрватска,<br />
Агенц<strong>и</strong>ја за државен <strong>и</strong>мот,<br />
кор<strong>и</strong>сн<strong>и</strong>кот г<strong>и</strong> плаќа трошоц<strong>и</strong>те за<br />
одржување<br />
трошоц<strong>и</strong><br />
<strong>и</strong> кому<strong>на</strong>лн<strong>и</strong>те<br />
Одлука <strong>на</strong> Владата <strong>на</strong> Хрватска,<br />
Агенц<strong>и</strong>ја за управување со<br />
државен <strong>и</strong>мот, без <strong>на</strong>домест<br />
Одлука <strong>на</strong> Агенц<strong>и</strong>јата за
касар<strong>на</strong>, КАРЛОВАЦ –<br />
гра<strong>на</strong>т<strong>и</strong>ра<strong>на</strong><br />
ПОПОВИЌ БРДО—<br />
склад за мун<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>ја,<br />
економ<strong>и</strong>ја, КАРЛОВАЦ<br />
БОРШТ—склад за<br />
гор<strong>и</strong><strong>во</strong>, ШАПЈАНЕ<br />
СТУДЕНА<br />
(ЛИСКОВАЦ)—депо,<br />
КЛАНА<br />
СЕЊАК—<br />
<strong>и</strong>нтендантск<strong>и</strong> склад,<br />
КНИН<br />
СТРМИЦА—депо,<br />
КНИН<br />
КРВАВИЦЕ—базен за<br />
<strong>во</strong>да, МАКАРСКА<br />
КРВАВИЦЕ—<br />
одморал<strong>и</strong>ште,<br />
МАКАРСКА<br />
<strong>на</strong> одлука <strong>на</strong> Ком<strong>и</strong>с<strong>и</strong>јата <strong>на</strong><br />
Владата<br />
Хрватск<strong>и</strong> фонд за<br />
пр<strong>и</strong>ват<strong>и</strong>зац<strong>и</strong>ја, врз основа<br />
<strong>на</strong> одлука <strong>на</strong> Ком<strong>и</strong>с<strong>и</strong>јата <strong>на</strong><br />
Владата<br />
Хрватск<strong>и</strong> фонд за<br />
пр<strong>и</strong>ват<strong>и</strong>зац<strong>и</strong>ја, врз основа<br />
<strong>на</strong> одлука <strong>на</strong> Ком<strong>и</strong>с<strong>и</strong>јата <strong>на</strong><br />
Владата<br />
Хрватск<strong>и</strong> фонд за<br />
пр<strong>и</strong>ват<strong>и</strong>зац<strong>и</strong>ја, врз основа<br />
<strong>на</strong> одлука <strong>на</strong> Ком<strong>и</strong>с<strong>и</strong>јата <strong>на</strong><br />
Владата<br />
Градот Кн<strong>и</strong>н, врз основа <strong>на</strong><br />
одлука <strong>на</strong> Ком<strong>и</strong>с<strong>и</strong>јата <strong>на</strong><br />
Владата<br />
Градот Кн<strong>и</strong>н, врз основа <strong>на</strong><br />
одлука <strong>на</strong> Ком<strong>и</strong>с<strong>и</strong>јата <strong>на</strong><br />
Владата<br />
Хрватск<strong>и</strong> фонд за<br />
пр<strong>и</strong>ват<strong>и</strong>зац<strong>и</strong>ја, врз основа<br />
<strong>на</strong> одлука <strong>на</strong> Ком<strong>и</strong>с<strong>и</strong>јата <strong>на</strong><br />
Владата<br />
Хрватск<strong>и</strong> фонд за<br />
пр<strong>и</strong>ват<strong>и</strong>зац<strong>и</strong>ја, врз основа<br />
<strong>на</strong> одлука <strong>на</strong> Ком<strong>и</strong>с<strong>и</strong>јата <strong>на</strong><br />
Владата<br />
ГОЛИ—кеј, остров, Јав<strong>на</strong> установа Нац<strong>и</strong>о<strong>на</strong>лен<br />
127<br />
управување со државен <strong>и</strong>мот, без<br />
<strong>на</strong>домест<br />
Одлука <strong>на</strong> Агенц<strong>и</strong>јата за<br />
управување со државен <strong>и</strong>мот, без<br />
<strong>на</strong>домест<br />
Одлука <strong>на</strong> Агенц<strong>и</strong>јата за<br />
управување со државен <strong>и</strong>мот, без<br />
<strong>на</strong>домест<br />
Одлука <strong>на</strong> Агенц<strong>и</strong>јата за<br />
управување со државен <strong>и</strong>мот, без<br />
<strong>на</strong>домест<br />
Одлука <strong>на</strong> Агенц<strong>и</strong>јата за<br />
управување со државен <strong>и</strong>мот, без<br />
<strong>на</strong>домест<br />
Одлука <strong>на</strong> Агенц<strong>и</strong>јата за<br />
управување со државен <strong>и</strong>мот, без<br />
<strong>на</strong>домест<br />
Одлука <strong>на</strong> Ком<strong>и</strong>с<strong>и</strong>јата <strong>на</strong> Владата,<br />
без <strong>на</strong>домест<br />
Одлука <strong>на</strong> Владата <strong>на</strong> Хрватска,<br />
без <strong>на</strong>домест
МЉЕТ парк „Мљет“, врз основа <strong>на</strong><br />
одлука <strong>на</strong> Ком<strong>и</strong>с<strong>и</strong>јата <strong>на</strong><br />
Владата<br />
БОНАСТЕР—касар<strong>на</strong>,<br />
остров МОЛАТ<br />
Зал<strong>и</strong>в ЛУЧИНА—<br />
стражарн<strong>и</strong>ца, МОЛАТ,<br />
ЗАДАР<br />
ХАЛА И КАСАРНА<br />
НА ОРУЖЕНИТЕ<br />
СИЛИ, Франкопа<strong>на</strong> 7,<br />
ОГУЛИН<br />
ГАЛГЕ—комплекс,<br />
ОГУЛИН<br />
ПЕРНА—одморал<strong>и</strong>ште<br />
<strong>и</strong> авто-камп, остров<br />
ПЕЉЕШАЦ, ОРЕБИЌ<br />
Хрватск<strong>и</strong> фонд за<br />
пр<strong>и</strong>ват<strong>и</strong>зац<strong>и</strong>ја, врз основа<br />
<strong>на</strong> одлука <strong>на</strong> Ком<strong>и</strong>с<strong>и</strong>јата <strong>на</strong><br />
Владата<br />
Хрватск<strong>и</strong> фонд за<br />
пр<strong>и</strong>ват<strong>и</strong>зац<strong>и</strong>ја, врз основа<br />
<strong>на</strong> одлука <strong>на</strong> Ком<strong>и</strong>с<strong>и</strong>јата <strong>на</strong><br />
Владата<br />
Градот Огул<strong>и</strong>н, врз основа<br />
<strong>на</strong> одлука <strong>на</strong> Ком<strong>и</strong>с<strong>и</strong>јата <strong>на</strong><br />
Владата<br />
Градот Огул<strong>и</strong>н, врз основа<br />
<strong>на</strong> одлука <strong>на</strong> Ком<strong>и</strong>с<strong>и</strong>јата <strong>на</strong><br />
Владата<br />
Хрватск<strong>и</strong> фонд за<br />
пр<strong>и</strong>ват<strong>и</strong>зац<strong>и</strong>ја, врз основа<br />
<strong>на</strong> одлука <strong>на</strong> Ком<strong>и</strong>с<strong>и</strong>јата <strong>на</strong><br />
Владата<br />
128<br />
Одлука <strong>на</strong> Владата, Ком<strong>и</strong>с<strong>и</strong>ја за<br />
управување со државн<strong>и</strong> средства,<br />
без <strong>на</strong>домест<br />
Одлука <strong>на</strong> Владата, Ком<strong>и</strong>с<strong>и</strong>ја за<br />
управување со државн<strong>и</strong> средства,<br />
без <strong>на</strong>домест<br />
Одлука <strong>на</strong> Владата, Ком<strong>и</strong>с<strong>и</strong>ја за<br />
управување со државн<strong>и</strong> средства,<br />
без <strong>на</strong>домест<br />
Одлука <strong>на</strong> Владата <strong>на</strong> Хрватска,<br />
Ком<strong>и</strong>с<strong>и</strong>ја за управување со<br />
државн<strong>и</strong> средства, Градот<br />
обезбедува два ста<strong>на</strong> за ц<strong>и</strong>в<strong>и</strong>лн<strong>и</strong><br />
службен<strong>и</strong>ц<strong>и</strong> (околу 60 m²), го<br />
отп<strong>и</strong>шува долгот <strong>на</strong> Државата <strong>и</strong> го<br />
ослободува MO од плаќање <strong>на</strong><br />
кому<strong>на</strong>лн<strong>и</strong>те трошоц<strong>и</strong><br />
Одлука <strong>на</strong> Владата <strong>на</strong> Хрватска,<br />
Ком<strong>и</strong>с<strong>и</strong>ја за управување со<br />
државн<strong>и</strong> средства, Градот<br />
обезбедува два ста<strong>на</strong> за ц<strong>и</strong>в<strong>и</strong>лн<strong>и</strong><br />
службен<strong>и</strong>ц<strong>и</strong> (околу 60 m²), го<br />
отп<strong>и</strong>шува долгот <strong>на</strong> Државата <strong>и</strong> го<br />
ослободува MO од плаќање <strong>на</strong><br />
кому<strong>на</strong>лн<strong>и</strong>те трошоц<strong>и</strong><br />
Одлука <strong>на</strong> Владата <strong>на</strong> Хрватска,<br />
без <strong>на</strong>домест
ТЕЊА—склад, ОСИЕК ДАМПИНГ д.о.о Ос<strong>и</strong>ек,<br />
дого<strong>во</strong>р за продажба<br />
ПОД КРПЕЉ—склад за<br />
мун<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>ја, ОШТАРИЈЕ<br />
ШПИЛНИК—<br />
комплекс, ОТОЧАЦ<br />
(ун<strong>и</strong>штен)<br />
КАРЛО РОЈЦ—<br />
касар<strong>на</strong>, ПУЛА<br />
ПИНЕТА (13 МАЈ)—<br />
одморал<strong>и</strong>ште,<br />
ФАЖАНА, ПУЛА<br />
ЛАЃАРСКА (ВАСИЛ<br />
ГАЌЕША)—касар<strong>на</strong>,<br />
СИСАК<br />
ПОТОЧАНИ—пол<strong>и</strong>гон<br />
за стрелање,<br />
СЛАТИНА<br />
СЛАТИНА—касар<strong>на</strong>,<br />
СЛАТИНА<br />
Хрватск<strong>и</strong> фонд за<br />
пр<strong>и</strong>ват<strong>и</strong>зац<strong>и</strong>ја, врз основа<br />
<strong>на</strong> одлука <strong>на</strong> Ком<strong>и</strong>с<strong>и</strong>јата <strong>на</strong><br />
Владата<br />
Градот Оточац, врз основа<br />
<strong>на</strong> Одлука за разме<strong>на</strong> <strong>на</strong><br />
локац<strong>и</strong>јата<br />
Градот Пула, Одлука <strong>на</strong><br />
Ком<strong>и</strong>с<strong>и</strong>јата <strong>на</strong> Владата<br />
Хрватск<strong>и</strong> фонд за<br />
пр<strong>и</strong>ват<strong>и</strong>зац<strong>и</strong>ја, врз основа<br />
<strong>на</strong> одлука <strong>на</strong> Ком<strong>и</strong>с<strong>и</strong>јата <strong>на</strong><br />
Владата<br />
Хрватск<strong>и</strong> фонд за<br />
пр<strong>и</strong>ват<strong>и</strong>зац<strong>и</strong>ја, врз основа<br />
<strong>на</strong> одлука <strong>на</strong> Ком<strong>и</strong>с<strong>и</strong>јата <strong>на</strong><br />
Владата<br />
Гтадот Слат<strong>и</strong><strong>на</strong>, врз основа<br />
<strong>на</strong> одлука <strong>на</strong> Ком<strong>и</strong>с<strong>и</strong>јата <strong>на</strong><br />
Владата<br />
Градот Слат<strong>и</strong><strong>на</strong>, врз основа<br />
<strong>на</strong> одлука <strong>на</strong> Ком<strong>и</strong>с<strong>и</strong>јата <strong>на</strong><br />
129<br />
Одлука <strong>на</strong> Ком<strong>и</strong>с<strong>и</strong>јата за<br />
управување со државн<strong>и</strong> средства<br />
<strong>на</strong> Владата <strong>на</strong> Хрватска, продадено<br />
<strong>на</strong> ДАМПИНГ д.о.о. од Ос<strong>и</strong>ек.<br />
Пар<strong>и</strong>те се уплатен<strong>и</strong> <strong>во</strong> државн<strong>и</strong>от<br />
буџет.<br />
Одлука <strong>на</strong> Ком<strong>и</strong>с<strong>и</strong>јата за<br />
управување со државн<strong>и</strong> средства<br />
<strong>на</strong> Владата <strong>на</strong> Хрватска, без<br />
<strong>на</strong>домест<br />
Одлука <strong>на</strong> Ком<strong>и</strong>с<strong>и</strong>јата за<br />
управување со средства <strong>на</strong> Владата<br />
<strong>на</strong> Хрватска, разме<strong>на</strong> за<br />
локал<strong>и</strong>тетот <strong>во</strong> Руњав<strong>и</strong>ца<br />
Одлука <strong>на</strong> Владата <strong>на</strong> Хрватска,<br />
отп<strong>и</strong>шување <strong>на</strong> долгот <strong>на</strong> државата<br />
до вредноста <strong>на</strong> <strong>и</strong>мотот<br />
Одлука <strong>на</strong> Владата <strong>на</strong> Хрватска,<br />
без <strong>на</strong>домест<br />
Одлука <strong>на</strong> Владата <strong>на</strong> Хрватска,<br />
без <strong>на</strong>домест<br />
Одлука <strong>на</strong> Ком<strong>и</strong>с<strong>и</strong>јата <strong>на</strong> Владата,<br />
без <strong>на</strong>домест<br />
Одлука <strong>на</strong> Ком<strong>и</strong>с<strong>и</strong>јата за
СВ. НИКОЛА<br />
(ЛОРА)—касар<strong>на</strong>, дел,<br />
СПЛИТ<br />
СЕГЕТ, МЕДЕНА—<br />
одморал<strong>и</strong>ште, СПЛИТ<br />
БИОЧЕ—склад<br />
(КОСА) ШИБЕНИК<br />
КУЛИНЕ—касар<strong>на</strong>,<br />
ШИБЕНИК<br />
ЈАЛКОВЕЧКЕ<br />
ЖРТВЕ—касар<strong>на</strong>,<br />
ВАРАЖДИН<br />
ЈАЛКОВЕЦ—пол<strong>и</strong>гон<br />
за обука <strong>и</strong> вежб<strong>и</strong>,<br />
ВАРАЖДИН<br />
РИБЊАК—пол<strong>и</strong>гон за<br />
вежб<strong>и</strong>, ВАРАЖДИН<br />
Владата управување со средства <strong>на</strong> Владата<br />
<strong>на</strong> Хрватска, без <strong>на</strong>домест<br />
Градот Спл<strong>и</strong>т, дого<strong>во</strong>р за<br />
до<strong>на</strong>ц<strong>и</strong>ја<br />
Хрватск<strong>и</strong> фонд за<br />
пр<strong>и</strong>ват<strong>и</strong>зац<strong>и</strong>ја, врз основа<br />
<strong>на</strong> одлука <strong>на</strong> Ком<strong>и</strong>с<strong>и</strong>јата <strong>на</strong><br />
Владата<br />
Градот Ш<strong>и</strong>бен<strong>и</strong>к, врз<br />
основа <strong>на</strong> одлука <strong>на</strong><br />
Ком<strong>и</strong>с<strong>и</strong>јата <strong>на</strong> Владата<br />
Градот Ш<strong>и</strong>бен<strong>и</strong>к, врз<br />
основа <strong>на</strong> одлука <strong>на</strong><br />
Ком<strong>и</strong>с<strong>и</strong>јата <strong>на</strong> Владата<br />
Градот Варажд<strong>и</strong>н, Дого<strong>во</strong>р<br />
за до<strong>на</strong>ц<strong>и</strong>ја<br />
Градот Варажд<strong>и</strong>н, врз<br />
основа <strong>на</strong> одлука <strong>на</strong><br />
Ком<strong>и</strong>с<strong>и</strong>јата <strong>на</strong> Владата<br />
Градот Варажд<strong>и</strong>н, дого<strong>во</strong>р<br />
за до<strong>на</strong>ц<strong>и</strong>ја<br />
130<br />
Одлука <strong>на</strong> Ком<strong>и</strong>с<strong>и</strong>јата за<br />
управување со средства <strong>на</strong> Владата<br />
<strong>на</strong> Хрватска, плаќањето <strong>на</strong><br />
проценетата сума е <strong>во</strong> тек<br />
Одлука <strong>на</strong> Владата <strong>на</strong> Хрватска,<br />
без <strong>на</strong>домест<br />
Одлука <strong>на</strong> Ком<strong>и</strong>с<strong>и</strong>јата <strong>на</strong> Владата,<br />
отп<strong>и</strong>шување <strong>на</strong> долгот <strong>на</strong> државата<br />
до вредноста <strong>на</strong> <strong>и</strong>мотот<br />
Одлука <strong>на</strong> Ком<strong>и</strong>с<strong>и</strong>јата <strong>на</strong> Владата,<br />
отп<strong>и</strong>шување <strong>на</strong> долгот <strong>на</strong> државата<br />
до вредноста <strong>на</strong> <strong>и</strong>мотот<br />
Одлука <strong>на</strong> Владата <strong>на</strong> Хрватска,<br />
Ком<strong>и</strong>с<strong>и</strong>ја за управување со<br />
средства, ветување <strong>на</strong> Градот дека<br />
ќе <strong>и</strong>зведе градежн<strong>и</strong> работ<strong>и</strong> <strong>на</strong><br />
касар<strong>на</strong>та „Иван В. Драшков<strong>и</strong>ќ“ <strong>во</strong><br />
Варажд<strong>и</strong>, согласно<br />
спец<strong>и</strong>ф<strong>и</strong>кац<strong>и</strong><strong>и</strong>те<br />
трошоц<strong>и</strong>те <strong>на</strong> MO<br />
<strong>и</strong> <strong>на</strong>цртот <strong>на</strong><br />
Градот Варажд<strong>и</strong>н, Одлука <strong>на</strong><br />
Ком<strong>и</strong>с<strong>и</strong>јата <strong>на</strong> Владата,<br />
обезбедување локац<strong>и</strong><strong>и</strong> за <strong>и</strong>зградба<br />
<strong>на</strong> 1000 станов<strong>и</strong> за вработен<strong>и</strong>те <strong>во</strong><br />
MO.<br />
Одлука <strong>на</strong> Ком<strong>и</strong>с<strong>и</strong>јата <strong>на</strong> Владата<br />
<strong>на</strong> Хрватска за управување со
ЧЕШКА ВИЛА—склад,<br />
ВИС<br />
ХАЛА НА<br />
ОРУЖЕНИТЕ СИЛИ<br />
НА ХРВАТСКА—ВИС,<br />
остров ВИС<br />
Хрватск<strong>и</strong> фонд за<br />
пр<strong>и</strong>ват<strong>и</strong>зац<strong>и</strong>ја, врз основа<br />
<strong>на</strong> одлука <strong>на</strong> Ком<strong>и</strong>с<strong>и</strong>јата <strong>на</strong><br />
Владата<br />
Градот В<strong>и</strong>с, врз основа <strong>на</strong><br />
одлука <strong>на</strong> Ком<strong>и</strong>с<strong>и</strong>јата <strong>на</strong><br />
Владата<br />
РУКАВАЦ, земја, ВИС Хрватск<strong>и</strong> фонд за<br />
пр<strong>и</strong>ват<strong>и</strong>зац<strong>и</strong>ја, врз основа<br />
<strong>на</strong> одлука <strong>на</strong> Ком<strong>и</strong>с<strong>и</strong>јата <strong>на</strong><br />
Владата<br />
САМОГОР (МАРИЈАН<br />
БИЛИЌ)—касар<strong>на</strong>,<br />
ВИС<br />
АНТЕ БАНИНА<br />
(СТАНОВИ, НОВИ<br />
ЛОГОР, ВИШЊИК)—<br />
дел од касар<strong>на</strong>, ЗАДАР<br />
ПУТ МУРВИЦЕ,<br />
поранешен<br />
КОЊУШНИЦЕ—<br />
склад, ЗАДАР<br />
ВУКОВАРСКИ<br />
БРАНИТЕЉИ<br />
Градот В<strong>и</strong>с, врз основа <strong>на</strong><br />
одлука <strong>на</strong> Ком<strong>и</strong>с<strong>и</strong>јата <strong>на</strong><br />
Владата<br />
Градот Задар, врз основа<br />
<strong>на</strong> одлука <strong>на</strong> Ком<strong>и</strong>с<strong>и</strong>јата <strong>на</strong><br />
Владата<br />
Т<strong>во</strong>рн<strong>и</strong>ца електрон<strong>и</strong>чк<strong>и</strong>х<br />
про<strong>и</strong>з<strong>во</strong>да д.д. Загреб,<br />
Дого<strong>во</strong>р<br />
<strong>и</strong>мотот<br />
за разме<strong>на</strong> <strong>на</strong><br />
М<strong>и</strong>н<strong>и</strong>стерст<strong>во</strong> за правда,<br />
локал<strong>на</strong> адм<strong>и</strong>н<strong>и</strong>страц<strong>и</strong>ја <strong>и</strong><br />
131<br />
средства, обезбедување локац<strong>и</strong><strong>и</strong> за<br />
<strong>и</strong>зградба <strong>на</strong> 1000 станов<strong>и</strong> за<br />
вработен<strong>и</strong>те <strong>во</strong> MO.<br />
Одлука <strong>на</strong> Владата <strong>на</strong> Хрватска,<br />
Ком<strong>и</strong>с<strong>и</strong>ја за управување со<br />
средства, без <strong>на</strong>домест<br />
Одлука <strong>на</strong> Владата <strong>на</strong> Хрватска,<br />
Ком<strong>и</strong>с<strong>и</strong>ја за управување со<br />
средства, отп<strong>и</strong>шување <strong>на</strong> долгот <strong>на</strong><br />
државата кон градот<br />
Одлука <strong>на</strong> Владата <strong>на</strong> Хрватска,<br />
Ком<strong>и</strong>с<strong>и</strong>ја за управување со<br />
средства, без <strong>на</strong>домест<br />
Одлука <strong>на</strong> Владата <strong>на</strong> Хрватска,<br />
Ком<strong>и</strong>с<strong>и</strong>ја за управување со<br />
средства, отп<strong>и</strong>шување <strong>на</strong> долгот <strong>на</strong><br />
државата кон градот<br />
Одлука <strong>на</strong> Владата <strong>на</strong> Хрватска,<br />
Ком<strong>и</strong>с<strong>и</strong>ја за управување со<br />
средства, дел од касар<strong>на</strong>та даден <strong>на</strong><br />
градот кој ќе обезбед<strong>и</strong> <strong>и</strong>зведување<br />
градежн<strong>и</strong> работ<strong>и</strong> <strong>во</strong> Халата <strong>на</strong><br />
Воздухопловн<strong>и</strong>те с<strong>и</strong>л<strong>и</strong> <strong>во</strong> Задар<br />
Одлука <strong>и</strong> Дого<strong>во</strong>р за разме<strong>на</strong> <strong>на</strong><br />
<strong>и</strong>мот
(КУМРОВЕЦ)—<br />
касар<strong>на</strong>, ЗАГРЕБ<br />
локал<strong>на</strong> власт,<br />
Одлук<strong>и</strong><br />
Влада<br />
<strong>на</strong> хрватската<br />
132<br />
Одлука <strong>на</strong> Владата <strong>на</strong> Хрватска,<br />
Ком<strong>и</strong>с<strong>и</strong>ја за управување со<br />
средства, без <strong>на</strong>домест<br />
Табела 10: ОДЛУКИ НА КОМИСИЈАТА ЗА СРЕДСТВА НА ВЛАДАТА НА ХРВАТСКА<br />
ЗА ПРЕНОС НА ВОЕН НЕДВИЖЕН ИМОТ ВО 2003 год.<br />
Локац<strong>и</strong>ја Кор<strong>и</strong>сн<strong>и</strong>к Оп<strong>и</strong>с, коментар<br />
БИЉЕ САВОЈСКИ—<br />
шум<strong>и</strong>, БИЉЕ<br />
ГЛАВИЦА—касар<strong>на</strong>,<br />
МИЛНА, остров БРАЧ<br />
У ПРИГОРЈУ II—<br />
склад, БРДОВЕЦ<br />
КУПАРИ—<br />
одморал<strong>и</strong>ште <strong>и</strong> автокамп,<br />
ДУБРОВНИК<br />
САЛИ, стражарн<strong>и</strong>ца,<br />
остров ДУГИ ОТОК<br />
ПЕРОВЕЦ<br />
(ПРЕЧЕЦ)—склад,<br />
ДУГО СЕЛО<br />
Општ<strong>и</strong><strong>на</strong> Б<strong>и</strong>ље<br />
Дого<strong>во</strong>р за до<strong>на</strong>ц<strong>и</strong>ја<br />
Општ<strong>и</strong><strong>на</strong> М<strong>и</strong>л<strong>на</strong><br />
Одлук<strong>и</strong><br />
Хрватска<br />
<strong>на</strong> Владата <strong>на</strong><br />
Општ<strong>и</strong><strong>на</strong> Брдовец<br />
Дого<strong>во</strong>р за до<strong>на</strong>ц<strong>и</strong>ја<br />
Хрватск<strong>и</strong> фонд за<br />
пр<strong>и</strong>ват<strong>и</strong>зац<strong>и</strong>ја, Одлука <strong>на</strong><br />
Ком<strong>и</strong>с<strong>и</strong>ја <strong>на</strong> Владата <strong>на</strong><br />
Хрватска<br />
М<strong>и</strong>н<strong>и</strong>стерст<strong>во</strong> за<br />
в<strong>на</strong>трешн<strong>и</strong> однос<strong>и</strong><br />
Одлука <strong>на</strong> Ком<strong>и</strong>с<strong>и</strong>јата <strong>на</strong><br />
Владата <strong>на</strong> Хрватска<br />
М<strong>и</strong>н<strong>и</strong>стерст<strong>во</strong><br />
в<strong>на</strong>трешн<strong>и</strong> работ<strong>и</strong><br />
за<br />
Одлук<strong>и</strong> <strong>на</strong> Владата <strong>на</strong><br />
Хрватска<br />
Одлука <strong>на</strong> Ком<strong>и</strong>с<strong>и</strong>јата <strong>на</strong> Владата<br />
за управување со средства, без<br />
<strong>на</strong>домест<br />
Одлука <strong>на</strong> Ком<strong>и</strong>с<strong>и</strong>јата <strong>на</strong> Владата<br />
за управување со средства, без<br />
<strong>на</strong>домест<br />
Одлука <strong>на</strong> Ком<strong>и</strong>с<strong>и</strong>јата <strong>на</strong> Владата,<br />
без <strong>на</strong>домест<br />
Одлука <strong>на</strong> Владата, без <strong>на</strong>домест<br />
Одлука <strong>на</strong> Ком<strong>и</strong>с<strong>и</strong>јата <strong>на</strong> Владата<br />
за управување со средства,<br />
плаќање <strong>на</strong> кому<strong>на</strong>лн<strong>и</strong>те трошоц<strong>и</strong><br />
Одлука <strong>на</strong> Ком<strong>и</strong>с<strong>и</strong>јата <strong>на</strong> Владата<br />
за управување со средства, без<br />
<strong>на</strong>домест
МАГАРЧЕВАЦ МС<br />
400 (ПЕТРОВА<br />
ГОРА)—објект за<br />
посеб<strong>на</strong><br />
КАРЛОВАЦ<br />
<strong>на</strong>ме<strong>на</strong>,<br />
ФРАНКОПАН<br />
(И.Л.РИБАР)—касар<strong>на</strong>,<br />
КАРЛОВАЦ<br />
МАТЕ БЛАЖИНА—<br />
касар<strong>на</strong>, КЛАНА<br />
СТАРА СТРАЖА—<br />
склад за гор<strong>и</strong><strong>во</strong>, КНИН<br />
БИШЕВО, подземен <strong>и</strong><br />
батер<strong>и</strong>ск<strong>и</strong> локал<strong>и</strong>тет,<br />
остров БИШЕВО<br />
ПОДХУМЉЕ—<br />
касар<strong>на</strong>, КОМИЖА,<br />
ВИС—дел од касар<strong>на</strong>та<br />
СУБОТИЦА I—склад,<br />
КОПРИВНИЦА<br />
СУБОТИЦА II—земја,<br />
КОПРИВНИЦА<br />
Хрватске<br />
Загреб<br />
шуме д.о.о.<br />
Одлука <strong>на</strong> Ком<strong>и</strong>с<strong>и</strong>ја <strong>на</strong><br />
Владата <strong>на</strong> Хрватска<br />
Велеуч<strong>и</strong>л<strong>и</strong>ште <strong>во</strong> Карловац<br />
(колеџ)<br />
Дого<strong>во</strong>р за до<strong>на</strong>ц<strong>и</strong>ја<br />
Општ<strong>и</strong><strong>на</strong> Кла<strong>на</strong><br />
Дого<strong>во</strong>р за до<strong>на</strong>ц<strong>и</strong>ја<br />
Хрватск<strong>и</strong> фонд за<br />
пр<strong>и</strong>ват<strong>и</strong>зац<strong>и</strong>ја, Одлук<strong>и</strong> <strong>на</strong><br />
Владата <strong>на</strong> Хрватска<br />
Хрватск<strong>и</strong> фонд за<br />
пр<strong>и</strong>ват<strong>и</strong>зац<strong>и</strong>ја, Одлук<strong>и</strong> <strong>на</strong><br />
Владата <strong>на</strong> Хрватска<br />
Град Коможа,<br />
Одлук<strong>и</strong><br />
Хрватска<br />
<strong>на</strong> Владата <strong>на</strong><br />
Хрватск<strong>и</strong> фонд за<br />
пр<strong>и</strong>ват<strong>и</strong>зац<strong>и</strong>ја, Одлука <strong>на</strong><br />
Ком<strong>и</strong>с<strong>и</strong>ја <strong>на</strong> Владата <strong>на</strong><br />
Хрватска<br />
Хрватск<strong>и</strong> фонд за<br />
пр<strong>и</strong>ват<strong>и</strong>зац<strong>и</strong>ја, Одлука <strong>на</strong><br />
133<br />
Одлука <strong>на</strong> Ком<strong>и</strong>с<strong>и</strong>јата <strong>на</strong> Владата<br />
за управување со средства,<br />
Хрватскке шуме г<strong>и</strong> плаќаат<br />
кому<strong>на</strong>лн<strong>и</strong>те трошоц<strong>и</strong><br />
Одлука <strong>на</strong> Ком<strong>и</strong>с<strong>и</strong>јата <strong>на</strong> Владата<br />
за управување со средства, без<br />
<strong>на</strong>домест<br />
Одлука <strong>на</strong> Ком<strong>и</strong>с<strong>и</strong>јата <strong>на</strong> Владата<br />
за управување со средства,<br />
Општ<strong>и</strong><strong>на</strong>та Кла<strong>на</strong> ќе го отп<strong>и</strong>ше<br />
долгот <strong>на</strong> државата до вредноста <strong>на</strong><br />
<strong>и</strong>мотот<br />
Одлука <strong>на</strong> Ком<strong>и</strong>с<strong>и</strong>јата <strong>на</strong> Владата<br />
за управување со средства, без<br />
<strong>на</strong>домест<br />
Одлука <strong>на</strong> Ком<strong>и</strong>с<strong>и</strong>јата <strong>на</strong> Владата<br />
за управување со средства, без<br />
<strong>на</strong>домест<br />
Разме<strong>на</strong> <strong>на</strong> земја неопход<strong>на</strong> за<br />
<strong>и</strong>зградба <strong>на</strong> радарск<strong>и</strong> локал<strong>и</strong>тет<br />
Врз основа <strong>на</strong> одлука <strong>на</strong> Владата <strong>на</strong><br />
Хрватска, Ком<strong>и</strong>с<strong>и</strong>ја за управување<br />
со државен <strong>и</strong>мот, без <strong>на</strong>домест<br />
Одлука <strong>на</strong> Ком<strong>и</strong>с<strong>и</strong>јата <strong>на</strong> Владата<br />
за управување со средства, без
РЕЗЕРВОАР ЗА ВОДА,<br />
УБЛИ, остров<br />
ЛАСТОВО<br />
КАШТЕЛ—објект за<br />
посеб<strong>на</strong> <strong>на</strong>ме<strong>на</strong>, остров<br />
ЛАСТОВО<br />
МАРШАЛ ТИТО<br />
поранеш<strong>на</strong>—касар<strong>на</strong>,<br />
ЛАСТОВО<br />
НИЖНО ПОЉЕ—<br />
склад, ЛАСТОВО<br />
ПРОДАВАОНИЦА,<br />
Убл<strong>и</strong>, остров<br />
ЛАСТОВО<br />
РУТЕВЊАК МАЛИ,<br />
остров<br />
ЛАСТОВО<br />
– земја,<br />
ЗЕМЈА—земја,<br />
рег<strong>и</strong>стерск<strong>и</strong> бр.6929/8,<br />
остров ЛАСТОВО<br />
АНЃЕЛИ ББ—објект за<br />
посеб<strong>на</strong> <strong>на</strong>ме<strong>на</strong>—<br />
подземен, МАТУЉИ<br />
БЕТОНСКИ БУНКЕР,<br />
НАШИЦЕ<br />
Ком<strong>и</strong>с<strong>и</strong>ја <strong>на</strong> Владата <strong>на</strong><br />
Хрватска<br />
Хрватск<strong>и</strong> фонд за<br />
пр<strong>и</strong>ват<strong>и</strong>зац<strong>и</strong>ја, Одлук<strong>и</strong> <strong>на</strong><br />
Владата <strong>на</strong> Хрватска<br />
Хрватск<strong>и</strong> фонд за<br />
пр<strong>и</strong>ват<strong>и</strong>зац<strong>и</strong>ја, Одлук<strong>и</strong> <strong>на</strong><br />
Владата <strong>на</strong> Хрватска<br />
Хрватск<strong>и</strong> фонд за<br />
пр<strong>и</strong>ват<strong>и</strong>зац<strong>и</strong>ја, Одлук<strong>и</strong> <strong>на</strong><br />
Владата <strong>на</strong> Хрватска<br />
Хрватск<strong>и</strong> фонд за<br />
пр<strong>и</strong>ват<strong>и</strong>зац<strong>и</strong>ја, Одлук<strong>и</strong> <strong>на</strong><br />
Владата <strong>на</strong> Хрватска<br />
Хрватск<strong>и</strong> фонд за<br />
пр<strong>и</strong>ват<strong>и</strong>зац<strong>и</strong>ја, Одлук<strong>и</strong> <strong>на</strong><br />
Владата <strong>на</strong> Хрватска<br />
Хрватск<strong>и</strong> фонд за<br />
пр<strong>и</strong>ват<strong>и</strong>зац<strong>и</strong>ја, Одлука <strong>на</strong><br />
Ком<strong>и</strong>с<strong>и</strong>ја <strong>на</strong> Владата <strong>на</strong><br />
Хрватска<br />
Хрватск<strong>и</strong> фонд за<br />
пр<strong>и</strong>ват<strong>и</strong>зац<strong>и</strong>ја, Одлук<strong>и</strong> <strong>на</strong><br />
Владата <strong>на</strong> Хрватска<br />
Хрватск<strong>и</strong> фонд за<br />
пр<strong>и</strong>ват<strong>и</strong>зац<strong>и</strong>ја, Одлук<strong>и</strong> <strong>на</strong><br />
Владата <strong>на</strong> Хрватска<br />
Хрватск<strong>и</strong> фонд за<br />
пр<strong>и</strong>ват<strong>и</strong>зац<strong>и</strong>ја, Одлука <strong>на</strong><br />
Ком<strong>и</strong>с<strong>и</strong>ја <strong>на</strong> Владата <strong>на</strong><br />
Хрватска<br />
134<br />
<strong>на</strong>домест<br />
Одлука <strong>на</strong> Ком<strong>и</strong>с<strong>и</strong>јата <strong>на</strong> Владата<br />
за управување со средства, без<br />
<strong>на</strong>домест<br />
Одлука <strong>на</strong> Ком<strong>и</strong>с<strong>и</strong>јата <strong>на</strong> Владата<br />
за управување со државн<strong>и</strong><br />
средства, без <strong>на</strong>домест<br />
Одлука <strong>на</strong> Ком<strong>и</strong>с<strong>и</strong>јата <strong>на</strong> Владата<br />
за управување со државн<strong>и</strong><br />
средства, без <strong>на</strong>домест<br />
Одлука <strong>на</strong> Ком<strong>и</strong>с<strong>и</strong>јата <strong>на</strong> Владата<br />
за управување со државн<strong>и</strong><br />
средства, без <strong>на</strong>домест<br />
Одлука <strong>на</strong> Ком<strong>и</strong>с<strong>и</strong>јата <strong>на</strong> Владата<br />
за управување со државн<strong>и</strong><br />
средства, без <strong>на</strong>домест<br />
Одлука <strong>на</strong> Ком<strong>и</strong>с<strong>и</strong>јата <strong>на</strong> Владата<br />
за управување со државн<strong>и</strong><br />
средства, без <strong>на</strong>домест<br />
Одлука <strong>на</strong> Ком<strong>и</strong>с<strong>и</strong>јата <strong>на</strong> Владата<br />
за управување со државн<strong>и</strong><br />
средства, без <strong>на</strong>домест<br />
Одлука <strong>на</strong> Ком<strong>и</strong>с<strong>и</strong>јата <strong>на</strong> Владата<br />
за управување со државн<strong>и</strong><br />
средства, без <strong>на</strong>домест<br />
Одлука <strong>на</strong> Ком<strong>и</strong>с<strong>и</strong>јата <strong>на</strong> Владата<br />
за управување со државн<strong>и</strong><br />
средства, без <strong>на</strong>домест
БЕТОНСКИ БУНКЕР,<br />
НАШИЦЕ<br />
БЕТОНСКИ БУНКЕР,<br />
НАШИЦЕ<br />
ПОДЗЕМНО<br />
ЗАСОЛНИШТЕ,<br />
НАШИЦЕ<br />
ПОДЗЕМНО<br />
ЗАСОЛНИШТЕ,<br />
НАШИЦЕ<br />
ПОДЗЕМНО<br />
ЗАСОЛНИШТЕ,<br />
НАШИЦЕ<br />
ЗЕМЈА—Но<strong>во</strong> Насеље,<br />
НАШИЦЕ<br />
ЗЕМЈА—Ул<strong>и</strong>ца Краља<br />
Петра Креш<strong>и</strong>м<strong>и</strong>ра,<br />
НАШИЦЕ<br />
ИВА ГОРИЦЕ—<br />
пол<strong>и</strong>гон за вежб<strong>и</strong><br />
НОВА ГРАДИШКА<br />
Хрватск<strong>и</strong> фонд за<br />
пр<strong>и</strong>ват<strong>и</strong>зац<strong>и</strong>ја, Одлука <strong>на</strong><br />
Ком<strong>и</strong>с<strong>и</strong>ја <strong>на</strong> Владата <strong>на</strong><br />
Хрватска<br />
Хрватск<strong>и</strong> фонд за<br />
пр<strong>и</strong>ват<strong>и</strong>зац<strong>и</strong>ја, Одлука <strong>на</strong><br />
Ком<strong>и</strong>с<strong>и</strong>ја <strong>на</strong> Владата <strong>на</strong><br />
Хрватска<br />
Хрватск<strong>и</strong> фонд за<br />
пр<strong>и</strong>ват<strong>и</strong>зац<strong>и</strong>ја, Одлука <strong>на</strong><br />
Ком<strong>и</strong>с<strong>и</strong>ја <strong>на</strong> Владата <strong>на</strong><br />
Хрватска<br />
Хрватск<strong>и</strong> фонд за<br />
пр<strong>и</strong>ват<strong>и</strong>зац<strong>и</strong>ја, Одлука <strong>на</strong><br />
Ком<strong>и</strong>с<strong>и</strong>ја <strong>на</strong> Владата <strong>на</strong><br />
Хрватска<br />
Хрватск<strong>и</strong> фонд за<br />
пр<strong>и</strong>ват<strong>и</strong>зац<strong>и</strong>ја, Одлука <strong>на</strong><br />
Ком<strong>и</strong>с<strong>и</strong>ја <strong>на</strong> Владата <strong>на</strong><br />
Хрватска<br />
Хрватск<strong>и</strong> фонд за<br />
пр<strong>и</strong>ват<strong>и</strong>зац<strong>и</strong>ја, Одлука <strong>на</strong><br />
Ком<strong>и</strong>с<strong>и</strong>ја <strong>на</strong> Владата <strong>на</strong><br />
Хрватска<br />
Хрватск<strong>и</strong> фонд за<br />
пр<strong>и</strong>ват<strong>и</strong>зац<strong>и</strong>ја, Одлука <strong>на</strong><br />
Ком<strong>и</strong>с<strong>и</strong>ја <strong>на</strong> Владата <strong>на</strong><br />
Хрватска<br />
Хрватск<strong>и</strong> фонд за<br />
пр<strong>и</strong>ват<strong>и</strong>зац<strong>и</strong>ја, Одлук<strong>и</strong> <strong>на</strong><br />
Владата <strong>на</strong> Хрватска<br />
135<br />
Одлука <strong>на</strong> Ком<strong>и</strong>с<strong>и</strong>јата <strong>на</strong> Владата<br />
за управување со државн<strong>и</strong><br />
средства, без <strong>на</strong>домест<br />
Одлука <strong>на</strong> Ком<strong>и</strong>с<strong>и</strong>јата <strong>на</strong> Владата<br />
за управување со државн<strong>и</strong><br />
средства, без <strong>на</strong>домест<br />
Одлука <strong>на</strong> Ком<strong>и</strong>с<strong>и</strong>јата <strong>на</strong> Владата<br />
за управување со државн<strong>и</strong><br />
средства, без <strong>на</strong>домест<br />
Одлука <strong>на</strong> Ком<strong>и</strong>с<strong>и</strong>јата <strong>на</strong> Владата<br />
за управување со државн<strong>и</strong><br />
средства, без <strong>на</strong>домест<br />
Одлука <strong>на</strong> Ком<strong>и</strong>с<strong>и</strong>јата <strong>на</strong> Владата<br />
за управување со државн<strong>и</strong><br />
средства, без <strong>на</strong>домест<br />
Одлука <strong>на</strong> Ком<strong>и</strong>с<strong>и</strong>јата <strong>на</strong> Владата<br />
за управување со државн<strong>и</strong><br />
средства, без <strong>на</strong>домест<br />
Одлука <strong>на</strong> Ком<strong>и</strong>с<strong>и</strong>јата <strong>на</strong> Владата<br />
за управување со државн<strong>и</strong><br />
средства, без <strong>на</strong>домест<br />
Одлука <strong>на</strong> Ком<strong>и</strong>с<strong>и</strong>јата <strong>на</strong> Владата<br />
за управување со државн<strong>и</strong>
КАПЕЛА—склад за<br />
гор<strong>и</strong><strong>во</strong>, ЛИЧКЕ<br />
ЈАСЕНИЦЕ, ОГУЛИН<br />
ХАЛА НА<br />
ХРВАТСКИТЕ<br />
ОРУЖЕНИ СИЛИ—<br />
ОТОЧАЦ, разур<strong>на</strong>та<br />
ВОЛИЊА—депо за<br />
мун<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>ја,<br />
КОСТАЈНИЦА,<br />
ПЕТРИЊА<br />
ХАЛА НА<br />
ХРВАТСКАТА<br />
МОРНАРИЦА,<br />
ПЛОЧЕ, Зм<strong>и</strong>ја<strong>на</strong>ц<br />
ХАЛА НА<br />
ХРВАТСКИТЕ<br />
ОРУЖЕНИ СИЛИ,<br />
ПОЖЕГА<br />
МЕДВИЈАК—склад,<br />
остров ПРЕМУДА<br />
НОЗДРА—земја,<br />
остров ПРЕМУДА<br />
Хрватск<strong>и</strong> фонд за<br />
пр<strong>и</strong>ват<strong>и</strong>зац<strong>и</strong>ја, Одлук<strong>и</strong> <strong>на</strong><br />
Владата <strong>на</strong> Хрватска<br />
Хрватск<strong>и</strong> фонд за<br />
пр<strong>и</strong>ват<strong>и</strong>зац<strong>и</strong>ја, Одлук<strong>и</strong> <strong>на</strong><br />
Владата <strong>на</strong> Хрватска<br />
Хрватск<strong>и</strong> фонд за<br />
пр<strong>и</strong>ват<strong>и</strong>зац<strong>и</strong>ја, Одлук<strong>и</strong> <strong>на</strong><br />
Владата <strong>на</strong> Хрватска<br />
Град Плоче,<br />
Одлука <strong>на</strong> Ком<strong>и</strong>с<strong>и</strong>ја <strong>на</strong><br />
Владата <strong>на</strong> Хрватска<br />
Град Пожега, Колеџ <strong>во</strong><br />
Пожега<br />
Одлука <strong>на</strong> Ком<strong>и</strong>с<strong>и</strong>ја <strong>на</strong><br />
Владата <strong>на</strong> Хрватска<br />
Хрватск<strong>и</strong> фонд за<br />
пр<strong>и</strong>ват<strong>и</strong>зац<strong>и</strong>ја, Одлука <strong>на</strong><br />
Ком<strong>и</strong>с<strong>и</strong>ја <strong>на</strong> Владата <strong>на</strong><br />
Хрватска<br />
Хрватск<strong>и</strong> фонд за<br />
пр<strong>и</strong>ват<strong>и</strong>зац<strong>и</strong>ја, Одлука <strong>на</strong><br />
Ком<strong>и</strong>с<strong>и</strong>јата <strong>на</strong> Владата <strong>на</strong><br />
Хрватска за управување со<br />
<strong>и</strong>мот<br />
МОНУМЕНТИ— Хрватск<strong>и</strong> фонд за<br />
136<br />
средства, без <strong>на</strong>домест<br />
Одлука <strong>на</strong> Ком<strong>и</strong>с<strong>и</strong>јата <strong>на</strong> Владата<br />
за управување со државн<strong>и</strong><br />
средства, без <strong>на</strong>домест<br />
Одлука <strong>на</strong> Ком<strong>и</strong>с<strong>и</strong>јата <strong>на</strong> Владата<br />
за управување со државн<strong>и</strong><br />
средства, без <strong>на</strong>домест<br />
Одлука <strong>на</strong> Ком<strong>и</strong>с<strong>и</strong>ја <strong>на</strong> Владата,<br />
без <strong>на</strong>домест<br />
Одлука <strong>на</strong> Ком<strong>и</strong>с<strong>и</strong>јата <strong>на</strong> Владата<br />
за управување со државн<strong>и</strong><br />
средства, без <strong>на</strong>домест<br />
Одлука <strong>на</strong> Ком<strong>и</strong>с<strong>и</strong>јата <strong>на</strong> Владата<br />
за управување со државн<strong>и</strong><br />
средства, без <strong>на</strong>домест<br />
Одлука <strong>на</strong> Владата <strong>на</strong> Хрватска,<br />
Ком<strong>и</strong>с<strong>и</strong>ја за управување со<br />
државен <strong>и</strong>мот, без <strong>на</strong>домест<br />
Одлука <strong>на</strong> Ком<strong>и</strong>с<strong>и</strong>јата <strong>на</strong> Владата<br />
за управување со државен <strong>и</strong>мот,<br />
без <strong>на</strong>домест
касар<strong>на</strong> со остров<br />
„Катар<strong>и</strong><strong>на</strong>“ ПУЛА<br />
ВЛАДИМИР<br />
ГОРТАН—касар<strong>на</strong>,<br />
ПУЛА<br />
Св. КАТАРИНА<br />
(НИКОЛА ЦАР -<br />
ЧРНИ)—касар<strong>на</strong>,<br />
РИЕКА<br />
ТРСАТ (ШПАЊ:<br />
ДОБРОВОЉЦИI)—<br />
касар<strong>на</strong>, РИЕКА<br />
МАРКОВО ПОЉЕ—<br />
склад, ун<strong>и</strong>штен <strong>во</strong><br />
пожар, СЕСВЕТЕ<br />
МАРКОВО ПОЉЕ –<br />
ДУБОКИ ЈАРАК –<br />
земја, СЕСВЕТЕ<br />
СКРАД—дел од <strong>во</strong>ен<br />
мед<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>нск<strong>и</strong> центар,<br />
СКРАД<br />
Зал<strong>и</strong>в ПОЉУД—парк,<br />
веслачк<strong>и</strong> клуб, СПЛИТ<br />
пр<strong>и</strong>ват<strong>и</strong>зац<strong>и</strong>ја, Одлука <strong>на</strong><br />
Ком<strong>и</strong>с<strong>и</strong>ја <strong>на</strong> Владата <strong>на</strong><br />
Хрватска<br />
Град Пула,<br />
Дого<strong>во</strong>р за до<strong>на</strong>ц<strong>и</strong>ја<br />
М<strong>и</strong>н<strong>и</strong>стерст<strong>во</strong><br />
в<strong>на</strong>трешн<strong>и</strong> работ<strong>и</strong>,<br />
за<br />
Одлук<strong>и</strong> <strong>на</strong> Владата <strong>на</strong><br />
Хрватска<br />
Град Р<strong>и</strong>ека<br />
Дого<strong>во</strong>р за до<strong>на</strong>ц<strong>и</strong>ја<br />
Хрватск<strong>и</strong> фонд за<br />
пр<strong>и</strong>ват<strong>и</strong>зац<strong>и</strong>ја, Одлук<strong>и</strong> <strong>на</strong><br />
Владата <strong>на</strong> Хрватска<br />
Хрватск<strong>и</strong> фонд за<br />
пр<strong>и</strong>ват<strong>и</strong>зац<strong>и</strong>ја, Одлук<strong>и</strong> <strong>на</strong><br />
Владата <strong>на</strong> Хрватска<br />
Општ<strong>и</strong><strong>на</strong> Скрад<br />
Одлука <strong>на</strong> Ком<strong>и</strong>с<strong>и</strong>ја <strong>на</strong><br />
Владата <strong>на</strong> Хрватска<br />
Под <strong>на</strong>ем<br />
Дого<strong>во</strong>р за <strong>на</strong>ем<br />
137<br />
Одлука <strong>на</strong> Ком<strong>и</strong>с<strong>и</strong>јата <strong>на</strong> Владата<br />
за управување со државен <strong>и</strong>мот,<br />
без <strong>на</strong>домест<br />
Одлука <strong>на</strong> Ком<strong>и</strong>с<strong>и</strong>јата <strong>на</strong> Владата<br />
за управување со државен <strong>и</strong>мот,<br />
Градот Пула ќе ја обнов<strong>и</strong> зградата<br />
<strong>на</strong> држав<strong>на</strong>та адм<strong>и</strong>н<strong>и</strong>страц<strong>и</strong>ја <strong>во</strong><br />
округот <strong>на</strong> Истра<br />
Одлука <strong>на</strong> Ком<strong>и</strong>с<strong>и</strong>јата <strong>на</strong> Владата<br />
за управување со државен <strong>и</strong>мот,<br />
плаќање <strong>на</strong> кому<strong>на</strong>лн<strong>и</strong>те трошоц<strong>и</strong><br />
Одлука <strong>на</strong> Ком<strong>и</strong>с<strong>и</strong>јата <strong>на</strong> Владата<br />
за управување со државен <strong>и</strong>мот,<br />
Градот Р<strong>и</strong>ека го ослободува<br />
М<strong>и</strong>н<strong>и</strong>стерст<strong>во</strong>то за одбра<strong>на</strong> од<br />
плаќањето <strong>на</strong> кому<strong>на</strong>лн<strong>и</strong>те<br />
трошоц<strong>и</strong> <strong>во</strong> <strong>на</strong>редн<strong>и</strong>те 10 год<strong>и</strong>н<strong>и</strong><br />
Одлука <strong>на</strong> Ком<strong>и</strong>с<strong>и</strong>јата <strong>на</strong> Владата<br />
за управување со државен <strong>и</strong>мот,<br />
без <strong>на</strong>домест<br />
Одлука <strong>на</strong> Владата, без <strong>на</strong>домест<br />
Одлука <strong>на</strong> Ком<strong>и</strong>с<strong>и</strong>јата <strong>на</strong> Владата<br />
за управување со државен <strong>и</strong>мот<br />
Одлука <strong>на</strong> Ком<strong>и</strong>с<strong>и</strong>јата <strong>на</strong> Владата<br />
за управување со државен <strong>и</strong>мот,<br />
даден под <strong>на</strong>ем <strong>на</strong> „Вензор“ д.о.о.
Св. КРИЖ, поран.<br />
ДРАЧЕВАЦ—касар<strong>на</strong>,<br />
СПЛИТ<br />
ЛУША<br />
(БРОДАРИЦА)—<br />
пол<strong>и</strong>гон за вежб<strong>и</strong>,<br />
ШИБЕНИК<br />
ВЕЉИ ВРХ—објект за<br />
посеб<strong>на</strong> <strong>на</strong>ме<strong>на</strong>,<br />
островШИПАН<br />
ВЕЛА СТРАЖА—<br />
касар<strong>на</strong>, ШОЛТА<br />
СЕГЕТ, МЕДЕНА,<br />
одморач<strong>и</strong>ште, СПЛИТ<br />
Град Спл<strong>и</strong>т<br />
Одлука <strong>на</strong> Ком<strong>и</strong>с<strong>и</strong>ја <strong>на</strong><br />
Владата <strong>на</strong> Хрватска<br />
Community College Загреб,<br />
Одлука <strong>на</strong> Ком<strong>и</strong>с<strong>и</strong>ја <strong>на</strong><br />
Владата <strong>на</strong> Хрватска за<br />
управување со <strong>и</strong>мот<br />
Хрватск<strong>и</strong> фонд за<br />
пр<strong>и</strong>ват<strong>и</strong>зац<strong>и</strong>ја, Одлука <strong>на</strong><br />
Ком<strong>и</strong>с<strong>и</strong>ја <strong>на</strong> Владата <strong>на</strong><br />
Хрватска<br />
Здружен<strong>и</strong>е „Зеле<strong>на</strong> акц<strong>и</strong>ја“<br />
Загреб, Одлука <strong>на</strong><br />
Ком<strong>и</strong>с<strong>и</strong>ја <strong>на</strong> Владата <strong>на</strong><br />
Хрватска<br />
Хрватск<strong>и</strong> фонд за<br />
пр<strong>и</strong>ват<strong>и</strong>зац<strong>и</strong>ја, Одлук<strong>и</strong> <strong>на</strong><br />
Владата <strong>на</strong> Хрватска<br />
138<br />
од Спл<strong>и</strong>т за пер<strong>и</strong>од од 10 год<strong>и</strong>н<strong>и</strong><br />
Одлука <strong>на</strong> Ком<strong>и</strong>с<strong>и</strong>јата <strong>на</strong> Владата<br />
за управување со државен <strong>и</strong>мот,<br />
обврска <strong>на</strong> Градот Спл<strong>и</strong>т да го<br />
преземе решавањето <strong>на</strong> проблемот<br />
со <strong>и</strong>мотн<strong>и</strong>те права <strong>и</strong> поделбата <strong>на</strong><br />
земјата <strong>во</strong> парцел<strong>и</strong>, како <strong>и</strong> да го<br />
пролонг<strong>и</strong>ра дого<strong>во</strong>рот за <strong>на</strong>ем <strong>на</strong><br />
10 год<strong>и</strong>н<strong>и</strong> за зградата каде што е<br />
сместе<strong>на</strong> држав<strong>на</strong>та<br />
адм<strong>и</strong>н<strong>и</strong>страц<strong>и</strong>ја<br />
Одлука <strong>на</strong> Ком<strong>и</strong>с<strong>и</strong>јата <strong>на</strong> Владата<br />
за управување со државен <strong>и</strong>мот,<br />
предадено <strong>на</strong> Community College за<br />
<strong>на</strong>редн<strong>и</strong>те 20 год<strong>и</strong>н<strong>и</strong>. Со обврска за<br />
ренов<strong>и</strong>рање.<br />
Одлука <strong>на</strong> Ком<strong>и</strong>с<strong>и</strong>јата <strong>на</strong> Владата<br />
за управување со државен <strong>и</strong>мот,<br />
без <strong>на</strong>домест<br />
Одлука <strong>на</strong> Ком<strong>и</strong>с<strong>и</strong>јата <strong>на</strong> Владата<br />
за управување со државен <strong>и</strong>мот, да<br />
се кор<strong>и</strong>ст<strong>и</strong> <strong>во</strong> <strong>на</strong>редн<strong>и</strong>те 10 год<strong>и</strong>н<strong>и</strong><br />
Со Одлука <strong>на</strong> Ком<strong>и</strong>с<strong>и</strong>јата <strong>на</strong><br />
Владата за управување со државен<br />
<strong>и</strong>мот, предадено <strong>на</strong> управување <strong>на</strong><br />
авто кампот <strong>на</strong> Ун<strong>и</strong>јата <strong>на</strong><br />
ц<strong>и</strong>в<strong>и</strong>лн<strong>и</strong>те службен<strong>и</strong>ц<strong>и</strong> <strong>во</strong> Сегет<br />
Дољ<strong>и</strong> <strong>во</strong> бл<strong>и</strong>з<strong>и</strong><strong>на</strong> <strong>на</strong> Трог<strong>и</strong>р<br />
БОКАЊАЦ—пол<strong>и</strong>гон Град Задар, Одлука <strong>на</strong> Со Одлука <strong>на</strong> Ком<strong>и</strong>с<strong>и</strong>јата <strong>на</strong>
за вежб<strong>и</strong> <strong>и</strong> обука,<br />
ЗАДАР, дел<br />
ФРАНКО ЛИСИЦА<br />
поран. ЃУРО<br />
ЃАКОВИЌ,<br />
дел<br />
ЗАДАР,<br />
ПУТ ДИКЛЕ<br />
(МОЦИРЕ)—склад,<br />
БРОДАРИЦА, ЗАДАР<br />
БАРУНА<br />
ФИЛИПОВИЌА—<br />
касар<strong>на</strong>, ЗАГРЕБ<br />
СТУБИЧКА<br />
СЛАТИНА—касар<strong>на</strong>,<br />
ЗАБОК, ЗАГРЕБ<br />
Ком<strong>и</strong>с<strong>и</strong>ја <strong>на</strong> Владата <strong>на</strong><br />
Хрватска<br />
Град Задар, Одлука <strong>на</strong><br />
Ком<strong>и</strong>с<strong>и</strong>ја <strong>на</strong> Владата <strong>на</strong><br />
Хрватска<br />
Град Задар, Одлука <strong>на</strong><br />
Ком<strong>и</strong>с<strong>и</strong>ја <strong>на</strong> Владата <strong>на</strong><br />
Хрватска<br />
М<strong>и</strong>н<strong>и</strong>стерст<strong>во</strong> за правда,<br />
локал<strong>на</strong> адм<strong>и</strong>н<strong>и</strong>страц<strong>и</strong>ја <strong>и</strong><br />
локал<strong>на</strong> власт,<br />
Одлук<strong>и</strong><br />
Хрватска<br />
<strong>на</strong> Владата <strong>на</strong><br />
М<strong>и</strong>н<strong>и</strong>стерст<strong>во</strong><br />
в<strong>на</strong>трешн<strong>и</strong> работ<strong>и</strong>,<br />
за<br />
Одлук<strong>и</strong> <strong>на</strong> Владата <strong>на</strong><br />
Хрватска<br />
139<br />
Владата за управување со државен<br />
<strong>и</strong>мот, со обврска <strong>на</strong> Градот да<br />
<strong>и</strong>зведе градежн<strong>и</strong> работ<strong>и</strong> <strong>на</strong><br />
касар<strong>на</strong>та „Стјепан Рад<strong>и</strong>ќ“<br />
Со Одлука <strong>на</strong> Ком<strong>и</strong>с<strong>и</strong>јата <strong>на</strong><br />
Владата за управување со државен<br />
<strong>и</strong>мот, со обврска <strong>на</strong> Градот да<br />
<strong>и</strong>зведе градежн<strong>и</strong> работ<strong>и</strong> <strong>на</strong><br />
зградата <strong>на</strong> Канцелар<strong>и</strong>јата <strong>на</strong><br />
држав<strong>на</strong>та адм<strong>и</strong>н<strong>и</strong>страц<strong>и</strong>ја <strong>во</strong><br />
округот Задар Zadar <strong>и</strong> <strong>на</strong><br />
контраразуз<strong>на</strong>вачката агенц<strong>и</strong>ја <strong>во</strong><br />
касар<strong>на</strong>та „С. Рад<strong>и</strong>ќ“ до вредноста<br />
<strong>на</strong> дон<strong>и</strong>ран<strong>и</strong>от <strong>и</strong>мот<br />
Со Одлука <strong>на</strong> Ком<strong>и</strong>с<strong>и</strong>јата <strong>на</strong><br />
Владата за управување со државен<br />
<strong>и</strong>мот, со обврска <strong>на</strong> Градот да го<br />
отп<strong>и</strong>ше долгот <strong>на</strong> државата до<br />
вредноста <strong>на</strong> дон<strong>и</strong>ран<strong>и</strong>от <strong>и</strong>мот<br />
Ком<strong>и</strong>с<strong>и</strong>ја <strong>на</strong> Владата за<br />
управување со <strong>и</strong>мот, без <strong>на</strong>домест<br />
Одлука <strong>на</strong> Ком<strong>и</strong>с<strong>и</strong>јата <strong>на</strong> Владата<br />
за управување со државен <strong>и</strong>мот,<br />
кор<strong>и</strong>сн<strong>и</strong>кот г<strong>и</strong> плаќа кому<strong>на</strong>лн<strong>и</strong>те<br />
трошоц<strong>и</strong>
Табела 11: Одлук<strong>и</strong> <strong>на</strong> Ком<strong>и</strong>с<strong>и</strong>јата за средства <strong>на</strong> Владата <strong>на</strong> Хрватска за трансфер <strong>на</strong> <strong>во</strong>ен<br />
недв<strong>и</strong>жен <strong>и</strong>мот <strong>во</strong> 2004 год.<br />
Локац<strong>и</strong>ја Кор<strong>и</strong>сн<strong>и</strong>к Оп<strong>и</strong>с, коментар<br />
ХАЛА НА<br />
ХРВАТСКИТЕ<br />
ОРУЖЕНИ СИЛИ 336 ,<br />
БРЕГАНА<br />
НИКОЛА ШУБИЌ<br />
ЗРИНСКИ (27 ЈУЛИ)—<br />
касар<strong>на</strong>, ЧАКОВЕЦ<br />
ХАЛА НА<br />
ХРВАТСКИТЕ<br />
ОРУЖЕНИ СИЛИ, Б.<br />
Павл<strong>и</strong>ќа бб—ДУГО<br />
СЕЛО<br />
ХАЛА НА<br />
ХРВАТСКИТЕ<br />
ОРУЖЕНИ СИЛИ,<br />
ГОСПИЌ<br />
МИЛАН ЕРКОВИЌ<br />
ЌИЌОВ (КАЊИЖА)—<br />
касар<strong>на</strong> <strong>и</strong> склад,<br />
Град Самобор<br />
Дого<strong>во</strong>р за до<strong>на</strong>ц<strong>и</strong>ја<br />
М<strong>и</strong>н<strong>и</strong>стерст<strong>во</strong><br />
в<strong>на</strong>трешн<strong>и</strong> работ<strong>и</strong>,<br />
за<br />
Агенц<strong>и</strong>ја <strong>на</strong> централ<strong>на</strong>та<br />
држав<strong>на</strong> адм<strong>и</strong>н<strong>и</strong>страц<strong>и</strong>ја за<br />
управување<br />
<strong>и</strong>мот<br />
со државен<br />
Округ <strong>на</strong> Загреб, Одлука <strong>на</strong><br />
Ком<strong>и</strong>с<strong>и</strong>јата <strong>на</strong> Владата <strong>на</strong><br />
Хрватска, влад<strong>и</strong><strong>на</strong><br />
Ком<strong>и</strong>с<strong>и</strong>ја за средства<br />
Град Госп<strong>и</strong>ќ, Одлука <strong>на</strong><br />
Ком<strong>и</strong>с<strong>и</strong>ја <strong>на</strong> Владата <strong>на</strong><br />
Хрватска<br />
Град Госп<strong>и</strong>ќ, Одлука <strong>на</strong><br />
Ком<strong>и</strong>с<strong>и</strong>ја <strong>на</strong> Владата <strong>на</strong><br />
Хрватска<br />
140<br />
Со одлука <strong>на</strong> Ком<strong>и</strong>с<strong>и</strong>јата за<br />
средства <strong>на</strong> Владата <strong>на</strong> Хрватска<br />
Градот Самобор го отп<strong>и</strong>шува<br />
долгот, се обврзува да ја обештет<strong>и</strong><br />
HVIDRA Samobor <strong>и</strong> да пренесе <strong>во</strong><br />
држав<strong>на</strong> сопственост стан од 60m²<br />
<strong>во</strong> областа <strong>на</strong> Загреб<br />
Со одлука <strong>на</strong> Агенц<strong>и</strong>јата <strong>на</strong><br />
централ<strong>на</strong>та држав<strong>на</strong><br />
адм<strong>и</strong>н<strong>и</strong>страц<strong>и</strong>ја за управување со<br />
државен <strong>и</strong>мот, објект бр. 11<br />
предаден <strong>на</strong> кор<strong>и</strong>стење<br />
Со одлука <strong>на</strong> Ком<strong>и</strong>с<strong>и</strong>јата за<br />
средства <strong>на</strong> Владата <strong>на</strong> Хрватска,<br />
прв<strong>и</strong>от кат предаден <strong>на</strong> кор<strong>и</strong>стење<br />
<strong>на</strong> основното уч<strong>и</strong>л<strong>и</strong>ште „Дуго<br />
село“ до завршувањето <strong>на</strong> новата<br />
уч<strong>и</strong>л<strong>и</strong>ш<strong>на</strong> зграда<br />
Со одлука <strong>на</strong> Ком<strong>и</strong>с<strong>и</strong>јата за<br />
средства <strong>на</strong> Владата <strong>на</strong> Хрватска,<br />
Градот се обврзува да го отп<strong>и</strong>ше<br />
долгот <strong>на</strong> државата до вредноста <strong>на</strong><br />
<strong>и</strong>мотот<br />
Со одлука <strong>на</strong> Ком<strong>и</strong>с<strong>и</strong>јата за<br />
средства <strong>на</strong> Владата <strong>на</strong> Хрватска,<br />
Градот се обврзува да го отп<strong>и</strong>ше
ГОСПИЌ долгот <strong>на</strong> државата до вредноста <strong>на</strong><br />
<strong>и</strong>мотот<br />
ПАЗАРИШКА (В.<br />
Чер<strong>и</strong>не)—комб<strong>и</strong>н<strong>и</strong>ран<br />
склад, ГОСПИЌ<br />
МАНОЈЛОВАЦ; склад<br />
за мун<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>ја, КНИН<br />
ПЕРЕ КРВАВИЦЕ БР.<br />
6—б<strong>и</strong>бл<strong>и</strong>отека, КНИН,<br />
(Креш<strong>и</strong>м<strong>и</strong>рова бр. 6)<br />
РАЖЊИЌ—касар<strong>на</strong><br />
КОРЧУЛА<br />
СЛАВОНСКИ<br />
ГРАНИЧАРИ (М.<br />
КЉАЈИЌ)—касар<strong>на</strong>,<br />
дел, НОВА<br />
ГРАДИШКА<br />
Град Госп<strong>и</strong>ќ, Одлука <strong>на</strong><br />
Ком<strong>и</strong>с<strong>и</strong>ја <strong>на</strong> Владата <strong>на</strong><br />
Хрватска<br />
Јав<strong>на</strong> установа Нац<strong>и</strong>о<strong>на</strong>лен<br />
парк „Крка“, дого<strong>во</strong>р за<br />
до<strong>на</strong>ц<strong>и</strong>ја<br />
Здружен<strong>и</strong>е <strong>на</strong> хрватск<strong>и</strong>те<br />
<strong>во</strong>ен<strong>и</strong> ветеран<strong>и</strong> „Тврѓава<br />
Кн<strong>и</strong>н“, Одлука <strong>на</strong><br />
Ком<strong>и</strong>с<strong>и</strong>јата за средства <strong>на</strong><br />
Владата <strong>на</strong> Хрватска<br />
Општ<strong>и</strong><strong>на</strong> Лумбарда<br />
Одлука <strong>на</strong> Ком<strong>и</strong>с<strong>и</strong>јата за<br />
средства <strong>на</strong> Владата <strong>на</strong><br />
Хрватска<br />
Округ Бродско-посавска<br />
Агенц<strong>и</strong>ја <strong>на</strong> централ<strong>на</strong>та<br />
држав<strong>на</strong> адм<strong>и</strong>н<strong>и</strong>страц<strong>и</strong>ја за<br />
управување<br />
<strong>и</strong>мот<br />
со државен<br />
141<br />
Со одлука <strong>на</strong> Ком<strong>и</strong>с<strong>и</strong>јата за<br />
средства <strong>на</strong> Владата <strong>на</strong> Хрватска,<br />
Градот се обврзува да го отп<strong>и</strong>ше<br />
долгот <strong>на</strong> државата до вредноста <strong>на</strong><br />
<strong>и</strong>мотот<br />
Со одлука <strong>на</strong> Ком<strong>и</strong>с<strong>и</strong>јата за<br />
средства <strong>на</strong> Владата <strong>на</strong> Хрватска,<br />
без <strong>на</strong>домест под услов двете<br />
зград<strong>и</strong> <strong>во</strong> рамк<strong>и</strong>те <strong>на</strong> комплексот<br />
да му се предадат <strong>на</strong> Градск<strong>и</strong>от<br />
музеј <strong>на</strong> Дрн<strong>и</strong>ш<br />
Со одлука <strong>на</strong> Ком<strong>и</strong>с<strong>и</strong>јата за<br />
средства <strong>на</strong> Владата <strong>на</strong> Хрватска,<br />
предаден <strong>на</strong> Здружен<strong>и</strong>ето <strong>на</strong><br />
<strong>во</strong>ен<strong>и</strong>те ветеран<strong>и</strong> <strong>на</strong> времено<br />
кор<strong>и</strong>стење за пер<strong>и</strong>од од 5 год<strong>и</strong>н<strong>и</strong><br />
Врз основа <strong>на</strong> одлука <strong>на</strong><br />
Ком<strong>и</strong>с<strong>и</strong>јата за средства <strong>на</strong> Владата<br />
<strong>на</strong> Хрватска, предадено <strong>на</strong><br />
кор<strong>и</strong>стење <strong>на</strong> Добро<strong>во</strong>лечк<strong>и</strong>от<br />
пожарн<strong>и</strong>карск<strong>и</strong> оддел <strong>и</strong> <strong>на</strong><br />
кому<strong>на</strong>лн<strong>и</strong>те служб<strong>и</strong><br />
Со одлука <strong>на</strong> Ком<strong>и</strong>с<strong>и</strong>јата за<br />
средства <strong>на</strong> Владата <strong>на</strong> Хрватска<br />
дел од касар<strong>на</strong>та преаден <strong>на</strong><br />
кор<strong>и</strong>стење <strong>на</strong> Основното уч<strong>и</strong>л<strong>и</strong>ште<br />
„Мато Ловрак“ додека се ренов<strong>и</strong>ра<br />
уч<strong>и</strong>л<strong>и</strong>ш<strong>на</strong>та зграда<br />
ОШТАРИЈЕ II—<strong>во</strong> Општ<strong>и</strong><strong>на</strong> Јос<strong>и</strong>пдол Со одлука <strong>на</strong> Ком<strong>и</strong>с<strong>и</strong>јата за
бл<strong>и</strong>з<strong>и</strong><strong>на</strong> <strong>на</strong><br />
железн<strong>и</strong>чката<br />
стан<strong>и</strong>ца—<strong>и</strong>нтендантск<strong>и</strong><br />
склад, ОШТАРИЈЕ, <strong>во</strong><br />
ур<strong>на</strong>т<strong>и</strong>н<strong>и</strong><br />
ВАЛДЕБЕК—пол<strong>и</strong>гон<br />
за стрелање, ПУЛА<br />
ДРАГА—склад,<br />
РИЕКА<br />
ХАЛА НА<br />
ХРВАТСКИТЕ<br />
ОРУЖЕНИ СИЛИ—<br />
ПЕТРИЧЕВАЦ, СИЊ<br />
ДУИЛОВО—<br />
одморал<strong>и</strong>ште, СПЛИТ<br />
РАЧИЦЕ—земја,<br />
СКРАДИН, ШИБЕНИК<br />
Одлука <strong>на</strong> Ком<strong>и</strong>с<strong>и</strong>ја <strong>на</strong><br />
Владата <strong>на</strong> Хрватска<br />
М<strong>и</strong>н<strong>и</strong>стерст<strong>во</strong> за<br />
в<strong>на</strong>трешн<strong>и</strong> работ<strong>и</strong>,<br />
Дого<strong>во</strong>р за <strong>на</strong>ем<br />
В<strong>и</strong>адукт д.д.. Загреб<br />
Одлука <strong>на</strong> Ком<strong>и</strong>с<strong>и</strong>јата за<br />
средства <strong>на</strong> Владата <strong>на</strong><br />
Хрватска<br />
Друшт<strong>во</strong> Алкар<br />
С<strong>и</strong>њ<br />
Одлука <strong>на</strong> Ком<strong>и</strong>с<strong>и</strong>ја <strong>на</strong><br />
Владата <strong>на</strong> Хрватска<br />
Град Спл<strong>и</strong>т<br />
Одлука <strong>на</strong> Владата <strong>на</strong><br />
Хрватска<br />
Град Скрад<strong>и</strong>н<br />
Одлука <strong>на</strong> Ком<strong>и</strong>с<strong>и</strong>ја <strong>на</strong><br />
142<br />
средства <strong>на</strong> Владата <strong>на</strong> Хрватска,<br />
Градот се обврзува да го отп<strong>и</strong>ше<br />
долгот до вредноста <strong>на</strong> <strong>и</strong>мотот <strong>и</strong> да<br />
обезбед<strong>и</strong> средства за определен<br />
персо<strong>на</strong>л <strong>на</strong> М<strong>и</strong>н<strong>и</strong>стерст<strong>во</strong>то за<br />
одбра<strong>на</strong> преку програмата<br />
SPECTRA (вработување <strong>и</strong><br />
самовработување)<br />
Врз основа <strong>на</strong> Дого<strong>во</strong>р за <strong>на</strong>ем за<br />
пер<strong>и</strong>од од 1 год<strong>и</strong><strong>на</strong><br />
Со одлука <strong>на</strong> Ком<strong>и</strong>с<strong>и</strong>јата за<br />
средства <strong>на</strong> Владата <strong>на</strong> Хрватска,<br />
давање под <strong>на</strong>ем <strong>на</strong> околу 10000 m²<br />
<strong>и</strong> објект<strong>и</strong>те бр. 5, 7, 9 околу 2720m²<br />
за пер<strong>и</strong>од од 2 год<strong>и</strong>н<strong>и</strong>.<br />
Обештетување: градежн<strong>и</strong> работ<strong>и</strong><br />
<strong>на</strong> касар<strong>на</strong> за кор<strong>и</strong>стење.<br />
Со одлука <strong>на</strong> Ком<strong>и</strong>с<strong>и</strong>јата за<br />
средства <strong>на</strong> Владата <strong>на</strong> Хрватска,<br />
до<strong>на</strong>ц<strong>и</strong>ја <strong>на</strong> државата за<br />
Друшт<strong>во</strong>то Алкар<br />
Дого<strong>во</strong>р за <strong>во</strong>споставување <strong>на</strong><br />
пра<strong>во</strong>то <strong>на</strong> кор<strong>и</strong>стење со<br />
ф<strong>и</strong><strong>на</strong>нс<strong>и</strong>ска обврска <strong>на</strong> Градот<br />
Спл<strong>и</strong>т да го поврзе <strong>во</strong>ен<strong>и</strong>от<br />
комплекс<br />
колектор<br />
Ду<strong>и</strong>ло<strong>во</strong> со нов<strong>и</strong>от<br />
Со Одлука <strong>на</strong> Ком<strong>и</strong>с<strong>и</strong>јата <strong>на</strong><br />
Владата <strong>на</strong> Хрватска за управување
БАРУТАНА, НОВА<br />
ВЕС—склад,<br />
ВАРАЖДИН<br />
О. КЕРШОВАНИЈА—<br />
адм<strong>и</strong>н<strong>и</strong>страт<strong>и</strong>вен<br />
комплекс,<br />
ВИРОВИТИЦА<br />
МАКСИМИРСКА 63—<br />
адм<strong>и</strong>н<strong>и</strong>страт<strong>и</strong>в<strong>на</strong><br />
зграда, ЗАГРЕБ<br />
ПАНТОВЧАК бр.<br />
258—адм<strong>и</strong>н<strong>и</strong>страт<strong>и</strong>в<strong>на</strong><br />
зграда, ЗАГРЕБ<br />
Владата <strong>на</strong> Хрватска со државен <strong>и</strong>мот, Градот се<br />
обврзува да го отп<strong>и</strong>ше долгот до<br />
вредноста <strong>на</strong> дон<strong>и</strong>ран<strong>и</strong>от <strong>и</strong>мот<br />
Републ<strong>и</strong>ка Хрватска<br />
Одлука <strong>на</strong> Ком<strong>и</strong>с<strong>и</strong>ја <strong>на</strong><br />
Владата <strong>на</strong> Хрватска<br />
Град В<strong>и</strong>ров<strong>и</strong>т<strong>и</strong>ца<br />
Одлука <strong>на</strong> Ком<strong>и</strong>с<strong>и</strong>ја <strong>на</strong><br />
Владата <strong>на</strong> Хрватска<br />
Канцелар<strong>и</strong>ја <strong>на</strong><br />
централ<strong>на</strong>та<br />
канцелар<strong>и</strong>ја<br />
држав<strong>на</strong><br />
Одлука <strong>на</strong> Ком<strong>и</strong>с<strong>и</strong>јата <strong>на</strong><br />
Владата <strong>на</strong> Хрватска за<br />
управување<br />
<strong>и</strong>мот<br />
со државен<br />
Адм<strong>и</strong>н<strong>и</strong>страт<strong>и</strong>в<strong>на</strong><br />
канцелар<strong>и</strong>ја за јавн<strong>и</strong><br />
<strong>на</strong>бавк<strong>и</strong> <strong>и</strong> Агенц<strong>и</strong>ја за<br />
зашт<strong>и</strong>та <strong>на</strong> л<strong>и</strong>чн<strong>и</strong> податоц<strong>и</strong><br />
Одлука<br />
Хрватска<br />
<strong>на</strong> Владата <strong>на</strong><br />
143<br />
Со Одлука <strong>на</strong> Ком<strong>и</strong>с<strong>и</strong>јата <strong>на</strong><br />
Владата <strong>на</strong> Хрватска за управување<br />
со државен <strong>и</strong>мот, <strong>и</strong>мотот ќе б<strong>и</strong>де<br />
продаден <strong>на</strong> јав<strong>на</strong> аукц<strong>и</strong>ја, пр<strong>и</strong> што<br />
почет<strong>на</strong>та це<strong>на</strong> ја одредува<br />
М<strong>и</strong>н<strong>и</strong>стерст<strong>во</strong>то за ф<strong>и</strong><strong>на</strong>нс<strong>и</strong><strong>и</strong>,<br />
Рег<strong>и</strong>о<strong>на</strong>л<strong>на</strong> даноч<strong>на</strong> канцелар<strong>и</strong>ја <strong>во</strong><br />
Варажд<strong>и</strong>н<br />
Со Одлука <strong>на</strong> Ком<strong>и</strong>с<strong>и</strong>јата <strong>на</strong><br />
Владата <strong>на</strong> Хрватска за управување<br />
со државен <strong>и</strong>мот, Градот се<br />
обврзува да го отп<strong>и</strong>ше долгот до<br />
вредноста <strong>на</strong> дон<strong>и</strong>ран<strong>и</strong>от <strong>и</strong>мот<br />
Со Одлука <strong>на</strong> Ком<strong>и</strong>с<strong>и</strong>јата <strong>на</strong><br />
Владата <strong>на</strong> Хрватска за управување<br />
со државен <strong>и</strong>мот, без <strong>на</strong>домест<br />
Со одлука <strong>на</strong> Канцелар<strong>и</strong>јата <strong>на</strong><br />
централ<strong>на</strong>та држав<strong>на</strong><br />
адм<strong>и</strong>н<strong>и</strong>страц<strong>и</strong>ја за управување со<br />
државен <strong>и</strong>мот, трет<strong>и</strong>от кат<br />
(пр<strong>и</strong>бл<strong>и</strong>жно 136 m²) предаден <strong>на</strong><br />
Канцелар<strong>и</strong>јата за јавн<strong>и</strong> <strong>на</strong>бавк<strong>и</strong>, <strong>и</strong><br />
втор<strong>и</strong>от кат (пр<strong>и</strong>бл<strong>и</strong>жно 185 m²)
144<br />
предаден <strong>на</strong> Канцелар<strong>и</strong>јата за<br />
зашт<strong>и</strong>та <strong>на</strong> л<strong>и</strong>чн<strong>и</strong> податоц<strong>и</strong><br />
Табела 12: Вкупен број <strong>на</strong> оружен<strong>и</strong>те с<strong>и</strong>л<strong>и</strong> <strong>во</strong> Албан<strong>и</strong>ја, Хрватска <strong>и</strong> <strong>во</strong> Македон<strong>и</strong>ја меѓу<br />
1991–2005 год.<br />
АЛБАНИЈА ХРВАТСКА МАКЕДОНИЈА<br />
1991 48.000 нема податоц<strong>и</strong> нема податоц<strong>и</strong><br />
1992 65.000 103.000 10.000<br />
1993 65.000 103.000 10.000<br />
1994 41.300 (22.800<br />
регрут<strong>и</strong>ран<strong>и</strong> <strong>во</strong>јн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>)<br />
105.000 (65.000<br />
регрут<strong>и</strong>ран<strong>и</strong> <strong>во</strong>јн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>)<br />
1995 87.000 150.000 10.000<br />
1996 54.000 ( 22.050<br />
регрут<strong>и</strong>ран<strong>и</strong> <strong>во</strong>јн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>)<br />
1997 34000<br />
1998 22000<br />
1999 27000<br />
2000 47.000<br />
број)<br />
(нема точен<br />
2001 27.000<br />
градба)<br />
(пер<strong>и</strong>од <strong>на</strong><br />
64.700 (41.400<br />
регрут<strong>и</strong>ран<strong>и</strong> <strong>во</strong>јн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>)<br />
58.000 (33.500<br />
регрут<strong>и</strong>ран<strong>и</strong> <strong>во</strong>јн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>)<br />
56.180 (33.500<br />
регрут<strong>и</strong>ран<strong>и</strong> <strong>во</strong>јн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>)<br />
61.000 (21.000<br />
регрут<strong>и</strong>ран<strong>и</strong> <strong>во</strong>јн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>)<br />
61.000 (21.320<br />
регрут<strong>и</strong>ран<strong>и</strong> <strong>во</strong>јн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>)<br />
58.300 (18-20.000<br />
регрут<strong>и</strong>ран<strong>и</strong> <strong>во</strong>јн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>)<br />
10.400 (8000<br />
регрут<strong>и</strong>ран<strong>и</strong> <strong>во</strong>јн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>)<br />
10.400 (8000<br />
регрут<strong>и</strong>ран<strong>и</strong> <strong>во</strong>јн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>)<br />
15.400 (8000<br />
регрут<strong>и</strong>ран<strong>и</strong> <strong>во</strong>јн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>)<br />
20.000 (8000<br />
регрут<strong>и</strong>ран<strong>и</strong> <strong>во</strong>јн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>)<br />
20.000 (8000<br />
регрут<strong>и</strong>ран<strong>и</strong> <strong>во</strong>јн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>)<br />
16.000 (8000<br />
регрут<strong>и</strong>ран<strong>и</strong> <strong>во</strong>јн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>)<br />
16.000 (8000<br />
регрут<strong>и</strong>ран<strong>и</strong> <strong>во</strong>јн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>)<br />
2002 13.000 34.000 нема податоц<strong>и</strong><br />
2003 22.000 (пер<strong>и</strong>од <strong>на</strong> 20.800 (7.000 12.850 (5.200<br />
градба)<br />
регрут<strong>и</strong>ран<strong>и</strong> <strong>во</strong>јн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>)- регрут<strong>и</strong>ран<strong>и</strong> <strong>во</strong>јн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>)<br />
<strong>во</strong> врска со реж<strong>и</strong>мот за<br />
огран<strong>и</strong>чување <strong>на</strong><br />
оружјето согласно
2004<br />
2005<br />
Дејтонск<strong>и</strong>от м<strong>и</strong>ровен<br />
дого<strong>во</strong>р<br />
Из<strong>во</strong>р<strong>и</strong>: Military Balance (1996-2001 and 2003) Инст<strong>и</strong>тут за стратег<strong>и</strong>ск<strong>и</strong> студ<strong>и</strong><strong>и</strong> (ISS).<br />
Лондон: Oxford University Press.<br />
The Southeast European Yearbook 1994–1995 од Хеленската фондац<strong>и</strong>ја за европска <strong>и</strong><br />
<strong>на</strong>д<strong>во</strong>реш<strong>на</strong> пол<strong>и</strong>т<strong>и</strong>ка, 1995, Ат<strong>и</strong><strong>на</strong>.<br />
World Development Indicators 2004–2005 од Светската банка<br />
World Military Expenditures and Arms Transfers (1991–1994) од амер<strong>и</strong>канската Агенц<strong>и</strong>ја за<br />
контрола <strong>на</strong> оружјето <strong>и</strong> разоружување<br />
Факт<strong>и</strong> за меѓу<strong>на</strong>родн<strong>и</strong>те однос<strong>и</strong> <strong>и</strong> база <strong>на</strong> податоц<strong>и</strong> за безбедносн<strong>и</strong>те трендов<strong>и</strong> (Facts on<br />
International Relations and Security Trends Database / FIRST)<br />
1 Ов<strong>и</strong>е орган<strong>и</strong>зац<strong>и</strong><strong>и</strong> г<strong>и</strong> опфаќаат <strong>DCAF</strong> <strong>и</strong> BICC, но <strong>и</strong> пр<strong>и</strong>ватн<strong>и</strong> <strong>во</strong>ен<strong>и</strong> компан<strong>и</strong><strong>и</strong> како што се MPRI, SAIC <strong>и</strong><br />
BA&H.<br />
2 Оружен<strong>и</strong>те с<strong>и</strong>л<strong>и</strong> <strong>на</strong> с<strong>и</strong>те држав<strong>и</strong> <strong>на</strong> Западен Балкан се соочуваат со прекумерно голем<strong>и</strong> тер<strong>и</strong>тор<strong>и</strong>јално<br />
врзан<strong>и</strong> с<strong>и</strong>л<strong>и</strong>, со драст<strong>и</strong>чен недост<strong>и</strong>г <strong>на</strong> средства <strong>и</strong> со <strong>на</strong>мален ж<strong>и</strong><strong>во</strong>тен стандард. В<strong>и</strong>д<strong>и</strong> Jazbec, Milan. 2005.<br />
Defense Reform in the Western Balkans: The Way Ahead. Женева: <strong>DCAF</strong>.<br />
3 Во 2003 <strong>и</strong> 2005 год<strong>и</strong><strong>на</strong> <strong>во</strong> две студ<strong>и</strong><strong>и</strong> беа а<strong>на</strong>л<strong>и</strong>з<strong>и</strong>ран<strong>и</strong> прашањата <strong>на</strong> конверз<strong>и</strong>ја <strong>во</strong> Бос<strong>на</strong> <strong>и</strong> Херцегов<strong>и</strong><strong>на</strong> <strong>и</strong><br />
<strong>во</strong> Срб<strong>и</strong>ја <strong>и</strong> Цр<strong>на</strong> Гора. В<strong>и</strong>д<strong>и</strong> Heinemann-Grüder, Andreas and Tobias Pietz. 2003 год. Turning Soldiers into a<br />
Workforce. Demobilization and Reintegration in Post-Dayton Bosnia and Herzegovina. Brief 27. Бон: BICC. В<strong>и</strong>д<strong>и</strong><br />
<strong>и</strong> Pietz, Tobias and Marc Remillard. 2005. Demobilizing and Retraining for the Future. The Armed Forces in Serbia<br />
and Montenegro. Brief 31. Бон: BICC.<br />
4 В<strong>и</strong>д<strong>и</strong> оп<strong>и</strong>с <strong>на</strong> Работ<strong>на</strong>та маса Table III <strong>на</strong> SP <strong>на</strong> www.stabilitypact.org.<br />
5 Да се побара <strong>во</strong> публ<strong>и</strong>кац<strong>и</strong><strong>и</strong>те <strong>на</strong> BICC.<br />
6 В<strong>и</strong>д<strong>и</strong> Pietz, Tobias and Marc Remillard. 2005. Demobilizing and Retraining for the Future. The Armed Forces in<br />
Serbia and Montenegro. Brief 31. Бон: BICC.<br />
7 В<strong>и</strong>д<strong>и</strong> <strong>на</strong> пр. год<strong>и</strong>шн<strong>и</strong> дополнет<strong>и</strong> податоц<strong>и</strong> <strong>во</strong> Истражувањата <strong>на</strong> конверз<strong>и</strong>јата <strong>на</strong> BICC.<br />
8 В<strong>и</strong>д<strong>и</strong> Brömmelhörster, Jörn, <strong>и</strong>зд. 2000 год. Demystifying the Peace Dividend. Баден-Баден: Nomos<br />
Verlagsgesellschaft.<br />
9 Katsirdakis, George, 2002 год. “Defence Reform and NATO.” Во Gyarmati, Istvan <strong>и</strong> Theodor Winkler, <strong>и</strong>зд. 2002<br />
год. Post-Cold War Defense Reform: Lessons Learned in Europe and the United States. Washington: Brassey’s Inc.,<br />
стр. 189–204.<br />
10 Ibid.<br />
11 Ibid.<br />
12 В<strong>и</strong>д<strong>и</strong> www.nato.int за повеќе <strong>и</strong>нформац<strong>и</strong><strong>и</strong> за PfP.<br />
13 9-та Работ<strong>и</strong>лн<strong>и</strong>ца <strong>на</strong> Групата за проучување пр<strong>и</strong> Конзорц<strong>и</strong>умот <strong>на</strong> PfP “Regional Stability in South East<br />
Europe”. Соф<strong>и</strong>ја, 21–24 октомвр<strong>и</strong> 2004 год., http://www.bmlv.gv.at/pdf_pool/publikationen/10_wg9_taf_10.pdf.<br />
14 Следн<strong>и</strong>те две поглавја за Албан<strong>и</strong>ја <strong>и</strong> за Македон<strong>и</strong>ја се баз<strong>и</strong>раат <strong>на</strong> <strong>и</strong>нформац<strong>и</strong><strong>и</strong>те собран<strong>и</strong> од Игор<br />
Гребеншч<strong>и</strong>ков за време <strong>на</strong> две теренск<strong>и</strong> патувања <strong>во</strong> 2005 год.<br />
145
15 Katsirdakis, George, 2002 год. “Defence Reform and NATO.” Во Gyarmati, Istvan <strong>и</strong> Theodor Winkler, <strong>и</strong>зд. 2002<br />
год. Post-Cold War Defense Reform: Lessons Learned in Europe and the United States. Ваш<strong>и</strong>нгтон: Brassey’s Inc.,<br />
стр. 189–204.<br />
16 Така<strong>на</strong>рече<strong>на</strong> „Бела кн<strong>и</strong>га“ <strong>на</strong> <strong>на</strong>ц<strong>и</strong>о<strong>на</strong>л<strong>на</strong>та одбранбе<strong>на</strong> пол<strong>и</strong>т<strong>и</strong>ка.<br />
17 Caparini, Marina. 2004 год. “Security sector reform in the Western Balkans.” Во SIPRI Yearbook 2004:<br />
Armaments, Disarmament and International Security, Оксфорд: Oxford University Press, стр. 251–282.<br />
18 Нема реален отпор <strong>на</strong> евро-атлантската <strong>и</strong>нтеграц<strong>и</strong>ја дур<strong>и</strong> <strong>и</strong> меѓу неко<strong>и</strong> кр<strong>и</strong>т<strong>и</strong>чар<strong>и</strong> <strong>на</strong> тековн<strong>и</strong>от пр<strong>и</strong>од <strong>на</strong><br />
владата кон трансформац<strong>и</strong>јата <strong>на</strong> одбра<strong>на</strong>та. Интервју со Арбен Ѓата. Т<strong>и</strong>ра<strong>на</strong>, 3 март 2005 год.<br />
19 Влада <strong>на</strong> Републ<strong>и</strong>ка Албан<strong>и</strong>ја. 2002 год. Military Strategy of the Republic of Albania. Т<strong>и</strong>ра<strong>на</strong>.<br />
20 Инст<strong>и</strong>тут за меѓу<strong>на</strong>родн<strong>и</strong> стратег<strong>и</strong>ск<strong>и</strong> студ<strong>и</strong><strong>и</strong>. The Military Balance 2004–2005. IISS, Лондон.<br />
21 Simon, Jeffrey. 2001. Roadmap to NATO Accession: Preparing for Membership. INSS Specijal R.<br />
22 Инст<strong>и</strong>тут за меѓу<strong>на</strong>родн<strong>и</strong> <strong>и</strong> стратег<strong>и</strong>ск<strong>и</strong> студ<strong>и</strong><strong>и</strong>. The Military Balance 2004–2005. IISS, Лондон.<br />
23<br />
Ibid.<br />
24<br />
Влада <strong>на</strong> Републ<strong>и</strong>ка Албан<strong>и</strong>ја. 2002 год. Military Strategy of the Republic of Albania. Т<strong>и</strong>ра<strong>на</strong>.<br />
25<br />
Влада <strong>на</strong> Републ<strong>и</strong>ка Албан<strong>и</strong>ја. 2004 год. Military Strategy of the Republic of Albania. A Strategy for NATO<br />
Integration. Т<strong>и</strong>ра<strong>на</strong>.<br />
26<br />
Интервју со Арбен Ѓата, поранешен советн<strong>и</strong>к за безбедност <strong>на</strong> прем<strong>и</strong>ерот, Т<strong>и</strong>ра<strong>на</strong>, 3 март 2005 год.<br />
27<br />
Интервју со претставн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong> <strong>на</strong> Одделот за одбранбе<strong>на</strong> пол<strong>и</strong>т<strong>и</strong>ка <strong>и</strong> план<strong>и</strong>рање <strong>на</strong> НАТО, Бр<strong>и</strong>сел, 9 декемвр<strong>и</strong><br />
2005 год.<br />
28 Генералштабот <strong>на</strong> с<strong>и</strong>те арм<strong>и</strong><strong>и</strong> <strong>на</strong> NATO е структу<strong>и</strong>ран од 9 оддел<strong>и</strong>.<br />
29 Интервју со претставн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong> <strong>на</strong> Одделот за одбранбе<strong>на</strong> пол<strong>и</strong>т<strong>и</strong>ка <strong>и</strong> план<strong>и</strong>рање <strong>на</strong> НАТО, Бр<strong>и</strong>сел, 9 декемвр<strong>и</strong><br />
2005 год.<br />
30 Академ<strong>и</strong>јата за одбра<strong>на</strong> е одго<strong>во</strong>р<strong>на</strong> за <strong>во</strong>е<strong>на</strong> квал<strong>и</strong>ф<strong>и</strong>кац<strong>и</strong>ја <strong>на</strong> NCO.<br />
31 Интервју со Елез Ш<strong>и</strong>ќерукај, службен<strong>и</strong>к <strong>во</strong> Амбасадата <strong>на</strong> САД, Т<strong>и</strong>ра<strong>на</strong>, 2 март 2005 год.<br />
32 Bumçi, Aldo. 2003 год. “Security Sector Reform in Albania.” Во Jan A. Trapans <strong>и</strong> Philipp H. Fluri, <strong>и</strong>зд. Defence<br />
and Security Sector Governance and Reform in South East Europe: Insights and Perspectives. Албан<strong>и</strong>ја. A Self-<br />
Assessment Study. Женева: <strong>DCAF</strong>, p. 6.<br />
33 Албанската арм<strong>и</strong>ја учествува <strong>во</strong> м<strong>и</strong>ровн<strong>и</strong>те м<strong>и</strong>с<strong>и</strong><strong>и</strong> <strong>во</strong> Бос<strong>на</strong>, Афган<strong>и</strong>стан <strong>и</strong> <strong>во</strong> Ирак.<br />
34 Влада <strong>на</strong> Републ<strong>и</strong>ка Албан<strong>и</strong>ја. 2004 год. The Membership Action Plan for the 2004-2005 Cycle. The Annual<br />
National Program of the Republic of Albania. Т<strong>и</strong>ра<strong>на</strong>.<br />
35 Влада <strong>на</strong> Републ<strong>и</strong>ка Албан<strong>и</strong>ја. 2004 год. The Membership Action Plan for the 2004-2005 Cycle. The Annual<br />
National Program of the Republic of Albania. Т<strong>и</strong>ра<strong>на</strong>.<br />
36 Selimaj, Erlis. “Albania Receives Financial Assistance From the United States”, Southeast European Times,<br />
Т<strong>и</strong>ра<strong>на</strong>, 3 август 2005 год.,<br />
http://www.setimes.com/cocoon/setimes/xhtml/en_GB/features/setimes/features/2005/08/03/feature-01.<br />
37 Интервју со претставн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong> <strong>на</strong> Одделот за одбранбе<strong>на</strong> пол<strong>и</strong>т<strong>и</strong>ка <strong>и</strong> план<strong>и</strong>рање <strong>на</strong> НАТО, Бр<strong>и</strong>сел, 9 декемвр<strong>и</strong><br />
2005 год.<br />
38 Инд<strong>и</strong>в<strong>и</strong>дуал<strong>на</strong> програма за партнерст<strong>во</strong> меѓу Албан<strong>и</strong>ја <strong>и</strong> НАТО за 2004–2005 год.<br />
39 Централ<strong>на</strong> разуз<strong>на</strong>вачка агенц<strong>и</strong>ја (Central Intelligence Agency). 2005 год. The World Fact Book.<br />
http://www.cia.gov/cia/publications/factbook/geos/al.html.<br />
40 Интервју со претставн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong> <strong>на</strong> Одделот за одбранбе<strong>на</strong> пол<strong>и</strong>т<strong>и</strong>ка <strong>и</strong> план<strong>и</strong>рање <strong>на</strong> НАТО, Бр<strong>и</strong>сел, 9 декемвр<strong>и</strong><br />
2005 год.<br />
41 Според <strong>и</strong>нтервјуто со претставн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong> <strong>на</strong> Одделот за одбранбе<strong>на</strong> пол<strong>и</strong>т<strong>и</strong>ка <strong>и</strong> план<strong>и</strong>рање <strong>на</strong> НАТО, Бр<strong>и</strong>сел<br />
одржано <strong>на</strong> 9 декемвр<strong>и</strong> 2005 год. НАТО не се согласува дека посто<strong>и</strong> ф<strong>и</strong>ксен модел <strong>на</strong> НАТО кон кој треба да<br />
се пр<strong>и</strong>држуваат потенц<strong>и</strong>јалн<strong>и</strong>те нов<strong>и</strong> членк<strong>и</strong>. НАТО дава совет<strong>и</strong> според потреб<strong>и</strong>те <strong>на</strong> с<strong>и</strong>туац<strong>и</strong>јата <strong>и</strong><br />
а<strong>на</strong>л<strong>и</strong>зата за оддел<strong>на</strong> држава.<br />
42 Интервју со претставн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong> <strong>на</strong> Одделот за одбранбе<strong>на</strong> пол<strong>и</strong>т<strong>и</strong>ка <strong>и</strong> план<strong>и</strong>рање <strong>на</strong> НАТО, Бр<strong>и</strong>сел, 9 декемвр<strong>и</strong><br />
2005 год.<br />
43 Интервју со Бард<strong>и</strong>л Ред<strong>и</strong>, Т<strong>и</strong>ра<strong>на</strong>, 1 март 2005 год.<br />
44 Интервју со оф<strong>и</strong>цер <strong>на</strong> оружен<strong>и</strong>те с<strong>и</strong>л<strong>и</strong> <strong>на</strong> Албан<strong>и</strong>ја, Т<strong>и</strong>ра<strong>на</strong>, 28 февруар<strong>и</strong> 2005 год.<br />
45 Интервју со Т<strong>и</strong>м<strong>и</strong> Худра, Т<strong>и</strong>ра<strong>на</strong>, 1 март 2005 год.<br />
46 Интервју со претставн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong> <strong>на</strong> Одделот за одбранбе<strong>на</strong> пол<strong>и</strong>т<strong>и</strong>ка <strong>и</strong> план<strong>и</strong>рање <strong>на</strong> НАТО, Бр<strong>и</strong>сел, 9 декемвр<strong>и</strong><br />
2005 год.<br />
47 SAIC <strong>и</strong>ма поз<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>ја <strong>на</strong> главен обезбедувач <strong>на</strong> обука <strong>на</strong> елементарно <strong>и</strong> <strong>на</strong> средно н<strong>и</strong><strong>во</strong> како <strong>и</strong> обука <strong>и</strong><br />
образован<strong>и</strong>е <strong>на</strong> в<strong>и</strong>сок<strong>и</strong>те оф<strong>и</strong>цер<strong>и</strong>. В<strong>и</strong>д<strong>и</strong> www.saic.com.<br />
48 Пр<strong>и</strong>рачн<strong>и</strong>к <strong>на</strong> НАТО (NATO Handbook). Достапен <strong>на</strong> http://www.nato.int/docu/handbook/2001/.<br />
146
49<br />
Влада <strong>на</strong> Републ<strong>и</strong>ка Албан<strong>и</strong>ја. 2004 год. Акц<strong>и</strong>ск<strong>и</strong> план за членст<strong>во</strong> за ц<strong>и</strong>клусот 2004-2005 год. Год<strong>и</strong>ш<strong>на</strong><br />
<strong>на</strong>ц<strong>и</strong>о<strong>на</strong>л<strong>на</strong> програма <strong>на</strong> Републ<strong>и</strong>ка Албан<strong>и</strong>ја. Т<strong>и</strong>ра<strong>на</strong>.<br />
50<br />
Пр<strong>и</strong>рачн<strong>и</strong>к <strong>на</strong> НАТО (NATO Handbook). Достапен <strong>на</strong> http://www.nato.int/docu/handbook/2001/.<br />
51<br />
Во областа <strong>на</strong> ОБСЕ посто<strong>и</strong> реж<strong>и</strong>м за демократска контрола <strong>на</strong> оружен<strong>и</strong>те с<strong>и</strong>л<strong>и</strong> преку „Кодексот <strong>на</strong><br />
однесување за пол<strong>и</strong>т<strong>и</strong>чко-<strong>во</strong>ен<strong>и</strong>те аспект<strong>и</strong> <strong>на</strong> безбедноста” (1994). Тој г<strong>и</strong> обврзува држав<strong>и</strong>те-членк<strong>и</strong> <strong>на</strong> ОБСЕ<br />
<strong>на</strong> редов<strong>на</strong> разме<strong>на</strong> <strong>на</strong> <strong>и</strong>нформац<strong>и</strong><strong>и</strong> за статусот <strong>на</strong> демократската контрола <strong>на</strong> н<strong>и</strong>вн<strong>и</strong>те оружен<strong>и</strong> с<strong>и</strong>л<strong>и</strong>, како <strong>и</strong><br />
за прашања како што се борбата прот<strong>и</strong>в терор<strong>и</strong>змот <strong>и</strong> стац<strong>и</strong>он<strong>и</strong>рањето <strong>на</strong> труп<strong>и</strong>те <strong>на</strong> странска почва.<br />
http://www.osce.org/documents/sg/1994/12/702_en.pdf.<br />
52<br />
В<strong>и</strong>сок<strong>и</strong> службен<strong>и</strong>ц<strong>и</strong> <strong>на</strong> Генералштабот <strong>во</strong> Т<strong>и</strong>ра<strong>на</strong> сметаат дека строгата пр<strong>и</strong>ме<strong>на</strong> <strong>на</strong> клас<strong>и</strong>ф<strong>и</strong>кац<strong>и</strong>јата <strong>на</strong><br />
НАТО за документ<strong>и</strong>те е непотреб<strong>на</strong> <strong>и</strong> го прав<strong>и</strong> процесот помалку транспарентен. Сепак, Генералштабот се<br />
пр<strong>и</strong>држува до таквата пол<strong>и</strong>т<strong>и</strong>ка.<br />
53<br />
НАТО. “Студ<strong>и</strong>ја за прош<strong>и</strong>рувањето <strong>на</strong> НАТО“ (Study on NATO Enlargement). 1995 год.<br />
http://www.nato.int/docu/basictxt/enl-9501.htm.<br />
54<br />
Caparini, Marina. 2004 год. “Security sector reform in the Western Balkans.” Во SIPRI Yearbook 2004:<br />
Armaments, Disarmament and International Security, Оксфорд: Oxford University Press, pp.251–282.<br />
55<br />
Европска ком<strong>и</strong>с<strong>и</strong>ја. EU-Albania Relations.<br />
http://europa.eu.int/comm/enlargement/albania/eu_albania_relations.htm.<br />
56<br />
Abazi, Enika. 2003 год. “An Institutional Perspective on Security Issues.” Во Jan A. Trapans <strong>и</strong> Philipp H. Fluri,<br />
<strong>и</strong>зд. Defence and Security Sector Governance and Reform in South East Europe: Insights and Perspectives, Volume<br />
1; Albania; Bulgaria; Croatia; A Self-Assessment Study. Женева: <strong>DCAF</strong>, стр.133–148<br />
57<br />
‘Stability Pact for South Eastern Europe’, http://www.stabilitypact.org/about/default.asp.<br />
58<br />
Во однос <strong>на</strong> „Пол<strong>и</strong>т<strong>и</strong>чк<strong>и</strong>те права <strong>и</strong>л<strong>и</strong> граѓанск<strong>и</strong> слобод<strong>и</strong>“ земјата останува само делумно слобод<strong>на</strong>,<br />
http://www.freedomhouse.org/research/freeworld/2005/table2005.pdf. Во стат<strong>и</strong>ст<strong>и</strong>чк<strong>и</strong>те податоц<strong>и</strong> <strong>на</strong> Freedom<br />
House, Албан<strong>и</strong>ја е ранг<strong>и</strong>ра<strong>на</strong> <strong>на</strong> 107 место меѓу држав<strong>и</strong>те <strong>во</strong> светот,<br />
http://freedomhouse.org/research/pressurvey/comparison0405.pdf. За “Економска слобода” рејт<strong>и</strong>нгот е 67 место.<br />
Албан<strong>и</strong>ја <strong>и</strong> пр<strong>и</strong>паѓа <strong>на</strong> категор<strong>и</strong>јата „главно слободн<strong>и</strong>“. http://www.answers.com/topic/index-of-economicfreedom.<br />
Во Индексот за човеков<strong>и</strong>от раз<strong>во</strong>ј <strong>на</strong> UNDP, рејт<strong>и</strong>нгот <strong>на</strong> Албан<strong>и</strong>ја е 86 место, што з<strong>на</strong>ч<strong>и</strong> дека<br />
Албан<strong>и</strong>ја не се <strong>на</strong>оѓа меѓу 50-те <strong>на</strong>јразв<strong>и</strong>ен<strong>и</strong> држав<strong>и</strong> <strong>во</strong> светот,<br />
http://hdr.undp.org/statistics/data/country_fact_sheets/cty_fs_ALB.html. Според Transparency International,<br />
Албан<strong>и</strong>ја е 126 од 159 држав<strong>и</strong> ко<strong>и</strong> се ранг<strong>и</strong>ран<strong>и</strong> <strong>во</strong> <strong>и</strong>ндексот <strong>на</strong> забележа<strong>на</strong>та корупц<strong>и</strong>ја. Албан<strong>и</strong>ја е<br />
опкруже<strong>на</strong> од Уганда <strong>и</strong> Н<strong>и</strong>гер, http://www.transparency.org/pressreleases/2005/2005.10.20.cpi.en.html. Според<br />
Бертелсманов<strong>и</strong>от <strong>и</strong>ндекс за трансформац<strong>и</strong>ја, државата <strong>и</strong>ма недостатоц<strong>и</strong> од аспект <strong>на</strong> демократ<strong>и</strong>јата баз<strong>и</strong>ра<strong>на</strong><br />
<strong>на</strong> пазарот што ја ранг<strong>и</strong>ра Албан<strong>и</strong>ја <strong>на</strong> 37 место меѓу 119 држав<strong>и</strong>, http://www.bertelsmann-transformationindex.de./fileadmin/pdf/BTI_2006_Ranking_GB.pdf.<br />
59<br />
‘The Adriatic Charter’, http://www.adriaticcharter.gov.mk/adriatictreaty.htm.<br />
60<br />
Bumçi, Aldo. 2003 год. “Security Sector Reform in Albania.” Во Jan A. Trapans <strong>и</strong> Philipp H. Fluri, <strong>и</strong>зд. Defence<br />
and Security Sector Governance and Reform in South East Europe: Insights and Perspectives. Albania. A Self-<br />
Assessment Study. Женева: <strong>DCAF</strong>, стр. 12<br />
61<br />
Gumi, Viktor. 2003 год. “The Parliament and the Security Sector.” Во Jan A. Trapans <strong>и</strong> Philipp H. Fluri, <strong>и</strong>зд.<br />
Defence and Security Sector Governance and Reform in South East Europe: Insights and Perspectives. Albania. A<br />
Self-Assessment Study. Женева: <strong>DCAF</strong>, стр.45-57.<br />
62<br />
NSC е составен од претседателот, прем<strong>и</strong>ерот, м<strong>и</strong>н<strong>и</strong>стерот за <strong>на</strong>д<strong>во</strong>решн<strong>и</strong> однос<strong>и</strong>, м<strong>и</strong>н<strong>и</strong>стерот за одбранта,<br />
м<strong>и</strong>н<strong>и</strong>стерот за јавен поредок, м<strong>и</strong>н<strong>и</strong>стерот за транспорт <strong>и</strong> м<strong>и</strong>н<strong>и</strong>стерот за здравст<strong>во</strong>, <strong>на</strong>чалн<strong>и</strong>кот <strong>на</strong><br />
Генералштабот <strong>и</strong> <strong>на</strong>чалн<strong>и</strong>кот <strong>на</strong> <strong>на</strong>ц<strong>и</strong>о<strong>на</strong>л<strong>на</strong>та разуз<strong>на</strong>вачка служба. Исто така, <strong>и</strong> друг<strong>и</strong>те актер<strong>и</strong> се поканет<strong>и</strong><br />
да учествуваат <strong>во</strong> зав<strong>и</strong>сност од прашањата ко<strong>и</strong> се решаваат. В<strong>и</strong>д<strong>и</strong> Влада <strong>на</strong> Републ<strong>и</strong>ка Албан<strong>и</strong>ја. 1998 год.<br />
Устав <strong>на</strong> Републ<strong>и</strong>ка Албан<strong>и</strong>ја. Т<strong>и</strong>ра<strong>на</strong>.<br />
63<br />
На пр<strong>и</strong>мер, состанокот <strong>на</strong> NSC <strong>во</strong> з<strong>и</strong>мата 2005 год<strong>и</strong><strong>на</strong> беше посветен <strong>на</strong> ц<strong>и</strong>в<strong>и</strong>л<strong>на</strong>та <strong>во</strong>нред<strong>на</strong> с<strong>и</strong>туац<strong>и</strong>ја која<br />
резулт<strong>и</strong>раше од с<strong>и</strong>лн<strong>и</strong>те снежн<strong>и</strong> врнеж<strong>и</strong>. Интервју со Арбен Ѓата, Т<strong>и</strong>ра<strong>на</strong>, 3 март 2005 год.<br />
64<br />
Ibid.<br />
65<br />
Интервју со Арбен Ѓата, Т<strong>и</strong>ра<strong>на</strong>, 3 март 2005 год.<br />
66<br />
Влада <strong>на</strong> Републ<strong>и</strong>ка Албан<strong>и</strong>ја. 2000 год. Закон за овластувањата <strong>и</strong> за команд<strong>на</strong>та власт <strong>и</strong> стратег<strong>и</strong>ско<br />
управување со оружен<strong>и</strong>те с<strong>и</strong>л<strong>и</strong>.<br />
67<br />
Интервју со Арбен Ѓата, Т<strong>и</strong>ра<strong>на</strong>, 5 март 2005 год.<br />
68<br />
Интервју со Енѓел Бегала, Т<strong>и</strong>ра<strong>на</strong>, 4 март 2005 год.<br />
69<br />
Интервју со Арбен Ѓата, Т<strong>и</strong>ра<strong>на</strong>, 5 март 2005 год.<br />
147
70 Интервју со претставн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong> <strong>на</strong> Одделот за одбранбе<strong>на</strong> пол<strong>и</strong>т<strong>и</strong>ка <strong>и</strong> план<strong>и</strong>рање <strong>на</strong> НАТО, Бр<strong>и</strong>сел, 9 декемвр<strong>и</strong><br />
2005 год.<br />
71<br />
Bumci, Aldo. 2003. “Security Sector Reform in Albania.” Во Jan A. Trapans <strong>и</strong> Philipp H. Fluri, <strong>и</strong>зд. Defence and<br />
Security Sector Governance and Reform in South East Europe: Insights and Perspectives. Албан<strong>и</strong>ја. A Self-<br />
Assessment Study. Женева: <strong>DCAF</strong>, стр. 25.<br />
72<br />
Bumci, Aldo. 2003. “Security Sector Reform in Albania.” In Jan A. Trapans and Philipp H. Fluri, eds. Defence<br />
and Security Sector Governance and Reform in South East Europe: Insights and Perspectives. Albania. A Self-<br />
Assessment Study. Geneva: <strong>DCAF</strong>, стр. 6.<br />
73<br />
Интервју со Арбен Ѓата, Т<strong>и</strong>ра<strong>на</strong>, 5 март 2005 год.<br />
74<br />
Ibid.<br />
75<br />
Ibid.<br />
76<br />
Прашалн<strong>и</strong>к за MO, Т<strong>и</strong>ра<strong>на</strong>, март 2005 год.<br />
77<br />
Интервју со Ил<strong>и</strong>р<strong>и</strong>јан Агол<strong>и</strong>, Т<strong>и</strong>ра<strong>на</strong>, 2 март 2005 год.<br />
78<br />
Интервју со оф<strong>и</strong>цер <strong>на</strong> оружен<strong>и</strong>те с<strong>и</strong>л<strong>и</strong> <strong>на</strong> Албан<strong>и</strong>ја, Т<strong>и</strong>ра<strong>на</strong>, 3 март 2005 год.<br />
79<br />
Интервју со М<strong>и</strong>халач Сп<strong>и</strong>ролар<strong>и</strong>, потполковн<strong>и</strong>к (<strong>во</strong> пенз<strong>и</strong>ја), UNDP, <strong>на</strong>ц<strong>и</strong>о<strong>на</strong>лен проект оф<strong>и</strong>цер. Т<strong>и</strong>ра<strong>на</strong>, 1<br />
март 2005 год.<br />
80 Интервју со Ил<strong>и</strong>р<strong>и</strong>јан Агол<strong>и</strong>. Нов<strong>и</strong><strong>на</strong>р, Гласот <strong>на</strong> Амер<strong>и</strong>ка. Т<strong>и</strong>ра<strong>на</strong>, 2 март 2005 год.<br />
81 Албанско атлантско здружен<strong>и</strong>е. Нацрт програма за профес<strong>и</strong>о<strong>на</strong>лно пре<strong>на</strong>сочување. Т<strong>и</strong>ра<strong>на</strong>, декемвр<strong>и</strong> 2003<br />
год.<br />
82 Предвреме пенз<strong>и</strong>он<strong>и</strong>ран<strong>и</strong>от <strong>во</strong>ен персо<strong>на</strong>л се трет<strong>и</strong>ра согласно „Законот за дополн<strong>и</strong>телно соц<strong>и</strong>јално<br />
ос<strong>и</strong>гурување <strong>на</strong> персо<strong>на</strong>лот <strong>на</strong> оружен<strong>и</strong>те с<strong>и</strong>л<strong>и</strong> <strong>на</strong> Републ<strong>и</strong>ка Албан<strong>и</strong>ја“. Интервјуа со претставн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong> <strong>на</strong> MO,<br />
Т<strong>и</strong>ра<strong>на</strong>, 28 февруар<strong>и</strong> <strong>и</strong> 1 март 2005 год.<br />
83 6-та Средба <strong>на</strong> Работ<strong>на</strong>та група <strong>на</strong> <strong>DCAF</strong>-демоб<strong>и</strong>л<strong>и</strong>зац<strong>и</strong>ја <strong>и</strong> ре<strong>и</strong>нтеграц<strong>и</strong>ја. RACVIAC, 1-2 јун<strong>и</strong> 2005 год.<br />
84 65 год<strong>и</strong>н<strong>и</strong> старост за маж<strong>и</strong> <strong>и</strong> 60 год<strong>и</strong>н<strong>и</strong> за жен<strong>и</strong>, в<strong>и</strong>д<strong>и</strong> http://www.ssa.gov/policy/docs/progdesc/ssptw/2004-<br />
2005/europe/albania.html.<br />
85 Поед<strong>и</strong>нецот <strong>и</strong>ма пра<strong>во</strong> <strong>на</strong> предвреме<strong>на</strong> пенз<strong>и</strong>ја по <strong>на</strong>јмалку 15 год<strong>и</strong>н<strong>и</strong> стаж <strong>во</strong> <strong>во</strong>е<strong>на</strong>та служба. За да се<br />
стекне со пра<strong>во</strong>то <strong>на</strong> пол<strong>на</strong> <strong>во</strong>е<strong>на</strong> пенз<strong>и</strong>јаs, еден капетан, <strong>на</strong> пр<strong>и</strong>мер, може да зам<strong>и</strong>не од арм<strong>и</strong>јата по<br />
пом<strong>и</strong><strong>на</strong>т<strong>и</strong> 17 год<strong>и</strong>н<strong>и</strong> <strong>во</strong> служба, мајор по пом<strong>и</strong><strong>на</strong>т<strong>и</strong> 20 год<strong>и</strong>н<strong>и</strong>, потполковн<strong>и</strong>к по 27 год<strong>и</strong>н<strong>и</strong>, <strong>и</strong> полковн<strong>и</strong>к по 40<br />
год<strong>и</strong>н<strong>и</strong>.Просеч<strong>на</strong>та <strong>во</strong>е<strong>на</strong> пенз<strong>и</strong>ја <strong>и</strong>знесува 46 000 лек<strong>и</strong> (200 амер<strong>и</strong>канск<strong>и</strong> долар<strong>и</strong>) за ч<strong>и</strong>нот капетан <strong>и</strong> 750<br />
долар<strong>и</strong> за потполковн<strong>и</strong>кот, Интервју со Ерм<strong>и</strong>р Бега, Т<strong>и</strong>ра<strong>на</strong>, 28 јануар<strong>и</strong> 2005 год.<br />
86 Интервју со Т<strong>и</strong>м<strong>и</strong> Худра, Т<strong>и</strong>ра<strong>на</strong>, 1 март 2005 год.<br />
87 Ibid.<br />
88 Интервју со претставн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong> <strong>на</strong> MO, RACVIAC, 1 јун<strong>и</strong> 2005 год.<br />
89 Интервјуа со претставн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong> <strong>на</strong> MO, Т<strong>и</strong>ра<strong>на</strong>, 28 јануар<strong>и</strong>, 1 март 2005 год.<br />
90 <strong>DCAF</strong>-работ<strong>и</strong>лн<strong>и</strong>ца „Преквал<strong>и</strong>ф<strong>и</strong>кац<strong>и</strong>ја <strong>и</strong> ре<strong>и</strong>нтеграц<strong>и</strong>ја <strong>на</strong> пенз<strong>и</strong>он<strong>и</strong>ран<strong>и</strong>от <strong>во</strong>ен персо<strong>на</strong>л“. Т<strong>и</strong>ра<strong>на</strong>, 5<br />
ноемвр<strong>и</strong> 2004 год..<br />
91<br />
Нацрт-програма за Resettlement. Албанското атлантско здружен<strong>и</strong>е, Т<strong>и</strong>ра<strong>на</strong>, декемвр<strong>и</strong> 2003 год.<br />
92<br />
Интервју со претставн<strong>и</strong>к <strong>на</strong> MO, Т<strong>и</strong>ра<strong>на</strong>, 3 март 2005 год.<br />
93<br />
Интервју со Ар<strong>и</strong>јан Старова, Т<strong>и</strong>ра<strong>на</strong>, 3 март 2005 год.<br />
94<br />
Најопт<strong>и</strong>м<strong>и</strong>ст<strong>и</strong>чка перспект<strong>и</strong>ва за Програмата за профес<strong>и</strong>о<strong>на</strong>лно пре<strong>на</strong>сочување се очекуваше од<br />
претседателот <strong>на</strong> ААА Ар<strong>и</strong>јан Старова по парламентарн<strong>и</strong>те <strong>и</strong>збор<strong>и</strong> <strong>во</strong> јул<strong>и</strong> 2005 год. Избор<strong>и</strong>те ја собор<strong>и</strong>ја<br />
Соц<strong>и</strong>јал<strong>и</strong>ст<strong>и</strong>чката парт<strong>и</strong>ја <strong>и</strong> донесоа победа за Демократската парт<strong>и</strong>ја.<br />
95<br />
Владата <strong>на</strong> Републ<strong>и</strong>ка Албан<strong>и</strong>ја, М<strong>и</strong>н<strong>и</strong>стерст<strong>во</strong> за одбра<strong>на</strong>. Нацрт-програма за обука <strong>и</strong> <strong>и</strong>нтеграц<strong>и</strong>ја <strong>на</strong><br />
арм<strong>и</strong>јата <strong>во</strong> ц<strong>и</strong>в<strong>и</strong>лн<strong>и</strong>от ж<strong>и</strong><strong>во</strong>т, Т<strong>и</strong>ра<strong>на</strong>, апр<strong>и</strong>л 2005 год.<br />
96<br />
5-та Средба <strong>на</strong> Работ<strong>на</strong>та група за демоб<strong>и</strong>л<strong>и</strong>зац<strong>и</strong>ја <strong>и</strong> ре<strong>и</strong>нтеграц<strong>и</strong>ја. Скопје, 23–24 март 2005 год.<br />
97<br />
Интервју со Цеск М<strong>и</strong>љ, RACVIAC, 1 јун<strong>и</strong> 2005 год.<br />
98<br />
6-та Средба <strong>на</strong> Работ<strong>на</strong>та група <strong>на</strong> <strong>DCAF</strong> за демоб<strong>и</strong>л<strong>и</strong>зац<strong>и</strong>ја <strong>и</strong> ре<strong>и</strong>нтеграц<strong>и</strong>ј. RACVIAC, 31 мај–2 јун<strong>и</strong> 2005<br />
год.<br />
99<br />
Здружен<strong>и</strong>јата <strong>на</strong> поранешн<strong>и</strong> <strong>во</strong>ен<strong>и</strong> л<strong>и</strong>ца (како што се многуте НВО <strong>во</strong> Албан<strong>и</strong>ја) се орган<strong>и</strong>зац<strong>и</strong><strong>и</strong> ко<strong>и</strong><br />
гралвно работат <strong>на</strong> стекнување средства. Т<strong>и</strong>е <strong>и</strong>маат статус <strong>на</strong> непроф<strong>и</strong>тн<strong>и</strong> орган<strong>и</strong>зац<strong>и</strong><strong>и</strong> така што не мораат да<br />
плаќаат даноц<strong>и</strong>. Повеќето се об<strong>и</strong>дуваат да пр<strong>и</strong>влечат <strong>на</strong>д<strong>во</strong>решн<strong>и</strong> до<strong>на</strong>тор<strong>и</strong> за мал<strong>и</strong> проект<strong>и</strong> од меѓу<strong>на</strong>роден<br />
<strong>и</strong>нтерес.<br />
100<br />
NDC-Презентац<strong>и</strong>ја, Т<strong>и</strong>ра<strong>на</strong> 3 март 2005 год.<br />
101<br />
Во Албан<strong>и</strong>ја, здружен<strong>и</strong>јата понекогаш, <strong>и</strong>сто така, се клас<strong>и</strong>ф<strong>и</strong>куваат како НВО <strong>и</strong>л<strong>и</strong> како непроф<strong>и</strong>тн<strong>и</strong><br />
орган<strong>и</strong>зац<strong>и</strong><strong>и</strong>.<br />
102 Интервју со Зајд<strong>и</strong> Крој, Т<strong>и</strong>ра<strong>на</strong>, 5 март 2005 год.<br />
148
103<br />
Lleshi, Sander <strong>и</strong> Aldo Bumci. 2003 год. “Good Governance in Civil-Military Relations.” Во Jan A. Trapans <strong>и</strong><br />
Philipp H. Fluri, <strong>и</strong>зд. Defence and Security Sector Governance and Reform in South East Europe: Insights and<br />
Perspectives. Albania. A Self-Assessment Study. Женева: <strong>DCAF</strong>, стр. 90<br />
104<br />
Интервју со Ерм<strong>и</strong>р Бега, Т<strong>и</strong>ра<strong>на</strong>, 3 март 2005 год.<br />
105<br />
<strong>DCAF</strong>-Работ<strong>и</strong>лн<strong>и</strong>ца. „Преквал<strong>и</strong>ф<strong>и</strong>кац<strong>и</strong>ја <strong>и</strong> ре<strong>и</strong>нтеграц<strong>и</strong>ја <strong>на</strong> пенз<strong>и</strong>он<strong>и</strong>ран <strong>во</strong>ен персо<strong>на</strong>л“. Т<strong>и</strong>ра<strong>на</strong>, 5<br />
ноемвр<strong>и</strong> 2004 год.<br />
106<br />
Интервју со претставн<strong>и</strong>к <strong>на</strong> MO, Т<strong>и</strong>ра<strong>на</strong>, 1 март 2005 год.<br />
107<br />
Интервју со претставн<strong>и</strong>к <strong>на</strong> MO, Т<strong>и</strong>ра<strong>на</strong>, 28 јануар<strong>и</strong> 2005 год.<br />
108<br />
Интервјуа со претставн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong> <strong>на</strong> MO, Т<strong>и</strong>ра<strong>на</strong>, 28 јануар<strong>и</strong>, 1 <strong>и</strong> 3 март 2005 год.<br />
109<br />
Интервју со претставн<strong>и</strong>к <strong>на</strong> MO, Т<strong>и</strong>ра<strong>на</strong>, 28 јануар<strong>и</strong> 2005 год.<br />
110<br />
Неко<strong>и</strong> баз<strong>и</strong>, како што е <strong>во</strong>здухоплов<strong>на</strong>та база <strong>во</strong> Ѓадер, се целосно зат<strong>во</strong>рен<strong>и</strong>, празн<strong>и</strong> <strong>и</strong> чуван<strong>и</strong> само од<br />
неколкум<strong>и</strong><strong>на</strong> <strong>во</strong>јн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>. Најмалку тр<strong>и</strong> полск<strong>и</strong> аеродром<strong>и</strong> за општ<strong>и</strong> цел<strong>и</strong> (Са<strong>на</strong>ндра, Скулар<strong>и</strong> <strong>и</strong> Кукес) повеќе не<br />
се кор<strong>и</strong>стат од стра<strong>на</strong> <strong>на</strong> MO <strong>и</strong> б<strong>и</strong> можеле да б<strong>и</strong>дат даден<strong>и</strong> за земјоделска <strong>на</strong>ме<strong>на</strong>. Интервју со Арбен Ѓата,<br />
Т<strong>и</strong>ра<strong>на</strong>, 3 март 2005 год.<br />
111<br />
Прашалн<strong>и</strong>к до MO, Т<strong>и</strong>ра<strong>на</strong>, март 2005 год.<br />
112 Ibid.<br />
113 Интервју со Арбен Ѓата, Т<strong>и</strong>ра<strong>на</strong>, 3 март 2005 год.<br />
114 Прашалн<strong>и</strong>к до MO, Т<strong>и</strong>ра<strong>на</strong>, март 2005 год.<br />
115 Ibid.<br />
116 В<strong>и</strong>д<strong>и</strong> ја web стран<strong>и</strong>цата <strong>на</strong> М<strong>и</strong>н<strong>и</strong>стерст<strong>во</strong>то за одбра<strong>на</strong> <strong>на</strong> Албан<strong>и</strong>ја, http://www.MO.gov.al/eng/default.asp.<br />
117 Ibid.<br />
118 Прашалн<strong>и</strong>к до MO, Т<strong>и</strong>ра<strong>на</strong>, март 2005 год.<br />
119 Има дур<strong>и</strong> <strong>и</strong> предлоз<strong>и</strong> да се кор<strong>и</strong>стат подморн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong> ко<strong>и</strong> се повлечен<strong>и</strong> од употреба како музе<strong>и</strong> <strong>и</strong> ресторан<strong>и</strong>.<br />
120 Интервју со Бед<strong>и</strong>л Колчаку, Т<strong>и</strong>ра<strong>на</strong>, 3 март 2005 год.<br />
121 В<strong>и</strong>д<strong>и</strong> ја web стран<strong>и</strong>цата <strong>на</strong> М<strong>и</strong>н<strong>и</strong>стерст<strong>во</strong>то за одбра<strong>на</strong> <strong>на</strong> Албан<strong>и</strong>ја,<br />
http://www.MO.gov.al/eng/industria/privatizimi.asp<br />
122 Интервју со Арбен Ѓата, Т<strong>и</strong>ра<strong>на</strong>, 5 март 2005 год.<br />
123 Интервју со Бард<strong>и</strong>л Ред<strong>и</strong>л, Т<strong>и</strong>ра<strong>на</strong>, 1 март 2005 год.<br />
124 Странск<strong>и</strong>те <strong>и</strong>нвест<strong>и</strong>тор<strong>и</strong> немаат пра<strong>во</strong> да поседуваат <strong>и</strong>мот <strong>во</strong> Албан<strong>и</strong>ја. Законот о<strong>во</strong>зможува само земање<br />
под <strong>на</strong>ем <strong>на</strong> 99 год<strong>и</strong>н<strong>и</strong>. Ibid.<br />
125 Интервју со претставн<strong>и</strong>к <strong>на</strong> MO, Т<strong>и</strong>ра<strong>на</strong>, 28 јануар<strong>и</strong> 2005 год.<br />
126 Интервју со претставн<strong>и</strong>к <strong>на</strong> MO, Т<strong>и</strong>ра<strong>на</strong>, 1 март 2005 год.<br />
127 Прашалн<strong>и</strong>к до MO, Т<strong>и</strong>ра<strong>на</strong>, март 2005 год.<br />
128 В<strong>и</strong>д<strong>и</strong> Myrttinen, Henri. 2003 год. Base Conversion in Central and Eastern Europe 1989—2003. Brief 30. Бон:<br />
BICC.<br />
129 Инст<strong>и</strong>тут Блексм<strong>и</strong>т. Polluted Places,<br />
http://www.pollutedplaces.org/region/e_europe/albania/portoromano.shtml, See also Michaud, Hélène. 2004 год.<br />
Albania’s environmental nightmare—ecological timebomb near the Adriatic, Рад<strong>и</strong>о Холанд<strong>и</strong>ја, 22 November,<br />
http://www2.rnw.nl/rnw/en/features/development/041122albania?view=Standard.<br />
130 Интервју со претставн<strong>и</strong>к <strong>на</strong> NAMRA, Т<strong>и</strong>ра<strong>на</strong>, 5 март 2005 год.<br />
131 Интервју со претставн<strong>и</strong>к <strong>на</strong> MO, Т<strong>и</strong>ра<strong>на</strong>, 1 март 2005 год.<br />
132 Интервју со претставн<strong>и</strong>к <strong>на</strong> MO, Т<strong>и</strong>ра<strong>на</strong>, 28 јануар<strong>и</strong> 2005 год.<br />
133 Интервју со претставн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong> <strong>на</strong> Одделот за одбранбе<strong>на</strong> пол<strong>и</strong>т<strong>и</strong>ка <strong>и</strong> план<strong>и</strong>рање <strong>на</strong> НАТО, Бр<strong>и</strong>сел, 9 декемвр<strong>и</strong><br />
2005 год.<br />
134 НАТО <strong>и</strong>нс<strong>и</strong>ст<strong>и</strong>ра дека процесот <strong>на</strong> демоб<strong>и</strong>л<strong>и</strong>зац<strong>и</strong>ја <strong>и</strong> профес<strong>и</strong>о<strong>на</strong>лно пре<strong>на</strong>сочување е дел од MAP <strong>и</strong> е<br />
<strong>и</strong>нтегр<strong>и</strong>ран <strong>во</strong> Год<strong>и</strong>ш<strong>на</strong>та <strong>на</strong>ц<strong>и</strong>о<strong>на</strong>л<strong>на</strong> програма (ANP).<br />
135 Trapans, Jan A. <strong>и</strong> Philipp H Fluri. 2003 год. Аlbania. A Self-Assessment Study, Женева: <strong>DCAF</strong>.<br />
136 Во 1993 год., македонското Собран<strong>и</strong>е ус<strong>во</strong><strong>и</strong> одлука за спроведување <strong>на</strong> целта за евро-атлантска<br />
<strong>и</strong>нтеграц<strong>и</strong>ја. Во 1995 год<strong>и</strong><strong>на</strong>, Македон<strong>и</strong>ја се пр<strong>и</strong>клуч<strong>и</strong> <strong>на</strong> програмата <strong>на</strong> НАТО Партнерст<strong>во</strong> за м<strong>и</strong>р.<br />
137 Buckovski, Vlado, 2004 год. “Macedonia and NATO – From Defense Reforms Towards the Open Euro-Atlantic<br />
Gates.” <strong>во</strong>: CehuliC, Lidija, <strong>и</strong>зд. 2004a. NATO and New International Relations. Zagreb: Атлантск<strong>и</strong> совет <strong>на</strong><br />
Хрватска <strong>и</strong> пол<strong>и</strong>т<strong>и</strong>чка култура, Инст<strong>и</strong>тут за <strong>и</strong>здавашт<strong>во</strong> <strong>и</strong> <strong>и</strong>стражување, стр. 195–204.<br />
138 В<strong>и</strong>д<strong>и</strong> Caparini, Marina. 2004 год. “Security sector reform in the Western Balkans.” Во Год<strong>и</strong>шн<strong>и</strong>кот <strong>на</strong> SIPRI<br />
2004: Armaments, Disarmament and International Security, Оксфорд: Oxford University Press, стр. 251–282.<br />
149
139 Со прашањето <strong>на</strong> реструкту<strong>и</strong>рање <strong>на</strong> с<strong>и</strong>л<strong>и</strong>те се зан<strong>и</strong>мава Резолуц<strong>и</strong>јата за одбра<strong>на</strong> <strong>и</strong> трансформац<strong>и</strong>ја <strong>на</strong><br />
оружен<strong>и</strong>те с<strong>и</strong>л<strong>и</strong>, ус<strong>во</strong>е<strong>на</strong> од Парламентот <strong>во</strong> мај 2004 год. В<strong>и</strong>д<strong>и</strong> Jazbec, Milan. 2005 год. Defense Reform in the<br />
Western Balkans: The Way Ahead. Женева: <strong>DCAF</strong>.<br />
140 Simon, Jeffrey. 2001 год. Roadmap to NATO Accession: Preparing for Membership. INSS Спец<strong>и</strong>јален<br />
<strong>и</strong>звештај, http://www.ndu.edu/inss/strforum/SR_02/SR_02.htm; Влада <strong>на</strong> Републ<strong>и</strong>ка Македон<strong>и</strong>ја, М<strong>и</strong>н<strong>и</strong>стерст<strong>во</strong><br />
за одбра<strong>на</strong>. Закон за регул<strong>и</strong>рање <strong>на</strong> <strong>во</strong>е<strong>на</strong>та служба, http://www.morm.gov.mk/english/armylaw.htm.<br />
141 Caparini, Marina. 2004 год. “Security sector reform in the Western Balkans.” Во Год<strong>и</strong>шн<strong>и</strong>кот <strong>на</strong> SIPRI 2004:<br />
Armaments, Disarmament and International Security, Оксфорд: Oxford University Press, стр. 251–282.<br />
142 Ibid.<br />
143 В<strong>и</strong>д<strong>и</strong> Jazbec, Milan. 2005 год. Defense Reform in the Western Balkans: The Way Ahead. Женева: <strong>DCAF</strong>.<br />
144 Од глед<strong>на</strong> точка <strong>на</strong> НАТО можен е кој б<strong>и</strong>ло датум за пр<strong>и</strong>ем, б<strong>и</strong> можело да <strong>и</strong>ма пока<strong>на</strong> за членст<strong>во</strong> <strong>во</strong> 2006<br />
год<strong>и</strong><strong>на</strong>. Интервју со претставн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong> <strong>на</strong> Одделот за одбранбе<strong>на</strong> пол<strong>и</strong>т<strong>и</strong>ка <strong>и</strong> план<strong>и</strong>рање <strong>на</strong> НАТО, Бр<strong>и</strong>сел, 9<br />
декемвр<strong>и</strong> 2005 год.<br />
145 Влада <strong>на</strong> Републ<strong>и</strong>ка Македон<strong>и</strong>ја. 2003 год. Концепт за <strong>на</strong>ц<strong>и</strong>о<strong>на</strong>л<strong>на</strong> безбедност <strong>и</strong> одбра<strong>на</strong> <strong>на</strong> Републ<strong>и</strong>ка<br />
Македон<strong>и</strong>ја. Скопје, февруар<strong>и</strong>.<br />
146 Интервју со Зоран Ивановск<strong>и</strong>. Скопје, 22 март 2005 год.<br />
147 Влада <strong>на</strong> Републ<strong>и</strong>ка Македон<strong>и</strong>ја, М<strong>и</strong>н<strong>и</strong>стерст<strong>во</strong> за одбра<strong>на</strong>. Закон за одбра<strong>на</strong> <strong>на</strong> Републ<strong>и</strong>ка Македон<strong>и</strong>ја,<br />
http://www.morm.gov.mk/english/defencelaw.htm.<br />
148 Центар за југо<strong>и</strong>сточно-европск<strong>и</strong> студ<strong>и</strong><strong>и</strong>. 2004 год. Македон<strong>и</strong>ја—оружен<strong>и</strong> с<strong>и</strong>л<strong>и</strong>,<br />
http://www.csees.net/?page=country_section&country_id=5&sec=8<br />
149 Прашалн<strong>и</strong>к до македонското MO, Скопје, март 2005 год.<br />
150 Интервју со претставн<strong>и</strong>к <strong>на</strong> MO, RACVIAC, 30 мај 2005 год.<br />
151 Во граф<strong>и</strong>конот <strong>на</strong> Д<strong>и</strong>рекц<strong>и</strong>јата за економ<strong>и</strong>ја <strong>на</strong> НАТО сегашн<strong>и</strong>от број <strong>на</strong> АРМ деф<strong>и</strong>н<strong>и</strong>ран како:<br />
оф<strong>и</strong>цер<strong>и</strong>—1556, подоф<strong>и</strong>цер<strong>и</strong>—2120, профес<strong>и</strong>о<strong>на</strong>лн<strong>и</strong> <strong>во</strong>јн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong> (деф<strong>и</strong>н<strong>и</strong>ран<strong>и</strong> како краткорочн<strong>и</strong> <strong>во</strong>лонтер<strong>и</strong>)—<br />
2679, <strong>и</strong> ц<strong>и</strong>в<strong>и</strong>л<strong>и</strong> (без MO)—1365. В<strong>и</strong>д<strong>и</strong>: Неклас<strong>и</strong>ф<strong>и</strong>куван НАТО (NATO Unclassified),<br />
PASP(DECO)(2005)0303, Експертск<strong>и</strong> т<strong>и</strong>м <strong>на</strong> НАТО, октомвр<strong>и</strong> 2005 год.<br />
152 Вое<strong>на</strong>та академ<strong>и</strong>ја го нос<strong>и</strong> <strong>и</strong>мето <strong>на</strong> генерал М<strong>и</strong>хајло Апостолск<strong>и</strong> кој беше командант <strong>на</strong> Генералштабот<br />
<strong>на</strong> Македон<strong>и</strong>ја за време <strong>на</strong> Народноослобод<strong>и</strong>тел<strong>на</strong>та <strong>во</strong>ј<strong>на</strong> од 1941–1945 год.<br />
153 Степенот <strong>на</strong> образован<strong>и</strong>е што го дава Вое<strong>на</strong>та академ<strong>и</strong>ја по 4 год<strong>и</strong>н<strong>и</strong> студ<strong>и</strong>рање не се пр<strong>и</strong>з<strong>на</strong>ва од<br />
македонск<strong>и</strong>те ц<strong>и</strong>в<strong>и</strong>лн<strong>и</strong> установ<strong>и</strong>, н<strong>и</strong>ту пак е вреднуван од комерц<strong>и</strong>јалн<strong>и</strong>от сектор.<br />
154 BA&H е втора пр<strong>и</strong>ват<strong>на</strong> <strong>во</strong>е<strong>на</strong> компан<strong>и</strong>ја која <strong>и</strong> помага <strong>на</strong> АРМ <strong>на</strong> Македон<strong>и</strong>ја по стекнувањето <strong>на</strong><br />
незав<strong>и</strong>сноста. Првата беше Military Professional Resources Inc. (MPRI), која ја спроведуваше програмата за<br />
„ек<strong>и</strong>п<strong>и</strong>рање <strong>и</strong> обука“ со македонската АРМ согласно амер<strong>и</strong>канската програма за <strong>во</strong>е<strong>на</strong> помош. MPRI <strong>и</strong>сто<br />
така, ја советуваше <strong>и</strong> опремуваше ОНА (УЧК), која е одго<strong>во</strong>р<strong>на</strong> за терор<strong>и</strong>ст<strong>и</strong>чк<strong>и</strong>те <strong>на</strong>пад<strong>и</strong> <strong>во</strong> Македон<strong>и</strong>ја <strong>во</strong><br />
2001 год<strong>и</strong><strong>на</strong>.<br />
155 Прашалн<strong>и</strong>к до македонското MO, Скопје, мај 2005 год.<br />
156 Програма за остварување соодвет<strong>на</strong> <strong>и</strong> прав<strong>и</strong>ч<strong>на</strong> застапеност <strong>на</strong> пр<strong>и</strong>падн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>те <strong>на</strong> заедн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>те со в<strong>и</strong>соко<br />
образован<strong>и</strong>е; Програма за остварување соодвет<strong>на</strong> <strong>и</strong> прав<strong>и</strong>ч<strong>на</strong> застапеност <strong>на</strong> пр<strong>и</strong>падн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>те <strong>на</strong> заедн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>те<br />
со средно образован<strong>и</strong>е;. Скопје, март 2005 год.<br />
157 Интервјуа <strong>на</strong> 22 <strong>и</strong> 25 мај <strong>и</strong> <strong>на</strong> 1 апр<strong>и</strong>л 2005 год. <strong>во</strong> Skopje.<br />
158 Strategic Defense Review (Стратег<strong>и</strong>ск<strong>и</strong> одбранбен преглед) . 2004.<br />
159 Влада <strong>на</strong> Републ<strong>и</strong>ка Македон<strong>и</strong>ја. 2004. Год<strong>и</strong>ш<strong>на</strong> <strong>на</strong>ц<strong>и</strong>о<strong>на</strong>л<strong>на</strong> програма за членст<strong>во</strong> <strong>на</strong> Републ<strong>и</strong>ка<br />
Македон<strong>и</strong>ја <strong>во</strong> НАТО 2004/2005 год. Т<strong>и</strong>ра<strong>на</strong>.<br />
160 Интервју со претставн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong> <strong>на</strong> Одделот за одбранбе<strong>на</strong> пол<strong>и</strong>т<strong>и</strong>ка <strong>и</strong> план<strong>и</strong>рање <strong>на</strong> НАТО, Бр<strong>и</strong>сел, 9 декемвр<strong>и</strong><br />
2005 год.<br />
161 Влада <strong>на</strong> Републ<strong>и</strong>ка Македон<strong>и</strong>ја. 2004 год. Год<strong>и</strong>ш<strong>на</strong> <strong>на</strong>ц<strong>и</strong>о<strong>на</strong>л<strong>на</strong> програма за членст<strong>во</strong> <strong>на</strong> Републ<strong>и</strong>ка<br />
Македон<strong>и</strong>ја <strong>во</strong> НАТО 2004/2005 год. Т<strong>и</strong>ра<strong>на</strong>.<br />
162 Вкупно 14 м<strong>и</strong>л<strong>и</strong>он<strong>и</strong> евра ќе б<strong>и</strong>дат <strong>и</strong>спратен<strong>и</strong> за осовременување <strong>во</strong> 2004 год<strong>и</strong><strong>на</strong> <strong>и</strong> околу 16 м<strong>и</strong>л<strong>и</strong>он<strong>и</strong> евра<br />
<strong>во</strong> 2005 год<strong>и</strong><strong>на</strong>. В<strong>и</strong>д<strong>и</strong>: Caparini, Marina. 2004 год. “Security sector reform in the Western Balkans.” Во<br />
Год<strong>и</strong>шн<strong>и</strong>кот <strong>на</strong> SIPRI 2004: Armaments, Disarmament and International Security, Оксфорд: Oxford University<br />
Press, стр. 251–282 год.<br />
163 www.nhqs.nato.int/nat/nat.htm<br />
164 Интервју со претставн<strong>и</strong>к <strong>на</strong> BA&H, Скопје, 24 март 2005 год.<br />
165 Интервју со претставн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong> <strong>на</strong> Одделот за одбранбе<strong>на</strong> пол<strong>и</strong>т<strong>и</strong>ка <strong>и</strong> план<strong>и</strong>рање <strong>на</strong> НАТО, Бр<strong>и</strong>сел, 9 декемвр<strong>и</strong><br />
2005 год.<br />
150
166 Влада <strong>на</strong> Републ<strong>и</strong>ка Македон<strong>и</strong>ја. 2004 год. Год<strong>и</strong>ш<strong>на</strong> <strong>на</strong>ц<strong>и</strong>о<strong>на</strong>л<strong>на</strong> програма за членст<strong>во</strong> <strong>на</strong> Републ<strong>и</strong>ка<br />
Македон<strong>и</strong>ја <strong>во</strong> НАТО 2004/2005 год. Т<strong>и</strong>ра<strong>на</strong>.<br />
167 Ед<strong>и</strong>н<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>те <strong>на</strong> АРМ <strong>во</strong> германск<strong>и</strong>от конт<strong>и</strong>нгент учествуваат <strong>во</strong> с<strong>и</strong>л<strong>и</strong>те за меѓу<strong>на</strong>род<strong>на</strong> безбеднос<strong>на</strong> помош<br />
<strong>во</strong> Афган<strong>и</strong>стан. Во јун<strong>и</strong> 2003 год<strong>и</strong><strong>на</strong>, етн<strong>и</strong>чк<strong>и</strong> мешан<strong>и</strong> членов<strong>и</strong> <strong>на</strong> спец<strong>и</strong>јалн<strong>и</strong>те ед<strong>и</strong>н<strong>и</strong>ц<strong>и</strong> Шкорп<strong>и</strong>он<strong>и</strong> <strong>и</strong><br />
Волц<strong>и</strong> зам<strong>и</strong><strong>на</strong>а за Ирак. В<strong>и</strong>д<strong>и</strong> Центар за југо<strong>и</strong>сточно-европск<strong>и</strong> студ<strong>и</strong><strong>и</strong>. 2004 год. Macedonia—Armed Forces,<br />
http://www.csees.net/?page=country_section&country_id=5&sec=8<br />
168 Тешката состојба <strong>на</strong> луѓето ја дост<strong>и</strong>г<strong>на</strong> кулм<strong>и</strong><strong>на</strong>ц<strong>и</strong>јата за време <strong>на</strong> <strong>во</strong>е<strong>на</strong>та <strong>и</strong>нтервенц<strong>и</strong>ја <strong>на</strong> НАТО <strong>во</strong><br />
сосед<strong>на</strong> Југослав<strong>и</strong>ја <strong>во</strong> 1999 год<strong>и</strong><strong>на</strong>.<br />
169 Инст<strong>и</strong>тут за демократ<strong>и</strong>ја, сол<strong>и</strong>дарност <strong>и</strong> граѓанско општест<strong>во</strong> <strong>на</strong> www.idsco.org.mk<br />
170 EurActiv.com. однос<strong>и</strong> ЕУ-Западен Балкан.<br />
http://www.euractiv.com/Article?tcmuri=tcm:29-129607-16&type=LinksDossier<br />
171 Наспрот<strong>и</strong> <strong>на</strong>предокот <strong>на</strong> Македон<strong>и</strong>ја <strong>во</strong> <strong>и</strong>зм<strong>и</strong><strong>на</strong>т<strong>и</strong>те чет<strong>и</strong>р<strong>и</strong> год<strong>и</strong>н<strong>и</strong>, ЕУ не утврд<strong>и</strong>ла датум за започнување<br />
<strong>на</strong> прего<strong>во</strong>р<strong>и</strong>те. В<strong>и</strong>д<strong>и</strong>: Waterfield, Bruno. 2005 год. “Macedonia Gets EU Entry Status—But No Dates.” REALITY<br />
Macedonia, 16 декемвр<strong>и</strong>.<br />
http://www.realitymacedonia.org.mk/web/news_page.asp?nid=4359<br />
172 Европска ун<strong>и</strong>ја. 2004 год. EU Action Programme for the Former Yugoslav Republic of Macedonia.<br />
173 След<strong>на</strong>та год<strong>и</strong><strong>на</strong>, Европската ком<strong>и</strong>с<strong>и</strong>ја ќе <strong>во</strong>веде нов механ<strong>и</strong>зам за ф<strong>и</strong><strong>на</strong>нс<strong>и</strong>рање <strong>на</strong>речен Инструмент за<br />
претпр<strong>и</strong>стапување (Instrument for Pre-Accession / IPA), кој ќе се пр<strong>и</strong>менува <strong>во</strong> Македон<strong>и</strong>ја без оглед дал<strong>и</strong> таа<br />
веќе е земја-канд<strong>и</strong>дат. Средствата <strong>на</strong> IPA сепак ќе <strong>на</strong>прават разл<strong>и</strong>ка меѓу двете категор<strong>и</strong><strong>и</strong> од аспект <strong>на</strong> в<strong>и</strong>дот<br />
<strong>на</strong> средствата ко<strong>и</strong> се достапн<strong>и</strong>, но <strong>и</strong> <strong>во</strong> двата случа<strong>и</strong>, учењето како да се работ<strong>и</strong> според нов<strong>и</strong>от с<strong>и</strong>стем ќе<br />
претставува дополн<strong>и</strong>телен пред<strong>и</strong>зв<strong>и</strong>к за македонск<strong>и</strong>те <strong>и</strong>нст<strong>и</strong>туц<strong>и</strong><strong>и</strong>. В<strong>и</strong>д<strong>и</strong> Angelovska, Nevena. 2005. “Balkan<br />
Crisis Report – EU Funds for Macedonia in the Balance.” Инст<strong>и</strong>тут за <strong>и</strong>звестување за <strong>во</strong>ј<strong>на</strong>та <strong>и</strong> м<strong>и</strong>рот, 1<br />
ноемвр<strong>и</strong>, http://www.iwpr.net/?p=bcr&s=f&o=257734&apc_state=henpbcr.<br />
174 Nikolovski, Zoran. 2005. “Macedonia Poised to Become Success Story for Western Balkans.” Southeast<br />
European Times, 18 апр<strong>и</strong>л, http://www.focus-fen.net/index.php?focus=analys&a=2&aid=7315&acat=3.<br />
175 В<strong>и</strong>д<strong>и</strong> Caparini, Marina. 2004. “Security sector reform in the Western Balkans.” In SIPRI Yearbook 2004:<br />
Armaments, Disarmament and International Security, Оксфорд: Oxford University Press, стр. 251-282.<br />
176 Во однос <strong>на</strong> пол<strong>и</strong>т<strong>и</strong>чк<strong>и</strong>те права <strong>и</strong>л<strong>и</strong> граѓанск<strong>и</strong>те слобод<strong>и</strong> земјата останува само делумно слобод<strong>на</strong>,<br />
http://www.freedomhouse.org/research/freeworld/2005/table2005.pdf. 107-та поз<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>ја со делумно слободен<br />
статус се однесува <strong>на</strong> слободата <strong>на</strong> печатот, http://freedomhouse.org/research/pressurvey/comparison0405.pdf.<br />
Во однос <strong>на</strong> економската слобода, 69-то место ја прав<strong>и</strong> Македон<strong>и</strong>ја „главно слобод<strong>на</strong>“,<br />
http://www.answers.com/topic/index-of-economic-freedom. Индексот за човечк<strong>и</strong>от раз<strong>во</strong>ј за Македон<strong>и</strong>ја е 60.<br />
Тоа з<strong>на</strong>ч<strong>и</strong> дека Македон<strong>и</strong>ја не е меѓу врвно разв<strong>и</strong>ен<strong>и</strong>те 50 држав<strong>и</strong>,<br />
http://hdr.undp.org/statistics/data/country_fact_sheets/cty_fs_MKD.html Исто така, според Transparency<br />
International, Македон<strong>и</strong>ја „уж<strong>и</strong>ва“ 104-то место меѓу 159 држав<strong>и</strong> ранг<strong>и</strong>ран<strong>и</strong> за <strong>и</strong>ндексот за перцепц<strong>и</strong><strong>и</strong>те за<br />
корупц<strong>и</strong>јата. Македон<strong>и</strong>ја е опкруже<strong>на</strong> со Гамб<strong>и</strong>ја <strong>и</strong> Сваз<strong>и</strong>ленд,<br />
http://ww1.transparency.org/cpi/2005/2005.10.18.cpi.en.html#cpi. Според Бертелсманов<strong>и</strong>от <strong>и</strong>ндекс за<br />
трансформац<strong>и</strong>ја земјата <strong>и</strong>ма добр<strong>и</strong> <strong>и</strong>зглед<strong>и</strong> за консол<strong>и</strong>дац<strong>и</strong>ја <strong>на</strong> пазар<strong>на</strong>та демократ<strong>и</strong>ја пр<strong>и</strong> што Македон<strong>и</strong>ја е<br />
ранг<strong>и</strong>ра<strong>на</strong> <strong>на</strong> 29 место меѓу 119 држав<strong>и</strong>, http://www.bertelsmann-transformationindex.de./fileadmin/pdf/BTI_2006_Ranking_GB.pdf.<br />
177 Нац<strong>и</strong>о<strong>на</strong>л<strong>на</strong> стратег<strong>и</strong>ја за безбедност <strong>и</strong> одбра<strong>на</strong>, Одбранбен план, Рамка <strong>на</strong> пол<strong>и</strong>т<strong>и</strong>ката, SDR, <strong>и</strong>.т.н.<br />
178 Албанск<strong>и</strong> пара<strong>во</strong>ен<strong>и</strong> ед<strong>и</strong>н<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>, формално распуштен<strong>и</strong>, б<strong>и</strong> можеле преку ноќ повторно да се форм<strong>и</strong>раат по<br />
еентуален с<strong>и</strong>г<strong>на</strong>л <strong>на</strong> албанското пол<strong>и</strong>т<strong>и</strong>чко рако<strong>во</strong>дст<strong>во</strong>. Интервју со македонск<strong>и</strong> оф<strong>и</strong>цер, Скопје, 22 март<br />
2005 год.<br />
179 Интервју со Талат Џафер<strong>и</strong>, Скопје, 25 март 2005 год.<br />
180 http://www.adriaticcharter.gov.mk/adriatictreaty.htm<br />
181 2004 год. “Rumsfeld Issued Orders to Prepare Krivolak for NATO Training Center.” REALITY Macedonia, 16<br />
октомвр<strong>и</strong>, http://www.realitymacedonia.org.mk/web/news_page.asp?nid=3766.<br />
182 Влада <strong>на</strong> Републ<strong>и</strong>ка Македон<strong>и</strong>ја. 2001 год. Закон за одбра<strong>на</strong> <strong>на</strong> Републ<strong>и</strong>ка Македон<strong>и</strong>ја. Т<strong>и</strong>ра<strong>на</strong>. (<strong>и</strong>зменет<br />
<strong>во</strong> 2003 год<strong>и</strong><strong>на</strong>).<br />
183 Од почетокот <strong>на</strong> 2004 год<strong>и</strong><strong>на</strong> Ком<strong>и</strong>тетот за одбра<strong>на</strong> <strong>и</strong> безбедност <strong>и</strong>ма експертска поддршка од двајца<br />
советн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong> <strong>на</strong> персо<strong>на</strong>лот, <strong>на</strong>д<strong>во</strong>решно ф<strong>и</strong><strong>на</strong>нс<strong>и</strong>ран<strong>и</strong> од <strong>DCAF</strong>, преку рег<strong>и</strong>о<strong>на</strong>л<strong>на</strong> програма за <strong>и</strong>зградба <strong>на</strong><br />
парламентарн<strong>и</strong>те капац<strong>и</strong>тет за Југо<strong>и</strong>сточ<strong>на</strong> Европа.<br />
184 Goreski, Vladimir <strong>и</strong> Blagoj Handziski. 2001. Democratic Civil Control of the Armed Forces in the Republic of<br />
Macedonia. Женева: <strong>DCAF</strong>.<br />
151
185 Vankovska, Biljana. 2003 год.“Democratic Control over Defence and Security: Between Principles and Reality.”<br />
Во Jan A. Trapans <strong>и</strong> Philipp H. Fluri, <strong>и</strong>зд. Defence and Security Sector Governance and Reform in South East<br />
Europe: Insights and Perspectives. Macedonia, A Self Assessment Study. Женева: <strong>DCAF</strong>, стр. 28.<br />
186 Комун<strong>и</strong>кац<strong>и</strong>ја со Б<strong>и</strong>лја<strong>на</strong> Ванковска <strong>на</strong> 5 апр<strong>и</strong>л 2006 год.<br />
187 Комун<strong>и</strong>кац<strong>и</strong>ја со В<strong>и</strong>лма Темелкова <strong>на</strong> 5 апр<strong>и</strong>л 2006 год.<br />
188 Членов<strong>и</strong>те <strong>на</strong> NCS се претседателот <strong>на</strong> парламентот, прем<strong>и</strong>ерот <strong>и</strong> м<strong>и</strong>н<strong>и</strong>стр<strong>и</strong>те за одбра<strong>на</strong>, за в<strong>на</strong>трешн<strong>и</strong><br />
работ<strong>и</strong> <strong>и</strong> за <strong>на</strong>д<strong>во</strong>решн<strong>и</strong> работ<strong>и</strong> заедно со уште тројца членов<strong>и</strong> <strong>и</strong>менуван<strong>и</strong> од претседателот. В<strong>и</strong>д<strong>и</strong>: Влада <strong>на</strong><br />
Републ<strong>и</strong>ка Македон<strong>и</strong>ја. 1991 год. Устав <strong>на</strong> Републ<strong>и</strong>ка Македон<strong>и</strong>ја. Скопје.<br />
189 Vankovska, Biljana. 2003 год.“Democratic Control over Defence and Security: Between Principles and Reality.”<br />
Во Jan A. Trapans <strong>и</strong> Philipp H. Fluri, <strong>и</strong>зд. Defence and Security Sector Governance and Reform in South East<br />
Europe: Insights and Perspectives. Macedonia, A Self Assessment Study. Женева: <strong>DCAF</strong>, стр. 36.<br />
190 Vankovska, Biljana. 2006 год. Problems and Prospects of Security Sector Reform: Conflict Prevention and/or<br />
Post-conflict reconstruction in Macedonia. http://www.boell.de/downloads/konflikt/vankovska_pt4.pdf.<br />
191 Влада <strong>на</strong> Републ<strong>и</strong>ка Македон<strong>и</strong>ја. 2001 год. Закон за одбра<strong>на</strong> <strong>на</strong> Републ<strong>и</strong>ка Македон<strong>и</strong>ја. Т<strong>и</strong>ра<strong>на</strong>, член 27.<br />
192 Vankovska, Biljana. 2003 год.“Democratic Control over Defence and Security: Between Principles and Reality.”<br />
Во Jan A. Trapans <strong>и</strong> Philipp H. Fluri, <strong>и</strong>зд. Defence and Security Sector Governance and Reform in South East<br />
Europe: Insights and Perspectives. Macedonia, A Self Assessment Study. Женева: <strong>DCAF</strong>, стр. 38-39.<br />
193 Интервју сопретставн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong> <strong>на</strong> Одделот за одбранбе<strong>на</strong> пол<strong>и</strong>т<strong>и</strong>ка <strong>и</strong> план<strong>и</strong>рање <strong>на</strong> НАТО, Бр<strong>и</strong>сел, 9 декемвр<strong>и</strong><br />
2005 год.<br />
194<br />
Интервју со Слободан Кузмановск<strong>и</strong>, Скопје, 25 март 2005 год.<br />
195<br />
Во моментот, албанската Демократска ун<strong>и</strong>ја за <strong>и</strong>нтеграц<strong>и</strong>ја (ДУИ) е коал<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>онен партнер <strong>на</strong><br />
македонск<strong>и</strong>от Соц<strong>и</strong>јалдемократск<strong>и</strong> сојуз <strong>на</strong> Македон<strong>и</strong>ја (СДСМ).<br />
196<br />
5-та Средба <strong>на</strong> <strong>DCAF</strong>-работ<strong>на</strong> група за демоб<strong>и</strong>л<strong>и</strong>зац<strong>и</strong>ја <strong>и</strong> ре<strong>и</strong>нтеграц<strong>и</strong>ја. Скопје, 23–24 март 2005 год.<br />
197<br />
Весн<strong>и</strong>кот „Арм<strong>и</strong>ск<strong>и</strong> збор“ (Word of the Army) <strong>и</strong> <strong>и</strong>лустр<strong>и</strong>раното месечно сп<strong>и</strong>сан<strong>и</strong>е „Одбра<strong>на</strong>“ (Defense).<br />
198<br />
Локалн<strong>и</strong>те весн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong> „Дневн<strong>и</strong>к“ <strong>и</strong> „Утр<strong>и</strong>нск<strong>и</strong> весн<strong>и</strong>к“, <strong>на</strong> пр<strong>и</strong>мер, <strong>и</strong>звестуваа за корупц<strong>и</strong>јата пр<strong>и</strong><br />
пр<strong>и</strong>ват<strong>и</strong>зац<strong>и</strong>јата <strong>на</strong> <strong>во</strong>ен<strong>и</strong>от <strong>и</strong>мот <strong>и</strong>л<strong>и</strong> ја кр<strong>и</strong>т<strong>и</strong>куваа Владата порад<strong>и</strong> одлуката да го ун<strong>и</strong>шт<strong>и</strong> советското<br />
оружје (како <strong>на</strong> пр. тенк T-55 <strong>и</strong> млазн<strong>и</strong>от ав<strong>и</strong>он SU-25) за да г<strong>и</strong> <strong>и</strong>сполн<strong>и</strong> барањата <strong>на</strong> НАТО. Интервју со<br />
Стојан Кузев, Скопје, 22 март 2005 год.<br />
199<br />
Ibid.<br />
200<br />
Интервју со Сашко Д<strong>и</strong>мевск<strong>и</strong>, „Утр<strong>и</strong>нск<strong>и</strong> весн<strong>и</strong>к“. Скопје, 26 март 2005 год.<br />
201<br />
Неко<strong>и</strong> експерт<strong>и</strong> сметаат дека се спроведува процес <strong>на</strong> пр<strong>и</strong>способување <strong>на</strong> арм<strong>и</strong>јата <strong>на</strong> соодветен број.<br />
В<strong>и</strong>д<strong>и</strong> Jazbec, Milan. 2005 год. Defense Reform in the Western Balkans: The Way Ahead. Женева: <strong>DCAF</strong>.<br />
202<br />
Прашалн<strong>и</strong>к до MO, Скопје, март 2005 год.<br />
203<br />
Прашалн<strong>и</strong>к до MO, Скопје, март 2005 год.<br />
204<br />
Ibid.<br />
205<br />
До крајот <strong>на</strong> 2005 год<strong>и</strong><strong>на</strong>, за ов<strong>и</strong>е цел<strong>и</strong> се план<strong>и</strong>ра да б<strong>и</strong>дат дообучен<strong>и</strong> дополн<strong>и</strong>телен број од 385 <strong>во</strong>ен<strong>и</strong><br />
л<strong>и</strong>ца. Ibid.<br />
206<br />
Пенз<strong>и</strong>ск<strong>и</strong>те <strong>на</strong>доместоц<strong>и</strong> за с<strong>и</strong>те категор<strong>и</strong><strong>и</strong> пенз<strong>и</strong>онер<strong>и</strong> се регул<strong>и</strong>ран<strong>и</strong> со Законот за пенз<strong>и</strong>ско <strong>и</strong><br />
<strong>и</strong>нвал<strong>и</strong>дско ос<strong>и</strong>гурување. В<strong>и</strong>д<strong>и</strong>: Закон за пенз<strong>и</strong>ско <strong>и</strong> <strong>и</strong>нвал<strong>и</strong>дско ос<strong>и</strong>гурување, 1993 год.<br />
207<br />
Просеч<strong>на</strong>та пенз<strong>и</strong>ја <strong>на</strong> поранешн<strong>и</strong>те <strong>во</strong>ен<strong>и</strong> л<strong>и</strong>ца <strong>и</strong>знесува околу 250 евра. Интервју со В<strong>и</strong>лма Темелковска,<br />
Скопје, 24 март 2005 год.<br />
208 Фонд за пенз<strong>и</strong>ско <strong>и</strong> <strong>и</strong>нвал<strong>и</strong>дско ос<strong>и</strong>гурување <strong>на</strong> Македон<strong>и</strong>ја, Скопје, јул<strong>и</strong> 2003 год,<br />
http://www.piom.com.mk/share/Prezentacija percent20angliska.pdf<br />
209 Прашалн<strong>и</strong>к до MO, Скопје, март 2005 год.<br />
210 5-та Средба <strong>на</strong> <strong>DCAF</strong>-Работ<strong>на</strong> група за демоб<strong>и</strong>л<strong>и</strong>зац<strong>и</strong>ја <strong>и</strong> ре<strong>и</strong>нтеграц<strong>и</strong>ја. Скопје, 23–24 март 2005 год.<br />
211 Vankovska, Biljana. 2006 год. Current perspectives on Macedonia, Heinrich-Böll-Foundation, стр. 5.<br />
212 Интервју со Талат Џафер<strong>и</strong>, Скопје, 25 март 2005 год.<br />
213 Интервју со Александар Н<strong>и</strong>коловск<strong>и</strong>, Скопје, 26 март 2005 год.<br />
214 З<strong>на</strong>ч<strong>и</strong> дека 400.000 л<strong>и</strong>ца од вкупното <strong>на</strong>селен<strong>и</strong>е се невработен<strong>и</strong>. 16.000 од н<strong>и</strong>в <strong>и</strong>маат н<strong>и</strong>верз<strong>и</strong>тетско<br />
образован<strong>и</strong>е.<br />
215 Сл<strong>и</strong>чно <strong>на</strong> хрватската SPECTRA - Separated Personnel Care and Transition Program. В<strong>и</strong>д<strong>и</strong>: следното<br />
поглавје.<br />
216 Амбасада <strong>на</strong> Норвешка <strong>во</strong> Македон<strong>и</strong>ја. 2006 год. “Norwegian Project to Re-Qualify Surplus Army Officers<br />
Opened”, 13 февруар<strong>и</strong>, http://www.norway.org.mk/projects/Project+cooperation/lepeza.htm<br />
217 Амбасада <strong>на</strong> Норвешка <strong>во</strong> Македон<strong>и</strong>ја. 2006 год. “Norwegian Project to Re-Qualify Surplus Army Officers<br />
Opened”, 13 февруар<strong>и</strong>, http://www.norway.org.mk/projects/Project+cooperation/lepeza.htm<br />
152
218 Тоа беше концепт <strong>на</strong> целос<strong>на</strong> одбра<strong>на</strong> кој предв<strong>и</strong>дуваше децентрал<strong>и</strong>зац<strong>и</strong>ја <strong>и</strong> д<strong>и</strong>сперз<strong>и</strong>рање <strong>на</strong> <strong>во</strong>ен<strong>и</strong><br />
локал<strong>и</strong>тет<strong>и</strong> н<strong>и</strong>з целата земја, каде што секој град требаше да б<strong>и</strong>де центар <strong>на</strong> отпор <strong>и</strong> секое л<strong>и</strong>це <strong>во</strong>јн<strong>и</strong>к.<br />
219 5-та Средба <strong>на</strong> <strong>DCAF</strong>-Работ<strong>на</strong> група за демоб<strong>и</strong>л<strong>и</strong>зац<strong>и</strong>ја <strong>и</strong> ре<strong>и</strong>нтеграц<strong>и</strong>ја. Скопје, 23–24 март 2005 год.<br />
220 Questionnaire to MO, Skopje, March 2005.<br />
221 Ibid.<br />
222 5-та Средба <strong>на</strong> <strong>DCAF</strong>-Работ<strong>на</strong> група за демоб<strong>и</strong>л<strong>и</strong>зац<strong>и</strong>ја <strong>и</strong> ре<strong>и</strong>нтеграц<strong>и</strong>ја. Скопје, 23–24 март 2005 год.<br />
223 Ibid.<br />
224 Ед<strong>и</strong>н<strong>и</strong>ц<strong>и</strong> за про<strong>и</strong>з<strong>во</strong>дст<strong>во</strong> <strong>на</strong> хра<strong>на</strong> <strong>на</strong> АРМ.<br />
225 BA&H го разв<strong>и</strong>ва проектот, план<strong>и</strong>ра да го опрем<strong>и</strong> пол<strong>и</strong>гонот за стрелање со с<strong>и</strong>мулатор<strong>и</strong> за обука за<br />
такт<strong>и</strong>чк<strong>и</strong>, борбен<strong>и</strong> <strong>и</strong> м<strong>и</strong>ровн<strong>и</strong> операц<strong>и</strong><strong>и</strong>. Се план<strong>и</strong>ра обнова <strong>на</strong> постојн<strong>и</strong>те <strong>и</strong> <strong>и</strong>зградба <strong>на</strong> нов<strong>и</strong> структур<strong>и</strong> за<br />
сместување <strong>на</strong> персо<strong>на</strong>лот како <strong>и</strong> зград<strong>и</strong> за адм<strong>и</strong>н<strong>и</strong>страц<strong>и</strong>јата.<br />
http://www.realitymacedonia.org.mk/web/news_page.asp?nid=3766.<br />
226 Прашалн<strong>и</strong>к до MO, Скопје, март 2005 год.<br />
227 Интервју со Талат Џафер<strong>и</strong>, Скопје, 25 март 2005 год.<br />
228 Стратег<strong>и</strong>ск<strong>и</strong> одбранбен преглед, Скопје, 2004 год.<br />
229 Доходот од успеш<strong>на</strong> продажба б<strong>и</strong> одел <strong>во</strong> буџетот <strong>на</strong> MO.<br />
230 Интервју со Александар Н<strong>и</strong>коловск<strong>и</strong>, Скопје, 26 март 2005 год.<br />
231 Стратег<strong>и</strong>ск<strong>и</strong> одбранбен преглед, Скопје, 2004 год.<br />
232 Прашалн<strong>и</strong>к до MO, Скопје, март 2005 год.<br />
233 Прашалн<strong>и</strong>к до MO, Скопје, март 2005 год.<br />
234 Ibid.<br />
235 Интервју со Вер<strong>и</strong>ца Мал<strong>и</strong>нкова, RACVIAC, 1 јун<strong>и</strong> 2005 год.<br />
236 В<strong>и</strong>д<strong>и</strong> разн<strong>и</strong> публ<strong>и</strong>кац<strong>и</strong><strong>и</strong> од проф. Д-р Б<strong>и</strong>лја<strong>на</strong> Ванковска.<br />
237 Edmunds, Timothy. 2003 год. Defense Reform in Croatia and Serbia and Montenegro. Adelphi Paper 360,<br />
Лондон: Oxford University Press за Меѓу<strong>на</strong>родн<strong>и</strong>от <strong>и</strong>нст<strong>и</strong>тут за стратег<strong>и</strong>ск<strong>и</strong> студ<strong>и</strong><strong>и</strong>, стр. 37–38.<br />
238 Stanicic, Mladen. 2004 год. “Croatia: Defense Reform, Civil-Military Relations and Euro-Atlantic Integration.”<br />
Во Gyarmati, Vesel. 2004 год. Security Sector Governance in the Western Balkans, Баден-Баден: IISS/SIPRI,<br />
стр.157.<br />
239 Интервју со Том<strong>и</strong>слав Брад<strong>и</strong>ќ, Загреб, 13 апр<strong>и</strong>л 2005.<br />
240 Vujcic, Zeljka. 2005 год. “Army under Scrutiny.” Transitions Online (28/01/2005).<br />
241 Edmunds, Timothy. 2003 год. Defense Reform in Croatia and Serbia and Montenegro. Adelphi Paper 360,<br />
Лондон: Oxford University Press за Меѓу<strong>на</strong>родн<strong>и</strong>от <strong>и</strong>нст<strong>и</strong>тут за стратег<strong>и</strong>ск<strong>и</strong> студ<strong>и</strong><strong>и</strong>, стр. 55.<br />
242 Интервју со Влатко Црвт<strong>и</strong>ла, Загреб, 13 апр<strong>и</strong>л 2005 год.<br />
243 Интервју со З<strong>во</strong>н<strong>и</strong>м<strong>и</strong>р Махеч<strong>и</strong>ќ, Загреб, 13 апр<strong>и</strong>л 2005 год.<br />
244 Кон крајот <strong>на</strong> о<strong>во</strong>ј ц<strong>и</strong>клус Хрватска се <strong>на</strong>дева дека ќе доб<strong>и</strong>е полноправно членст<strong>во</strong> <strong>во</strong> НАТО.<br />
245 Интервју со претставн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong> <strong>на</strong> Одделот за одбранбе<strong>на</strong> пол<strong>и</strong>т<strong>и</strong>ка <strong>и</strong> план<strong>и</strong>рање <strong>на</strong> НАТО, Бр<strong>и</strong>сел, 9 декемвр<strong>и</strong><br />
2005 год.<br />
246 SDR Final Document, верз<strong>и</strong>ја <strong>на</strong> англ<strong>и</strong>ск<strong>и</strong> јаз<strong>и</strong>к, 2005, стр. 4.<br />
247 Интервју со претставн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong> <strong>на</strong> Одделот за одбранбе<strong>на</strong> пол<strong>и</strong>т<strong>и</strong>ка <strong>и</strong> план<strong>и</strong>рање <strong>на</strong> НАТО, Бр<strong>и</strong>сел, 9 декемвр<strong>и</strong><br />
2005 год.<br />
248 Ibid., p. 9–10.<br />
249 Како што е држење до <strong>и</strong>дејата за хрватск<strong>и</strong> <strong>во</strong>здухопловн<strong>и</strong> с<strong>и</strong>л<strong>и</strong> <strong>и</strong>л<strong>и</strong> задржување огромн<strong>и</strong> резервн<strong>и</strong> с<strong>и</strong>л<strong>и</strong>.<br />
250 Ibid.<br />
251 Gotovina <strong>на</strong> хрватск<strong>и</strong> з<strong>на</strong>ч<strong>и</strong> „кеш“.<br />
252 Watkins, Amadeo. 2005 год. Croatia at a Crossroads: The EU-ICTY Debate. Balkans Series (05/15). Лондон:<br />
Истражувачк<strong>и</strong> центар за конфл<strong>и</strong>ктн<strong>и</strong> студ<strong>и</strong><strong>и</strong>, стр. 3.<br />
253 „Стратег<strong>и</strong>ск<strong>и</strong> одбранбен преглед“, март 2005, стр. 11–12.<br />
254 Такв<strong>и</strong>те <strong>на</strong>стан<strong>и</strong> опфаќаат разл<strong>и</strong>чн<strong>и</strong> област<strong>и</strong> <strong>на</strong> соработка, од <strong>во</strong>е<strong>на</strong> обука <strong>и</strong> доктр<strong>и</strong><strong>на</strong> <strong>и</strong>л<strong>и</strong> одбранбе<strong>на</strong><br />
пол<strong>и</strong>т<strong>и</strong>ка <strong>и</strong> план<strong>и</strong>рање до обука за англ<strong>и</strong>ск<strong>и</strong> јаз<strong>и</strong>к.<br />
255 В<strong>и</strong>д<strong>и</strong> М<strong>и</strong>с<strong>и</strong>јата <strong>на</strong> Хрватска <strong>во</strong> НАТО at http://nato.mfa.hr.<br />
256 Младен Стан<strong>и</strong>ч<strong>и</strong>ќ дур<strong>и</strong> зборува за автор<strong>и</strong>зац<strong>и</strong>ја <strong>на</strong> програмата за профес<strong>и</strong>о<strong>на</strong>лно пре<strong>на</strong>сочување преку<br />
НАТО: Економск<strong>и</strong>от совет <strong>на</strong> НАТО, како мошне важен чекор <strong>во</strong> процесот <strong>на</strong> пр<strong>и</strong>стапување, ја автор<strong>и</strong>з<strong>и</strong>ра<br />
програмата [SPECTRA]“. В<strong>и</strong>д<strong>и</strong> Stanicic, Mladen. 2004 год. “Croatia: Defense Reform, Civil-Military Relations<br />
and Euro-Atlantic Integration.” Во Vesel Gyarmati. 2004 год. Security Sector Governance in the Western Balkans,<br />
Баден-Баден: IISS/SIPRI, стр. 162.<br />
153
257 Во 2002 год, НАТО ус<strong>во</strong><strong>и</strong> сер<strong>и</strong>ја мерк<strong>и</strong> <strong>во</strong> Прага се цел да се обезбед<strong>и</strong> НАТО да е опремен со цел спектар<br />
<strong>на</strong> современ<strong>и</strong> <strong>во</strong>ен<strong>и</strong> м<strong>и</strong>с<strong>и</strong><strong>и</strong>. Новата <strong>и</strong>н<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>јат<strong>и</strong>ва за способност<strong>и</strong>те, Посветеност <strong>на</strong> способност<strong>и</strong>те од Прага,<br />
се разл<strong>и</strong>кува од с<strong>во</strong>јата претходн<strong>и</strong>чка, Ин<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>јат<strong>и</strong>ва за одбранбен<strong>и</strong> способност<strong>и</strong> <strong>во</strong> тоа што поед<strong>и</strong>нечн<strong>и</strong>те<br />
сојузн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong> сега даваат цврск<strong>и</strong> заложб<strong>и</strong> за у<strong>на</strong>предување <strong>на</strong> способност<strong>и</strong>те <strong>во</strong> повеќе од 400 посебн<strong>и</strong> област<strong>и</strong>.<br />
258 Watkins, Amadeo. 2005 год. Croatia at a Crossroads: The EU-ICTY Debate. Balkans Series (05/15). Лондон:<br />
Истражувачк<strong>и</strong> центар за конфл<strong>и</strong>ктн<strong>и</strong> студ<strong>и</strong><strong>и</strong>, стр. 3.<br />
259 Watkins, Amadeo. 2004 год. PfP Integration: Croatia and Serbia and Montenegro. Лондон: Истражувачк<strong>и</strong><br />
центар за конфл<strong>и</strong>ктн<strong>и</strong> студ<strong>и</strong><strong>и</strong>, стр. 6.<br />
260 За деталн<strong>и</strong> <strong>и</strong>нформац<strong>и</strong><strong>и</strong>, в<strong>и</strong>д<strong>и</strong> Zunec, Ozren. 2003 год. “Democratic Oversight and Control over Intelligence<br />
and Security Agencies.” Во Jan A. Trapans <strong>и</strong> Philipp H. Fluri, eds. Defence and Security Sector Governance and<br />
Reform in South East Europe: Insights and Perspectives. Croatia. A Self Assessment Study. Женева: <strong>DCAF</strong>, стр.<br />
66–92.<br />
261 Stanicic, Mladen. 2004 год. “Croatia: Defense Reform, Civil-Military Relations and Euro-Atlantic Integration.”<br />
Во Gyarmati, Vesel. 2004 год. Security Sector Governance in the Western Balkans, Баден-Баден: IISS/SIPRI, стр.<br />
157–158.<br />
262 Ibid.<br />
263 Ibid.<br />
264 Watkins, Amadeo. 2004 год. PfP Integration: Croatia and Serbia and Montenegro. Лондон: Истражувачк<strong>и</strong><br />
центар за конфл<strong>и</strong>ктн<strong>и</strong> студ<strong>и</strong><strong>и</strong>, стр. 10–11.<br />
265 Vujcic, Zeljka. 2005 год. “Army under Scrutiny.” Transitions Online (28/01/2005).<br />
266 Watkins, Amadeo. 2005 год. Croatia at a Crossroads: The EU-ICTY Debate. Balkans Series (05/15). Лондон:<br />
Истражувачк<strong>и</strong> центар за конфл<strong>и</strong>ктн<strong>и</strong> студ<strong>и</strong><strong>и</strong>, стр. 3–4.<br />
267 Ibid, стр. 6.<br />
268<br />
Ibid.<br />
269<br />
Stanicic, Mladen. 2004 год. “Croatia: Defense Reform, Civil-Military Relations and Euro-Atlantic Integration.”<br />
Во Vesel Gyarmati. 2004 год. Security Sector Governance in the Western Balkans, Баден-Баден: IISS/SIPRI, стр.<br />
159.<br />
270<br />
В<strong>и</strong>д<strong>и</strong> BTI 206 <strong>на</strong> http://www.bertelsmann-transformation-index.de. Додека Хрватска е ранг<strong>и</strong>ра<strong>на</strong> <strong>на</strong> 7-мо<br />
место, Албан<strong>и</strong>ја <strong>на</strong> 37 <strong>и</strong> Македон<strong>и</strong>ја <strong>на</strong> 29 се уште се многу <strong>на</strong>зад.<br />
271<br />
Stanicic, Mladen. 2004 год. “Croatia: Defense Reform, Civil-Military Relations and Euro-Atlantic Integration.”<br />
Во Vesel Gyarmati. 2004 год. Security Sector Governance in the Western Balkans, Баден-Баден: IISS/SIPRI, стр.<br />
161–163.<br />
272<br />
Ibid.<br />
273<br />
Интервју со З<strong>во</strong>нко Попов<strong>и</strong>ќ, 10 март 2005 год.<br />
274<br />
Проект документ <strong>на</strong> SPECTRA, Загреб, октомвр<strong>и</strong> 2002, стр. 7.<br />
275<br />
Интервју со З<strong>во</strong>нко Попов<strong>и</strong>ќ <strong>и</strong> Вјекослав Голубов<strong>и</strong>ќ, Загреб, 12 апр<strong>и</strong>л 2005 год.<br />
276<br />
11.770 <strong>во</strong>ен<strong>и</strong> <strong>и</strong> 2.862 ц<strong>и</strong>в<strong>и</strong>лн<strong>и</strong> вработен<strong>и</strong>.<br />
277<br />
Ibid.<br />
278<br />
Интервју со претставн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong> <strong>на</strong> Одделот за одбранбе<strong>на</strong> пол<strong>и</strong>т<strong>и</strong>ка <strong>и</strong> план<strong>и</strong>рање, Бр<strong>и</strong>сел, 9 декемвр<strong>и</strong> 2005 год.<br />
279<br />
Интервју со З<strong>во</strong>н<strong>и</strong>м<strong>и</strong>р Махеч<strong>и</strong>ќ, 13 апр<strong>и</strong>л 2005 год.<br />
280<br />
Интервју со Жељка Б<strong>и</strong>ланџ<strong>и</strong>ја, 13 апр<strong>и</strong>л 2005 год.<br />
281<br />
Покрај MO, тука се вклучен<strong>и</strong> <strong>и</strong> М<strong>и</strong>н<strong>и</strong>стерст<strong>во</strong>то за ветеран<strong>и</strong>те од татков<strong>и</strong>нската <strong>во</strong>ј<strong>на</strong>, М<strong>и</strong>н<strong>и</strong>стерст<strong>во</strong>то за<br />
мал<strong>и</strong> <strong>и</strong> средн<strong>и</strong> претпр<strong>и</strong>јат<strong>и</strong>ја, М<strong>и</strong>н<strong>и</strong>стерст<strong>во</strong>то за ф<strong>и</strong><strong>на</strong>нс<strong>и</strong><strong>и</strong>, М<strong>и</strong>н<strong>и</strong>стерст<strong>во</strong>то за образован<strong>и</strong>е,<br />
М<strong>и</strong>н<strong>и</strong>стерст<strong>во</strong>то за економ<strong>и</strong>ја, како <strong>и</strong> хрватското Б<strong>и</strong>ро за вработување.<br />
282<br />
Проект документ <strong>на</strong> SPECTRA, Загреб, октомвр<strong>и</strong> 2002, стр. 18–19.<br />
283 Ibid., стр. 20.<br />
284 Здружен<strong>и</strong>е <strong>на</strong> бран<strong>и</strong>тел<strong>и</strong>те добро<strong>во</strong>лц<strong>и</strong> од хрватската татков<strong>и</strong>нска <strong>во</strong>ј<strong>на</strong> (UHBDDR).<br />
285 Интервју со З<strong>во</strong>нко Попов<strong>и</strong>ќ <strong>и</strong> Вјекослав Голубов<strong>и</strong>ќ, 12 апр<strong>и</strong>л 2005 год.<br />
286 Ibid.<br />
287 В<strong>и</strong>д<strong>и</strong> Heinemann-Grüder, Andreas and Tobias Pietz. 2003 год. Turning Soldiers into a Workforce.<br />
Demobilization and Reintegration in Post-Dayton Bosnia and Herzegovina. Brief 27. Бон: BICC.<br />
288 Интервју со Иван Цеко <strong>и</strong> Сунчан<strong>и</strong>ца Скупњак-Кап<strong>и</strong>ќ, 12 апр<strong>и</strong>л 2005 год.<br />
289 Истражување <strong>на</strong> пазарот <strong>на</strong> труд <strong>во</strong> област<strong>и</strong>те од посеб<strong>на</strong> гр<strong>и</strong>жа <strong>на</strong> државата, 2004 год.<br />
290 Интервју со З<strong>во</strong>нко Попов<strong>и</strong>ќ <strong>и</strong> Вјекослав Голубов<strong>и</strong>ќ, 12 апр<strong>и</strong>л 2005 год.<br />
291 Ibid.<br />
292 Информац<strong>и</strong><strong>и</strong> за програмата SPECTRA, ноемвр<strong>и</strong> 2004 год.<br />
154
293 Интервју со претставн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong> <strong>на</strong> SPECTRA <strong>и</strong> <strong>на</strong> IOM <strong>во</strong> Ос<strong>и</strong>ек, 14 апр<strong>и</strong>л 2005 год.<br />
294 IOM RASDP Summary Leaflet, март 2005 год.<br />
295 Ibid.<br />
296 Интервју со Иван Цеко <strong>и</strong> Сунчан<strong>и</strong>ца Скупњак-Кап<strong>и</strong>ќ, 12 апр<strong>и</strong>л 2005 год.<br />
297 Проект документ <strong>на</strong> SPECTRA, Загреб, октомвр<strong>и</strong> 2002, стр. 6.<br />
298 “Socio-Economic Analysis of Separated Ministry of Defense Personnel”, септемвр<strong>и</strong> 2004.<br />
299 Ibid., стр. 8f.<br />
300 Проект документ <strong>на</strong> SPECTRA, Загреб, октомвр<strong>и</strong> 2002, стр. 23.<br />
301 Интервју со З<strong>во</strong>нко Попов<strong>и</strong>ќ <strong>и</strong> Вјекослав Голубов<strong>и</strong>ќ, 12 апр<strong>и</strong>л 2005 год.<br />
302 Интервју со претставн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong> <strong>на</strong> SPECTRA <strong>и</strong> <strong>на</strong> IOM <strong>во</strong> Ос<strong>и</strong>ек, 14 апр<strong>и</strong>л 2005 год.<br />
303<br />
В<strong>и</strong>д<strong>и</strong> Табела 2 <strong>во</strong> Анексот.<br />
304<br />
Како што може да се в<strong>и</strong>д<strong>и</strong> <strong>во</strong> разл<strong>и</strong>чн<strong>и</strong>те табел<strong>и</strong> <strong>во</strong> Анексот ко<strong>и</strong> се обезбеден<strong>и</strong> од MO.<br />
305<br />
На тоа прашање немаше одго<strong>во</strong>р <strong>на</strong> средбата <strong>на</strong> Работ<strong>на</strong>та група <strong>на</strong> НАТО за конверз<strong>и</strong>ја <strong>на</strong> одбра<strong>на</strong>та со<br />
претставн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong> <strong>на</strong> хрватското МО, МНР, Фондот за пр<strong>и</strong>ват<strong>и</strong>зац<strong>и</strong>ја <strong>и</strong> <strong>на</strong> програмата SPECTRA <strong>во</strong> Загреб, 7<br />
март 2005 год.<br />
306<br />
В<strong>и</strong>д<strong>и</strong> Табела 5 <strong>во</strong> Анексот.<br />
307<br />
Ibid.<br />
308<br />
Нац<strong>и</strong>о<strong>на</strong>л<strong>на</strong> год<strong>и</strong>ш<strong>на</strong> програма (NAP) за трет<strong>и</strong>от ц<strong>и</strong>клус <strong>на</strong> Акц<strong>и</strong>ск<strong>и</strong>от план за членст<strong>во</strong>, септемвр<strong>и</strong> 2004<br />
год, стр. 91–92.<br />
309 Интервју со Влатко Црвт<strong>и</strong>ла, Загреб, 13 апр<strong>и</strong>л 2005 год.<br />
310 Интервју со претставн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong> <strong>на</strong> Одделот за одбранбе<strong>на</strong> пол<strong>и</strong>т<strong>и</strong>ка <strong>и</strong> план<strong>и</strong>рање, Бр<strong>и</strong>сел, 9 декемвр<strong>и</strong> 2005 год.<br />
311 SDR, Загреб, март 2005, стр. 39–40.<br />
312 В<strong>и</strong>д<strong>и</strong> Табел<strong>и</strong> 6–8 <strong>во</strong> Анексот. Повторно, о<strong>во</strong>ј број е <strong>во</strong> спрот<strong>и</strong>вност со Табелата 3 каде е пр<strong>и</strong>кажано дека<br />
меѓу 2001 <strong>и</strong> 2005 год<strong>и</strong><strong>на</strong> е <strong>и</strong>звршен трансфер <strong>на</strong> 100 локал<strong>и</strong>тет<strong>и</strong>.<br />
313 В<strong>и</strong>д<strong>и</strong> Табела 1 <strong>во</strong> Анексот. Ова е <strong>во</strong> спрот<strong>и</strong>вност со NAP од октомвр<strong>и</strong> 2004 год<strong>и</strong><strong>на</strong> каде што беше<br />
<strong>на</strong>ведено дека треба да се задржат 256 објект<strong>и</strong>. Од друга стра<strong>на</strong>, <strong>во</strong> NAP се <strong>на</strong>ведува <strong>и</strong> бројот од 1992 (657<br />
локал<strong>и</strong>тет<strong>и</strong>) ко<strong>и</strong> <strong>во</strong> моментот треба да се продадат—<strong>и</strong>ако до 2004 год<strong>и</strong><strong>на</strong> веќе врз стот<strong>и</strong>ц<strong>и</strong> од н<strong>и</strong>в беше<br />
<strong>и</strong>звршен трансфер. NAP, стр. 91–92.<br />
314 Според хрватск<strong>и</strong> <strong>и</strong>з<strong>во</strong>р<strong>и</strong>, вредноста <strong>на</strong> потенц<strong>и</strong>јалн<strong>и</strong>те прекумерн<strong>и</strong> објект<strong>и</strong> се проценува <strong>на</strong> околу 3,5<br />
м<strong>и</strong>л<strong>и</strong>јард<strong>и</strong> кун<strong>и</strong>, односно околу 473 м<strong>и</strong>л<strong>и</strong>он<strong>и</strong> евра, додека одржувањето <strong>на</strong> локал<strong>и</strong>тет<strong>и</strong>те ја зголемува сумата<br />
<strong>на</strong> 4 м<strong>и</strong>л<strong>и</strong>он<strong>и</strong> кун<strong>и</strong> <strong>и</strong>л<strong>и</strong> 540.000 евра.<br />
315 “Base Conversion. Official Remarks.” Оф<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>јален одго<strong>во</strong>р <strong>на</strong> хрватск<strong>и</strong>от амбасадор <strong>на</strong> експертск<strong>и</strong>от т<strong>и</strong>м <strong>на</strong><br />
НАТО <strong>во</strong> однос <strong>на</strong> конверз<strong>и</strong>јата <strong>на</strong> баз<strong>и</strong>те <strong>во</strong> Хрватска <strong>во</strong> октомвр<strong>и</strong> 2005 год<strong>и</strong><strong>на</strong>.<br />
316 Немаше спрот<strong>и</strong>вставување <strong>на</strong> тоа <strong>на</strong> средбата <strong>на</strong> Работ<strong>на</strong>та група <strong>на</strong> НАТО за конверз<strong>и</strong>ја <strong>на</strong> одбра<strong>на</strong>та со<br />
претставн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong> <strong>на</strong> хрватското МО, МНР, Фондот за пр<strong>и</strong>ват<strong>и</strong>зац<strong>и</strong>ја <strong>и</strong> <strong>на</strong> програмата SPECTRA <strong>во</strong> Загреб, 7<br />
март 2005 год.<br />
317 В<strong>и</strong>д<strong>и</strong> Табел<strong>и</strong> 6–8 <strong>во</strong> Анексот.<br />
318 Ibid.<br />
319 Интервју со Иван Ковачев, Загреб, 7 март 2005 год.<br />
320 PowerPoint презентац<strong>и</strong>ја <strong>на</strong> МО, Загреб, 7 март 2005 год, доставе<strong>на</strong> до автор<strong>и</strong>те <strong>во</strong> електронска форма.<br />
321 В<strong>и</strong>д<strong>и</strong> Табела 1 <strong>во</strong> Анексот.<br />
322 PowerPoint презентац<strong>и</strong>ја <strong>на</strong> МО, Загреб, 7 март 2005 год, доставе<strong>на</strong> до автор<strong>и</strong>те <strong>во</strong> електронска форма.<br />
323 В<strong>и</strong>д<strong>и</strong> Табела 3 <strong>во</strong> Анексот.<br />
324 Интервју со Бранко Хрг, Кр<strong>и</strong>жевц<strong>и</strong>, 8 март 2005 год.<br />
325 Средба <strong>на</strong> Работ<strong>на</strong>та група <strong>на</strong> НАТО за конверз<strong>и</strong>ја <strong>на</strong> одбра<strong>на</strong>та со претставн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong> <strong>на</strong> хрватското МО, МНР,<br />
Фондот за пр<strong>и</strong>ват<strong>и</strong>зац<strong>и</strong>ја <strong>и</strong> <strong>на</strong> програмата SPECTRA <strong>во</strong> Загреб, 7 март 2005 год.<br />
326 В<strong>и</strong>д<strong>и</strong> Paes, Wolf-Christian, Tobias Pietz, Hans Risser. 2004 год. Small Arms Survey for BiH. Сарае<strong>во</strong>: UNDP<br />
“Base Conversion. Official Remarks.” Оф<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>јален одго<strong>во</strong>р <strong>на</strong> хрватск<strong>и</strong>от амбасадор <strong>на</strong> експертск<strong>и</strong>от т<strong>и</strong>м <strong>на</strong><br />
НАТО <strong>во</strong> однос <strong>на</strong> конверз<strong>и</strong>јата <strong>на</strong> баз<strong>и</strong>те <strong>во</strong> Хрватска <strong>во</strong> октомвр<strong>и</strong> 2005 год<strong>и</strong><strong>на</strong>.<br />
328 PowerPoint презентац<strong>и</strong>ја <strong>на</strong> МО, Загреб, 7 март 2005 год.<br />
329 В<strong>и</strong>д<strong>и</strong> Табел<strong>и</strong> 6–8 <strong>во</strong> Анексот.<br />
330 Stanicic, Mladen. 2004 год. “Croatia: Defense Reform, Civil-Military Relations and Euro-Atlantic Integration.”<br />
Во Vesel Gyarmati. 2004 год. Security Sector Governance in the Western Balkans, Баден-Баден: IISS/SIPRI, стр.<br />
161.<br />
331 Презентац<strong>и</strong>ја <strong>на</strong> SPECTRA <strong>во</strong> BICC, Бон, декемвр<strong>и</strong> 2005 год.<br />
155
332 И тр<strong>и</strong>те држав<strong>и</strong> за ко<strong>и</strong> станува збор г<strong>и</strong> делат он<strong>и</strong>е со друг<strong>и</strong>те балканск<strong>и</strong> земј<strong>и</strong> како што се Срб<strong>и</strong>ја <strong>и</strong> Цр<strong>на</strong><br />
Гора <strong>и</strong>л<strong>и</strong> Бос<strong>на</strong> <strong>и</strong> Херцегов<strong>и</strong><strong>на</strong>. В<strong>и</strong>д<strong>и</strong> Pietz, Tobias <strong>и</strong> Marc Remillard. 2005 год. Demobilizing and Retraining for<br />
the Future. The Armed Forces in Serbia and Montenegro. Brief 31. Бон: BICC; В<strong>и</strong>д<strong>и</strong> <strong>и</strong> Heinemann-Grüder,<br />
Andreas <strong>и</strong> Tobias Pietz. 2003 год. Turning Soldiers into a Workforce. Demobilization and Reintegration in Post-<br />
Dayton Bosnia and Herzegovina. Brief 27. Бон: BICC.<br />
333 Вое<strong>на</strong> академ<strong>и</strong>ја<br />
334 Друг<strong>и</strong>те: Хрват<strong>и</strong>, Бугар<strong>и</strong>, Косовар<strong>и</strong>, Грц<strong>и</strong> <strong>и</strong> Унгарц<strong>и</strong> се <strong>и</strong>склуч<strong>и</strong>телно огран<strong>и</strong>чен<strong>и</strong> <strong>во</strong> број.<br />
335 Бројот <strong>на</strong> поед<strong>и</strong>нц<strong>и</strong>те може да се смен<strong>и</strong> со проме<strong>на</strong>та <strong>на</strong> Законот за <strong>и</strong>зменување <strong>на</strong> Законот за <strong>во</strong>е<strong>на</strong><br />
служба, ус<strong>во</strong>ен <strong>во</strong> декемвр<strong>и</strong> 2005 год<strong>и</strong><strong>на</strong>. О<strong>во</strong>ј број не го вклучува план<strong>и</strong>ран<strong>и</strong>от број оф<strong>и</strong>цер<strong>и</strong> за пр<strong>и</strong>стап од<br />
етн<strong>и</strong>чк<strong>и</strong>те заедн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong> за 2006 <strong>и</strong> 2007 год<strong>и</strong><strong>на</strong>, кој <strong>и</strong>знесува 113. Табелата ќе б<strong>и</strong>де ажур<strong>и</strong>ра<strong>на</strong> по селекц<strong>и</strong>јата <strong>на</strong><br />
поед<strong>и</strong>нц<strong>и</strong>те ко<strong>и</strong> ќе б<strong>и</strong>дат пенз<strong>и</strong>он<strong>и</strong>ран<strong>и</strong> <strong>и</strong> вклучен<strong>и</strong> <strong>во</strong> заврш<strong>на</strong>та верз<strong>и</strong>ја <strong>на</strong> проектот.<br />
336 Хрватск<strong>и</strong> оружен<strong>и</strong> с<strong>и</strong>л<strong>и</strong><br />
156