Реформа и конверзија на одбраната во Албанија ... - DCAF
10.08.2013 • Views
Share Embed Flag

Реформа и конверзија на одбраната во Албанија ... - DCAF

Реформа и конверзија на одбраната во Албанија ... - DCAF

Реформа и конверзија на одбраната во Албанија ... - DCAF

SHOW MORE
SHOW LESS
ePAPER READ
DOWNLOAD ePAPER
dcaf.ch

You also want an ePaper? Increase the reach of your titles

YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.

START NOW

<strong>Реформа</strong> <strong>и</strong> конверз<strong>и</strong>ја <strong>на</strong> одбра<strong>на</strong>та<br />

<strong>во</strong><br />

Албан<strong>и</strong>ја, Македон<strong>и</strong>ја<br />

<strong>и</strong> Хрватска<br />

Тоб<strong>и</strong>ас П<strong>и</strong>ц<br />

со Марк Рем<strong>и</strong>лард<br />

Пре<strong>во</strong>дот <strong>на</strong> оваа студ<strong>и</strong>ја <strong>на</strong> македонск<strong>и</strong> јаз<strong>и</strong>к беше о<strong>во</strong>зможен благодарен<strong>и</strong>е <strong>на</strong> сесрд<strong>на</strong>та<br />

ф<strong>и</strong><strong>на</strong>нс<strong>и</strong>ска поддршка <strong>на</strong> Владата <strong>на</strong> Кралст<strong>во</strong>то Норвешка<br />

1

СПИСОК НА АКРОНИМИ И КРАТЕНКИ.......................................................................................................... 3<br />

ИЗВРШНО РЕЗИМЕ ................................................................................ ERROR! BOOKMARK NOT DEFINED.<br />

БЛАГОДАРНОСТ...................................................................................................................................................... 7<br />

1. ВОВЕД.................................................................................................................................................................... 11<br />

2. АЛБАНИЈА ........................................................................................................................................................... 17<br />

РЕФОРМА НА ОДБРАНАТА ........................................................................................................................................ 17<br />

КОНВЕРЗИЈА НА ОДБРАНАТА.................................................................................................................................... 30<br />

ЗАКЛУЧОЦИ.............................................................................................................................................................. 43<br />

3. МАКЕДОНИЈА .................................................................................................................................................... 47<br />

РЕФОРМА НА ОДБРАНАТА ........................................................................................................................................ 47<br />

КОНВЕРЗИЈА НА ОДБРАНАТА.................................................................................................................................... 63<br />

ЗАКЛУЧОЦИ.............................................................................................................................................................. 74<br />

4. ХРВАТСКА ........................................................................................................................................................... 78<br />

РЕФОРМА НА ОДБРАНАТА ........................................................................................................................................ 78<br />

КОНВЕРЗИЈА НА ОДБРАНАТА.................................................................................................................................... 86<br />

ЗАКЛУЧОЦИ............................................................................................................................................................ 104<br />

6. РЕФЕРЕНЦИ......................................................................................... ERROR! BOOKMARK NOT DEFINED.<br />

7. СПИСОК НА ИНТЕРВЈУИРАНИ ЛИЦА..................................................................................................... 113<br />

8. АНЕКС ................................................................................................................................................................. 119<br />

За авторот<br />

Тоб<strong>и</strong>ас П<strong>и</strong>ц<br />

Истражувач, Меѓу<strong>на</strong>роден центар за конверз<strong>и</strong>ја <strong>во</strong> Бон (BICC), Герман<strong>и</strong>ја<br />

Одго<strong>во</strong>рен <strong>во</strong> <strong>DCAF</strong>:<br />

Марк Рем<strong>и</strong>лард, програм ме<strong>на</strong>џер за демоб<strong>и</strong>л<strong>и</strong>зац<strong>и</strong>ја <strong>и</strong> профес<strong>и</strong>о<strong>на</strong>лно пре<strong>на</strong>сочување<br />

Уредн<strong>и</strong>к:<br />

Елван Иш<strong>и</strong>козлу<br />

Кор<strong>и</strong>ца:<br />

Фотограф<strong>и</strong><strong>и</strong> <strong>на</strong> НАТО<br />

Македонск<strong>и</strong> <strong>во</strong>јн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong> патрол<strong>и</strong>раат <strong>на</strong> гран<strong>и</strong>цата со Косо<strong>во</strong>.<br />

2

Хедер<br />

Рез<strong>и</strong>ме<br />

Вовед<br />

Албан<strong>и</strong>ја<br />

Македон<strong>и</strong>ја<br />

Хрватска<br />

Заклучоц<strong>и</strong><br />

Интервју<strong>и</strong>ран<strong>и</strong> л<strong>и</strong>ца<br />

Анекс<br />

Футнот<strong>и</strong><br />

3

Сп<strong>и</strong>сок <strong>на</strong> акрон<strong>и</strong>м<strong>и</strong> <strong>и</strong> кратенк<strong>и</strong><br />

AAA Албанска атлантска асоц<strong>и</strong>јац<strong>и</strong>ја / Albanian Atlantic Association<br />

AAF Албанск<strong>и</strong> оружен<strong>и</strong> с<strong>и</strong>л<strong>и</strong> / Albanian Armed Forces<br />

ANP Год<strong>и</strong>ш<strong>на</strong> <strong>на</strong>ц<strong>и</strong>о<strong>на</strong>л<strong>на</strong> програма / Annual National Program<br />

АРМ Оружен<strong>и</strong> с<strong>и</strong>л<strong>и</strong> <strong>на</strong> Македон<strong>и</strong>ја<br />

BA&H Booz, Allen and Hamilton<br />

CAF Хрватск<strong>и</strong> оружен<strong>и</strong> с<strong>и</strong>л<strong>и</strong> / Croatian Armed Forces<br />

CARDS Помош за заедн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>те за реконструкц<strong>и</strong>ја, раз<strong>во</strong>ј <strong>и</strong><br />

COSS<br />

стаб<strong>и</strong>л<strong>и</strong>зац<strong>и</strong>ја / Community Assistance for Reconstruction,<br />

Development and Stabilization<br />

Совет за <strong>на</strong>дзор <strong>на</strong> безбедносн<strong>и</strong>те служб<strong>и</strong> /Council for Oversight<br />

of the Security Services<br />

DP Демократска парт<strong>и</strong>ја <strong>на</strong> Албан<strong>и</strong>ја / Democratic Party of Albania<br />

ДПА Демократска парт<strong>и</strong>ја <strong>на</strong> Албанц<strong>и</strong>те<br />

ДУИ Демократска ун<strong>и</strong>ја за <strong>и</strong>нтеграц<strong>и</strong>ја<br />

EAPC Совет за евроатлантско партнерст<strong>во</strong> / Euro-Atlantic Partnership<br />

Council<br />

EPD Д<strong>и</strong>рекц<strong>и</strong>ја за економ<strong>и</strong>ја <strong>и</strong> пр<strong>и</strong>ват<strong>и</strong>зац<strong>и</strong>ја / Economy and<br />

Privatization Directorate<br />

ESDP Европска безбеднос<strong>на</strong> <strong>и</strong> одбранбе<strong>на</strong> пол<strong>и</strong>т<strong>и</strong>ка / European<br />

Security and Defense Policy<br />

ЕУ Европска ун<strong>и</strong>ја<br />

ICTY Меѓу<strong>на</strong>роден тр<strong>и</strong>бу<strong>на</strong>л за злосторства <strong>во</strong> поранеш<strong>на</strong><br />

Југослав<strong>и</strong>ја / International Crime Tribunal for the Former<br />

Yugoslavia<br />

IOM Меѓу<strong>на</strong>род<strong>на</strong> орган<strong>и</strong>зац<strong>и</strong>ја за м<strong>и</strong>грац<strong>и</strong>ја / International<br />

ЈНА<br />

Organization for Migration<br />

Арм<strong>и</strong>ја <strong>на</strong> Сојуз<strong>на</strong> Републ<strong>и</strong>ка Југослав<strong>и</strong>ја<br />

JNSC Заедн<strong>и</strong>чк<strong>и</strong> ком<strong>и</strong>тет за <strong>на</strong>ц<strong>и</strong>о<strong>на</strong>л<strong>на</strong> безбедност / Joint National<br />

Security Committee<br />

LEPEZA (spectra) Македонск<strong>и</strong> проект за профес<strong>и</strong>о<strong>на</strong>лно пре<strong>на</strong>сочување<br />

4

LTDP Долгорочен план за раз<strong>во</strong>ј / Long Term Development Plan<br />

MAP Акц<strong>и</strong>ск<strong>и</strong> план за членст<strong>во</strong> / Membership Action Plan<br />

MAPE Повеќе<strong>на</strong>ц<strong>и</strong>о<strong>на</strong>лн<strong>и</strong> советодавн<strong>и</strong> пол<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>ск<strong>и</strong> с<strong>и</strong>л<strong>и</strong> / Multinational<br />

Advisory Police Force<br />

MOPO М<strong>и</strong>н<strong>и</strong>стерст<strong>во</strong> за јавен поредок / Ministry of Public Order<br />

MPRI Military Professional Resources Inc.<br />

NACC Северноатлантск<strong>и</strong><br />

Cooperation Council<br />

совет за соработка / North Atlantic<br />

NAMRA Нац<strong>и</strong>о<strong>на</strong>лно здружен<strong>и</strong>е <strong>на</strong> резервн<strong>и</strong>те <strong>во</strong>ен<strong>и</strong> л<strong>и</strong>ца / National<br />

Association of the Military in Reserve<br />

NCO Подоф<strong>и</strong>цер / Non-commissioned Officer<br />

NDC Нац<strong>и</strong>о<strong>на</strong>лен центар за дем<strong>и</strong>л<strong>и</strong>тар<strong>и</strong>зац<strong>и</strong>ја / National<br />

ОНА / NLA<br />

Demilitarization Center<br />

Ослобод<strong>и</strong>тел<strong>на</strong> <strong>на</strong>род<strong>на</strong> арм<strong>и</strong>ја / National Liberation Army<br />

PARP Процес <strong>на</strong> план<strong>и</strong>рање <strong>и</strong> рев<strong>и</strong>з<strong>и</strong>ја / Planning and Review Process<br />

PCC Прашка заложба за способност<strong>и</strong> / Prague Capabilities<br />

ПДП<br />

Commitment<br />

Парт<strong>и</strong>ја за демократск<strong>и</strong> проспер<strong>и</strong>тет / Party for Democratic<br />

Prosperity<br />

PG Цел<strong>и</strong> <strong>на</strong> партнерст<strong>во</strong>то / Partnership Goals<br />

PMC Пр<strong>и</strong>ват<strong>на</strong> <strong>во</strong>е<strong>на</strong> компан<strong>и</strong>ја / Private Military Company<br />

RASDP Помош за ре<strong>и</strong>нтеграц<strong>и</strong>ја за отпуштен<strong>и</strong>от персо<strong>на</strong>л од<br />

SAA<br />

одбра<strong>на</strong>та / Reintegration Assistance for Separated Defense<br />

Personnel<br />

Дого<strong>во</strong>р<strong>и</strong> за стаб<strong>и</strong>л<strong>и</strong>зац<strong>и</strong>ја <strong>и</strong> асоц<strong>и</strong>јац<strong>и</strong>ја / Stabilization and<br />

Association Agreements<br />

SAIC Меѓу<strong>на</strong>род<strong>на</strong> корпорац<strong>и</strong>ја за пр<strong>и</strong>ме<strong>на</strong> <strong>на</strong> <strong>на</strong>уката / Science<br />

Applications International Corporation<br />

SAP Процес <strong>на</strong> стаб<strong>и</strong>л<strong>и</strong>зац<strong>и</strong>ја <strong>и</strong> асоц<strong>и</strong>јац<strong>и</strong>ја / Stabilization and<br />

Association Process<br />

SDR Стратег<strong>и</strong>ск<strong>и</strong> одбранбен преглед / Strategic Defense Review<br />

СДСМ Соц<strong>и</strong>јалдемократск<strong>и</strong> сојуз <strong>на</strong> Македон<strong>и</strong>ја<br />

5

SP Соц<strong>и</strong>јал<strong>и</strong>ст<strong>и</strong>чка парт<strong>и</strong>ја <strong>на</strong> Албан<strong>и</strong>ја<br />

SP Пакт за стаб<strong>и</strong>лност за Југо<strong>и</strong>сточ<strong>на</strong> Европа / Stability Pact for<br />

South- Eastern Europe<br />

SPECTRA Програма за гр<strong>и</strong>жа <strong>и</strong> транз<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>ја <strong>на</strong> отпуштен персо<strong>на</strong>л /<br />

Separated Personnel Care and Transition Program<br />

TDF С<strong>и</strong>л<strong>и</strong> за тер<strong>и</strong>тор<strong>и</strong>јал<strong>на</strong> одбра<strong>на</strong> / Territorial Defense Forces<br />

TRADOC Команда за обука <strong>и</strong> доктр<strong>и</strong><strong>на</strong> / Training and Doctrine Command<br />

UNEP Програма за ж<strong>и</strong><strong>во</strong>т<strong>на</strong> сред<strong>и</strong><strong>на</strong> <strong>на</strong> Обед<strong>и</strong>нет<strong>и</strong>те <strong>на</strong>ц<strong>и</strong><strong>и</strong> / United<br />

Nations Environment Program<br />

ЗЕУ Западноевропска ун<strong>и</strong>ја / Western European Union<br />

Женевск<strong>и</strong>от Центар за демократска контрола <strong>на</strong> оружен<strong>и</strong>те с<strong>и</strong>л<strong>и</strong> (Centre for the Democratic Control of<br />

Armed Forces / <strong>DCAF</strong>) е основан <strong>во</strong> октомвр<strong>и</strong> 2000 год<strong>и</strong><strong>на</strong> <strong>на</strong> <strong>и</strong>н<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>јат<strong>и</strong>ва <strong>на</strong> швајцарската влада. Центарот г<strong>и</strong><br />

охрабрува <strong>и</strong> поддржува држав<strong>и</strong>те <strong>и</strong> недржавн<strong>и</strong>те влад<strong>и</strong>н<strong>и</strong> <strong>и</strong>нст<strong>и</strong>туц<strong>и</strong><strong>и</strong> <strong>во</strong> н<strong>и</strong>вн<strong>и</strong>те <strong>на</strong>пор<strong>и</strong> за зајакнување <strong>на</strong><br />

демократската <strong>и</strong> <strong>на</strong> ц<strong>и</strong>в<strong>и</strong>л<strong>на</strong>та контрола <strong>на</strong> оружен<strong>и</strong>те <strong>и</strong> <strong>на</strong> безбедносн<strong>и</strong>те с<strong>и</strong>л<strong>и</strong> <strong>и</strong> ја промов<strong>и</strong>ра меѓу<strong>на</strong>род<strong>на</strong>та<br />

соработка <strong>на</strong> ова поле, прв<strong>и</strong>чно целејќ<strong>и</strong> кон евроатлантск<strong>и</strong>те рег<strong>и</strong>он<strong>и</strong>. За спроведување <strong>на</strong> ов<strong>и</strong>е цел<strong>и</strong> Центарот:<br />

• соб<strong>и</strong>ра <strong>и</strong>нформац<strong>и</strong><strong>и</strong>, спроведува <strong>и</strong>стражувања <strong>и</strong> се ангаж<strong>и</strong>ра <strong>во</strong> мрежн<strong>и</strong> акт<strong>и</strong>вност<strong>и</strong> за да г<strong>и</strong> <strong>и</strong>дент<strong>и</strong>ф<strong>и</strong>кува<br />

проблем<strong>и</strong>те, да г<strong>и</strong> утврд<strong>и</strong> <strong>на</strong>учен<strong>и</strong>те лекц<strong>и</strong><strong>и</strong> <strong>и</strong> да г<strong>и</strong> предлож<strong>и</strong> <strong>на</strong>јдобр<strong>и</strong>те практ<strong>и</strong>к<strong>и</strong> <strong>во</strong> сферата <strong>на</strong><br />

демократската контрола <strong>на</strong> оружен<strong>и</strong>те с<strong>и</strong>л<strong>и</strong> <strong>и</strong> однос<strong>и</strong>те меѓу <strong>во</strong>ен<strong>и</strong>от <strong>и</strong> ц<strong>и</strong>в<strong>и</strong>лн<strong>и</strong>от сектор;<br />

• <strong>и</strong>м ја нуд<strong>и</strong> с<strong>во</strong>јата експерт<strong>и</strong>за <strong>и</strong> поддршка <strong>на</strong> с<strong>и</strong>те за<strong>и</strong>нтерес<strong>и</strong>ран<strong>и</strong> стран<strong>и</strong>, особено <strong>на</strong> влад<strong>и</strong>те, парламент<strong>и</strong>те,<br />

<strong>во</strong>ен<strong>и</strong>те власт<strong>и</strong>, меѓу<strong>на</strong>родн<strong>и</strong>те орган<strong>и</strong>зац<strong>и</strong><strong>и</strong>, невлад<strong>и</strong>н<strong>и</strong>те орган<strong>и</strong>зац<strong>и</strong><strong>и</strong>, академск<strong>и</strong>те кругов<strong>и</strong>.<br />

Geneva Centre for the Democratic Control of Armed Forces (<strong>DCAF</strong>)<br />

Rue de Chantepoulet 11<br />

P. O. Box 1360<br />

CH-1211 Geneva 1, Switzerland<br />

Tel: +41 (0)22 741 77 00<br />

Fax: +41 (0)22 741 77 05<br />

E-mail: info@dcaf.ch<br />

URL: www.dcaf.ch<br />

6

Благодарност<br />

Автор<strong>и</strong>те б<strong>и</strong> сакале да <strong>и</strong>м <strong>и</strong>скажат благодарност <strong>на</strong> с<strong>во</strong><strong>и</strong>те колег<strong>и</strong> <strong>во</strong> BICC за н<strong>и</strong>в<strong>на</strong>та<br />

поддршка, а особено <strong>на</strong> Андреас Хајнеман-Гр<strong>и</strong>дер за негов<strong>и</strong>от постојан <strong>и</strong> з<strong>на</strong>ч<strong>и</strong>телен<br />

пр<strong>и</strong>донес за оваа студ<strong>и</strong>ја; Елван Иш<strong>и</strong>козлу за нејз<strong>и</strong>ното уредување <strong>и</strong> лектор<strong>и</strong>рање; М<strong>и</strong>хаел<br />

Брзоска за давање кор<strong>и</strong>сн<strong>и</strong> коментар<strong>и</strong>; <strong>и</strong> Свенја Бендс <strong>и</strong> Каска Морахт за граф<strong>и</strong>чкото<br />

обл<strong>и</strong>кување <strong>и</strong> објавување <strong>на</strong> оваа студ<strong>и</strong>ја.<br />

Во <strong>на</strong>шата партнерска орган<strong>и</strong>зац<strong>и</strong>ја за оваа студ<strong>и</strong>ја—женевск<strong>и</strong>от Центар за демократска<br />

контрола <strong>на</strong> оружен<strong>и</strong>те с<strong>и</strong>л<strong>и</strong> (<strong>DCAF</strong>)—автор<strong>и</strong>те б<strong>и</strong> сакале да му се заблагодарат <strong>на</strong> Марк<br />

Рем<strong>и</strong>лард за негов<strong>и</strong>те забелешк<strong>и</strong> <strong>и</strong> соработката. Исто така, Фредер<strong>и</strong>к Жакм<strong>и</strong>н од<br />

Економската д<strong>и</strong>рекц<strong>и</strong>ја <strong>на</strong> НАТО даде голема поддршка <strong>и</strong> г<strong>и</strong> орган<strong>и</strong>з<strong>и</strong>раше средб<strong>и</strong>те со<br />

персо<strong>на</strong>лот <strong>на</strong> НАТО <strong>и</strong>н<strong>во</strong>лв<strong>и</strong>ран <strong>во</strong> <strong>во</strong>ен<strong>и</strong>те реформ<strong>и</strong> <strong>на</strong> Западен Балкан. Изразуваме<br />

благодарност <strong>и</strong> <strong>на</strong> експертск<strong>и</strong>от т<strong>и</strong>м <strong>на</strong> НАТО за конверз<strong>и</strong>ја <strong>на</strong> одбра<strong>на</strong>та ко<strong>и</strong> создадоа<br />

атмосфера <strong>на</strong> соработка за <strong>на</strong>шата м<strong>и</strong>с<strong>и</strong>ја <strong>во</strong> Хрватска <strong>во</strong> пролетта 2005 год<strong>и</strong><strong>на</strong>.<br />

Голем број луѓе н<strong>и</strong> дадоа поддршка <strong>во</strong> тр<strong>и</strong>те држав<strong>и</strong> опфатен<strong>и</strong> <strong>во</strong> студ<strong>и</strong>јата <strong>и</strong> беа з<strong>на</strong>чаен<br />

<strong>и</strong>з<strong>во</strong>р <strong>на</strong> <strong>и</strong>нформац<strong>и</strong><strong>и</strong>. Во Хрватска, <strong>на</strong>јголема благодарност <strong>и</strong>скажуваме кон З<strong>во</strong>нко<br />

Попов<strong>и</strong>ќ <strong>и</strong> негов<strong>и</strong>от т<strong>и</strong>м од SPECTRA, особено затоа што секогаш беше достапен <strong>и</strong><br />

подготвен да помогне, како <strong>и</strong> кон Грегоар Годштајн <strong>и</strong> негов<strong>и</strong>от т<strong>и</strong>м од проектот IOM<br />

RASDP. Во Албан<strong>и</strong>ја, Арбен Ѓата беше од непроценл<strong>и</strong>ва помош за вер<strong>и</strong>ф<strong>и</strong>кац<strong>и</strong>ја <strong>на</strong><br />

податоц<strong>и</strong>те <strong>и</strong> за обезбедување деталн<strong>и</strong> објаснувања <strong>на</strong> прашањата од одбра<strong>на</strong>та <strong>и</strong> од<br />

безбедноста <strong>во</strong> неговата земја. Во Македон<strong>и</strong>ја, Дане Талеск<strong>и</strong> беше вреден <strong>и</strong>з<strong>во</strong>р <strong>во</strong> однос<br />

<strong>на</strong> пол<strong>и</strong>т<strong>и</strong>чко-<strong>во</strong>ен<strong>и</strong>те прашања.<br />

Сепак, не треба н<strong>и</strong> да се спомнува дека само авторот е одго<strong>во</strong>рен за ста<strong>во</strong>в<strong>и</strong>те <strong>и</strong>скажан<strong>и</strong> <strong>во</strong><br />

оваа студ<strong>и</strong>ја.<br />

7

ИЗВРШНО РЕЗИМЕ<br />

Албан<strong>и</strong>ја, Македон<strong>и</strong>ја <strong>и</strong> Хрватска влегуваат <strong>во</strong> фаза <strong>на</strong> реструкту<strong>и</strong>рање <strong>на</strong> одбра<strong>на</strong>та која<br />

повеќето држав<strong>и</strong> од Источ<strong>на</strong> Европа веќе ја пом<strong>и</strong><strong>на</strong>ле. По <strong>во</strong>јн<strong>и</strong>те <strong>и</strong> в<strong>на</strong>трешн<strong>и</strong>те безред<strong>и</strong>ја<br />

<strong>во</strong> 90-т<strong>и</strong>те год<strong>и</strong>н<strong>и</strong> од м<strong>и</strong><strong>на</strong>т<strong>и</strong>от век, <strong>во</strong> ко<strong>и</strong> беа запрен<strong>и</strong> реформск<strong>и</strong>те процес<strong>и</strong> <strong>и</strong><br />

потенц<strong>и</strong>јалното разоружување, <strong>на</strong> Западен Балкан е <strong>во</strong>споставен задо<strong>во</strong>л<strong>и</strong>телен степен <strong>на</strong><br />

стаб<strong>и</strong>лност. О<strong>во</strong>ј <strong>и</strong>звештај <strong>на</strong> BICC се зан<strong>и</strong>мава со <strong>во</strong>е<strong>на</strong>та реформа <strong>и</strong> со процесот <strong>на</strong><br />

конверз<strong>и</strong>ја <strong>на</strong> одбра<strong>на</strong>та <strong>во</strong> горе<strong>на</strong>веден<strong>и</strong>те држав<strong>и</strong>. Меѓу опфатен<strong>и</strong>те прашања се <strong>и</strong><br />

ус<strong>во</strong>јување <strong>и</strong> спроведување <strong>на</strong> стратег<strong>и</strong>ско-<strong>на</strong>учн<strong>и</strong> документ<strong>и</strong> <strong>и</strong> осовременување <strong>и</strong><br />

<strong>на</strong>малување <strong>на</strong> оружен<strong>и</strong>те с<strong>и</strong>л<strong>и</strong>, вклучувајќ<strong>и</strong> <strong>и</strong> мерк<strong>и</strong> за ре<strong>и</strong>нтеграц<strong>и</strong>ја <strong>на</strong> прекубројн<strong>и</strong>от<br />

персо<strong>на</strong>л <strong>и</strong> дого<strong>во</strong>р<strong>и</strong> за продажба <strong>и</strong> конверз<strong>и</strong>ја <strong>на</strong> <strong>во</strong>ен<strong>и</strong>те баз<strong>и</strong>.<br />

Теков<strong>на</strong>та цел <strong>на</strong> реформ<strong>и</strong>те <strong>на</strong> одбра<strong>на</strong>та <strong>во</strong> Албан<strong>и</strong>ја, Македон<strong>и</strong>ја <strong>и</strong> <strong>во</strong> Хрватска, главно<br />

се состо<strong>и</strong> од <strong>во</strong>споставување мал<strong>и</strong>, современ<strong>и</strong>, еф<strong>и</strong>касн<strong>и</strong> профес<strong>и</strong>о<strong>на</strong>лн<strong>и</strong> арм<strong>и</strong><strong>и</strong> ко<strong>и</strong> лесно<br />

се распоредуваат <strong>и</strong> се меѓусебно операт<strong>и</strong>вн<strong>и</strong>. Во услов<strong>и</strong> кога донесувањето стратег<strong>и</strong>ск<strong>и</strong><br />

документ<strong>и</strong>, правн<strong>и</strong>те рамк<strong>и</strong> <strong>и</strong> <strong>на</strong>малувањето <strong>на</strong> персо<strong>на</strong>лот се <strong>во</strong> <strong>на</strong>пред<strong>на</strong> фаза, <strong>и</strong>сполнет<strong>и</strong><br />

се сушт<strong>и</strong>нск<strong>и</strong>те мер<strong>и</strong>ла <strong>на</strong> одбра<strong>на</strong>та. Во о<strong>во</strong>ј <strong>и</strong>звештај се заклучува дека реформ<strong>и</strong>те<br />

главно се <strong>на</strong>сочуваат од стра<strong>на</strong> <strong>на</strong> <strong>на</strong>д<strong>во</strong>решн<strong>и</strong> учесн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>, <strong>и</strong>мено НАТО, странск<strong>и</strong> пр<strong>и</strong>ватн<strong>и</strong><br />

<strong>во</strong>ен<strong>и</strong> компан<strong>и</strong><strong>и</strong> (PMC) <strong>и</strong> со б<strong>и</strong>латерал<strong>на</strong> поддршка <strong>на</strong> САД <strong>и</strong> <strong>на</strong> разл<strong>и</strong>чн<strong>и</strong> држав<strong>и</strong> од ЕУ.<br />

Вл<strong>и</strong>јан<strong>и</strong>ето <strong>на</strong> НАТО <strong>и</strong>гра особено формат<strong>и</strong>в<strong>на</strong> улога, б<strong>и</strong>дејќ<strong>и</strong> реформ<strong>и</strong>те се едно од<br />

негов<strong>и</strong>те пр<strong>и</strong>ор<strong>и</strong>тетн<strong>и</strong> прашања, ко<strong>и</strong> се спроведуваат преку разл<strong>и</strong>чн<strong>и</strong> програм<strong>и</strong> <strong>и</strong><br />

акт<strong>и</strong>вност<strong>и</strong>. С<strong>и</strong>те тр<strong>и</strong> држав<strong>и</strong> г<strong>и</strong> сметаат ов<strong>и</strong>е реформ<strong>и</strong> за тест за н<strong>и</strong>в<strong>на</strong>та способност <strong>и</strong><br />

подготвеност за донесување <strong>и</strong> спроведување <strong>на</strong> стандард<strong>и</strong>те <strong>на</strong> НАТО, како <strong>и</strong> за чекор кон<br />

потенц<strong>и</strong>јалното <strong>и</strong>дно членст<strong>во</strong> <strong>во</strong> ЕУ.<br />

Теоретск<strong>и</strong>, реформата <strong>во</strong> одбра<strong>на</strong>та треба да помогне <strong>во</strong> пр<strong>и</strong>способувањето <strong>на</strong><br />

<strong>на</strong>ц<strong>и</strong>о<strong>на</strong>лн<strong>и</strong>те <strong>и</strong>нст<strong>и</strong>туц<strong>и</strong><strong>и</strong> кон стандард<strong>и</strong>те <strong>на</strong> НАТО <strong>и</strong> <strong>во</strong> однос<strong>и</strong>те меѓу ц<strong>и</strong>в<strong>и</strong>лн<strong>и</strong>от <strong>и</strong><br />

<strong>во</strong>ен<strong>и</strong>от сектор. Во о<strong>во</strong>ј <strong>и</strong>звештај се аргумент<strong>и</strong>ра дека улогата <strong>на</strong> <strong>на</strong>ц<strong>и</strong>о<strong>на</strong>лн<strong>и</strong>те<br />

<strong>и</strong>нст<strong>и</strong>туц<strong>и</strong><strong>и</strong> <strong>во</strong> <strong>на</strong>сочувањето <strong>на</strong> реформ<strong>и</strong>те <strong>и</strong> <strong>на</strong>таму е мошне подреде<strong>на</strong>. Однос<strong>и</strong>те меѓу<br />

главн<strong>и</strong>те безбедносн<strong>и</strong> актер<strong>и</strong>, како што се парламентот, претседателот, прем<strong>и</strong>ерот <strong>и</strong><br />

м<strong>и</strong>н<strong>и</strong>стерот за одбра<strong>на</strong> г<strong>и</strong> ман<strong>и</strong>фест<strong>и</strong>раат спрот<strong>и</strong>вност<strong>и</strong>те меѓу закон<strong>и</strong>те за одбра<strong>на</strong> <strong>и</strong><br />

8

секојднев<strong>на</strong>та практ<strong>и</strong>ка. Мошне мал број НВО се <strong>и</strong>н<strong>во</strong>лв<strong>и</strong>ран<strong>и</strong> <strong>во</strong> прашања од безбедноста<br />

<strong>и</strong> од одбра<strong>на</strong>та б<strong>и</strong>дејќ<strong>и</strong> т<strong>и</strong>е, главно, ја повторуваат стереот<strong>и</strong>п<strong>на</strong>та цел за <strong>и</strong>нтеграц<strong>и</strong>ја <strong>во</strong><br />

НАТО без обезбедување ц<strong>и</strong>в<strong>и</strong>лен експертск<strong>и</strong> пр<strong>и</strong>донес. Исто така, <strong>на</strong>следст<strong>во</strong>то од<br />

комун<strong>и</strong>ст<strong>и</strong>чкото м<strong>и</strong><strong>на</strong>то продолжува да ол<strong>и</strong>цет<strong>во</strong>рува ед<strong>на</strong> култура <strong>на</strong> тајност <strong>и</strong> вл<strong>и</strong>јае <strong>на</strong><br />

однос<strong>и</strong>те меѓу ц<strong>и</strong>в<strong>и</strong>лн<strong>и</strong>от <strong>и</strong> <strong>во</strong>ен<strong>и</strong>от сектор <strong>во</strong> Албан<strong>и</strong>ја, Македон<strong>и</strong>ја <strong>и</strong> <strong>во</strong> Хрватска.<br />

Откр<strong>и</strong>т<strong>и</strong>јата <strong>на</strong> о<strong>во</strong>ј <strong>и</strong>звештај покажуваат <strong>и</strong> дека процесот <strong>на</strong> реформа <strong>на</strong> одбра<strong>на</strong>та <strong>на</strong><br />

Западен Балкан е сложен. Ова порад<strong>и</strong> тоа што тој <strong>и</strong>н<strong>во</strong>лв<strong>и</strong>ра не само у<strong>на</strong>предување <strong>на</strong><br />

ц<strong>и</strong>в<strong>и</strong>лн<strong>и</strong>от <strong>и</strong> <strong>на</strong> демократск<strong>и</strong>от <strong>на</strong>дзор <strong>и</strong> осовременување <strong>на</strong> оружен<strong>и</strong>те с<strong>и</strong>л<strong>и</strong> <strong>и</strong> <strong>на</strong><br />

м<strong>и</strong>н<strong>и</strong>стерствата за одбра<strong>на</strong>, туку <strong>и</strong> пр<strong>и</strong>способување <strong>на</strong> оружен<strong>и</strong>те с<strong>и</strong>л<strong>и</strong> <strong>на</strong> новата глобал<strong>на</strong>,<br />

рег<strong>и</strong>о<strong>на</strong>л<strong>на</strong> <strong>и</strong> локал<strong>на</strong> стратег<strong>и</strong>ска сред<strong>и</strong><strong>на</strong>. Сепак, јавното м<strong>и</strong>слење <strong>во</strong> Албан<strong>и</strong>ја,<br />

Македон<strong>и</strong>ја <strong>и</strong> <strong>во</strong> Хрватска повеќе г<strong>и</strong> поврзува реформ<strong>и</strong>те <strong>во</strong> одбра<strong>на</strong>та со зат<strong>во</strong>рање <strong>на</strong><br />

<strong>во</strong>ен<strong>и</strong>те локал<strong>и</strong>тет<strong>и</strong>, губење работа <strong>и</strong> опаѓање <strong>на</strong> ж<strong>и</strong><strong>во</strong>тн<strong>и</strong>от стандард <strong>на</strong> поранешн<strong>и</strong>от <strong>во</strong>ен<br />

персо<strong>на</strong>л. Наспрот<strong>и</strong> дост<strong>и</strong>гнувањата <strong>во</strong> процесот <strong>на</strong> реформа <strong>на</strong> одбра<strong>на</strong>та, држав<strong>и</strong>те од<br />

Западен Балкан пост<strong>и</strong>г<strong>на</strong>ле разл<strong>и</strong>чен степен <strong>на</strong> успех <strong>во</strong> однос <strong>на</strong> реструкту<strong>и</strong>рањето <strong>на</strong><br />

с<strong>во</strong><strong>и</strong>те оружен<strong>и</strong> с<strong>и</strong>л<strong>и</strong>, ре<strong>и</strong>нтеграц<strong>и</strong>јата <strong>на</strong> прекубројн<strong>и</strong>от <strong>во</strong>ен персо<strong>на</strong>л <strong>и</strong> конверз<strong>и</strong>јата <strong>на</strong><br />

<strong>во</strong>ен<strong>и</strong>те локал<strong>и</strong>тет<strong>и</strong> за ц<strong>и</strong>в<strong>и</strong>лн<strong>и</strong> цел<strong>и</strong>. Ре<strong>и</strong>нтеграц<strong>и</strong>јата <strong>на</strong> поранешн<strong>и</strong>те пр<strong>и</strong>падн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong> <strong>на</strong><br />

<strong>во</strong>ен<strong>и</strong>от персо<strong>на</strong>л <strong>во</strong> ц<strong>и</strong>в<strong>и</strong>лн<strong>и</strong>от ж<strong>и</strong><strong>во</strong>т <strong>и</strong> <strong>на</strong>таму останува секундарен проблем б<strong>и</strong>дејќ<strong>и</strong> не<br />

претставува <strong>и</strong>нтегрален дел <strong>на</strong> реформата <strong>на</strong> одбра<strong>на</strong>та. Се ч<strong>и</strong>н<strong>и</strong> дека ова прашање не е<br />

пр<strong>и</strong>ор<strong>и</strong>тет н<strong>и</strong>ту за НАТО, н<strong>и</strong>ту, пак за PMC, со што тоа останува <strong>на</strong> слаб<strong>и</strong>те <strong>на</strong>ц<strong>и</strong>о<strong>на</strong>лн<strong>и</strong><br />

<strong>и</strong>нст<strong>и</strong>туц<strong>и</strong><strong>и</strong> ко<strong>и</strong> дејствуваат <strong>во</strong> услов<strong>и</strong> <strong>на</strong> голем<strong>и</strong> ф<strong>и</strong><strong>на</strong>нс<strong>и</strong>ск<strong>и</strong> огран<strong>и</strong>чувања <strong>и</strong> со<br />

огран<strong>и</strong>чен<strong>и</strong> можност<strong>и</strong> за <strong>и</strong>нтеграц<strong>и</strong>ја <strong>на</strong> <strong>на</strong>ц<strong>и</strong>о<strong>на</strong>лн<strong>и</strong>те економ<strong>и</strong><strong>и</strong> <strong>и</strong> <strong>на</strong> пазар<strong>и</strong>те <strong>на</strong> труд.<br />

Исклучок <strong>на</strong> ова претставува с<strong>и</strong>л<strong>на</strong>та ф<strong>и</strong><strong>на</strong>нс<strong>и</strong>ска <strong>и</strong> структур<strong>на</strong> <strong>и</strong>н<strong>во</strong>лв<strong>и</strong>раност <strong>на</strong><br />

Меѓу<strong>на</strong>род<strong>на</strong>та орган<strong>и</strong>зац<strong>и</strong>ја за м<strong>и</strong>грац<strong>и</strong>ја (IOM) <strong>во</strong> процесот <strong>на</strong> ре<strong>и</strong>нтеграц<strong>и</strong>ја <strong>во</strong><br />

Хрватска.<br />

Во однос <strong>на</strong> конкретн<strong>и</strong>те програм<strong>и</strong> ко<strong>и</strong> <strong>во</strong> моментот се спроведуваат за ре<strong>и</strong>нтеграц<strong>и</strong>ја <strong>на</strong><br />

прекубројн<strong>и</strong>от персо<strong>на</strong>л, автор<strong>и</strong>те можат да ја оце<strong>на</strong>т како успеш<strong>на</strong> само хрватската<br />

програма SPECTRA, додека с<strong>и</strong>те друг<strong>и</strong> програм<strong>и</strong> <strong>и</strong>л<strong>и</strong> <strong>и</strong>маат недостатоц<strong>и</strong>, <strong>и</strong>л<strong>и</strong> само што<br />

влегле <strong>во</strong> фазата <strong>на</strong> спроведување <strong>и</strong> сè уште се со мошне скромн<strong>и</strong> резултат<strong>и</strong>. Немање<br />

расположл<strong>и</strong>в<strong>и</strong> ф<strong>и</strong><strong>на</strong>нс<strong>и</strong>ск<strong>и</strong> средства <strong>и</strong> квал<strong>и</strong>ф<strong>и</strong>кува<strong>на</strong> експерт<strong>и</strong>за за подготовка <strong>и</strong> за<br />

спроведување <strong>на</strong> програм<strong>и</strong>те за ре<strong>и</strong>нтеграц<strong>и</strong>ја го одлож<strong>и</strong>ја почетокот <strong>на</strong> програмата<br />

9

LEPEZA <strong>во</strong> Македон<strong>и</strong>ја. Истовремено, неможноста <strong>на</strong> M<strong>и</strong>н<strong>и</strong>стерст<strong>во</strong>то за одбра<strong>на</strong> (МО) <strong>на</strong><br />

Албан<strong>и</strong>ја да понуд<strong>и</strong> реал<strong>на</strong> програма за ре<strong>и</strong>нтеграц<strong>и</strong>ја го пр<strong>и</strong>нуд<strong>и</strong> M<strong>и</strong>н<strong>и</strong>стерст<strong>во</strong>то да се<br />

фокус<strong>и</strong>ра <strong>на</strong> подобрувањето <strong>на</strong> пенз<strong>и</strong>ск<strong>и</strong>те бенеф<strong>и</strong>ц<strong>и</strong><strong>и</strong> за поранешн<strong>и</strong>те <strong>во</strong>ен<strong>и</strong> л<strong>и</strong>ца,<br />

<strong>на</strong>спрот<strong>и</strong> фактот што ф<strong>и</strong><strong>на</strong>нс<strong>и</strong>ск<strong>и</strong>те можност<strong>и</strong> за спроведување <strong>на</strong> Законот за пенз<strong>и</strong><strong>и</strong> за<br />

поранешн<strong>и</strong>те оф<strong>и</strong>цер<strong>и</strong> се мошне м<strong>и</strong>н<strong>и</strong>малн<strong>и</strong>.<br />

Конверз<strong>и</strong>јата <strong>на</strong> <strong>во</strong>ен<strong>и</strong>те локал<strong>и</strong>тет<strong>и</strong> останува нејас<strong>на</strong> <strong>во</strong> с<strong>и</strong>те тр<strong>и</strong> држав<strong>и</strong>. Државн<strong>и</strong>те<br />

функц<strong>и</strong>онер<strong>и</strong> често пат<strong>и</strong> го <strong>и</strong>зед<strong>на</strong>чуваат о<strong>во</strong>ј терм<strong>и</strong>н со пренос <strong>и</strong>л<strong>и</strong> со продажба <strong>на</strong> <strong>во</strong>ен<br />

<strong>и</strong>мот <strong>и</strong> опрема, <strong>и</strong>л<strong>и</strong> осовременување <strong>и</strong>л<strong>и</strong> создавање доход, но тоа нужно не е <strong>во</strong> полза <strong>на</strong><br />

поед<strong>и</strong>нц<strong>и</strong>те, <strong>на</strong> локалн<strong>и</strong>те заедн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong> <strong>и</strong>л<strong>и</strong> <strong>на</strong> рег<strong>и</strong>он<strong>и</strong>те. Понекогаш како конверз<strong>и</strong>ја се<br />

<strong>на</strong>рекува <strong>и</strong> осовременувањето <strong>на</strong> <strong>во</strong>ен<strong>и</strong>те баз<strong>и</strong> за нов<strong>и</strong> операт<strong>и</strong>вн<strong>и</strong> задач<strong>и</strong>. Како по<br />

прав<strong>и</strong>ло, <strong>на</strong>ц<strong>и</strong>о<strong>на</strong>лн<strong>и</strong>те м<strong>и</strong>н<strong>и</strong>стерства за одбра<strong>на</strong> се <strong>и</strong>нст<strong>и</strong>туц<strong>и</strong><strong>и</strong>те ко<strong>и</strong> се одго<strong>во</strong>рн<strong>и</strong> за<br />

спроведување <strong>и</strong> за контрола <strong>на</strong> конверз<strong>и</strong>јата <strong>на</strong> <strong>во</strong>ен<strong>и</strong>от <strong>и</strong>мот. Последователно, како главен<br />

„модел <strong>на</strong> конверз<strong>и</strong>ја“ се кор<strong>и</strong>стат продажбата <strong>и</strong>л<strong>и</strong> давањето под <strong>на</strong>ем, пр<strong>и</strong> што глав<strong>на</strong> цел<br />

е доб<strong>и</strong>вање ф<strong>и</strong><strong>на</strong>нс<strong>и</strong>ск<strong>и</strong> средства. Такв<strong>и</strong>от пр<strong>и</strong>од ор<strong>и</strong>ент<strong>и</strong>ран кон заработувачка делумно<br />

може да ја објасн<strong>и</strong> нетранспарентноста <strong>во</strong> процесот <strong>и</strong> зошто <strong>на</strong> м<strong>и</strong>н<strong>и</strong>стерствата за одбра<strong>на</strong><br />

не може да се гледа како <strong>на</strong> непр<strong>и</strong>страстн<strong>и</strong> посредн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong> <strong>во</strong> о<strong>во</strong>ј процес.<br />

За подобрување <strong>на</strong> севкупн<strong>и</strong>от уч<strong>и</strong>нок <strong>на</strong> акт<strong>и</strong>вност<strong>и</strong>те за конверз<strong>и</strong>ја <strong>на</strong> тр<strong>и</strong>те земј<strong>и</strong>, <strong>во</strong><br />

оваа студ<strong>и</strong>ја се препорачува:<br />

Зголемување <strong>на</strong> транспарентноста <strong>во</strong> с<strong>и</strong>те план<strong>и</strong>ран<strong>и</strong> <strong>и</strong> <strong>во</strong> моментот преземен<strong>и</strong><br />

акт<strong>и</strong>вност<strong>и</strong> за конверз<strong>и</strong>ја, но особено <strong>во</strong> рамк<strong>и</strong>те <strong>на</strong> процесот <strong>на</strong> пренос <strong>и</strong> продажба <strong>на</strong><br />

<strong>во</strong>ен<strong>и</strong>те баз<strong>и</strong>, локал<strong>и</strong>тет<strong>и</strong> <strong>и</strong> средства. Моделот <strong>на</strong> незав<strong>и</strong>с<strong>на</strong> агенц<strong>и</strong>ја за конверз<strong>и</strong>ја б<strong>и</strong><br />

гарант<strong>и</strong>рал поголема транспарентност <strong>и</strong> осовременување <strong>на</strong> б<strong>и</strong>рократск<strong>и</strong>те процедур<strong>и</strong>.<br />

Одбегнување вд<strong>во</strong>јување <strong>на</strong> структур<strong>и</strong>те <strong>и</strong> <strong>на</strong> <strong>на</strong>пор<strong>и</strong>те, а кор<strong>и</strong>стење <strong>на</strong> с<strong>и</strong>нерг<strong>и</strong><strong>и</strong>, како<br />

што е <strong>и</strong>нтеграц<strong>и</strong>јата <strong>на</strong> IOM <strong>во</strong> орган<strong>и</strong>зац<strong>и</strong>јата <strong>и</strong> план<strong>и</strong>рањето <strong>на</strong> програмата<br />

SPECTRA, која б<strong>и</strong> можела да се кор<strong>и</strong>ст<strong>и</strong> <strong>и</strong> за друг<strong>и</strong> акт<strong>и</strong>вност<strong>и</strong> <strong>во</strong> конверз<strong>и</strong>јата <strong>на</strong><br />

одбра<strong>на</strong>та. Исто така, треба да се <strong>и</strong>н<strong>во</strong>лв<strong>и</strong>раат <strong>и</strong> невлад<strong>и</strong>н<strong>и</strong>те орган<strong>и</strong>зац<strong>и</strong><strong>и</strong> <strong>во</strong><br />

пост<strong>и</strong>гнувањето процесот да б<strong>и</strong>де еф<strong>и</strong>касен <strong>во</strong> однос <strong>на</strong> трошоц<strong>и</strong>те, а <strong>во</strong> случај <strong>на</strong><br />

преквал<strong>и</strong>ф<strong>и</strong>кац<strong>и</strong>ја <strong>и</strong> реусмерување, треба да се <strong>и</strong>ма ц<strong>и</strong>в<strong>и</strong>лн<strong>и</strong> партнер<strong>и</strong> за<br />

ре<strong>и</strong>нтегр<strong>и</strong>рање <strong>на</strong> поранешн<strong>и</strong>те <strong>во</strong>ен<strong>и</strong> л<strong>и</strong>ца <strong>во</strong> општест<strong>во</strong>то <strong>и</strong> <strong>во</strong> економ<strong>и</strong>јата.<br />

10

Отфрлање <strong>на</strong> голем<strong>и</strong>те очекувања за проф<strong>и</strong>т од пренос<strong>и</strong>те <strong>и</strong> од продажбата. Не посто<strong>и</strong><br />

веројатност такв<strong>и</strong>те очекувања да се остварат. Особено прашањата <strong>на</strong> ж<strong>и</strong><strong>во</strong>т<strong>на</strong>та<br />

сред<strong>и</strong><strong>на</strong> б<strong>и</strong> можеле да се вратат како бумеранг <strong>на</strong> план<strong>и</strong>ра<strong>на</strong>та продажба. Ед<strong>на</strong> од<br />

опц<strong>и</strong><strong>и</strong>те за пр<strong>и</strong>влекување нов<strong>и</strong> средства <strong>во</strong> време <strong>на</strong> слаб <strong>и</strong>нтерес <strong>на</strong> до<strong>на</strong>тор<strong>и</strong>те за<br />

<strong>во</strong>е<strong>на</strong> реформа е да се побара ф<strong>и</strong><strong>на</strong>нс<strong>и</strong>ска поддршка за расч<strong>и</strong>стување <strong>на</strong> загаден<strong>и</strong>те<br />

<strong>во</strong>ен<strong>и</strong> локал<strong>и</strong>тет<strong>и</strong>. Иако ова не обезбедува н<strong>и</strong>каква ф<strong>и</strong><strong>на</strong>нс<strong>и</strong>ска доб<strong>и</strong>вка <strong>во</strong> буџетот <strong>на</strong><br />

одбра<strong>на</strong>та, тоа е поз<strong>и</strong>т<strong>и</strong>в<strong>на</strong> доб<strong>и</strong>вка за заедн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>те.<br />

Интенз<strong>и</strong>в<strong>и</strong>рање <strong>и</strong> <strong>и</strong>нст<strong>и</strong>туц<strong>и</strong>о<strong>на</strong>л<strong>и</strong>з<strong>и</strong>рање <strong>на</strong> разме<strong>на</strong>та <strong>на</strong> <strong>и</strong>скуства <strong>во</strong> рег<strong>и</strong>онот за<br />

реформа <strong>на</strong> одбра<strong>на</strong>та <strong>и</strong> за конкретн<strong>и</strong> проект<strong>и</strong> за конверз<strong>и</strong>ја. Структур<strong>и</strong>те како што е<br />

новата Ќел<strong>и</strong>ја за конверз<strong>и</strong>ја <strong>на</strong> одбра<strong>на</strong>та <strong>во</strong> RACVIAC можат да обезбедат з<strong>на</strong>чај<strong>на</strong><br />

поддршка за оваа цел.<br />

Пренесување <strong>на</strong> пораката дека од <strong>во</strong>е<strong>на</strong>та кар<strong>и</strong>ера автоматск<strong>и</strong> не резулт<strong>и</strong>раат н<strong>и</strong>какв<strong>и</strong><br />

општествен<strong>и</strong> бенеф<strong>и</strong>ц<strong>и</strong><strong>и</strong>, туку дека секој <strong>во</strong>јн<strong>и</strong>к <strong>и</strong>ма ц<strong>и</strong>в<strong>и</strong>лен <strong>и</strong>дент<strong>и</strong>тет <strong>и</strong> л<strong>и</strong>ч<strong>на</strong><br />

одго<strong>во</strong>рност кон општест<strong>во</strong>то.<br />

1. Вовед<br />

<strong>Реформа</strong> <strong>на</strong> одбра<strong>на</strong>та, реструкту<strong>и</strong>рање <strong>на</strong> оружен<strong>и</strong>те с<strong>и</strong>л<strong>и</strong>, <strong>и</strong>нтеграц<strong>и</strong>јата <strong>во</strong> НАТО <strong>и</strong><br />

конверз<strong>и</strong>јата <strong>на</strong> одбра<strong>на</strong>та се заедн<strong>и</strong>чк<strong>и</strong> прашања за земј<strong>и</strong>те од Западен Балкан.<br />

Меѓу<strong>на</strong>родн<strong>и</strong> орган<strong>и</strong>зац<strong>и</strong><strong>и</strong>, како што се Пактот за стаб<strong>и</strong>лност за Југо<strong>и</strong>сточ<strong>на</strong> Европа (SP) <strong>и</strong><br />

НАТО, орган<strong>и</strong>зац<strong>и</strong><strong>и</strong>те за соц<strong>и</strong>олошк<strong>и</strong> <strong>и</strong> пол<strong>и</strong>т<strong>и</strong>чк<strong>и</strong> <strong>и</strong>стражувања (think tanks), невлад<strong>и</strong>н<strong>и</strong>те<br />

орган<strong>и</strong>зац<strong>и</strong><strong>и</strong> <strong>и</strong> пр<strong>и</strong>ватн<strong>и</strong> компан<strong>и</strong><strong>и</strong> се об<strong>и</strong>дуваат да одго<strong>во</strong>рат <strong>на</strong> сè поголем<strong>и</strong>те барања <strong>на</strong><br />

<strong>на</strong>ц<strong>и</strong>о<strong>на</strong>лн<strong>и</strong>те влад<strong>и</strong> за ф<strong>и</strong><strong>на</strong>нс<strong>и</strong>ска помош <strong>и</strong> експерт<strong>и</strong>за за справување со <strong>и</strong>мпл<strong>и</strong>кац<strong>и</strong><strong>и</strong>те <strong>и</strong><br />

со послед<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>те <strong>на</strong> <strong>во</strong>ен<strong>и</strong>те реформ<strong>и</strong> <strong>и</strong> <strong>на</strong> конверз<strong>и</strong>јата <strong>на</strong> одбра<strong>на</strong>та. 1 Сл<strong>и</strong>чно со друг<strong>и</strong>те<br />

област<strong>и</strong> <strong>на</strong> постсоц<strong>и</strong>јал<strong>и</strong>ст<strong>и</strong>чката транз<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>ја <strong>и</strong> трансформац<strong>и</strong>ја, држав<strong>и</strong>те од Западен<br />

Балкан влегуваат <strong>во</strong> фаза која повеќето <strong>и</strong>сточноевропск<strong>и</strong> држав<strong>и</strong> веќе ја пом<strong>и</strong><strong>на</strong>ле со<br />

разл<strong>и</strong>чен степен <strong>на</strong> успех. Во о<strong>во</strong>ј рег<strong>и</strong>он е <strong>во</strong>споставен задо<strong>во</strong>л<strong>и</strong>телен степен <strong>на</strong><br />

стаб<strong>и</strong>лност по <strong>во</strong>јн<strong>и</strong>те <strong>и</strong> в<strong>на</strong>трешн<strong>и</strong>те безред<strong>и</strong>ја од 90-т<strong>и</strong>те год<strong>и</strong>н<strong>и</strong> од м<strong>и</strong><strong>на</strong>т<strong>и</strong>от век, <strong>во</strong> ко<strong>и</strong><br />

процесот <strong>на</strong> реформ<strong>и</strong>те <strong>и</strong> потенц<strong>и</strong>јалното разоружување беа запрен<strong>и</strong>. Евроатлантската<br />

<strong>и</strong>нтеграц<strong>и</strong>ја станува веројат<strong>на</strong> перспект<strong>и</strong>ва за сè поголем број држав<strong>и</strong> <strong>во</strong> рег<strong>и</strong>онот, додека<br />

стар<strong>и</strong>те перцепц<strong>и</strong><strong>и</strong> за закан<strong>и</strong>те полека се менуваат. Судејќ<strong>и</strong> според понов<strong>и</strong>те документ<strong>и</strong> за<br />

стратег<strong>и</strong>ската одбра<strong>на</strong> <strong>и</strong> стаб<strong>и</strong>лност објавен<strong>и</strong> <strong>во</strong> рег<strong>и</strong>онот, <strong>во</strong>ен<strong>и</strong>те реформ<strong>и</strong> <strong>и</strong> потреб<strong>и</strong>те<br />

11

од конверз<strong>и</strong>ја која б<strong>и</strong> резулт<strong>и</strong>рала од н<strong>и</strong>в доб<strong>и</strong>ваат <strong>на</strong> з<strong>на</strong>чење <strong>во</strong> с<strong>и</strong>те земј<strong>и</strong> <strong>на</strong> Западен<br />

Балкан.<br />

Оваа студ<strong>и</strong>ја се зан<strong>и</strong>мава со <strong>во</strong>е<strong>на</strong>та реформа <strong>и</strong> со процесот <strong>на</strong> конверз<strong>и</strong>ја <strong>на</strong> одбра<strong>на</strong>та<br />

<strong>во</strong>општо. Меѓу прашањата ко<strong>и</strong> се опфатен<strong>и</strong> се <strong>и</strong> донесувањето <strong>и</strong> спроведувањето <strong>на</strong><br />

стратег<strong>и</strong>ско-<strong>на</strong>учн<strong>и</strong> документ<strong>и</strong> <strong>и</strong> осовременување <strong>и</strong> <strong>на</strong>малување <strong>на</strong> оружен<strong>и</strong>те с<strong>и</strong>л<strong>и</strong>. 2 Дел<br />

од спроведувањето <strong>на</strong> ов<strong>и</strong>е цел<strong>и</strong> претставува <strong>и</strong>зградба <strong>на</strong> соодветен с<strong>и</strong>стем за план<strong>и</strong>рање<br />

<strong>на</strong> одбра<strong>на</strong>та, адекват<strong>на</strong> <strong>и</strong> ф<strong>и</strong><strong>на</strong>нс<strong>и</strong>ск<strong>и</strong> доз<strong>во</strong>лл<strong>и</strong>ва алокац<strong>и</strong>ја <strong>на</strong> средства, соодветен <strong>и</strong><br />

еф<strong>и</strong>касен буџетск<strong>и</strong> с<strong>и</strong>стем, јасен, транспарентен <strong>и</strong> еф<strong>и</strong>касен процес <strong>на</strong> <strong>на</strong>бавк<strong>и</strong>, с<strong>и</strong>стем<strong>и</strong> за<br />

управување со човекот, соодветн<strong>и</strong> соц<strong>и</strong>јалн<strong>и</strong> програм<strong>и</strong> зарад<strong>и</strong> справување со негат<strong>и</strong>вн<strong>и</strong>те<br />

ефект<strong>и</strong> <strong>на</strong> реформата, стратег<strong>и</strong><strong>и</strong> за јавн<strong>и</strong> комун<strong>и</strong>кац<strong>и</strong><strong>и</strong> <strong>и</strong> еф<strong>и</strong>касен с<strong>и</strong>стем <strong>на</strong> одлучување.<br />

Крај<strong>на</strong>та цел <strong>на</strong> ов<strong>и</strong>е реформ<strong>и</strong> се состо<strong>и</strong> од <strong>во</strong>споставување мал<strong>и</strong>, современ<strong>и</strong>, ефект<strong>и</strong>вн<strong>и</strong><br />

профес<strong>и</strong>о<strong>на</strong>лн<strong>и</strong> арм<strong>и</strong><strong>и</strong> ко<strong>и</strong> лесно се распоредуваат <strong>и</strong> се меѓусебно операт<strong>и</strong>вн<strong>и</strong> <strong>во</strong> споредба<br />

со с<strong>и</strong>л<strong>и</strong>те заснован<strong>и</strong> <strong>на</strong> регрут<strong>и</strong>рање.<br />

Поконкретно, <strong>во</strong> оваа студ<strong>и</strong>ја се а<strong>на</strong>л<strong>и</strong>з<strong>и</strong>раат раз<strong>во</strong><strong>и</strong>те, дост<strong>и</strong>гнувањата <strong>и</strong> недостатоц<strong>и</strong>те <strong>на</strong><br />

реформата <strong>на</strong> одбра<strong>на</strong>та <strong>и</strong> <strong>на</strong> конверз<strong>и</strong>јата <strong>на</strong> одбра<strong>на</strong>та <strong>во</strong> Албан<strong>и</strong>ја, Хрватска <strong>и</strong> <strong>во</strong><br />

Македон<strong>и</strong>ја. Во студ<strong>и</strong>јата се прав<strong>и</strong> об<strong>и</strong>д да се <strong>и</strong>зд<strong>во</strong>јат главн<strong>и</strong>те фактор<strong>и</strong> ко<strong>и</strong> вл<strong>и</strong>јаат <strong>на</strong><br />

<strong>во</strong>е<strong>на</strong>та реформа <strong>и</strong> <strong>на</strong> конверз<strong>и</strong>јата <strong>на</strong> одбра<strong>на</strong>та. Таа се баз<strong>и</strong>ра <strong>на</strong> <strong>и</strong>нформац<strong>и</strong><strong>и</strong> собран<strong>и</strong> за<br />

време <strong>на</strong> теренск<strong>и</strong>те посет<strong>и</strong> <strong>на</strong> автор<strong>и</strong>те <strong>на</strong> с<strong>и</strong>те тр<strong>и</strong> држав<strong>и</strong> <strong>во</strong> март <strong>и</strong> <strong>во</strong> апр<strong>и</strong>л 2005<br />

год<strong>и</strong><strong>на</strong>, како <strong>и</strong> <strong>на</strong> НАТО <strong>во</strong> декемвр<strong>и</strong> 2005 год<strong>и</strong><strong>на</strong>. Албан<strong>и</strong>ја, Хрватска <strong>и</strong> Македон<strong>и</strong>ја беа<br />

<strong>и</strong>збран<strong>и</strong> за завршување <strong>на</strong> сер<strong>и</strong>ја студ<strong>и</strong><strong>и</strong> <strong>и</strong>здаден<strong>и</strong> заедн<strong>и</strong>чк<strong>и</strong> од Центарот за демократска<br />

контрола <strong>на</strong> оружен<strong>и</strong>те с<strong>и</strong>л<strong>и</strong> (<strong>DCAF</strong>) <strong>во</strong> Женева <strong>и</strong> Меѓу<strong>на</strong>родн<strong>и</strong>от центар за конверз<strong>и</strong>ја <strong>во</strong><br />

Бон (BICC), ко<strong>и</strong> г<strong>и</strong> опфат<strong>и</strong>ја реч<strong>и</strong>с<strong>и</strong> с<strong>и</strong>те држав<strong>и</strong> <strong>на</strong> Западен Балкан. 3<br />

Текстот <strong>на</strong> студ<strong>и</strong>јата што след<strong>и</strong> <strong>и</strong>ма тр<strong>и</strong> поглавја за држав<strong>и</strong>те <strong>и</strong> сеопфатен заклучок со<br />

препорак<strong>и</strong>. Поглавјето за секоја од тр<strong>и</strong>те држав<strong>и</strong> започнува со општ оп<strong>и</strong>с <strong>на</strong> состојбата <strong>на</strong><br />

<strong>во</strong>е<strong>на</strong>та реформа, статусот <strong>на</strong> евроатлантската <strong>и</strong>нтеграц<strong>и</strong>ја <strong>и</strong> степенот <strong>на</strong> <strong>на</strong>предокот <strong>во</strong><br />

<strong>во</strong>споставувањето функц<strong>и</strong>о<strong>на</strong>лн<strong>и</strong> ц<strong>и</strong>в<strong>и</strong>лно-<strong>во</strong>ен<strong>и</strong> однос<strong>и</strong>. Главн<strong>и</strong>те потпоглавја се а<strong>на</strong>л<strong>и</strong>за<br />

<strong>на</strong> пол<strong>и</strong>т<strong>и</strong>к<strong>и</strong>те, планов<strong>и</strong> <strong>и</strong> акт<strong>и</strong>вност<strong>и</strong> <strong>во</strong> сферата <strong>на</strong> <strong>во</strong>ен<strong>и</strong>те реформ<strong>и</strong> <strong>и</strong> двете<br />

<strong>на</strong>јрелевантн<strong>и</strong> област<strong>и</strong> <strong>на</strong> конверз<strong>и</strong>јата <strong>на</strong> одбра<strong>на</strong>та: преквал<strong>и</strong>ф<strong>и</strong>кување <strong>и</strong> профес<strong>и</strong>о<strong>на</strong>лно<br />

пре<strong>на</strong>сочување <strong>на</strong> отпуштен<strong>и</strong>от <strong>во</strong>ен персо<strong>на</strong>л <strong>и</strong> конверз<strong>и</strong>ја <strong>на</strong> <strong>во</strong>ен<strong>и</strong>те баз<strong>и</strong>.<br />

12

Со <strong>и</strong>збран<strong>и</strong>те кр<strong>и</strong>тер<strong>и</strong>ум<strong>и</strong> за мерење <strong>на</strong> пр<strong>и</strong>доб<strong>и</strong>вк<strong>и</strong>те <strong>и</strong> <strong>на</strong> недостатоц<strong>и</strong>те се прав<strong>и</strong> об<strong>и</strong>д да<br />

се дадат одго<strong>во</strong>р<strong>и</strong> <strong>на</strong> следн<strong>и</strong>те клучн<strong>и</strong> прашања: колку е реален процесот <strong>на</strong> план<strong>и</strong>рањето<br />

<strong>на</strong> реформ<strong>и</strong>те (реал<strong>и</strong>зам)? Колку е еф<strong>и</strong>кас<strong>на</strong> <strong>и</strong>нст<strong>и</strong>туц<strong>и</strong>о<strong>на</strong>л<strong>на</strong>та рамка <strong>на</strong> реформата<br />

(еф<strong>и</strong>касност)? Колку се задо<strong>во</strong>л<strong>и</strong>телн<strong>и</strong> ф<strong>и</strong><strong>на</strong>нс<strong>и</strong>ск<strong>и</strong>те <strong>и</strong> човеков<strong>и</strong>те ресурс<strong>и</strong><br />

(задо<strong>во</strong>л<strong>и</strong>телност <strong>на</strong> ресурс<strong>и</strong>те)? Која е улогата <strong>на</strong> <strong>на</strong>д<strong>во</strong>реш<strong>на</strong>та поддршка за реформ<strong>и</strong>те<br />

(<strong>на</strong>д<strong>во</strong>реш<strong>на</strong> поддршка)? Со пр<strong>и</strong>ме<strong>на</strong> <strong>на</strong> ов<strong>и</strong>е <strong>и</strong>нд<strong>и</strong>катор<strong>и</strong> автор<strong>и</strong>те <strong>и</strong>маат за цел да<br />

обезбедат повратн<strong>и</strong> <strong>и</strong>нформац<strong>и</strong><strong>и</strong> за дост<strong>и</strong>гнувањата <strong>и</strong> за недостатоц<strong>и</strong>те <strong>на</strong> <strong>во</strong>ен<strong>и</strong>те<br />

реформ<strong>и</strong> <strong>и</strong> <strong>на</strong> конверз<strong>и</strong>јата <strong>на</strong> одбра<strong>на</strong>та <strong>и</strong> да дадат препорак<strong>и</strong> за управувањето со<br />

процесот <strong>на</strong> <strong>во</strong>е<strong>на</strong> реформа. Ов<strong>и</strong>е повратн<strong>и</strong> <strong>и</strong>нформац<strong>и</strong><strong>и</strong> потоа б<strong>и</strong> можеле да се <strong>и</strong>скор<strong>и</strong>стат<br />

за формул<strong>и</strong>рање <strong>на</strong> о<strong>на</strong> што е <strong>на</strong>учено зарад<strong>и</strong> подобрување <strong>на</strong> <strong>на</strong>ц<strong>и</strong>о<strong>на</strong>лн<strong>и</strong>те процес<strong>и</strong> <strong>на</strong><br />

секоја од а<strong>на</strong>л<strong>и</strong>з<strong>и</strong>ран<strong>и</strong>те држав<strong>и</strong> <strong>во</strong> оваа студ<strong>и</strong>ја.<br />

Во разгледувањето <strong>на</strong> разл<strong>и</strong>чн<strong>и</strong>те елемент<strong>и</strong> <strong>на</strong> реформата <strong>на</strong> одбра<strong>на</strong>та се фокус<strong>и</strong>раме <strong>на</strong><br />

презент<strong>и</strong>рање <strong>на</strong> чет<strong>и</strong>р<strong>и</strong> аспект<strong>и</strong>: пр<strong>во</strong>, стратег<strong>и</strong>ско план<strong>и</strong>рање, <strong>на</strong> пр. он<strong>и</strong>е документ<strong>и</strong> ко<strong>и</strong><br />

се неопходн<strong>и</strong> за раз<strong>во</strong>ј <strong>на</strong> концептуал<strong>на</strong> ор<strong>и</strong>ентац<strong>и</strong>ја <strong>на</strong> целокуп<strong>на</strong>та реформа <strong>на</strong><br />

одбра<strong>на</strong>та; второ, процес <strong>на</strong> спроведување; трето, карактер<strong>и</strong>ст<strong>и</strong>к<strong>и</strong>те <strong>на</strong> оружен<strong>и</strong>те с<strong>и</strong>л<strong>и</strong><br />

ко<strong>и</strong> се очекува да б<strong>и</strong>дат пост<strong>и</strong>г<strong>на</strong>т<strong>и</strong> со реформата; <strong>и</strong> четврто, основн<strong>и</strong>те пр<strong>и</strong>нц<strong>и</strong>п<strong>и</strong> за<br />

<strong>и</strong>звршување <strong>на</strong> процесот. Ова ќе г<strong>и</strong> вклуч<strong>и</strong> <strong>и</strong> стратег<strong>и</strong>јата за безбедност <strong>и</strong> одбра<strong>на</strong>,<br />

ф<strong>и</strong><strong>на</strong>нс<strong>и</strong>ск<strong>и</strong>те аспект<strong>и</strong> <strong>на</strong> процесот како <strong>и</strong> стратег<strong>и</strong>ск<strong>и</strong>от одбранбен преглед.<br />

На конверз<strong>и</strong>јата <strong>на</strong> одбра<strong>на</strong>та <strong>на</strong>ц<strong>и</strong>о<strong>на</strong>лн<strong>и</strong>те <strong>и</strong> меѓу<strong>на</strong>родн<strong>и</strong>те актер<strong>и</strong> гледаат како <strong>на</strong><br />

<strong>и</strong>нтегрален дел <strong>на</strong> еден сеопфатен процес <strong>на</strong> реформа <strong>на</strong> одбранбен<strong>и</strong>от <strong>и</strong> <strong>на</strong> безбедносн<strong>и</strong>от<br />

сектор <strong>на</strong> Западен Балкан. 4 Конверз<strong>и</strong>јата е оп<strong>и</strong>ша<strong>на</strong> како трансформац<strong>и</strong>ја <strong>и</strong> повторно<br />

кор<strong>и</strong>стење <strong>на</strong> разл<strong>и</strong>чн<strong>и</strong> в<strong>и</strong>дов<strong>и</strong> <strong>во</strong>ен<strong>и</strong> средства <strong>во</strong> ц<strong>и</strong>в<strong>и</strong>лн<strong>и</strong> цел<strong>и</strong>. 5 Според тоа, с<strong>и</strong>те<br />

акт<strong>и</strong>вност<strong>и</strong> како што се преквал<strong>и</strong>ф<strong>и</strong>кац<strong>и</strong>ја <strong>и</strong> пре<strong>на</strong>сочување <strong>на</strong> в<strong>и</strong>шокот <strong>во</strong>ен персо<strong>на</strong>л,<br />

како <strong>и</strong> повторен раз<strong>во</strong>ј, расч<strong>и</strong>стување <strong>на</strong> контам<strong>и</strong><strong>на</strong>ц<strong>и</strong>јата <strong>на</strong> ж<strong>и</strong><strong>во</strong>т<strong>на</strong>та сред<strong>и</strong><strong>на</strong> <strong>и</strong><br />

рехаб<strong>и</strong>л<strong>и</strong>тац<strong>и</strong>ја <strong>на</strong> <strong>во</strong>ен<strong>и</strong>те баз<strong>и</strong> потпаѓаат под доменот <strong>на</strong> конверз<strong>и</strong>јата. Меѓутоа, <strong>во</strong> однос<br />

<strong>на</strong> конверз<strong>и</strong>јата <strong>на</strong> одбра<strong>на</strong>та <strong>во</strong> држав<strong>и</strong>те <strong>на</strong> Западен Балкан – <strong>и</strong>мено, <strong>во</strong> Хрватска,<br />

Албан<strong>и</strong>ја <strong>и</strong> <strong>во</strong> Македон<strong>и</strong>ја – <strong>и</strong>н<strong>во</strong>лв<strong>и</strong>ран<strong>и</strong>те <strong>на</strong>ц<strong>и</strong>о<strong>на</strong>лн<strong>и</strong> <strong>и</strong> меѓу<strong>на</strong>родн<strong>и</strong> актер<strong>и</strong> кор<strong>и</strong>стат<br />

разл<strong>и</strong>чн<strong>и</strong> деф<strong>и</strong>н<strong>и</strong>ц<strong>и</strong><strong>и</strong> <strong>и</strong> пр<strong>и</strong>од<strong>и</strong> кон о<strong>во</strong>ј концепт <strong>на</strong> конверз<strong>и</strong>ја, често пат<strong>и</strong> следејќ<strong>и</strong> по<br />

малку д<strong>и</strong>вергентн<strong>и</strong> агенд<strong>и</strong>. Сам<strong>и</strong>от концепт <strong>на</strong> конверз<strong>и</strong>ја <strong>на</strong> одбра<strong>на</strong>та останува нејасен,<br />

13

но тој главно се разб<strong>и</strong>ра како <strong>на</strong>малување, профес<strong>и</strong>о<strong>на</strong>лно пре<strong>на</strong>сочување <strong>и</strong> ре<strong>и</strong>нтеграц<strong>и</strong>ја<br />

<strong>на</strong> <strong>во</strong>ен<strong>и</strong>от персо<strong>на</strong>л, конверз<strong>и</strong>ја <strong>на</strong> <strong>во</strong>ен<strong>и</strong>те баз<strong>и</strong> <strong>и</strong> <strong>и</strong>мот, како <strong>и</strong> конверз<strong>и</strong>ја <strong>на</strong><br />

одбранбен<strong>и</strong>те <strong>и</strong>ндустр<strong>и</strong><strong>и</strong>. Државн<strong>и</strong>те оф<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>јалн<strong>и</strong> л<strong>и</strong>ца често пат<strong>и</strong> го <strong>и</strong>зед<strong>на</strong>чуваат<br />

терм<strong>и</strong>нот со пренос <strong>и</strong>л<strong>и</strong> со продажба <strong>на</strong> <strong>во</strong>ен <strong>и</strong>мот <strong>и</strong> опрема; со осовременување <strong>и</strong>л<strong>и</strong> со<br />

генер<strong>и</strong>рање <strong>на</strong> доход; но, т<strong>и</strong>е нужно не з<strong>на</strong>чат <strong>и</strong> бенеф<strong>и</strong>ц<strong>и</strong><strong>и</strong> за поед<strong>и</strong>нц<strong>и</strong>, за локалн<strong>и</strong><br />

заедн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong> <strong>и</strong> за рег<strong>и</strong>он<strong>и</strong>. Понекогаш терм<strong>и</strong>нот конверз<strong>и</strong>ја се кор<strong>и</strong>ст<strong>и</strong> <strong>и</strong> за осовременување <strong>на</strong><br />

<strong>во</strong>ен<strong>и</strong>те баз<strong>и</strong> за нов<strong>и</strong> операт<strong>и</strong>вн<strong>и</strong> задач<strong>и</strong>. М<strong>и</strong>н<strong>и</strong>стерствата за одбра<strong>на</strong> <strong>на</strong> тр<strong>и</strong>те држав<strong>и</strong> ко<strong>и</strong><br />

се предмет <strong>на</strong> студ<strong>и</strong>јата покажуваат сл<strong>и</strong>чн<strong>и</strong> очекувања <strong>и</strong> в<strong>и</strong>з<strong>и</strong><strong>и</strong> од конверз<strong>и</strong>јата <strong>на</strong><br />

одбра<strong>на</strong>та со друг<strong>и</strong>те балканск<strong>и</strong> земј<strong>и</strong> како што е Срб<strong>и</strong>ја <strong>и</strong> Цр<strong>на</strong> Гора. 6 За ов<strong>и</strong>е држав<strong>и</strong>, се<br />

очекува конверз<strong>и</strong>јата <strong>на</strong> одбра<strong>на</strong>та да обезбед<strong>и</strong> средства за осовременување <strong>на</strong> <strong>во</strong>ен<strong>и</strong>те<br />

баз<strong>и</strong> <strong>и</strong>л<strong>и</strong> за севкуп<strong>на</strong>та <strong>во</strong>е<strong>на</strong> реформа.<br />

Меѓутоа, <strong>и</strong>скуст<strong>во</strong>то покажува дека е нереално <strong>на</strong> конверз<strong>и</strong>јата <strong>на</strong> одбра<strong>на</strong>та да се гледа<br />

како <strong>на</strong> средст<strong>во</strong> за доб<strong>и</strong>вање з<strong>на</strong>ч<strong>и</strong>телн<strong>и</strong> средства за реформа <strong>на</strong> одбра<strong>на</strong>та. 7 Заштед<strong>и</strong>те<br />

преку <strong>на</strong>малување <strong>на</strong> арм<strong>и</strong>јата се скромн<strong>и</strong>, а д<strong>и</strong>ректн<strong>и</strong>от доход од продажбата <strong>на</strong> средства<br />

е забележл<strong>и</strong><strong>во</strong> <strong>на</strong>мален со трошоц<strong>и</strong>те <strong>на</strong> расч<strong>и</strong>стувањето <strong>на</strong> ж<strong>и</strong><strong>во</strong>т<strong>на</strong>та сред<strong>и</strong><strong>на</strong>. Како<br />

таков, проф<strong>и</strong>тот од конверз<strong>и</strong>јата за општест<strong>во</strong>то, често пат<strong>и</strong>, не може д<strong>и</strong>ректно да се<br />

<strong>и</strong>змер<strong>и</strong> од ф<strong>и</strong><strong>на</strong>нс<strong>и</strong>ск<strong>и</strong> аспект, туку е мошне општ по с<strong>во</strong>јата пр<strong>и</strong>рода: поч<strong>и</strong>ста ж<strong>и</strong><strong>во</strong>т<strong>на</strong><br />

сред<strong>и</strong><strong>на</strong>, дополн<strong>и</strong>тел<strong>на</strong> <strong>и</strong> подобре<strong>на</strong> <strong>и</strong>нфраструктура за локалн<strong>и</strong>те заедн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>, повеќе<br />

станбен<strong>и</strong> објект<strong>и</strong> <strong>и</strong> тн. Сл<strong>и</strong>чно <strong>на</strong> <strong>на</strong>ч<strong>и</strong>нот <strong>на</strong> кој М<strong>и</strong>ров<strong>на</strong>та д<strong>и</strong>в<strong>и</strong>денда не се<br />

матер<strong>и</strong>јал<strong>и</strong>з<strong>и</strong>ра како што постоеше <strong>на</strong>деж, не посто<strong>и</strong> веројатност проф<strong>и</strong>тот од конверз<strong>и</strong>ја<br />

<strong>на</strong> одбра<strong>на</strong>та <strong>во</strong> држав<strong>и</strong>те <strong>на</strong> Западен Балкан да г<strong>и</strong> <strong>и</strong>сполн<strong>и</strong> опт<strong>и</strong>м<strong>и</strong>ст<strong>и</strong>чк<strong>и</strong>те очекувања ко<strong>и</strong><br />

<strong>во</strong> моментот г<strong>и</strong> <strong>и</strong>маат рег<strong>и</strong>о<strong>на</strong>лн<strong>и</strong>те м<strong>и</strong>н<strong>и</strong>стерства за одбра<strong>на</strong>. 8<br />

Реформ<strong>и</strong>те <strong>на</strong> одбра<strong>на</strong>та <strong>на</strong> Западен Балкан првенствено се <strong>во</strong>ден<strong>и</strong> со <strong>и</strong>н<strong>во</strong>лв<strong>и</strong>раноста <strong>на</strong><br />

НАТО. Далекусежното вл<strong>и</strong>јан<strong>и</strong>е <strong>на</strong> НАТО <strong>и</strong>гра непроценл<strong>и</strong>ва улога <strong>во</strong> рег<strong>и</strong>онот <strong>и</strong><br />

реформ<strong>и</strong>те се едно од пр<strong>и</strong>ор<strong>и</strong>тетн<strong>и</strong>те прашања, спроведуван<strong>и</strong> особено преку разл<strong>и</strong>чн<strong>и</strong><br />

програм<strong>и</strong> како што се Евроатлантск<strong>и</strong>от совет за партнерст<strong>во</strong> (EAPC), Партнерст<strong>во</strong>то за<br />

м<strong>и</strong>р (PfP), Акц<strong>и</strong>ск<strong>и</strong>от план за членст<strong>во</strong> (MAP) <strong>и</strong> Процесот <strong>на</strong> план<strong>и</strong>рање <strong>и</strong> рев<strong>и</strong>д<strong>и</strong>рање<br />

(PARP). Ов<strong>и</strong>е програм<strong>и</strong> се сметаат за „средст<strong>во</strong> за промов<strong>и</strong>рање <strong>на</strong> сушт<strong>и</strong>нск<strong>и</strong> <strong>и</strong>стата<br />

в<strong>и</strong>з<strong>и</strong>ја за реформа <strong>на</strong> одбра<strong>на</strong>та, <strong>во</strong> зав<strong>и</strong>сност од потреб<strong>и</strong>те <strong>на</strong> секој од партнер<strong>и</strong>те“. 9 Преку<br />

с<strong>во</strong><strong>и</strong>те PfP <strong>и</strong> MAP програм<strong>и</strong>, НАТО е еден од главн<strong>и</strong>те промотор<strong>и</strong> <strong>на</strong> реформата <strong>на</strong><br />

14

одбра<strong>на</strong>та <strong>во</strong> евроатлантск<strong>и</strong>от рег<strong>и</strong>он. 10 Особено, реформа <strong>на</strong> одбра<strong>на</strong>та <strong>на</strong> Западен Балкан<br />

претставува огромен пред<strong>и</strong>зв<strong>и</strong>к за с<strong>и</strong>те засег<strong>на</strong>т<strong>и</strong> држав<strong>и</strong> <strong>и</strong> е тест <strong>на</strong> н<strong>и</strong>в<strong>на</strong>та способност <strong>и</strong><br />

подготвеност за донесување <strong>и</strong> спроведување <strong>на</strong> проп<strong>и</strong>с<strong>и</strong>те <strong>и</strong> <strong>на</strong> стандард<strong>и</strong>те <strong>на</strong> НАТО.<br />

Меѓутоа, разб<strong>и</strong>рл<strong>и</strong><strong>во</strong> е дека оружен<strong>и</strong>те с<strong>и</strong>л<strong>и</strong> <strong>на</strong> држав<strong>и</strong>те од Западен Балкан пс<strong>и</strong>холошк<strong>и</strong> <strong>и</strong><br />

јаз<strong>и</strong>чно не се подготвен<strong>и</strong> вед<strong>на</strong>ш да започ<strong>на</strong>т да соработуваат со НАТО.<br />

Иако <strong>во</strong> поед<strong>и</strong>нечн<strong>и</strong>те земј<strong>и</strong> се гледа разл<strong>и</strong>чно <strong>на</strong> потреб<strong>и</strong>те од реформа, „земј<strong>и</strong>те-членк<strong>и</strong><br />

<strong>на</strong> НАТО об<strong>и</strong>чно спомнуваат тр<strong>и</strong> ‘кошн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>’ со <strong>и</strong>де<strong>и</strong> за реформа <strong>на</strong> одбра<strong>на</strong>та“: 11<br />

1) Реструкту<strong>и</strong>рање <strong>на</strong> одбра<strong>на</strong>та <strong>и</strong> реформа <strong>на</strong> рако<strong>во</strong>дн<strong>и</strong>те практ<strong>и</strong>к<strong>и</strong> <strong>и</strong> <strong>и</strong>нст<strong>и</strong>туц<strong>и</strong><strong>и</strong> <strong>на</strong><br />

одбра<strong>на</strong>та;<br />

2) Раз<strong>во</strong>ј <strong>на</strong> одбранбен<strong>и</strong>те капац<strong>и</strong>тет<strong>и</strong> потребн<strong>и</strong> за <strong>и</strong>сполнување <strong>на</strong> нов<strong>и</strong>те <strong>и</strong> <strong>на</strong><br />

трад<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>о<strong>на</strong>лн<strong>и</strong>те пред<strong>и</strong>зв<strong>и</strong>ц<strong>и</strong> поврзан<strong>и</strong> со одбра<strong>на</strong>та; <strong>и</strong><br />

3) Акт<strong>и</strong>вност која ќе ја зголем<strong>и</strong> способноста <strong>на</strong> земј<strong>и</strong>те да пр<strong>и</strong>донесат за операц<strong>и</strong><strong>и</strong>те за<br />

реакц<strong>и</strong>ја <strong>на</strong> кр<strong>и</strong>з<strong>и</strong> пред<strong>во</strong>ден<strong>и</strong> од НАТО.<br />

Држав<strong>и</strong>те ко<strong>и</strong> се <strong>и</strong>н<strong>во</strong>лв<strong>и</strong>ран<strong>и</strong> <strong>во</strong> PfP програмата <strong>на</strong> НАТО <strong>и</strong> <strong>во</strong> односн<strong>и</strong>те акт<strong>и</strong>вност<strong>и</strong> со<br />

партнерск<strong>и</strong>те држав<strong>и</strong> од Западен Балкан како с<strong>во</strong>ја пр<strong>и</strong>мар<strong>на</strong> цел ја <strong>и</strong>маат меѓусеб<strong>на</strong>та<br />

операт<strong>и</strong>вност со с<strong>и</strong>л<strong>и</strong>те <strong>на</strong> НАТО. Конверз<strong>и</strong>ја <strong>на</strong> одбра<strong>на</strong>та, според тоа, претставува<br />

функц<strong>и</strong>ја <strong>на</strong> севкуп<strong>на</strong>та цел за осовременување <strong>на</strong> стратег<strong>и</strong><strong>и</strong>те поврзан<strong>и</strong> со одбра<strong>на</strong>та <strong>и</strong> со<br />

<strong>во</strong>јската, структур<strong>и</strong>те <strong>и</strong> опремата. 12 Меѓусеб<strong>на</strong>та операт<strong>и</strong>вност <strong>во</strong> <strong>и</strong>дн<strong>и</strong>те евентуалн<strong>и</strong><br />

заедн<strong>и</strong>чк<strong>и</strong> операц<strong>и</strong><strong>и</strong> претставува пр<strong>и</strong>мар<strong>на</strong> цел за НАТО, а тоа веројатно ќе остане така <strong>и</strong><br />

<strong>во</strong> бл<strong>и</strong>ска <strong>и</strong>дн<strong>и</strong><strong>на</strong>.<br />

Без оглед кој е основн<strong>и</strong>от концепт <strong>на</strong> „одбра<strong>на</strong>та“, процесот <strong>на</strong> реформата треба да се<br />

рако<strong>во</strong>д<strong>и</strong> од основн<strong>и</strong>те пр<strong>и</strong>нц<strong>и</strong>п<strong>и</strong>. Секоја реформа мора да б<strong>и</strong>де пр<strong>и</strong>друже<strong>на</strong> со с<strong>и</strong>л<strong>на</strong><br />

пол<strong>и</strong>т<strong>и</strong>чка поддршка <strong>и</strong> треба вн<strong>и</strong>мателно да б<strong>и</strong>де план<strong>и</strong>ра<strong>на</strong> <strong>и</strong> адапт<strong>и</strong>б<strong>и</strong>л<strong>на</strong> <strong>во</strong> текот <strong>на</strong><br />

спроведувањето. <strong>Реформа</strong> <strong>на</strong> одбра<strong>на</strong>та бара јасно разб<strong>и</strong>рање <strong>на</strong> безбеднос<strong>на</strong>та сред<strong>и</strong><strong>на</strong>,<br />

способност за предв<strong>и</strong>дување <strong>и</strong> за преточување <strong>на</strong> закан<strong>и</strong>те <strong>и</strong> <strong>на</strong> пред<strong>и</strong>зв<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>те <strong>во</strong> адекватн<strong>и</strong><br />

планов<strong>и</strong> <strong>на</strong> с<strong>и</strong>л<strong>и</strong>те како дел од севкуп<strong>на</strong>та стратег<strong>и</strong>ска проценка, <strong>и</strong> можност за<br />

обезбедување влад<strong>и</strong><strong>на</strong> <strong>и</strong> парламентар<strong>на</strong> поддршка за задо<strong>во</strong>л<strong>и</strong>телн<strong>и</strong> ресурс<strong>и</strong>. Со оглед <strong>на</strong><br />

з<strong>на</strong>чењето <strong>на</strong> коорд<strong>и</strong>н<strong>и</strong>ран меѓуагенц<strong>и</strong>ск<strong>и</strong> пр<strong>и</strong>од, процесот <strong>на</strong> реформа, <strong>и</strong>сто така, треба да<br />

б<strong>и</strong>де осм<strong>и</strong>слен како <strong>на</strong>ц<strong>и</strong>о<strong>на</strong>лен проект.<br />

15

Процесот <strong>на</strong> реформа <strong>на</strong> одбра<strong>на</strong>та <strong>на</strong> Западен Балкан е сложен. Тој <strong>и</strong>н<strong>во</strong>лв<strong>и</strong>ра<br />

подобрување <strong>на</strong> ц<strong>и</strong>в<strong>и</strong>лн<strong>и</strong>от <strong>и</strong> <strong>на</strong> демократск<strong>и</strong>от <strong>на</strong>дзор, осовременување <strong>на</strong> оружен<strong>и</strong>те<br />

с<strong>и</strong>л<strong>и</strong> <strong>и</strong> <strong>на</strong> м<strong>и</strong>н<strong>и</strong>стерствата за одбра<strong>на</strong>, пр<strong>и</strong>способување <strong>на</strong> оружен<strong>и</strong>те с<strong>и</strong>л<strong>и</strong> <strong>на</strong> новата<br />

глобал<strong>на</strong>, рег<strong>и</strong>о<strong>на</strong>л<strong>на</strong> <strong>и</strong> локал<strong>на</strong> стратег<strong>и</strong>ска сред<strong>и</strong><strong>на</strong> – правејќ<strong>и</strong> г<strong>и</strong> оружен<strong>и</strong>те с<strong>и</strong>л<strong>и</strong><br />

способн<strong>и</strong> да се справат со нов<strong>и</strong>те в<strong>и</strong>дов<strong>и</strong> безбедносн<strong>и</strong> закан<strong>и</strong> <strong>и</strong> конфл<strong>и</strong>кт<strong>и</strong> – <strong>и</strong> капац<strong>и</strong>тет за<br />

меѓу<strong>на</strong>род<strong>на</strong> меѓуоперат<strong>и</strong>вност за да се помогне за решавање <strong>на</strong> кр<strong>и</strong>з<strong>и</strong> <strong>и</strong> справување со<br />

терор<strong>и</strong>ст<strong>и</strong>чк<strong>и</strong> закан<strong>и</strong>. 13 Ова претставува огромен товар не само за сам<strong>и</strong>от одбранбен сектор<br />

туку <strong>и</strong> за сред<strong>и</strong><strong>на</strong>та <strong>и</strong> за општест<strong>во</strong>то <strong>во</strong> цел<strong>и</strong><strong>на</strong>.<br />

16

2. Албан<strong>и</strong>ја 14<br />

<strong>Реформа</strong> <strong>на</strong> одбра<strong>на</strong>та<br />

Албан<strong>и</strong>ја <strong>во</strong> <strong>и</strong>зм<strong>и</strong><strong>на</strong>тата децен<strong>и</strong>ја не дож<strong>и</strong>веа от<strong>во</strong>рен меѓудржавен конфл<strong>и</strong>т <strong>и</strong>л<strong>и</strong> проме<strong>на</strong><br />

<strong>на</strong> гран<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>те, туку еден кус пер<strong>и</strong>од <strong>на</strong> в<strong>на</strong>трешн<strong>и</strong> безред<strong>и</strong>ја <strong>во</strong> 1997 год<strong>и</strong><strong>на</strong>, за ко<strong>и</strong> беше<br />

потреб<strong>на</strong> <strong>во</strong>е<strong>на</strong> <strong>и</strong>нтервенц<strong>и</strong>ја <strong>на</strong> НАТО („Операц<strong>и</strong>ја Алба“). Ова беше пред<strong>и</strong>зв<strong>и</strong>кано од<br />

колапсот <strong>на</strong> п<strong>и</strong>рам<strong>и</strong>далн<strong>и</strong>те штед<strong>и</strong>лн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong> <strong>и</strong>н<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>ран<strong>и</strong> <strong>во</strong> почетокот <strong>на</strong> 90-т<strong>и</strong>те год<strong>и</strong>н<strong>и</strong> од<br />

м<strong>и</strong><strong>на</strong>т<strong>и</strong>от век, а како резултат <strong>на</strong> тоа, огромен број луѓе г<strong>и</strong> загуб<strong>и</strong>ја с<strong>во</strong><strong>и</strong>те ж<strong>и</strong><strong>во</strong>тн<strong>и</strong><br />

заштед<strong>и</strong>. Ваквата с<strong>и</strong>туац<strong>и</strong>ја <strong>во</strong> март 1997 год<strong>и</strong><strong>на</strong> пред<strong>и</strong>зв<strong>и</strong>ка општ<strong>и</strong> јавн<strong>и</strong> безред<strong>и</strong>ја, за<br />

време <strong>на</strong> ко<strong>и</strong> беа ограбен<strong>и</strong> 1.300 <strong>во</strong>ен<strong>и</strong> продавн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong> од стра<strong>на</strong> <strong>на</strong> <strong>на</strong>селен<strong>и</strong>ето. Во текот <strong>на</strong><br />

безред<strong>и</strong>јата, според <strong>и</strong>звешта<strong>и</strong>те, од <strong>во</strong>ен<strong>и</strong>те складов<strong>и</strong> б<strong>и</strong>ле земен<strong>и</strong> <strong>на</strong>д 550.000 SALW <strong>и</strong><br />

околу 900 м<strong>и</strong>л<strong>и</strong>он<strong>и</strong> парч<strong>и</strong>ња мун<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>ја. Владата ја загуб<strong>и</strong> контролата <strong>на</strong>д поголем<strong>и</strong>от дел<br />

од земјата <strong>и</strong> сред<strong>и</strong><strong>на</strong>та беше мошне небезбед<strong>на</strong>.<br />

За време <strong>на</strong> ц<strong>и</strong>в<strong>и</strong>лн<strong>и</strong>те безред<strong>и</strong>ја дојде до дез<strong>и</strong>нтеграц<strong>и</strong>ја <strong>и</strong> <strong>на</strong> арм<strong>и</strong>јата. Меѓутоа, процесот<br />

<strong>на</strong> реструкту<strong>и</strong>рање <strong>на</strong> одбра<strong>на</strong>та не беше <strong>во</strong> толку голема мера под вл<strong>и</strong>јан<strong>и</strong>е <strong>на</strong> <strong>на</strong>стан<strong>и</strong>те<br />

<strong>во</strong> сферата <strong>на</strong> безбедноста колку <strong>на</strong> „чест<strong>и</strong>те промен<strong>и</strong> <strong>на</strong> одбранбе<strong>на</strong>та пол<strong>и</strong>т<strong>и</strong>ка,<br />

недост<strong>и</strong>гот <strong>на</strong> реален с<strong>и</strong>стем <strong>на</strong> управување со ресурс<strong>и</strong> <strong>и</strong> тенденц<strong>и</strong>ја за раз<strong>во</strong>ј <strong>на</strong> планов<strong>и</strong><br />

за структур<strong>и</strong>те <strong>на</strong> с<strong>и</strong>л<strong>и</strong>те каде што се прав<strong>и</strong> об<strong>и</strong>д за спасување <strong>на</strong> работн<strong>и</strong>те места <strong>на</strong><br />

постојн<strong>и</strong>от оф<strong>и</strong>церск<strong>и</strong> корпус“. 15 Основн<strong>и</strong>те стратег<strong>и</strong>ск<strong>и</strong> документ<strong>и</strong>, како што се<br />

Нац<strong>и</strong>о<strong>на</strong>л<strong>на</strong>та безбеднос<strong>на</strong> стратег<strong>и</strong>ја <strong>и</strong> Одбранбе<strong>на</strong>та пол<strong>и</strong>т<strong>и</strong>ка, <strong>во</strong> Албан<strong>и</strong>ја беа донесен<strong>и</strong><br />

дур<strong>и</strong> <strong>во</strong> февруар<strong>и</strong> 2000 год<strong>и</strong><strong>на</strong>, Вое<strong>на</strong>та стратег<strong>и</strong>ја <strong>во</strong> август 2002 год<strong>и</strong><strong>на</strong>, додека Белата<br />

кн<strong>и</strong>га сè уште се чека <strong>на</strong> ус<strong>во</strong>јување од парламентот. 16 Ов<strong>и</strong>е документ<strong>и</strong> г<strong>и</strong> оп<strong>и</strong>шуваат<br />

планов<strong>и</strong>те за спроведување <strong>на</strong> процес <strong>на</strong> реформа до 2010 год<strong>и</strong><strong>на</strong> <strong>на</strong> еден пореален <strong>на</strong>ч<strong>и</strong>н<br />

споредено со претходн<strong>и</strong>те планов<strong>и</strong>. Во Вое<strong>на</strong>та стратег<strong>и</strong>ја се утврден<strong>и</strong> тр<strong>и</strong> главн<strong>и</strong> цел<strong>и</strong> <strong>на</strong><br />

реформата <strong>на</strong> одбра<strong>на</strong>та, <strong>и</strong>мено „...раз<strong>во</strong>ј <strong>на</strong> профес<strong>и</strong>о<strong>на</strong>л<strong>на</strong> арм<strong>и</strong>ја, <strong>на</strong>малување <strong>на</strong> бројот<br />

<strong>на</strong> регрут<strong>и</strong>ран<strong>и</strong> <strong>во</strong>јн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong> <strong>и</strong> зголемување <strong>на</strong> буџетот за одбра<strong>на</strong>та за 0,1 отсто од БДП<br />

год<strong>и</strong>шно до 2010 год<strong>и</strong><strong>на</strong>“. 17<br />

Од пер<strong>и</strong>одот <strong>на</strong> „Операц<strong>и</strong>јата Алба“ <strong>на</strong> НАТО посто<strong>и</strong> меѓу<strong>на</strong>род<strong>на</strong> поддршка за<br />

у<strong>на</strong>предување <strong>на</strong> безбедноста <strong>и</strong> општа јав<strong>на</strong> <strong>и</strong> пол<strong>и</strong>т<strong>и</strong>чка поддршка за побл<strong>и</strong>ска соработка<br />

со НАТО. Како резултат <strong>на</strong> тоа, владата <strong>на</strong> Албан<strong>и</strong>ја смета дека Албанск<strong>и</strong>те оружен<strong>и</strong> с<strong>и</strong>л<strong>и</strong><br />

17

(AAF) треба да б<strong>и</strong>дат <strong>на</strong>мален<strong>и</strong>, профес<strong>и</strong>о<strong>на</strong>л<strong>и</strong>з<strong>и</strong>ран<strong>и</strong> <strong>и</strong> осовремен<strong>и</strong> за да б<strong>и</strong>дат<br />

компат<strong>и</strong>б<strong>и</strong>лн<strong>и</strong> со друг<strong>и</strong>те арм<strong>и</strong><strong>и</strong> <strong>во</strong> НАТО. Според тоа, реч<strong>и</strong>с<strong>и</strong> с<strong>и</strong>те промен<strong>и</strong> <strong>во</strong> рамк<strong>и</strong>те <strong>на</strong><br />

AAF се резултат <strong>на</strong> целта за членст<strong>во</strong> <strong>во</strong> НАТО, вклучувајќ<strong>и</strong> го <strong>и</strong> рев<strong>и</strong>д<strong>и</strong>ран<strong>и</strong>от <strong>на</strong>црт <strong>на</strong><br />

Вое<strong>на</strong>та стратег<strong>и</strong>ја (2004) оз<strong>на</strong>чен како „Стратег<strong>и</strong>ја за <strong>и</strong>нтеграц<strong>и</strong>ја <strong>во</strong> НАТО “. О<strong>во</strong>ј факт<br />

пред<strong>и</strong>зв<strong>и</strong>ка одреден<strong>и</strong> кр<strong>и</strong>т<strong>и</strong>к<strong>и</strong> <strong>во</strong> Албан<strong>и</strong>ја дека в<strong>и</strong>ст<strong>и</strong>нската м<strong>и</strong>с<strong>и</strong>ја <strong>на</strong> AAF е да се<br />

<strong>и</strong>спол<strong>на</strong>т <strong>во</strong>ен<strong>и</strong>те стандард<strong>и</strong> <strong>на</strong> НАТО колку што е можно поскоро. 18 Меѓутоа, <strong>во</strong> Вое<strong>на</strong>та<br />

стратег<strong>и</strong>ја се смета дека глав<strong>на</strong>та м<strong>и</strong>с<strong>и</strong>ја <strong>на</strong> AAF е обезбедување борбе<strong>на</strong> готовност за<br />

одбра<strong>на</strong>; <strong>на</strong>бљудување <strong>и</strong> <strong>на</strong>дгледување <strong>на</strong> поморск<strong>и</strong>от, <strong>во</strong>здушн<strong>и</strong>от <strong>и</strong> <strong>на</strong> копнен<strong>и</strong>от<br />

тер<strong>и</strong>тор<strong>и</strong>јален простор <strong>на</strong> Албан<strong>и</strong>ја; учест<strong>во</strong> <strong>во</strong> операц<strong>и</strong><strong>и</strong> за хуман<strong>и</strong>тар<strong>на</strong> помош <strong>и</strong> помош<br />

пр<strong>и</strong> катастроф<strong>и</strong>; борба прот<strong>и</strong>в терор<strong>и</strong>змот; <strong>и</strong> учест<strong>во</strong> <strong>во</strong> операц<strong>и</strong><strong>и</strong> за м<strong>и</strong>ров<strong>на</strong> поддршка. 19<br />

Од 1992 год<strong>и</strong><strong>на</strong> <strong>на</strong>ваму AAF пом<strong>и</strong>нуваат н<strong>и</strong>з трансформац<strong>и</strong>ја. Структурата <strong>на</strong> оружен<strong>и</strong>те<br />

с<strong>и</strong>л<strong>и</strong> <strong>на</strong> Албан<strong>и</strong>ја до 2000 год<strong>и</strong><strong>на</strong> се состоеше од 5 д<strong>и</strong>в<strong>и</strong>з<strong>и</strong><strong>и</strong>/32 бр<strong>и</strong>гад<strong>и</strong> без <strong>и</strong>нженерск<strong>и</strong>,<br />

лог<strong>и</strong>ст<strong>и</strong>чк<strong>и</strong> <strong>и</strong>л<strong>и</strong> структур<strong>и</strong> за ц<strong>и</strong>в<strong>и</strong>л<strong>на</strong> зашт<strong>и</strong>та. Глав<strong>на</strong>та цел <strong>на</strong> реструкту<strong>и</strong>рањето <strong>на</strong> AAF,<br />

кое се план<strong>и</strong>ра да заврш<strong>и</strong> до 2010 год<strong>и</strong><strong>на</strong>, е да се пост<strong>и</strong>гне помала, но поспособ<strong>на</strong> с<strong>и</strong>ла со<br />

соодветн<strong>и</strong> ф<strong>и</strong><strong>на</strong>нс<strong>и</strong>ск<strong>и</strong> ресурс<strong>и</strong>. 20 Во 2000 год<strong>и</strong><strong>на</strong>, албанската влада презент<strong>и</strong>ра план од две<br />

фаз<strong>и</strong>: пр<strong>во</strong>, да се трансформ<strong>и</strong>раат AAF <strong>во</strong> помал<strong>и</strong> <strong>и</strong> поеф<strong>и</strong>касн<strong>и</strong> с<strong>и</strong>л<strong>и</strong> <strong>во</strong> пе<strong>и</strong>родот од 2000-<br />

2004 год<strong>и</strong><strong>на</strong>, а потоа т<strong>и</strong>е да се осовреме<strong>на</strong>т <strong>во</strong> 2005-2009 год<strong>и</strong><strong>на</strong>. AAF требаше да се<br />

<strong>на</strong>малат од 43.000 <strong>на</strong> 31.000 <strong>во</strong>јн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>. 21 Во 2002 год<strong>и</strong><strong>на</strong> Албан<strong>и</strong>ја започ<strong>на</strong> 10-год<strong>и</strong>ш<strong>на</strong><br />

стратег<strong>и</strong>ја за реформа <strong>на</strong> одбра<strong>на</strong>та спонзор<strong>и</strong>ра<strong>на</strong> од амер<strong>и</strong>канск<strong>и</strong>от Секретар<strong>и</strong>јат за<br />

одбра<strong>на</strong> зарад<strong>и</strong> <strong>на</strong>малување <strong>и</strong> целосно осовременување <strong>на</strong> AAF. 22 Во Вое<strong>на</strong>та стратег<strong>и</strong>ја од<br />

2002 год<strong>и</strong><strong>на</strong> беше побарано бројот <strong>на</strong> AAF да <strong>и</strong>знесува 18.000 23 <strong>во</strong>јн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>, од ко<strong>и</strong> 70 отсто<br />

треба да се профес<strong>и</strong>о<strong>на</strong>лн<strong>и</strong> <strong>во</strong>јн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>, додека 30 отсто регрут<strong>и</strong>ран<strong>и</strong> <strong>во</strong>јн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>. Ид<strong>на</strong>та<br />

профес<strong>и</strong>о<strong>на</strong>л<strong>на</strong> арм<strong>и</strong>ја б<strong>и</strong> б<strong>и</strong>ла составе<strong>на</strong> од регрут<strong>и</strong>ран<strong>и</strong> <strong>во</strong>јн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong> ко<strong>и</strong> го заврш<strong>и</strong>ле <strong>во</strong>ен<strong>и</strong>от<br />

рок, но реш<strong>и</strong>ле да оста<strong>на</strong>т <strong>во</strong> AAF. Според планов<strong>и</strong>те, се предв<strong>и</strong>дуваше с<strong>и</strong>ла од 14.500<br />

акт<strong>и</strong>вн<strong>и</strong> пр<strong>и</strong>падн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong> <strong>на</strong> персо<strong>на</strong>л <strong>во</strong> м<strong>и</strong>р, со дополн<strong>и</strong>телн<strong>и</strong> 2.000 ц<strong>и</strong>в<strong>и</strong>л<strong>и</strong>. Беа предв<strong>и</strong>ден<strong>и</strong> <strong>и</strong><br />

20.000 <strong>во</strong>јн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong> <strong>во</strong> резервн<strong>и</strong>те формац<strong>и</strong><strong>и</strong>. 24<br />

Меѓутоа, кон сред<strong>и</strong><strong>на</strong>та <strong>на</strong> 2003 год<strong>и</strong><strong>на</strong>, порад<strong>и</strong> повтор<strong>на</strong>та оценка <strong>на</strong> безбедносн<strong>и</strong>те<br />

закан<strong>и</strong> <strong>и</strong> расположл<strong>и</strong>в<strong>и</strong>те средства, Собран<strong>и</strong>ето <strong>на</strong> Албан<strong>и</strong>ја даде одобрување за<br />

<strong>на</strong>тамошно <strong>на</strong>малување од 31.000 <strong>на</strong> 16.500 <strong>во</strong>јн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong> до 2010 год<strong>и</strong><strong>на</strong>. Всушност, <strong>во</strong><br />

рев<strong>и</strong>д<strong>и</strong>ра<strong>на</strong>та Стратег<strong>и</strong>ја од 2004 год<strong>и</strong><strong>на</strong> повеќе не се спомнува голем<strong>и</strong><strong>на</strong>та <strong>на</strong> резервн<strong>и</strong>от<br />

18

состав, туку се <strong>на</strong>ведува дека: „акт<strong>и</strong>в<strong>на</strong>та компонента <strong>на</strong> AAF ќе б<strong>и</strong>де поддржа<strong>на</strong> од<br />

соодвет<strong>на</strong> <strong>и</strong> разум<strong>на</strong> резерв<strong>на</strong> с<strong>и</strong>ла.” 25 Оваа одлука се баз<strong>и</strong>раше не само <strong>на</strong> ф<strong>и</strong>скал<strong>на</strong>та<br />

реалност <strong>и</strong> <strong>на</strong> а<strong>на</strong>л<strong>и</strong>за <strong>на</strong> м<strong>и</strong>с<strong>и</strong>јата, туку <strong>и</strong> <strong>на</strong> желбата да се <strong>и</strong>спол<strong>на</strong>т кр<strong>и</strong>тер<strong>и</strong>ум<strong>и</strong>те за<br />

членст<strong>во</strong> <strong>во</strong> НАТО. Еден поранешен в<strong>и</strong>сок фунцк<strong>и</strong>онер <strong>во</strong> безбедноста тврдеше дека<br />

голем<strong>и</strong><strong>на</strong>та <strong>на</strong> тековн<strong>и</strong>от персо<strong>на</strong>л <strong>на</strong> AAF е нешто што е контроверзно, проценувајќ<strong>и</strong> ја <strong>на</strong><br />

околу 12.000—13.000 <strong>во</strong> март 2005 год<strong>и</strong><strong>на</strong>. 26 Оф<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>јалн<strong>и</strong> л<strong>и</strong>ца <strong>на</strong> НАТО го обелоден<strong>и</strong>ја<br />

<strong>и</strong>нтр<strong>и</strong>гантн<strong>и</strong>от факт дека до оваа год<strong>и</strong><strong>на</strong>, реч<strong>и</strong>с<strong>и</strong> 5 год<strong>и</strong>н<strong>и</strong> пред прв<strong>и</strong>чн<strong>и</strong>от план, AAF ја<br />

дост<strong>и</strong>г<strong>на</strong>ле бројката од 16.500 <strong>во</strong>јн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>. 27<br />

Според Вое<strong>на</strong>та стратег<strong>и</strong>ја, AAF се реструкту<strong>и</strong>ран<strong>и</strong> <strong>во</strong> 5 команд<strong>и</strong>: Копнен<strong>и</strong> с<strong>и</strong>л<strong>и</strong>,<br />

Воздухопловн<strong>и</strong> с<strong>и</strong>л<strong>и</strong>, Поморск<strong>и</strong> с<strong>и</strong>л<strong>и</strong>, Обука <strong>и</strong> доктр<strong>и</strong><strong>на</strong> <strong>и</strong> Команда за лог<strong>и</strong>ст<strong>и</strong>чка<br />

поддршка. Според рев<strong>и</strong>д<strong>и</strong>ра<strong>на</strong>та Вое<strong>на</strong> стратег<strong>и</strong>ја, Копнен<strong>и</strong>те с<strong>и</strong>л<strong>и</strong> се стац<strong>и</strong>он<strong>и</strong>ран<strong>и</strong><br />

главно <strong>во</strong> Зал Хер, Вау <strong>и</strong> Дејес, Пошње <strong>и</strong> Избер<strong>и</strong>шт. Т<strong>и</strong>е се составен<strong>и</strong> од Бр<strong>и</strong>гада за брза<br />

реакц<strong>и</strong>ја, Инженерска бр<strong>и</strong>гада, Пук <strong>на</strong> спец<strong>и</strong>јалн<strong>и</strong> с<strong>и</strong>л<strong>и</strong> <strong>и</strong> Комун<strong>и</strong>кац<strong>и</strong>ск<strong>и</strong> баталјон.<br />

Подреден<strong>и</strong> <strong>на</strong> Командата <strong>на</strong> копнен<strong>и</strong>те с<strong>и</strong>л<strong>и</strong> се пет бр<strong>и</strong>гад<strong>и</strong> <strong>на</strong> пешад<strong>и</strong>ск<strong>и</strong>те резервн<strong>и</strong> с<strong>и</strong>л<strong>и</strong>.<br />

Воздухопловн<strong>и</strong>те с<strong>и</strong>л<strong>и</strong> се стац<strong>и</strong>он<strong>и</strong>ран<strong>и</strong> главно <strong>во</strong> Т<strong>и</strong>ра<strong>на</strong> (Р<strong>и</strong><strong>на</strong>с) <strong>и</strong> <strong>во</strong> Фарка, како <strong>и</strong> <strong>во</strong><br />

две баз<strong>и</strong> <strong>на</strong> резервн<strong>и</strong>те с<strong>и</strong>л<strong>и</strong> (Кучове, Ѓадер). Т<strong>и</strong>е се составен<strong>и</strong> од еден повеќе<strong>на</strong>менск<strong>и</strong><br />

хел<strong>и</strong>коптерск<strong>и</strong> пук, ав<strong>и</strong>он<strong>и</strong> со ф<strong>и</strong>ксн<strong>и</strong> кр<strong>и</strong>лја за <strong>на</strong>дгледување, <strong>во</strong>здухоплов<strong>на</strong> одбранбе<strong>на</strong><br />

бр<strong>и</strong>гада <strong>и</strong> Школа за <strong>во</strong>јн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>. Поморск<strong>и</strong>те с<strong>и</strong>л<strong>и</strong> се составен<strong>и</strong> од два поморск<strong>и</strong> округа (Драч<br />

<strong>и</strong> Вало<strong>на</strong>), еден лог<strong>и</strong>ст<strong>и</strong>чк<strong>и</strong> баталјон (одржување <strong>и</strong> поправк<strong>и</strong>), бродоград<strong>и</strong>л<strong>и</strong>ште за<br />

одржување <strong>и</strong> друг<strong>и</strong> пр<strong>и</strong>дружн<strong>и</strong> елемент<strong>и</strong>.<br />

Командата за обука <strong>и</strong> доктр<strong>и</strong><strong>на</strong> (TRADOC) е коцентр<strong>и</strong>ра<strong>на</strong> главно <strong>во</strong> Т<strong>и</strong>ра<strong>на</strong> <strong>и</strong> <strong>во</strong> Вало<strong>на</strong>.<br />

TRADOC се состо<strong>и</strong> од Академ<strong>и</strong>ја за одбра<strong>на</strong>, Воен<strong>и</strong>от ун<strong>и</strong>верз<strong>и</strong>тет „Скендербег“, NCO<br />

Академ<strong>и</strong>ја, Бр<strong>и</strong>гада за основ<strong>на</strong> обука, Лог<strong>и</strong>ст<strong>и</strong>чк<strong>и</strong> баталјон <strong>и</strong> Центар за <strong>во</strong>ено-<strong>на</strong>учн<strong>и</strong><br />

<strong>и</strong>стражувања.<br />

Командата за лог<strong>и</strong>ст<strong>и</strong>чка поддршка обезбедува поддршка за оружен<strong>и</strong>те с<strong>и</strong>л<strong>и</strong> <strong>на</strong> целата<br />

тер<strong>и</strong>тор<strong>и</strong>ја <strong>на</strong> Албан<strong>и</strong>ја. Таа се состо<strong>и</strong> од бр<strong>и</strong>гада за с<strong>на</strong>бдување, транспорт<strong>на</strong> бр<strong>и</strong>гада,<br />

база за одржување, центар за одржување <strong>на</strong> н<strong>и</strong><strong>во</strong> <strong>на</strong> депо, склад за у<strong>во</strong>з-<strong>и</strong>з<strong>во</strong>з, Централ<strong>на</strong><br />

лаборатор<strong>и</strong>ја <strong>на</strong> оружен<strong>и</strong>те с<strong>и</strong>л<strong>и</strong> <strong>и</strong> Школа за лог<strong>и</strong>ст<strong>и</strong>чк<strong>и</strong> труп<strong>и</strong>. Покрај петте команд<strong>и</strong>,<br />

Генералштабот <strong>и</strong>ма с<strong>во</strong><strong>и</strong> автономн<strong>и</strong> ед<strong>и</strong>н<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>, како што се Центарот за заедн<strong>и</strong>чк<strong>и</strong><br />

операц<strong>и</strong><strong>и</strong>, Комун<strong>и</strong>кац<strong>и</strong>ск<strong>и</strong>от баталјон, Баталјонот <strong>на</strong> <strong>во</strong>е<strong>на</strong>та пол<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>ја, Центарот за рад<strong>и</strong>о<br />

19

разузнувачка служба, Базата за ц<strong>и</strong>в<strong>и</strong>л<strong>на</strong> зашт<strong>и</strong>та <strong>и</strong> Централ<strong>на</strong>та <strong>во</strong>е<strong>на</strong> ун<strong>и</strong>верз<strong>и</strong>тетска<br />

болн<strong>и</strong>ца. Сам<strong>и</strong>от Генералштаб е <strong>и</strong>зменет според стандард<strong>и</strong>те <strong>на</strong> НАТО <strong>во</strong> девет “J-оддел<strong>и</strong>”<br />

ко<strong>и</strong> се однесуваат <strong>на</strong>: кадровск<strong>и</strong> прашања, разуз<strong>на</strong>вање, обука, лог<strong>и</strong>ст<strong>и</strong>ка, план<strong>и</strong>рање,<br />

комун<strong>и</strong>кац<strong>и</strong><strong>и</strong>, управвуање со ресурс<strong>и</strong>, јавно здравст<strong>во</strong> <strong>и</strong> однос<strong>и</strong> меѓу ц<strong>и</strong>в<strong>и</strong>лн<strong>и</strong>от <strong>и</strong> <strong>во</strong>ен<strong>и</strong>от<br />

сектор. 28<br />

Трансформац<strong>и</strong>јата <strong>на</strong> <strong>во</strong>ен<strong>и</strong>от образовен с<strong>и</strong>стем <strong>во</strong> Албан<strong>и</strong>ја е реч<strong>и</strong>с<strong>и</strong> заврше<strong>на</strong> <strong>и</strong> од<br />

глед<strong>на</strong> точка <strong>на</strong> НАТО таа е <strong>на</strong>јдоброто дост<strong>и</strong>гнување <strong>во</strong> реформата <strong>на</strong> одбра<strong>на</strong>та <strong>во</strong><br />

Албан<strong>и</strong>ја. 29 Вое<strong>на</strong>та академ<strong>и</strong>ја „Скендербег“ се стек<strong>на</strong> со статус <strong>на</strong> ун<strong>и</strong>верз<strong>и</strong>тет за одбра<strong>на</strong><br />

<strong>и</strong> <strong>и</strong> <strong>на</strong>таму е глав<strong>на</strong> <strong>и</strong>нст<strong>и</strong>туц<strong>и</strong>ја за обука <strong>на</strong> оф<strong>и</strong>цер<strong>и</strong> за албанската арм<strong>и</strong>ја,<br />

<strong>во</strong>здухопловн<strong>и</strong>те с<strong>и</strong>л<strong>и</strong> <strong>и</strong> за мор<strong>на</strong>р<strong>и</strong>цата. Раз<strong>во</strong>јот <strong>на</strong> профес<strong>и</strong>о<strong>на</strong>лн<strong>и</strong>от NCO корпус се<br />

смета за круц<strong>и</strong>јал<strong>на</strong> цел <strong>на</strong> профес<strong>и</strong>о<strong>на</strong>л<strong>и</strong>зац<strong>и</strong>јата <strong>на</strong> AAF. <strong>Реформа</strong>та <strong>на</strong> <strong>во</strong>ен<strong>и</strong>от<br />

образовен с<strong>и</strong>стем – која трае од 1992 год<strong>и</strong><strong>на</strong> – се фокус<strong>и</strong>ра <strong>на</strong> зголемување <strong>на</strong> NCO<br />

персо<strong>на</strong>лот кој веќе <strong>и</strong>ма ун<strong>и</strong>верз<strong>и</strong>тетско образован<strong>и</strong>е. 30 Во уч<strong>и</strong>л<strong>и</strong>шта за спец<strong>и</strong>јал<strong>на</strong> обука<br />

од разл<strong>и</strong>чн<strong>и</strong> <strong>во</strong>ен<strong>и</strong> ограноц<strong>и</strong> <strong>во</strong> текот <strong>на</strong> едногод<strong>и</strong>шен пер<strong>и</strong>од се подготвуваат пешад<strong>и</strong>ск<strong>и</strong><br />

<strong>во</strong>јн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>, ек<strong>и</strong>паж<strong>и</strong> <strong>на</strong> тенков<strong>и</strong>, спец<strong>и</strong>јал<strong>и</strong>ст<strong>и</strong> за комун<strong>и</strong>кац<strong>и</strong><strong>и</strong>, арт<strong>и</strong>лерц<strong>и</strong>, п<strong>и</strong>лот<strong>и</strong> <strong>и</strong> друг<strong>и</strong>,<br />

додека Основн<strong>и</strong>от центар за обука е <strong>на</strong>длежен за основ<strong>на</strong>та обука <strong>на</strong> <strong>во</strong>јн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>те. Покрај<br />

домашн<strong>и</strong>от с<strong>и</strong>стем, стот<strong>и</strong>ц<strong>и</strong> пр<strong>и</strong>падн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong> <strong>на</strong> <strong>во</strong>ен<strong>и</strong>от персо<strong>на</strong>л се обучуваат <strong>во</strong> западн<strong>и</strong>те<br />

земј<strong>и</strong>. Од 1993 год<strong>и</strong><strong>на</strong> САД год<strong>и</strong>шно трошат 1 м<strong>и</strong>л<strong>и</strong>он амер<strong>и</strong>канск<strong>и</strong> долар<strong>и</strong> <strong>на</strong> обука <strong>на</strong><br />

албанската <strong>во</strong>јска. Во програмата за обука секоја год<strong>и</strong><strong>на</strong> учествуваат по педесет л<strong>и</strong>ца;<br />

меѓутоа, с<strong>и</strong>те не се подготвен<strong>и</strong> да се вратат <strong>во</strong> AAF по обуката <strong>во</strong> странст<strong>во</strong>, а за он<strong>и</strong>е ко<strong>и</strong><br />

ќе се вратат не е лесно да се <strong>на</strong>јде соодветно задолжен<strong>и</strong>е. 31 Меѓу он<strong>и</strong>е ко<strong>и</strong> б<strong>и</strong>ле отпуштен<strong>и</strong><br />

како в<strong>и</strong>шок <strong>во</strong> 1997 год<strong>и</strong><strong>на</strong> 400 оф<strong>и</strong>цер<strong>и</strong> б<strong>и</strong>ле обучуван<strong>и</strong> <strong>на</strong> Запад. 32 М<strong>и</strong>н<strong>и</strong>стерст<strong>во</strong>то за<br />

одбра<strong>на</strong> се <strong>на</strong>дева дека ов<strong>и</strong>е оф<strong>и</strong>цер<strong>и</strong> <strong>во</strong> <strong>и</strong>дн<strong>и</strong><strong>на</strong> сè уште ќе б<strong>и</strong>дат потребн<strong>и</strong> за<br />

предв<strong>и</strong>ден<strong>и</strong>те задач<strong>и</strong> <strong>на</strong> AAF. Меѓутоа, нема оч<strong>и</strong>глед<strong>на</strong> лог<strong>и</strong>ка <strong>во</strong> тоа оф<strong>и</strong>цер<strong>и</strong> да се<br />

обучуваат <strong>на</strong> западн<strong>и</strong> академ<strong>и</strong><strong>и</strong><strong>и</strong> за потоа да се пуштаат да зам<strong>и</strong><strong>на</strong>т.<br />

Пр<strong>и</strong>ор<strong>и</strong>тет<strong>и</strong>те <strong>на</strong> Нацрт-програмата за осовременување <strong>на</strong> опремата <strong>на</strong> AAF вклучуваат<br />

<strong>и</strong>нд<strong>и</strong>в<strong>и</strong>дуалн<strong>и</strong> комплет<strong>и</strong> за <strong>во</strong>јн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>, главно за ед<strong>и</strong>н<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>те распореден<strong>и</strong> <strong>во</strong> странст<strong>во</strong> 33 ;<br />

с<strong>и</strong>стем<strong>и</strong> за команда <strong>и</strong> за контрола за ко<strong>и</strong> веќе е <strong>во</strong> тек <strong>и</strong>нвест<strong>и</strong>рањето; опремување <strong>на</strong><br />

Хел<strong>и</strong>коптерск<strong>и</strong>от пук со хел<strong>и</strong>оптер<strong>и</strong> за пребарување <strong>и</strong> спасување (SAR) <strong>и</strong> хел<strong>и</strong>коптер<strong>и</strong> за<br />

пре<strong>во</strong>з <strong>на</strong> <strong>во</strong>јн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>; опремување <strong>на</strong> Крајбреж<strong>на</strong>та гарда со брз<strong>и</strong> чамц<strong>и</strong> за патрола <strong>и</strong><br />

20

хел<strong>и</strong>коптер<strong>и</strong> SAR; <strong>и</strong> зајакнување <strong>на</strong> структур<strong>и</strong>те за одржување <strong>и</strong> поддршка пр<strong>и</strong><br />

транспорт. 34 Меѓуота, ед<strong>и</strong>нствен<strong>и</strong>те с<strong>и</strong>гурн<strong>и</strong> <strong>и</strong>з<strong>во</strong>р<strong>и</strong> за осовременување <strong>на</strong> опремата се<br />

до<strong>на</strong>ц<strong>и</strong><strong>и</strong> <strong>и</strong> грантов<strong>и</strong>, од ко<strong>и</strong> <strong>на</strong>јнова беше <strong>и</strong>тал<strong>и</strong>јанската до<strong>на</strong>ц<strong>и</strong>ја <strong>на</strong> 6 плов<strong>и</strong>ла. 35 Исто така,<br />

<strong>во</strong> август 2005 год<strong>и</strong><strong>на</strong> Соед<strong>и</strong>нет<strong>и</strong>те Амер<strong>и</strong>канск<strong>и</strong> Држав<strong>и</strong> <strong>и</strong> одобр<strong>и</strong>ја <strong>на</strong> Албан<strong>и</strong>ја грант од<br />

8 м<strong>и</strong>л<strong>и</strong>он<strong>и</strong> амер<strong>и</strong>канск<strong>и</strong> долар<strong>и</strong> за нејз<strong>и</strong><strong>на</strong>та улога <strong>во</strong> меѓу<strong>на</strong>родното зачувување <strong>на</strong> м<strong>и</strong>рот<br />

<strong>и</strong> <strong>во</strong> глобал<strong>на</strong>та <strong>во</strong>ј<strong>на</strong> прот<strong>и</strong>в терор<strong>и</strong>змот. 36 Како <strong>и</strong> да е, со оглед <strong>на</strong> проблем<strong>и</strong>те со<br />

одржувањето <strong>и</strong> <strong>на</strong> друг<strong>и</strong> сл<strong>и</strong>чн<strong>и</strong> проблем<strong>и</strong>, М<strong>и</strong>н<strong>и</strong>стерст<strong>во</strong>то за одбра<strong>на</strong> <strong>на</strong> Албан<strong>и</strong>ја сега е<br />

повеќе кр<strong>и</strong>т<strong>и</strong>чно <strong>во</strong> однос <strong>на</strong> пр<strong>и</strong>фаќањето разн<strong>и</strong> в<strong>и</strong>дов<strong>и</strong> опрема како до<strong>на</strong>ц<strong>и</strong><strong>и</strong> <strong>и</strong> <strong>на</strong>место<br />

тоа, бара конкрет<strong>на</strong> помош за спец<strong>и</strong>ф<strong>и</strong>чн<strong>и</strong> цел<strong>и</strong> <strong>на</strong> партнерст<strong>во</strong>то. 37<br />

Буџетот <strong>на</strong> одбра<strong>на</strong>та за 2005 год<strong>и</strong><strong>на</strong> <strong>и</strong>знесуваше 12.963 м<strong>и</strong>л<strong>и</strong>он<strong>и</strong> лек<strong>и</strong> (околу 129,63<br />

м<strong>и</strong>л<strong>и</strong>он<strong>и</strong> амер<strong>и</strong>канск<strong>и</strong> долар<strong>и</strong>) <strong>и</strong>л<strong>и</strong> 1,5 отсто од БДП. Ова претставува реално зголемување<br />

од 20 отсто споредено со 2004 год<strong>и</strong><strong>на</strong>, со план<strong>и</strong>рано год<strong>и</strong>шно зголемување од 0,1 отсто од<br />

БДП до 2010 год<strong>и</strong><strong>на</strong> 38 (БДП <strong>на</strong> Албан<strong>и</strong>ја <strong>во</strong> 2004 год<strong>и</strong><strong>на</strong> <strong>и</strong>знесуваше 17,46 м<strong>и</strong>л<strong>и</strong>јард<strong>и</strong><br />

амер<strong>и</strong>канск<strong>и</strong> долар<strong>и</strong> 39 ). По 2010 год<strong>и</strong><strong>на</strong> Владата <strong>и</strong>ма <strong>на</strong>мера да г<strong>и</strong> одржува ов<strong>и</strong>е<br />

одбранбен<strong>и</strong> капац<strong>и</strong>тет<strong>и</strong> со средства ко<strong>и</strong> ќе <strong>и</strong>знесуваат околу 2 отсто од БДП. Меѓутоа,<br />

очекувањата дека <strong>на</strong>малувањето <strong>и</strong> осовременувањето <strong>на</strong> арм<strong>и</strong>јата ќе го <strong>на</strong>мал<strong>и</strong> <strong>во</strong>ен<strong>и</strong>от<br />

буџет не се основан<strong>и</strong>. Исто така, НАТО е скепт<strong>и</strong>чен <strong>во</strong> однос <strong>на</strong> тоа дал<strong>и</strong> ќе може да се<br />

оствар<strong>и</strong> год<strong>и</strong>шно зголемување <strong>на</strong> буџетот за одбра<strong>на</strong>та за 0,1 отсто, со оглед <strong>на</strong> тоа дека<br />

реформа <strong>на</strong> одбра<strong>на</strong>та не е пр<strong>и</strong>ор<strong>и</strong>тет <strong>на</strong> М<strong>и</strong>н<strong>и</strong>стерст<strong>во</strong>то за ф<strong>и</strong><strong>на</strong>нс<strong>и</strong><strong>и</strong>. 40<br />

Евроатлантска <strong>и</strong>нтеграц<strong>и</strong>ја<br />

Албан<strong>и</strong>ја беше меѓу прв<strong>и</strong>те постсоц<strong>и</strong>јал<strong>и</strong>ст<strong>и</strong>чк<strong>и</strong> земј<strong>и</strong> која <strong>во</strong> јун<strong>и</strong> 1992 год<strong>и</strong><strong>на</strong> му се<br />

пр<strong>и</strong>клуч<strong>и</strong> <strong>на</strong> Северноатлантск<strong>и</strong>от совет за соработка (NACC) <strong>и</strong> <strong>во</strong> февруар<strong>и</strong> 1994 год<strong>и</strong><strong>на</strong> <strong>во</strong><br />

Партнерст<strong>во</strong>то за м<strong>и</strong>р (PfP). Програмата PfP, баз<strong>и</strong>ра<strong>на</strong> <strong>на</strong> процес <strong>на</strong> план<strong>и</strong>рање <strong>и</strong><br />

рев<strong>и</strong>д<strong>и</strong>рање (PARP) <strong>на</strong> одбра<strong>на</strong>та, пр<strong>и</strong>донесе за реструкту<strong>и</strong>рање <strong>на</strong> албанск<strong>и</strong>те <strong>во</strong>ен<strong>и</strong><br />

<strong>и</strong>нст<strong>и</strong>туц<strong>и</strong><strong>и</strong> <strong>и</strong> капац<strong>и</strong>тет<strong>и</strong> според стандард<strong>и</strong>те <strong>на</strong> НАТО. Во апр<strong>и</strong>л 2002 год<strong>и</strong><strong>на</strong> Албан<strong>и</strong>ја го<br />

пр<strong>и</strong>фат<strong>и</strong> пакетот за Партнерска цел, кој <strong>и</strong>ма многу барања <strong>и</strong> ч<strong>и</strong>е што спроведување треба<br />

да б<strong>и</strong>де дел од нов<strong>и</strong>от План за структура <strong>и</strong> за спроведување <strong>на</strong> AAF за пер<strong>и</strong>одот од 2002-<br />

2010 год<strong>и</strong><strong>на</strong>. Со механ<strong>и</strong>змот <strong>на</strong> Акц<strong>и</strong>ск<strong>и</strong>от план за членст<strong>во</strong> (MAP) <strong>на</strong> НАТО е зацрта<strong>на</strong><br />

програма за помош која се фокус<strong>и</strong>ра <strong>на</strong> повтор<strong>на</strong> <strong>и</strong>зградба <strong>на</strong> оружен<strong>и</strong>те с<strong>и</strong>л<strong>и</strong>, што<br />

21

вклучува помош пр<strong>и</strong> а) <strong>во</strong>споставување концептуал<strong>на</strong> рамка за оружен<strong>и</strong>те с<strong>и</strong>л<strong>и</strong> 41 , б)<br />

започнување структур<strong>на</strong> реорган<strong>и</strong>зац<strong>и</strong>ја <strong>на</strong> <strong>во</strong>јската <strong>и</strong> в) рако<strong>во</strong>дење со спец<strong>и</strong>ф<strong>и</strong>чн<strong>и</strong><br />

проблем<strong>и</strong>, како што е склад<strong>и</strong>рање <strong>на</strong> мун<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>ја <strong>и</strong> ослободување од тешката арт<strong>и</strong>лер<strong>и</strong>ја.<br />

Фактот дека Албан<strong>и</strong>ја не б<strong>и</strong>ла вклуче<strong>на</strong> <strong>во</strong> втор<strong>и</strong>от бран <strong>на</strong> прош<strong>и</strong>рувањето <strong>на</strong> НАТО го<br />

зголем<strong>и</strong> пр<strong>и</strong>т<strong>и</strong>сокот врз Владата да го у<strong>на</strong>пред<strong>и</strong> с<strong>во</strong>јот одбранбен сектор. Сам<strong>и</strong>тот <strong>во</strong> 2008<br />

год<strong>и</strong><strong>на</strong> <strong>на</strong>јверојатно ќе се зан<strong>и</strong>мава со уште ед<strong>на</strong> рунда прош<strong>и</strong>рување, <strong>и</strong> според тоа 2006<br />

год<strong>и</strong><strong>на</strong> б<strong>и</strong> можела да <strong>и</strong> донесе <strong>на</strong> Албан<strong>и</strong>ја нова пока<strong>на</strong>. 42 Кај албанската <strong>во</strong>јска <strong>и</strong> кај двете<br />

стран<strong>и</strong> <strong>на</strong> пол<strong>и</strong>т<strong>и</strong>чк<strong>и</strong>от спектар посто<strong>и</strong> <strong>на</strong>деж дека пр<strong>и</strong>клучувањето кон НАТО ќе з<strong>на</strong>ч<strong>и</strong><br />

помалку трошоц<strong>и</strong> за арм<strong>и</strong>јата <strong>и</strong> поголема безбедност за земјата; 43 меѓутоа, <strong>и</strong>скуствата <strong>на</strong><br />

<strong>и</strong>сточноевропск<strong>и</strong>те држав<strong>и</strong> покажуваат дека профес<strong>и</strong>о<strong>на</strong>л<strong>и</strong>з<strong>и</strong>ра<strong>на</strong>та арм<strong>и</strong>ја, всушност, бара<br />

нос<strong>и</strong> трошоц<strong>и</strong>.<br />

Албанската арм<strong>и</strong>ја смета дека НАТО очекува од неа способност за меѓуоперат<strong>и</strong>вност,<br />

стаб<strong>и</strong>лност <strong>и</strong> соработка вклучувајќ<strong>и</strong> <strong>и</strong> давање с<strong>во</strong>ј пр<strong>и</strong>донес <strong>во</strong> м<strong>и</strong>ровн<strong>и</strong>те операц<strong>и</strong><strong>и</strong> <strong>на</strong><br />

НАТО. Т<strong>и</strong>ра<strong>на</strong> гледа <strong>на</strong> сè поголемото учест<strong>во</strong> <strong>на</strong> нов<strong>и</strong>те асп<strong>и</strong>рант<strong>и</strong> <strong>на</strong> НАТО <strong>во</strong> м<strong>и</strong>с<strong>и</strong><strong>и</strong>те<br />

<strong>во</strong> странст<strong>во</strong> како олеснување од товарот <strong>на</strong> <strong>во</strong>ен<strong>и</strong>от персо<strong>на</strong>л од земј<strong>и</strong>те-членк<strong>и</strong> <strong>на</strong> НАТО<br />

од Запад. 44 Работењето со НАТО за Албан<strong>и</strong>ја з<strong>на</strong>ч<strong>и</strong> работење со поед<strong>и</strong>нечн<strong>и</strong> земј<strong>и</strong>-членк<strong>и</strong><br />

<strong>на</strong> НАТО, особено со САД, Итал<strong>и</strong>ја, Грц<strong>и</strong>ја <strong>и</strong> со Турц<strong>и</strong>ја. Таквата соработка опфаќа помош<br />

за <strong>во</strong>е<strong>на</strong> опрема, обука <strong>и</strong> <strong>на</strong>бавка <strong>на</strong> резервн<strong>и</strong> делов<strong>и</strong>. 45 На пр<strong>и</strong>мер, реформата <strong>на</strong> одбра<strong>на</strong>та<br />

<strong>во</strong> Албан<strong>и</strong>ја, ф<strong>и</strong><strong>на</strong>нс<strong>и</strong>ра<strong>на</strong> од амер<strong>и</strong>канск<strong>и</strong>от Секретар<strong>и</strong>јат за одбра<strong>на</strong>, ја <strong>на</strong>дгледува<br />

пр<strong>и</strong>ват<strong>на</strong>та амер<strong>и</strong>канската компан<strong>и</strong>ја Science Applications International Corporation<br />

(SAIC). 46 Иако е поз<strong>на</strong>то дека SAIC е одго<strong>во</strong>р<strong>на</strong> за севкуп<strong>на</strong>та обука за рако<strong>во</strong>дење за<br />

ф<strong>и</strong><strong>на</strong>нскската <strong>и</strong> за сметко<strong>во</strong>дстве<strong>на</strong>та служба <strong>во</strong> одбра<strong>на</strong>та, не беше можно да се доб<strong>и</strong>е<br />

повеќе <strong>и</strong>нформац<strong>и</strong><strong>и</strong> за акт<strong>и</strong>вност<strong>и</strong>те <strong>на</strong> компан<strong>и</strong>јата <strong>во</strong> Албан<strong>и</strong>ја. Дур<strong>и</strong> <strong>и</strong> <strong>на</strong> web<br />

стран<strong>и</strong>цата <strong>на</strong> SAIC не се откр<strong>и</strong>ва нејз<strong>и</strong>ното пр<strong>и</strong>суст<strong>во</strong> <strong>во</strong> Албан<strong>и</strong>ја. 47<br />

Постоја<strong>на</strong>та м<strong>и</strong>с<strong>и</strong>ја <strong>на</strong> НАТО <strong>во</strong> Т<strong>и</strong>ра<strong>на</strong>, сместе<strong>на</strong> <strong>во</strong> рамк<strong>и</strong>те <strong>на</strong> МО, го <strong>на</strong>дгледува<br />

<strong>и</strong>сполнувањето <strong>на</strong> б<strong>и</strong>латералн<strong>и</strong>те дого<strong>во</strong>р<strong>и</strong> <strong>на</strong> Албан<strong>и</strong>ја <strong>и</strong> <strong>и</strong> дава <strong>на</strong> владата пол<strong>и</strong>т<strong>и</strong>чк<strong>и</strong> <strong>и</strong><br />

техн<strong>и</strong>чк<strong>и</strong> совет<strong>и</strong>. MAP <strong>на</strong> НАТО <strong>и</strong> помага <strong>на</strong> Албан<strong>и</strong>ја да г<strong>и</strong> фокус<strong>и</strong>ра с<strong>во</strong><strong>и</strong>те подготовк<strong>и</strong><br />

за <strong>и</strong>сполнување <strong>на</strong> с<strong>во</strong><strong>и</strong>те релевантн<strong>и</strong> цел<strong>и</strong> <strong>и</strong> пр<strong>и</strong>ор<strong>и</strong>тет<strong>и</strong>. 48 Год<strong>и</strong>ш<strong>на</strong>та <strong>на</strong>ц<strong>и</strong>о<strong>на</strong>л<strong>на</strong><br />

програма (ANP) опфаќа пол<strong>и</strong>т<strong>и</strong>чк<strong>и</strong>, економск<strong>и</strong>, одбранбен<strong>и</strong> прашања, како <strong>и</strong> прашања<br />

поврзан<strong>и</strong> со ресурс<strong>и</strong>те <strong>и</strong> безбедноста <strong>и</strong> правн<strong>и</strong> прашања. 49 Процесот <strong>на</strong> план<strong>и</strong>рање <strong>и</strong><br />

22

рев<strong>и</strong>д<strong>и</strong>рање (PARP) беше <strong>во</strong>веден <strong>во</strong> рамк<strong>и</strong>те <strong>на</strong> PfP, врз основа <strong>на</strong> двегод<strong>и</strong>шен ц<strong>и</strong>клус <strong>на</strong><br />

план<strong>и</strong>рање <strong>и</strong> <strong>и</strong>маше за цел у<strong>на</strong>предување <strong>на</strong> меѓуоперат<strong>и</strong>вноста <strong>и</strong> <strong>на</strong> зголемување <strong>на</strong><br />

транспарентноста меѓу сојузн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>те <strong>и</strong> партнер<strong>и</strong>те. 50 Акц<strong>и</strong>ск<strong>и</strong>от план <strong>на</strong> партнерст<strong>во</strong>то за<br />

<strong>и</strong>зградба <strong>на</strong> <strong>и</strong>нст<strong>и</strong>туц<strong>и</strong><strong>и</strong>те <strong>на</strong> одбра<strong>на</strong>та (PAP-DIB) <strong>и</strong>ма за цел спроведување реформ<strong>и</strong> <strong>и</strong><br />

пр<strong>и</strong>тоа го <strong>и</strong>ма предв<strong>и</strong>д Кодексот <strong>на</strong> однесување <strong>на</strong> ОБСЕ за пол<strong>и</strong>т<strong>и</strong>чко-<strong>во</strong>ен<strong>и</strong>те аспект<strong>и</strong> <strong>на</strong><br />

безбедноста. 51 PAP-DIB опфаќа <strong>и</strong> можн<strong>и</strong> нов<strong>и</strong> мерк<strong>и</strong> за олеснување <strong>и</strong> за усогласување <strong>на</strong><br />

операт<strong>и</strong>в<strong>на</strong>та соработка меѓу безбедносн<strong>и</strong>те структур<strong>и</strong> <strong>на</strong> држав<strong>и</strong>те-членк<strong>и</strong>, вклучувајќ<strong>и</strong><br />

г<strong>и</strong> <strong>и</strong> он<strong>и</strong>е ко<strong>и</strong> се <strong>на</strong>д<strong>во</strong>р од одго<strong>во</strong>рноста <strong>на</strong> MO.<br />

Практ<strong>и</strong>чно с<strong>и</strong>те промен<strong>и</strong> <strong>во</strong> рамк<strong>и</strong>те <strong>на</strong> AAF се преземаат <strong>и</strong>мајќ<strong>и</strong> ја предв<strong>и</strong>д целта за<br />

членст<strong>во</strong> <strong>во</strong> НАТО. Меѓутоа, порад<strong>и</strong> доверл<strong>и</strong>вата пр<strong>и</strong>рода <strong>на</strong> повеќе стратег<strong>и</strong>ск<strong>и</strong><br />

документ<strong>и</strong> не е можно да се деф<strong>и</strong>н<strong>и</strong>раат факт<strong>и</strong>чката голем<strong>и</strong><strong>на</strong> <strong>и</strong> вл<strong>и</strong>јан<strong>и</strong>ето <strong>на</strong><br />

акт<strong>и</strong>вност<strong>и</strong>те <strong>на</strong> НАТО врз трансформац<strong>и</strong>јата <strong>на</strong> AAF. 52 Формалн<strong>и</strong>те кр<strong>и</strong>тер<strong>и</strong>ум<strong>и</strong> за<br />

квал<strong>и</strong>ф<strong>и</strong>кување за членст<strong>во</strong> <strong>во</strong> НАТО прв<strong>и</strong>чно беа <strong>на</strong>веден<strong>и</strong> <strong>во</strong> Студ<strong>и</strong>јата за прош<strong>и</strong>рување<br />

<strong>на</strong> НАТО <strong>во</strong> 1995 год<strong>и</strong><strong>на</strong>. 53 Т<strong>и</strong>е, главно, опфаќаат кр<strong>и</strong>тер<strong>и</strong>ум<strong>и</strong> ко<strong>и</strong> не се поврзан<strong>и</strong> со<br />

арм<strong>и</strong>јата, како што е функц<strong>и</strong>о<strong>на</strong>лен демократск<strong>и</strong> пол<strong>и</strong>т<strong>и</strong>чк<strong>и</strong> с<strong>и</strong>стем <strong>и</strong> пазар<strong>на</strong> економ<strong>и</strong>ја;<br />

третманот <strong>на</strong> малц<strong>и</strong>нск<strong>и</strong>те <strong>на</strong>селен<strong>и</strong>ја согласно <strong>на</strong>сок<strong>и</strong>те од ОБСЕ; решавање <strong>на</strong> с<strong>и</strong>те<br />

нерешен<strong>и</strong> спорн<strong>и</strong> прашања со сосед<strong>и</strong>те <strong>и</strong> заложба за м<strong>и</strong>рно решавање <strong>на</strong> споров<strong>и</strong>; <strong>и</strong><br />

можност <strong>и</strong> подготвеност за давање <strong>во</strong>ен пр<strong>и</strong>донес <strong>во</strong> Ал<strong>и</strong>јансата <strong>и</strong> за пост<strong>и</strong>гнување<br />

меѓуоперат<strong>и</strong>вност со с<strong>и</strong>л<strong>и</strong>те <strong>на</strong> друг<strong>и</strong>те членк<strong>и</strong>. Сепак, ов<strong>и</strong>е кр<strong>и</strong>тер<strong>и</strong>ум<strong>и</strong> се само лабав<strong>и</strong><br />

барања <strong>и</strong> нужно не претставуваат услов<strong>и</strong>; <strong>и</strong>ако б<strong>и</strong> можеле да ста<strong>на</strong>т со потенц<strong>и</strong>јал<strong>на</strong>та<br />

апл<strong>и</strong>кац<strong>и</strong>ја <strong>на</strong> Албан<strong>и</strong>ја за членст<strong>во</strong> <strong>во</strong> ЕУ.<br />

Иако ЕУ не е <strong>и</strong>н<strong>во</strong>лв<strong>и</strong>ра<strong>на</strong> <strong>во</strong> реформата <strong>на</strong> одбра<strong>на</strong>та <strong>во</strong> Албан<strong>и</strong>ја, владеењето <strong>на</strong> пра<strong>во</strong>то<br />

<strong>во</strong> моментот е цел<strong>на</strong>та област со која земјата мора да се справ<strong>и</strong> за да доб<strong>и</strong>е канд<strong>и</strong>датск<strong>и</strong><br />

статус за ЕУ <strong>и</strong> за НАТО. Однос<strong>и</strong>те <strong>на</strong> ЕУ со Албан<strong>и</strong>ја се дел од процесот за стаб<strong>и</strong>л<strong>и</strong>з<strong>и</strong>рање<br />

<strong>и</strong> асоц<strong>и</strong>рање (SAP) <strong>на</strong> ЕУ. Во согласност со SAP, Албан<strong>и</strong>ја може да преговара за дого<strong>во</strong>р<br />

за стаб<strong>и</strong>л<strong>и</strong>зац<strong>и</strong>ја <strong>и</strong> асоц<strong>и</strong>јац<strong>и</strong>ја (SAA) <strong>и</strong> да доб<strong>и</strong>е трговск<strong>и</strong> пр<strong>и</strong>стап <strong>и</strong> друг<strong>и</strong> врск<strong>и</strong> со ЕУ<br />

под услов да г<strong>и</strong> <strong>и</strong>спон<strong>и</strong> дополн<strong>и</strong>телн<strong>и</strong>те посебн<strong>и</strong> пол<strong>и</strong>т<strong>и</strong>чк<strong>и</strong> <strong>и</strong> економск<strong>и</strong> кр<strong>и</strong>тер<strong>и</strong>ум<strong>и</strong>.<br />

Според тоа, ЕУ се пов<strong>и</strong>кува <strong>на</strong> <strong>и</strong>зглед<strong>и</strong>те за евентуал<strong>на</strong> пока<strong>на</strong> <strong>на</strong> Албан<strong>и</strong>ја да <strong>и</strong> се<br />

пр<strong>и</strong>клуч<strong>и</strong> <strong>на</strong> Ун<strong>и</strong>јата како лост за <strong>и</strong>нс<strong>и</strong>ст<strong>и</strong>рањето <strong>на</strong> сер<strong>и</strong>ја реформ<strong>и</strong> за доведување <strong>на</strong><br />

пол<strong>и</strong>т<strong>и</strong>чко-економск<strong>и</strong>те с<strong>и</strong>стем<strong>и</strong> <strong>на</strong> држав<strong>и</strong>те-канд<strong>и</strong>дат<strong>и</strong> <strong>во</strong> согласност со европск<strong>и</strong>те<br />

23

стандард<strong>и</strong>. 54 Албан<strong>и</strong>ја поднесе формалн<strong>и</strong> апл<strong>и</strong>кац<strong>и</strong><strong>и</strong> за членст<strong>во</strong> <strong>и</strong> од јануар<strong>и</strong> 2003 год<strong>и</strong><strong>на</strong><br />

<strong>во</strong> тек се прего<strong>во</strong>р<strong>и</strong> за SAA. Во Извештајот за <strong>на</strong>предокот <strong>на</strong> Албан<strong>и</strong>ја од ноемвр<strong>и</strong> 2005<br />

год<strong>и</strong><strong>на</strong> <strong>во</strong> контекст <strong>на</strong> процесот <strong>на</strong> стаб<strong>и</strong>л<strong>и</strong>з<strong>и</strong>рање <strong>и</strong> асоц<strong>и</strong>рање е рег<strong>и</strong>стр<strong>и</strong>ран <strong>на</strong>предок <strong>во</strong><br />

голем број област<strong>и</strong>, но се пов<strong>и</strong>кува <strong>на</strong> подобрување <strong>на</strong> резултат<strong>и</strong>те <strong>во</strong> борбата прот<strong>и</strong>в<br />

орган<strong>и</strong>з<strong>и</strong>ран<strong>и</strong>от кр<strong>и</strong>м<strong>и</strong><strong>на</strong>л <strong>и</strong> корупц<strong>и</strong>јата, зајакнување <strong>на</strong> слободата <strong>на</strong> мед<strong>и</strong>ум<strong>и</strong>те,<br />

<strong>на</strong>тамош<strong>на</strong> реформа <strong>на</strong> <strong>и</strong>зборн<strong>и</strong>от процес <strong>и</strong> побрзо враќање <strong>на</strong> <strong>и</strong>мот<strong>и</strong>те. Според<br />

Стратег<strong>и</strong>ск<strong>и</strong>от документ за прош<strong>и</strong>рување <strong>на</strong> Ком<strong>и</strong>с<strong>и</strong>јата од ноемвр<strong>и</strong> 2005 год<strong>и</strong><strong>на</strong>,<br />

<strong>на</strong>предокот што го пост<strong>и</strong>гнува Албан<strong>и</strong>ја <strong>во</strong> реформ<strong>и</strong>те го от<strong>во</strong>р<strong>и</strong> патот за заклучување <strong>на</strong><br />

прего<strong>во</strong>р<strong>и</strong>те за SAA. Потп<strong>и</strong>шувањето <strong>на</strong> дого<strong>во</strong>рот б<strong>и</strong> можело да се случ<strong>и</strong> <strong>во</strong> првата<br />

полов<strong>и</strong><strong>на</strong> <strong>на</strong> 2006 год<strong>и</strong><strong>на</strong>. Во декемвр<strong>и</strong> 2005 год<strong>и</strong><strong>на</strong>, Европск<strong>и</strong>от совет ус<strong>во</strong><strong>и</strong> рев<strong>и</strong>д<strong>и</strong>рано<br />

Европско партнерст<strong>во</strong> за Албан<strong>и</strong>ја, каде што се <strong>и</strong>дент<strong>и</strong>ф<strong>и</strong>куваат краткорочн<strong>и</strong>те <strong>и</strong><br />

стреднорочн<strong>и</strong>те пр<strong>и</strong>ор<strong>и</strong>тет<strong>и</strong> со ко<strong>и</strong> треба да се зафат<strong>и</strong> Албан<strong>и</strong>ја, ко<strong>и</strong> ќе служат како чек<br />

л<strong>и</strong>ста за мерење <strong>на</strong> <strong>на</strong>предокот, <strong>и</strong> со ко<strong>и</strong> ќе се обезбедат <strong>на</strong>сок<strong>и</strong> за помош согласно ЕК.<br />

Ов<strong>и</strong>е пр<strong>и</strong>ор<strong>и</strong>тет<strong>и</strong> рефлект<strong>и</strong>раат определе<strong>на</strong> фаза <strong>на</strong> раз<strong>во</strong>јот <strong>на</strong> Албан<strong>и</strong>ја <strong>и</strong> се модел<strong>и</strong>ран<strong>и</strong><br />

според нејз<strong>и</strong>н<strong>и</strong>те спец<strong>и</strong>ф<strong>и</strong>чн<strong>и</strong> потреб<strong>и</strong>. 55<br />

Севкуп<strong>на</strong>та цел <strong>на</strong> помошта <strong>на</strong> ЕУ е Албан<strong>и</strong>ја да <strong>и</strong>м се добл<strong>и</strong>ж<strong>и</strong> до стандард<strong>и</strong>те <strong>и</strong> <strong>на</strong><br />

пр<strong>и</strong>нц<strong>и</strong>п<strong>и</strong>те <strong>на</strong> НАТО <strong>и</strong> земјата да се подготв<strong>и</strong> за постепе<strong>на</strong> <strong>и</strong>нтеграц<strong>и</strong>ја <strong>во</strong> структур<strong>и</strong>те <strong>на</strong><br />

ЕУ. Тоа ќе вл<strong>и</strong>јае <strong>и</strong> <strong>на</strong> безбедносн<strong>и</strong>от сектор <strong>во</strong> Албан<strong>и</strong>ја, вклучувајќ<strong>и</strong> го <strong>и</strong> <strong>во</strong>ен<strong>и</strong>от.<br />

Меѓутоа, без потп<strong>и</strong>шан дого<strong>во</strong>р за асоц<strong>и</strong>јац<strong>и</strong>ја со ЕУ, Албан<strong>и</strong>ја нема формал<strong>и</strong>з<strong>и</strong>ра<strong>на</strong><br />

соработка со Западноевропската ун<strong>и</strong>ја (ЗЕУ). Сепак, ЗЕУ е пр<strong>и</strong>сут<strong>на</strong> <strong>во</strong> Албан<strong>и</strong>ја. Во март<br />

1997 год<strong>и</strong><strong>на</strong> Ќел<strong>и</strong>јата за план<strong>и</strong>рање <strong>на</strong> ЗЕУ <strong>и</strong>спрат<strong>и</strong> <strong>во</strong> Албан<strong>и</strong>ја м<strong>и</strong>с<strong>и</strong>ја за откр<strong>и</strong>вање <strong>на</strong><br />

факт<strong>и</strong>те, за да ја <strong>на</strong>бљудува состојбата по јавн<strong>и</strong>те безред<strong>и</strong>ја. Во мај 1997 год<strong>и</strong><strong>на</strong> Советот <strong>на</strong><br />

ЗЕУ донесе одлука за <strong>во</strong>споставување Мулт<strong>и</strong><strong>на</strong>ц<strong>и</strong>о<strong>на</strong>лн<strong>и</strong> советодавн<strong>и</strong> пол<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>ск<strong>и</strong> с<strong>и</strong>л<strong>и</strong><br />

(MAPE) <strong>во</strong> Албан<strong>и</strong>ја за да обезбед<strong>и</strong> совет<strong>и</strong> <strong>и</strong> обука за албанската пол<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>ја. Исто така, ЗЕУ<br />

г<strong>и</strong> <strong>и</strong>сп<strong>и</strong>тува можност<strong>и</strong>те за дополн<strong>и</strong>телн<strong>и</strong> пр<strong>и</strong>донес<strong>и</strong> со <strong>во</strong>јн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong> согласно програм<strong>и</strong>те за<br />

помош <strong>на</strong> NATO <strong>во</strong> областа <strong>на</strong> <strong>во</strong>е<strong>на</strong>та обука <strong>и</strong> за реструкту<strong>и</strong>рање <strong>на</strong> оружен<strong>и</strong>те с<strong>и</strong>л<strong>и</strong> <strong>на</strong><br />

Албан<strong>и</strong>ја. 56<br />

Интеграц<strong>и</strong>јата <strong>на</strong> Албан<strong>и</strong>ја <strong>во</strong> евро-атлантск<strong>и</strong>те структур<strong>и</strong> се смета за з<strong>на</strong>чаен елемент <strong>и</strong> <strong>во</strong><br />

контекстот <strong>на</strong> Пактот за стаб<strong>и</strong>лност (SP) за Југо<strong>и</strong>сточ<strong>на</strong> Европа. Идејата <strong>на</strong> SP беше<br />

зајакнување <strong>на</strong> земј<strong>и</strong>те <strong>на</strong> Југо<strong>и</strong>сточ<strong>на</strong> Европа „<strong>во</strong> н<strong>и</strong>вн<strong>и</strong>те <strong>на</strong>пор<strong>и</strong> за потт<strong>и</strong>кнување <strong>на</strong><br />

24

м<strong>и</strong>рот, демократ<strong>и</strong>јата, поч<strong>и</strong>тувањето <strong>на</strong> човеков<strong>и</strong>те права <strong>и</strong> економск<strong>и</strong>от проспер<strong>и</strong>тет<br />

зарад<strong>и</strong> пост<strong>и</strong>гнување стаб<strong>и</strong>лност <strong>во</strong> цел<strong>и</strong>от рег<strong>и</strong>он“. Евроатлантска <strong>и</strong>нтеграц<strong>и</strong>ја <strong>и</strong>м беше<br />

вете<strong>на</strong> <strong>на</strong> с<strong>и</strong>те држав<strong>и</strong> <strong>во</strong> рег<strong>и</strong>онот. 57 Албан<strong>и</strong>ја <strong>и</strong> друг<strong>и</strong>те држав<strong>и</strong> <strong>во</strong> рег<strong>и</strong>онот погрешно го<br />

протолкуваа SP како дополн<strong>и</strong>телен <strong>и</strong>з<strong>во</strong>р <strong>на</strong> ф<strong>и</strong><strong>на</strong>нс<strong>и</strong>ска поддршка, што не беше точно.<br />

Вакв<strong>и</strong>те голем<strong>и</strong> очекувања оттогаш се <strong>на</strong>пуштен<strong>и</strong> б<strong>и</strong>дејќ<strong>и</strong> акт<strong>и</strong>вност<strong>и</strong>те <strong>на</strong> SP досега не<br />

донеле н<strong>и</strong>какв<strong>и</strong> конкретн<strong>и</strong> проект<strong>и</strong> <strong>во</strong> Албан<strong>и</strong>ја.<br />

Повеќе показател<strong>и</strong> <strong>на</strong> уч<strong>и</strong>нокот покажуваат дека е пост<strong>и</strong>г<strong>на</strong>т <strong>на</strong>предок <strong>во</strong> однос<strong>и</strong>те <strong>на</strong><br />

Албан<strong>и</strong>ја со НАТО <strong>и</strong> со ЕУ, но, сè <strong>на</strong> сè, земјата сè уште не г<strong>и</strong> <strong>и</strong>сполн<strong>и</strong>ла н<strong>и</strong>вн<strong>и</strong>те<br />

стандард<strong>и</strong> <strong>и</strong> сè уште з<strong>на</strong>ч<strong>и</strong>телно заостанува <strong>во</strong> оф<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>јалн<strong>и</strong>те оценк<strong>и</strong> <strong>во</strong> однос <strong>на</strong><br />

корупц<strong>и</strong>јата, слободата <strong>и</strong> <strong>на</strong> демократската консол<strong>и</strong>дац<strong>и</strong>ја. 58 Сепак, <strong>и</strong>д<strong>на</strong>та пока<strong>на</strong> за<br />

зачленување <strong>во</strong> НАТО меѓу албанското <strong>на</strong>селен<strong>и</strong>е се смета за евентуален чекор кон<br />

членст<strong>во</strong>то <strong>во</strong> ЕУ. С<strong>и</strong>те пол<strong>и</strong>т<strong>и</strong>чк<strong>и</strong> парт<strong>и</strong><strong>и</strong> <strong>во</strong> Албан<strong>и</strong>ја го <strong>и</strong>маат членст<strong>во</strong>то <strong>во</strong> НАТО <strong>и</strong> <strong>во</strong><br />

ЕУ како с<strong>во</strong><strong>и</strong> пол<strong>и</strong>т<strong>и</strong>чк<strong>и</strong> пр<strong>и</strong>ор<strong>и</strong>тет<strong>и</strong>, но н<strong>и</strong>ту ед<strong>на</strong> од ов<strong>и</strong>е две орган<strong>и</strong>зац<strong>и</strong><strong>и</strong> сè уште нема<br />

донесено формал<strong>на</strong> одлука.<br />

Рег<strong>и</strong>о<strong>на</strong>л<strong>на</strong> соработка<br />

Прашањето <strong>на</strong> членст<strong>во</strong>то <strong>во</strong> НАТО вл<strong>и</strong>јае <strong>и</strong> <strong>на</strong> рег<strong>и</strong>о<strong>на</strong>л<strong>на</strong>та соработка меѓу Албан<strong>и</strong>ја <strong>и</strong><br />

друг<strong>и</strong>те партнер<strong>и</strong> <strong>на</strong> НАТО <strong>на</strong> Западен Балкан. Основ<strong>на</strong>та платформа за таквата соработка<br />

е Јадранск<strong>и</strong>от дого<strong>во</strong>р за партнерст<strong>во</strong> меѓу Македон<strong>и</strong>ја, Албан<strong>и</strong>ја <strong>и</strong> Хрватска (2003<br />

год<strong>и</strong><strong>на</strong>). Дого<strong>во</strong>рот се смета за средст<strong>во</strong> за рег<strong>и</strong>о<strong>на</strong>л<strong>на</strong> стаб<strong>и</strong>л<strong>и</strong>зац<strong>и</strong>ја, забрзување <strong>на</strong><br />

потенц<strong>и</strong>јалот за разв<strong>и</strong>ток <strong>и</strong> <strong>на</strong> демократск<strong>и</strong>те <strong>и</strong> економск<strong>и</strong>те реформ<strong>и</strong> <strong>во</strong> земјата.<br />

Дого<strong>во</strong>рот претставува клучен документ врз основа <strong>на</strong> кој САД <strong>и</strong> друг<strong>и</strong>те членк<strong>и</strong> <strong>на</strong> НАТО<br />

можат да му помог<strong>на</strong>т <strong>на</strong> рег<strong>и</strong>онот да г<strong>и</strong> дост<strong>и</strong>гне стандард<strong>и</strong>те за членст<strong>во</strong> <strong>во</strong> НАТО <strong>и</strong> <strong>во</strong><br />

ЕУ. „Јадранск<strong>и</strong>от процес“ се смета за средст<strong>во</strong> кое лесно ќе г<strong>и</strong> пренесе држав<strong>и</strong>те н<strong>и</strong>з<br />

процесот MAP до крај<strong>на</strong>та стратег<strong>и</strong>ска цел, членст<strong>во</strong>то <strong>во</strong> НАТО. 59 Во однос <strong>на</strong><br />

потенц<strong>и</strong>јал<strong>и</strong>те за рег<strong>и</strong>о<strong>на</strong>лен конфл<strong>и</strong>кт, Албан<strong>и</strong>ја отсекогаш се об<strong>и</strong>дувала да остане колку<br />

што е можно понеутрал<strong>на</strong> <strong>во</strong> етн<strong>и</strong>чк<strong>и</strong>те конфл<strong>и</strong>кт<strong>и</strong> <strong>во</strong> Косо<strong>во</strong> <strong>и</strong> <strong>во</strong> Македон<strong>и</strong>ја <strong>и</strong> сака<br />

нормалн<strong>и</strong> однос<strong>и</strong> со соседн<strong>и</strong>те словенск<strong>и</strong> држав<strong>и</strong>. За време <strong>на</strong> разл<strong>и</strong>чн<strong>и</strong>те разго<strong>во</strong>р<strong>и</strong> ко<strong>и</strong> г<strong>и</strong><br />

<strong>во</strong>деа автор<strong>и</strong>те, не беа <strong>и</strong>скажан<strong>и</strong> н<strong>и</strong>какв<strong>и</strong> ста<strong>во</strong>в<strong>и</strong> за мож<strong>на</strong> зака<strong>на</strong> <strong>во</strong> однос <strong>на</strong> Срб<strong>и</strong>ја, но<br />

беше <strong>и</strong>зразе<strong>на</strong> с<strong>и</strong>л<strong>на</strong> поддршка за незав<strong>и</strong>сноста <strong>на</strong> Косо<strong>во</strong>.<br />

25

Пол<strong>и</strong>т<strong>и</strong>чко <strong>на</strong>сочување <strong>на</strong> реформата <strong>на</strong> одбра<strong>на</strong>та<br />

Исполнувањето <strong>на</strong> стандард<strong>и</strong>те <strong>на</strong> НАТО за одбранбе<strong>на</strong>та способност потенц<strong>и</strong>јално<br />

претставува с<strong>и</strong>ла за демократска реформа <strong>и</strong> за <strong>во</strong>ено осовременување <strong>на</strong> Албан<strong>и</strong>ја.<br />

Меѓутоа, реформата <strong>на</strong> одбра<strong>на</strong>та која е <strong>во</strong> тек бара постојано пр<strong>и</strong>способување <strong>на</strong><br />

<strong>на</strong>ц<strong>и</strong>о<strong>на</strong>лн<strong>и</strong>те <strong>и</strong>нст<strong>и</strong>туц<strong>и</strong><strong>и</strong> за <strong>и</strong>сполнување <strong>на</strong> стандард<strong>и</strong>те <strong>на</strong> НАТО, особено <strong>во</strong> однос<strong>и</strong>те<br />

меѓу ц<strong>и</strong>в<strong>и</strong>лн<strong>и</strong>от <strong>и</strong> <strong>во</strong>ен<strong>и</strong>от сектор, кое сè уште не е пост<strong>и</strong>г<strong>на</strong>то.<br />

Според Уста<strong>во</strong>т <strong>на</strong> државата, Албан<strong>и</strong>ја е парламентар<strong>на</strong> републ<strong>и</strong>ка, пр<strong>и</strong> што<br />

Парламентарното собран<strong>и</strong>е треба да б<strong>и</strong>де врхов<strong>на</strong> држав<strong>на</strong> <strong>и</strong>нст<strong>и</strong>туц<strong>и</strong>ја. Парламентот мора<br />

да г<strong>и</strong> ус<strong>во</strong>јува с<strong>и</strong>те стратег<strong>и</strong>ск<strong>и</strong> документ<strong>и</strong> за <strong>на</strong>ц<strong>и</strong>о<strong>на</strong>л<strong>на</strong>та безбеднос<strong>на</strong> <strong>и</strong> одбранбе<strong>на</strong><br />

пол<strong>и</strong>т<strong>и</strong>ка <strong>и</strong> да врш<strong>и</strong> контрола <strong>на</strong>д оружен<strong>и</strong>те с<strong>и</strong>л<strong>и</strong>. Меѓутоа, според повеќе локалн<strong>и</strong> <strong>и</strong><br />

<strong>на</strong>д<strong>во</strong>решн<strong>и</strong> експерт<strong>и</strong>, Собран<strong>и</strong>ето само претенд<strong>и</strong>ра да врш<strong>и</strong> <strong>на</strong>дзор <strong>на</strong>д безбедносн<strong>и</strong>от<br />

сектор <strong>и</strong> г<strong>и</strong> врш<strong>и</strong> с<strong>во</strong><strong>и</strong>те функц<strong>и</strong><strong>и</strong> мошне слабо. Особено <strong>во</strong> однос <strong>на</strong> <strong>на</strong>ц<strong>и</strong>о<strong>на</strong>л<strong>на</strong>та<br />

безбеднос<strong>на</strong> <strong>и</strong> одбранбе<strong>на</strong> пол<strong>и</strong>т<strong>и</strong>ка парламентот <strong>и</strong>гра мошне марг<strong>и</strong><strong>на</strong>л<strong>на</strong> улога. На<br />

пр<strong>и</strong>мер, парламентарц<strong>и</strong>те треба да се потп<strong>и</strong>раат <strong>на</strong> <strong>и</strong>нформац<strong>и</strong><strong>и</strong> даден<strong>и</strong> од Владата <strong>и</strong> од<br />

арм<strong>и</strong>јата, <strong>и</strong>нст<strong>и</strong>туц<strong>и</strong><strong>и</strong> од ко<strong>и</strong>, <strong>и</strong><strong>на</strong>ку, се очекува да го вршат <strong>на</strong>дзорот. 60 Ев<strong>и</strong>дентен е <strong>и</strong><br />

недост<strong>и</strong>г <strong>на</strong> соодвет<strong>на</strong> дебата, дур<strong>и</strong> <strong>и</strong> кога се донесуваат документ<strong>и</strong> поврзан<strong>и</strong> со одбра<strong>на</strong>та.<br />

Ова главно се пр<strong>и</strong>п<strong>и</strong>шува <strong>на</strong> огран<strong>и</strong>че<strong>на</strong>та експерт<strong>и</strong>за <strong>на</strong> повеќе парламентарц<strong>и</strong> за<br />

прашањето <strong>на</strong> одбра<strong>на</strong>та, како <strong>и</strong> <strong>на</strong> неза<strong>и</strong>нтерес<strong>и</strong>раноста. Воен<strong>и</strong>те прашања ретко се<br />

<strong>на</strong>оѓаат <strong>и</strong> <strong>на</strong> агенд<strong>и</strong>те <strong>на</strong> невлад<strong>и</strong>н<strong>и</strong>те орган<strong>и</strong>зац<strong>и</strong><strong>и</strong>.<br />

Покрај тоа, парламентарц<strong>и</strong>те немаат средства, стручност <strong>и</strong>л<strong>и</strong> време вн<strong>и</strong>мателно да г<strong>и</strong><br />

следат сложен<strong>и</strong>те акт<strong>и</strong>вност<strong>и</strong> <strong>на</strong> Владата. Се очекува контролата <strong>на</strong> буџетот, <strong>и</strong>сто така, да<br />

е <strong>во</strong> центарот <strong>на</strong> парламентар<strong>на</strong>та контрола, но ова е област каде што посто<strong>и</strong> јаз меѓу<br />

уставн<strong>и</strong>те одредб<strong>и</strong> <strong>и</strong> парламентар<strong>на</strong>та практ<strong>и</strong>ка. Во Албан<strong>и</strong>ја, <strong>на</strong>црт-закон<strong>и</strong>те за буџетот<br />

г<strong>и</strong> ус<strong>во</strong>јува Парламентот, кој потоа треба да дејствува по него за време <strong>на</strong> тр<strong>и</strong>те месец<strong>и</strong> од<br />

завршувањето <strong>на</strong> претход<strong>на</strong>та буџетска год<strong>и</strong><strong>на</strong>. Доколку Парламентот не го <strong>на</strong>прав<strong>и</strong> тоа,<br />

Владата смее да ја потрош<strong>и</strong> <strong>и</strong>стата месеч<strong>на</strong> сума колку што е просечн<strong>и</strong>от месечен трошок<br />

од претход<strong>на</strong>та год<strong>и</strong><strong>на</strong>. 61 Избран од Парламентот, претседателот <strong>на</strong> државата <strong>и</strong>ма мошне<br />

ном<strong>и</strong><strong>на</strong>л<strong>на</strong> функц<strong>и</strong>ја како генерален командант <strong>на</strong> оружен<strong>и</strong>те с<strong>и</strong>л<strong>и</strong> <strong>и</strong> шеф <strong>на</strong> Советот за<br />

<strong>на</strong>ц<strong>и</strong>о<strong>на</strong>л<strong>на</strong> безбедност (NSC). Според Уста<strong>во</strong>т, NSC е советодавно тело <strong>на</strong> претседателот,<br />

кое д<strong>и</strong>скут<strong>и</strong>ра <strong>и</strong> му дава м<strong>и</strong>слења за прашања <strong>на</strong> безбеднос<strong>на</strong>та пол<strong>и</strong>т<strong>и</strong>ка, контролата <strong>на</strong><br />

26

<strong>во</strong>оружувањето <strong>и</strong> <strong>на</strong> безбедносн<strong>и</strong>те прашања. 62 Во практ<strong>и</strong>ката, средб<strong>и</strong>те <strong>на</strong> NSC се <strong>во</strong>дат,<br />

главно, за цел<strong>и</strong> <strong>на</strong> јавнт<strong>и</strong>е однос<strong>и</strong> (PR) <strong>и</strong> според тоа, ретко <strong>и</strong>маат вл<strong>и</strong>јан<strong>и</strong>е <strong>на</strong> <strong>на</strong>ц<strong>и</strong>о<strong>на</strong>л<strong>на</strong>та<br />

безбеднос<strong>на</strong> <strong>и</strong> одбранбе<strong>на</strong> пол<strong>и</strong>т<strong>и</strong>ка. 63 Прем<strong>и</strong>ерот ја одобрува орган<strong>и</strong>зац<strong>и</strong>ската структура<br />

<strong>на</strong> арм<strong>и</strong>јата <strong>и</strong> ја коорд<strong>и</strong>н<strong>и</strong>ра работата <strong>на</strong> <strong>и</strong>нст<strong>и</strong>туц<strong>и</strong><strong>и</strong>те <strong>и</strong>н<strong>во</strong>лв<strong>и</strong>ран<strong>и</strong> <strong>во</strong> одбранбе<strong>на</strong>та<br />

пол<strong>и</strong>т<strong>и</strong>ка. Случајно, поранешн<strong>и</strong>от прем<strong>и</strong>ер Фатос Нано создаде друго советодавно тело—<br />

Ком<strong>и</strong>тет за <strong>на</strong>ц<strong>и</strong>о<strong>на</strong>л<strong>на</strong> безбедност—кое нема н<strong>и</strong>каква прав<strong>на</strong> <strong>и</strong>л<strong>и</strong> устав<strong>на</strong> основа. О<strong>во</strong>ј<br />

ком<strong>и</strong>тет се состо<strong>и</strong> од <strong>и</strong>ст<strong>и</strong>те м<strong>и</strong>н<strong>и</strong>стр<strong>и</strong> како <strong>и</strong> NSC <strong>и</strong> е задолжен за одобрување <strong>на</strong><br />

клучн<strong>и</strong>те документ<strong>и</strong> од <strong>на</strong>ц<strong>и</strong>о<strong>на</strong>л<strong>на</strong>та безбедност <strong>и</strong> долгорочн<strong>и</strong> програм<strong>и</strong>. 64 Ком<strong>и</strong>тетот за<br />

<strong>на</strong>ц<strong>и</strong>о<strong>на</strong>л<strong>на</strong> безбедност под контрола <strong>на</strong> прем<strong>и</strong>ерот претставува добар пр<strong>и</strong>мер <strong>на</strong><br />

контрад<strong>и</strong>кторност<strong>и</strong>те <strong>и</strong> расчекор<strong>и</strong>те ко<strong>и</strong> постојат меѓу уставн<strong>и</strong>те одредб<strong>и</strong> <strong>и</strong> секојднев<strong>на</strong>та<br />

пол<strong>и</strong>т<strong>и</strong>чка практ<strong>и</strong>ка <strong>во</strong> Албан<strong>и</strong>ја.<br />

Одлучување <strong>во</strong> одбра<strong>на</strong>та<br />

М<strong>и</strong>н<strong>и</strong>стерот за одбра<strong>на</strong> <strong>и</strong>ма ц<strong>и</strong>в<strong>и</strong>л<strong>на</strong> функц<strong>и</strong>ја. Л<strong>и</strong>цето кое ја врш<strong>и</strong> функц<strong>и</strong>јата <strong>и</strong>ма<br />

целосно овластување <strong>на</strong>д севкупн<strong>и</strong>от <strong>во</strong>ен <strong>и</strong> ц<strong>и</strong>в<strong>и</strong>лен персо<strong>на</strong>л <strong>во</strong> рамк<strong>и</strong>те <strong>на</strong> одделот <strong>и</strong> <strong>на</strong><br />

оружен<strong>и</strong>те с<strong>и</strong>л<strong>и</strong> <strong>во</strong> м<strong>и</strong>рно време, како <strong>и</strong> <strong>на</strong>д општото рако<strong>во</strong>дење со оружен<strong>и</strong>те с<strong>и</strong>л<strong>и</strong>.<br />

Актуелн<strong>и</strong>от м<strong>и</strong>н<strong>и</strong>стер за одбра<strong>на</strong> е одго<strong>во</strong>рен пред Парламентот, претседателот <strong>и</strong> пред<br />

прем<strong>и</strong>ерот за спроведување <strong>на</strong> одбранбе<strong>на</strong>та пол<strong>и</strong>т<strong>и</strong>ка. Исто така, м<strong>и</strong>н<strong>и</strong>стерот за одбра<strong>на</strong><br />

<strong>и</strong>ма овластување да предлага промен<strong>и</strong> <strong>во</strong> одбранбе<strong>на</strong>та пол<strong>и</strong>т<strong>и</strong>ка <strong>и</strong> <strong>во</strong> буџетот <strong>и</strong> г<strong>и</strong> нос<strong>и</strong><br />

повеќето одлук<strong>и</strong> <strong>во</strong> однос <strong>на</strong> процесот <strong>на</strong> реформа <strong>на</strong> одбра<strong>на</strong>та <strong>во</strong> Албан<strong>и</strong>ја. Меѓу 1997 <strong>и</strong><br />

2005 год<strong>и</strong><strong>на</strong> албанската влада <strong>и</strong>маше осум разл<strong>и</strong>чн<strong>и</strong> м<strong>и</strong>н<strong>и</strong>стр<strong>и</strong> за одбра<strong>на</strong>, што<br />

резулт<strong>и</strong>раше со неконз<strong>и</strong>стентно <strong>и</strong> нееф<strong>и</strong>касно спроведување <strong>на</strong> реформската агенда. 65<br />

Додека <strong>на</strong>чалн<strong>и</strong>кот <strong>на</strong> Генералштабот е одго<strong>во</strong>рен пред претседателот, како <strong>и</strong> прем<strong>и</strong>ерот <strong>и</strong><br />

м<strong>и</strong>н<strong>и</strong>стерот за одбра<strong>на</strong>, неговата подреденост <strong>на</strong> ов<strong>и</strong>е автор<strong>и</strong>тет<strong>и</strong> не е секогаш јас<strong>на</strong>. На<br />

пр<strong>и</strong>мер, <strong>во</strong> секојдневното работење <strong>на</strong>чалн<strong>и</strong>кот <strong>на</strong> Генералштабот соработува со<br />

м<strong>и</strong>н<strong>и</strong>стерот за одбра<strong>на</strong>, но <strong>во</strong> време <strong>на</strong> <strong>во</strong>ј<strong>на</strong> тој може да б<strong>и</strong>де <strong>и</strong>збран за командант <strong>на</strong><br />

оружен<strong>и</strong>те с<strong>и</strong>л<strong>и</strong>. 66<br />

Според албанск<strong>и</strong> експерт<strong>и</strong>, процесот <strong>на</strong> одлучување за реформата <strong>на</strong> одбра<strong>на</strong>та се одв<strong>и</strong>ва<br />

како што след<strong>и</strong>: Советот <strong>на</strong> м<strong>и</strong>н<strong>и</strong>стр<strong>и</strong>те, односно м<strong>и</strong>н<strong>и</strong>стерот за одбра<strong>на</strong>, дава <strong>и</strong>де<strong>и</strong> за<br />

пол<strong>и</strong>т<strong>и</strong>ката. Голем број <strong>и</strong>де<strong>и</strong> <strong>на</strong>стануваат од пол<strong>и</strong>т<strong>и</strong>чк<strong>и</strong>те контакт<strong>и</strong> меѓу м<strong>и</strong>н<strong>и</strong>стерот (<strong>и</strong><br />

в<strong>и</strong>сок<strong>и</strong> <strong>во</strong>ен<strong>и</strong> оф<strong>и</strong>цер<strong>и</strong>) <strong>и</strong> в<strong>и</strong>сок<strong>и</strong> функц<strong>и</strong>онер<strong>и</strong> <strong>и</strong> експерт<strong>и</strong> <strong>на</strong> НАТО. Откако ов<strong>и</strong>е <strong>и</strong>де<strong>и</strong> се<br />

27

формал<strong>и</strong>з<strong>и</strong>раат <strong>во</strong> концепт<strong>и</strong>, задача <strong>на</strong> <strong>во</strong>ен<strong>и</strong>те експерт<strong>и</strong> пред<strong>во</strong>ден<strong>и</strong> од <strong>на</strong>чалн<strong>и</strong>кот <strong>на</strong><br />

Генералштабот е да г<strong>и</strong> преточ<strong>и</strong> <strong>во</strong> краткорочн<strong>и</strong> <strong>и</strong> среднорочн<strong>и</strong> програм<strong>и</strong> <strong>и</strong> планов<strong>и</strong>.<br />

М<strong>и</strong>н<strong>и</strong>стерот за одбра<strong>на</strong> потоа г<strong>и</strong> предлага ов<strong>и</strong>е планов<strong>и</strong> за ус<strong>во</strong>јување <strong>во</strong> Парламентот. 67<br />

Меѓутоа, спроведувањето <strong>на</strong> т<strong>и</strong>е програм<strong>и</strong> <strong>и</strong> планов<strong>и</strong> е проблемат<strong>и</strong>чно <strong>и</strong> <strong>на</strong>л<strong>и</strong>кува <strong>на</strong><br />

дв<strong>и</strong>жење <strong>на</strong> сообраќајот <strong>на</strong> ул<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>те <strong>на</strong> Т<strong>и</strong>ра<strong>на</strong>, каде што повеќето <strong>во</strong>зач<strong>и</strong> не г<strong>и</strong> следат<br />

прав<strong>и</strong>лата. Поточно, ако „<strong>во</strong>зач<strong>и</strong>те“ <strong>на</strong> <strong>и</strong>нст<strong>и</strong>туц<strong>и</strong><strong>и</strong>те не чувствуваат дека ќе б<strong>и</strong>дат фатен<strong>и</strong><br />

<strong>во</strong> кршењето <strong>на</strong> прав<strong>и</strong>лата, помалку е веројатно дека т<strong>и</strong>е ќе <strong>и</strong>маат как<strong>во</strong> б<strong>и</strong>ло поч<strong>и</strong>тување<br />

<strong>на</strong> законот. 68<br />

Инст<strong>и</strong>туц<strong>и</strong>о<strong>на</strong>л<strong>на</strong>та коорд<strong>и</strong><strong>на</strong>ц<strong>и</strong>ја е поз<strong>на</strong>та како Ах<strong>и</strong>ловата пет<strong>и</strong>ца <strong>на</strong> Владата. Во услов<strong>и</strong><br />

<strong>на</strong> мало <strong>и</strong>скуст<strong>во</strong> <strong>во</strong> следењето <strong>на</strong> правн<strong>и</strong>те <strong>и</strong> <strong>на</strong> адм<strong>и</strong>н<strong>и</strong>стратв<strong>и</strong>н<strong>и</strong>те проп<strong>и</strong>с<strong>и</strong>, в<strong>и</strong>сок<strong>и</strong>те<br />

функц<strong>и</strong>онер<strong>и</strong> <strong>и</strong> релевантн<strong>и</strong>те експерт<strong>и</strong> <strong>на</strong><strong>и</strong>дуваат <strong>на</strong> тешкот<strong>и</strong><strong>и</strong> да г<strong>и</strong> коорд<strong>и</strong>н<strong>и</strong>раат с<strong>во</strong><strong>и</strong>те<br />

<strong>на</strong>пор<strong>и</strong>. Ова резулт<strong>и</strong>ра со постојан<strong>и</strong> одложувања, расчекор<strong>и</strong> <strong>и</strong> нееф<strong>и</strong>касност <strong>во</strong><br />

спроведувањето <strong>на</strong> пол<strong>и</strong>т<strong>и</strong>чк<strong>и</strong>те програм<strong>и</strong>. Исто така, уставн<strong>и</strong>от статус <strong>на</strong> претседателот <strong>и</strong><br />

<strong>на</strong> прем<strong>и</strong>ерот е прашање кое создава <strong>на</strong>п<strong>на</strong>тост меѓу двете <strong>и</strong>нст<strong>и</strong>туц<strong>и</strong><strong>и</strong> б<strong>и</strong>дејќ<strong>и</strong> <strong>и</strong> двајцата<br />

често пат<strong>и</strong> <strong>и</strong>маат разл<strong>и</strong>чн<strong>и</strong> ста<strong>во</strong>в<strong>и</strong> за одбранбе<strong>на</strong>та <strong>и</strong> за <strong>на</strong>д<strong>во</strong>реш<strong>на</strong>та пол<strong>и</strong>т<strong>и</strong>ка. 69<br />

Интересно е дека така сложен<strong>и</strong>от однос меѓу претседателот <strong>и</strong> прем<strong>и</strong>ерот НАТО не го<br />

смета за толку голем проблем, туку како проблем т<strong>и</strong>п<strong>и</strong>чен за рег<strong>и</strong>онот. 70<br />

Исто така, важно е да се <strong>и</strong>ма предв<strong>и</strong>д <strong>на</strong>следст<strong>во</strong>то од комун<strong>и</strong>ст<strong>и</strong>чк<strong>и</strong>от пер<strong>и</strong>од, кога<br />

постоеше тес<strong>на</strong> врска меѓу општест<strong>во</strong>то <strong>и</strong> арм<strong>и</strong>јата, која нужно не беше поз<strong>и</strong>т<strong>и</strong>в<strong>на</strong>.<br />

Арм<strong>и</strong>јата се оттуѓ<strong>и</strong> од комун<strong>и</strong>ст<strong>и</strong>чк<strong>и</strong>те власт<strong>и</strong> ко<strong>и</strong> кор<strong>и</strong>стеа <strong>на</strong>ц<strong>и</strong>о<strong>на</strong>л<strong>и</strong>ст<strong>и</strong>чка ретор<strong>и</strong>ка за<br />

да г<strong>и</strong> оправдаат с<strong>во</strong><strong>и</strong>те репрес<strong>и</strong>вн<strong>и</strong> пол<strong>и</strong>т<strong>и</strong>к<strong>и</strong>. 71 Повторно <strong>во</strong> 1997 год<strong>и</strong><strong>на</strong>, ед<strong>на</strong> од прв<strong>и</strong>те<br />

послед<strong>и</strong>ц<strong>и</strong> <strong>на</strong> реструкту<strong>и</strong>рањето <strong>на</strong> AAF по проме<strong>на</strong>та <strong>на</strong> Владата беше отпуштањето <strong>на</strong><br />

1.500 оф<strong>и</strong>цер<strong>и</strong> со разл<strong>и</strong>чн<strong>и</strong> ч<strong>и</strong>нов<strong>и</strong> од AAF, <strong>во</strong>ен<strong>и</strong>те академ<strong>и</strong><strong>и</strong>, Генералштабот <strong>и</strong> од<br />

М<strong>и</strong>н<strong>и</strong>стерст<strong>во</strong>то за одбра<strong>на</strong>. 72 Пр<strong>и</strong>ч<strong>и</strong><strong>на</strong>та за н<strong>и</strong>вно отпуштање беа што ов<strong>и</strong>е оф<strong>и</strong>цер<strong>и</strong> б<strong>и</strong>ле<br />

<strong>и</strong>менуван<strong>и</strong> од Демократската парт<strong>и</strong>ја <strong>и</strong> затоа баа заменет<strong>и</strong> со оф<strong>и</strong>цер<strong>и</strong> „лојалн<strong>и</strong>“ <strong>на</strong><br />

владејачката Соц<strong>и</strong>јал<strong>и</strong>ст<strong>и</strong>чка парт<strong>и</strong>ја.<br />

Меѓутоа, сегашн<strong>и</strong>от став меѓу општата јавност кон <strong>во</strong>јската е став <strong>на</strong> поч<strong>и</strong>тување, но<br />

голем број <strong>и</strong>сто така сметаат дека таа треба да <strong>и</strong>ма скром<strong>на</strong> улога <strong>во</strong> денешното<br />

општест<strong>во</strong>. 73<br />

28

Невлад<strong>и</strong>н<strong>и</strong> орган<strong>и</strong>зац<strong>и</strong><strong>и</strong> <strong>и</strong> мед<strong>и</strong>ум<strong>и</strong><br />

Невлад<strong>и</strong>н<strong>и</strong>от сектор <strong>во</strong> Албан<strong>и</strong>ја се потп<strong>и</strong>ра <strong>на</strong> странск<strong>и</strong> до<strong>на</strong>тор<strong>и</strong> <strong>и</strong> се фокус<strong>и</strong>ра повеќе <strong>на</strong><br />

прашања поврзан<strong>и</strong> со демократ<strong>и</strong>зац<strong>и</strong>јата, човеков<strong>и</strong>те права <strong>и</strong> економск<strong>и</strong>те прашања,<br />

отколку <strong>на</strong> <strong>во</strong>ен<strong>и</strong>. Мошне мал број НВО се <strong>и</strong>н<strong>во</strong>лв<strong>и</strong>ран<strong>и</strong> <strong>во</strong> прашањата <strong>на</strong> безбедноста <strong>и</strong> <strong>на</strong><br />

одбра<strong>на</strong>та, од ко<strong>и</strong> н<strong>и</strong>ту ед<strong>на</strong> сè уште не презент<strong>и</strong>рала сер<strong>и</strong>оз<strong>на</strong> проценка <strong>на</strong> безбедносн<strong>и</strong>те<br />

пред<strong>и</strong>зв<strong>и</strong>ц<strong>и</strong> за Албан<strong>и</strong>ја. 74 Порад<strong>и</strong> недост<strong>и</strong>гот <strong>на</strong> експерт<strong>и</strong>за за безбедносн<strong>и</strong>те прашања<br />

меѓу членов<strong>и</strong>те <strong>на</strong> пол<strong>и</strong>т<strong>и</strong>чк<strong>и</strong>те парт<strong>и</strong><strong>и</strong>, стереот<strong>и</strong>пн<strong>и</strong>те цел<strong>и</strong> <strong>на</strong> членст<strong>во</strong>то <strong>во</strong> НАТО се<br />

земаат како репрезентат<strong>и</strong>в <strong>на</strong> безбедносн<strong>и</strong>те потреб<strong>и</strong> <strong>на</strong> Албан<strong>и</strong>ја. 75 На прашањето: „Кое е<br />

вл<strong>и</strong>јан<strong>и</strong>ето <strong>на</strong> граѓанското општест<strong>во</strong> врз одбранбе<strong>на</strong>та <strong>и</strong> безбеднос<strong>на</strong> пол<strong>и</strong>т<strong>и</strong>ка?“ в<strong>и</strong>сок<br />

функц<strong>и</strong>онер <strong>на</strong> MO одго<strong>во</strong>р<strong>и</strong>л: „Нема н<strong>и</strong>как<strong>во</strong> вл<strong>и</strong>јан<strong>и</strong>е“. 76 Јав<strong>на</strong>та свест за безбедносн<strong>и</strong>те<br />

<strong>и</strong> за одбранбен<strong>и</strong>те прашања е мошне ретка, а посто<strong>и</strong> став дека такв<strong>и</strong>те прашања се<br />

доверл<strong>и</strong>в<strong>и</strong> <strong>на</strong>спрот<strong>и</strong> фактот дека пол<strong>и</strong>т<strong>и</strong>чк<strong>и</strong>те документ<strong>и</strong> за одбранбен<strong>и</strong> <strong>и</strong> за безбедносн<strong>и</strong><br />

прашања генерално не се клас<strong>и</strong>ф<strong>и</strong>куван<strong>и</strong> како тајн<strong>и</strong>. Сепак, <strong>во</strong> практ<strong>и</strong>ката, пр<strong>и</strong>стапот дур<strong>и</strong><br />

до некој основен <strong>во</strong>ен документ често пат<strong>и</strong> претставува пред<strong>и</strong>зв<strong>и</strong>к.<br />

Во рамк<strong>и</strong>те <strong>на</strong> <strong>и</strong>нтеграц<strong>и</strong>јата <strong>во</strong> НАТО, државн<strong>и</strong>те <strong>и</strong>нст<strong>и</strong>туц<strong>и</strong><strong>и</strong> <strong>и</strong>м обезбедуваат <strong>на</strong><br />

мед<strong>и</strong>ум<strong>и</strong>те голем број <strong>и</strong>нформац<strong>и</strong><strong>и</strong>, давајќ<strong>и</strong> впечаток дека членст<strong>во</strong>то е ед<strong>и</strong>нственото<br />

прашање за трансформац<strong>и</strong>јата <strong>на</strong> AAF. 77 Воен<strong>и</strong>от весн<strong>и</strong>к „Уштр<strong>и</strong>ја“ (Арм<strong>и</strong>ја) <strong>и</strong> сп<strong>и</strong>сан<strong>и</strong>ето<br />

„Мбројтја“ (Одбра<strong>на</strong>) обезбедуваат <strong>и</strong>нформац<strong>и</strong><strong>и</strong> за AAF <strong>и</strong> општо не се поз<strong>на</strong>т<strong>и</strong> <strong>на</strong>д<strong>во</strong>р од<br />

AAF. Дур<strong>и</strong> <strong>и</strong> за <strong>во</strong>јската, ов<strong>и</strong>е публ<strong>и</strong>кац<strong>и</strong><strong>и</strong> се повеќе пропаганда отколку добар <strong>и</strong>з<strong>во</strong>р <strong>на</strong><br />

а<strong>на</strong>л<strong>и</strong>т<strong>и</strong>чк<strong>и</strong> <strong>и</strong>нформац<strong>и</strong><strong>и</strong>. 78 Од време <strong>на</strong>време, неарм<strong>и</strong>ск<strong>и</strong> весн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong> објавуваат неко<strong>и</strong> стат<strong>и</strong><strong>и</strong><br />

за прашањата <strong>на</strong> одбра<strong>на</strong>та за ко<strong>и</strong> посто<strong>и</strong> слаб <strong>и</strong>нтерес, но со оглед дека од мед<strong>и</strong>ум<strong>и</strong>те се<br />

очекува да се ор<strong>и</strong>ент<strong>и</strong>ран<strong>и</strong> кон јавн<strong>и</strong>от <strong>и</strong>нтерес, <strong>во</strong>ен<strong>и</strong>те прашања нужно не претставуваат<br />

проф<strong>и</strong>таб<strong>и</strong>л<strong>на</strong> тема. 79 Б<strong>и</strong>дејќ<strong>и</strong> не посто<strong>и</strong> несогласување за безбеднос<strong>на</strong>та <strong>и</strong> одбранбе<strong>на</strong>та<br />

пол<strong>и</strong>т<strong>и</strong>ка меѓу Владата <strong>и</strong> опоз<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>јата, нема скандал<strong>и</strong>, споров<strong>и</strong> н<strong>и</strong>ту пак какв<strong>и</strong> б<strong>и</strong>ло<br />

„жешк<strong>и</strong> вест<strong>и</strong>“ за да се <strong>и</strong>звестува за тоа определено прашање. Сепак, <strong>во</strong>ен<strong>и</strong> претставн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong><br />

често пат<strong>и</strong> г<strong>и</strong> обв<strong>и</strong>нуваат нов<strong>и</strong><strong>на</strong>р<strong>и</strong>те дека се недо<strong>во</strong>лно квал<strong>и</strong>ф<strong>и</strong>куван<strong>и</strong> за да <strong>и</strong>звестуваат<br />

за прашања од безбедноста <strong>и</strong> одбра<strong>на</strong>та. Но, ова <strong>на</strong>јверојатно се долж<strong>и</strong> <strong>на</strong> фактот дека т<strong>и</strong>е<br />

често поставуваат контроверзн<strong>и</strong> прашања, <strong>на</strong> пр<strong>и</strong>мер, „Што арм<strong>и</strong>јата работ<strong>и</strong> денес?“,<br />

„Зошто н<strong>и</strong> е потреб<strong>на</strong> оваа голема арм<strong>и</strong>ја <strong>во</strong> ед<strong>на</strong> сосема по<strong>и</strong><strong>на</strong>ква в<strong>на</strong>треш<strong>на</strong> <strong>и</strong><br />

<strong>на</strong>д<strong>во</strong>реш<strong>на</strong> безбеднос<strong>на</strong> сред<strong>и</strong><strong>на</strong>?“, „Што <strong>во</strong>општо з<strong>на</strong>ч<strong>и</strong> реформа <strong>на</strong> одбра<strong>на</strong>та? Н<strong>и</strong>е не<br />

з<strong>на</strong>еме! Не гледаме н<strong>и</strong>какв<strong>и</strong> вежб<strong>и</strong>!“, <strong>и</strong> „Каде одат пар<strong>и</strong>те <strong>на</strong> даночн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>те?“ 80<br />

29

Да се каже дека <strong>на</strong> реформата <strong>на</strong> одбра<strong>на</strong>та <strong>на</strong> Албан<strong>и</strong>ја <strong>и</strong> треба поголема транспарентност<br />

е <strong>на</strong>ведување <strong>на</strong> оч<strong>и</strong>гледен факт. Комун<strong>и</strong>ст<strong>и</strong>чкото <strong>на</strong>следст<strong>во</strong> <strong>во</strong> Албан<strong>и</strong>ја <strong>и</strong> <strong>на</strong>таму го<br />

одржува ментал<strong>и</strong>тетот според кој с<strong>и</strong>те прашања од одбра<strong>на</strong>та се доверл<strong>и</strong>в<strong>и</strong>. Огран<strong>и</strong>чен<strong>и</strong>от<br />

пр<strong>и</strong>стап до <strong>и</strong>нформац<strong>и</strong><strong>и</strong>те <strong>во</strong> однос <strong>на</strong> прашањата од <strong>на</strong>ц<strong>и</strong>о<strong>на</strong>л<strong>на</strong>та безбедност веројатно<br />

ќе оста<strong>на</strong>т реалност <strong>во</strong> Албан<strong>и</strong>ја <strong>и</strong> <strong>во</strong> бл<strong>и</strong>ска <strong>и</strong>дн<strong>и</strong><strong>на</strong>. Меѓутоа, б<strong>и</strong> можела да се смен<strong>и</strong><br />

комун<strong>и</strong>кац<strong>и</strong>ската <strong>и</strong> PR стратег<strong>и</strong>ја <strong>на</strong> албанската реформа <strong>на</strong> одбра<strong>на</strong>та. Нова<br />

<strong>и</strong>нформат<strong>и</strong>в<strong>на</strong> кампања <strong>на</strong> MO б<strong>и</strong> требала да <strong>и</strong>ма за цел не само доб<strong>и</strong>вање јав<strong>на</strong> поддршка<br />

за членст<strong>во</strong> <strong>во</strong> НАТО, туку б<strong>и</strong> требала да послуж<strong>и</strong> како <strong>и</strong>з<strong>во</strong>р <strong>на</strong> <strong>и</strong>нформац<strong>и</strong><strong>и</strong> за тоа што<br />

оваа реформа повлекува со себе, зошто таа мора да се спроведе <strong>и</strong> од каква полза таа ќе<br />

б<strong>и</strong>де за Албан<strong>и</strong>ја посебно <strong>и</strong> за стаб<strong>и</strong>лноста <strong>на</strong> рег<strong>и</strong>онот <strong>во</strong> цел<strong>и</strong><strong>на</strong>. MO г<strong>и</strong> <strong>и</strong>ма потребн<strong>и</strong>те<br />

ресурс<strong>и</strong> за да <strong>и</strong>н<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>ра таква пол<strong>и</strong>т<strong>и</strong>ка со редовно ажур<strong>и</strong>рање <strong>на</strong> с<strong>во</strong>јата web стран<strong>и</strong>ца <strong>и</strong> со<br />

кор<strong>и</strong>стење <strong>на</strong> мед<strong>и</strong>ум<strong>и</strong>те како средст<strong>во</strong> за пренесување <strong>на</strong> успешн<strong>и</strong>те пр<strong>и</strong>казн<strong>и</strong> за<br />

реформата, <strong>на</strong>место ш<strong>и</strong>рење пропаганда.<br />

Евроатлантската перспект<strong>и</strong>ва б<strong>и</strong> требало да б<strong>и</strong>де моќен потт<strong>и</strong>к за раз<strong>во</strong>ј <strong>на</strong> ед<strong>на</strong> доброфункц<strong>и</strong>он<strong>и</strong>рачка<br />

<strong>во</strong>е<strong>на</strong> б<strong>и</strong>рократ<strong>и</strong>ја <strong>во</strong> Албан<strong>и</strong>ја која г<strong>и</strong> <strong>и</strong>сполнува стандард<strong>и</strong>те <strong>на</strong><br />

држав<strong>и</strong>те-членк<strong>и</strong> <strong>на</strong> НАТО. Меѓу<strong>на</strong>род<strong>на</strong>та заедн<strong>и</strong>ца, која продолжува да пр<strong>и</strong>менува<br />

пр<strong>и</strong>т<strong>и</strong>сок за реформск<strong>и</strong>от процес, постепено ќе ја <strong>на</strong>мал<strong>и</strong> с<strong>во</strong>јата <strong>во</strong>дечка улога од аспект<br />

<strong>на</strong> ф<strong>и</strong><strong>на</strong>нс<strong>и</strong>ската помош, <strong>и</strong> според тоа, Албан<strong>и</strong>ја ќе треба да се сооч<strong>и</strong> со пред<strong>и</strong>зв<strong>и</strong>кот да<br />

создаде ментал<strong>и</strong>тет <strong>на</strong> пр<strong>и</strong>фаќање <strong>и</strong> чувст<strong>во</strong> дека се работ<strong>и</strong> за нешто с<strong>во</strong>е <strong>во</strong> однос <strong>на</strong><br />

реформата <strong>на</strong> одбра<strong>на</strong>та. Исто така, посто<strong>и</strong> разед<strong>и</strong>нетост меѓу пол<strong>и</strong>т<strong>и</strong>чката ел<strong>и</strong>та <strong>и</strong><br />

демоб<strong>и</strong>л<strong>и</strong>з<strong>и</strong>ран<strong>и</strong>те оф<strong>и</strong>цер<strong>и</strong> <strong>во</strong> однос <strong>на</strong> процесот <strong>на</strong> реформа, пр<strong>и</strong> што втор<strong>и</strong>те се<br />

фрустр<strong>и</strong>ран<strong>и</strong> од послед<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>те <strong>на</strong> о<strong>во</strong>ј процес, вклучувајќ<strong>и</strong> го зат<strong>во</strong>рањето <strong>на</strong> баз<strong>и</strong> <strong>и</strong><br />

губењето работа. Меѓутоа, оваа фрустр<strong>и</strong>раност може да се <strong>на</strong>мал<strong>и</strong> со нова PR <strong>и</strong><br />

комун<strong>и</strong>кац<strong>и</strong>ска стратег<strong>и</strong>ја <strong>на</strong> с<strong>и</strong>те <strong>на</strong>ц<strong>и</strong>о<strong>на</strong>лн<strong>и</strong> <strong>и</strong>нст<strong>и</strong>туц<strong>и</strong><strong>и</strong> <strong>и</strong>н<strong>во</strong>лв<strong>и</strong>ран<strong>и</strong> <strong>во</strong> процесот <strong>на</strong><br />

реформа, што, <strong>и</strong>сто така, ќе помогне да се создаде локал<strong>на</strong> пр<strong>и</strong>фатеност <strong>и</strong> поддршка.<br />

Конверз<strong>и</strong>ја <strong>на</strong> одбра<strong>на</strong>та<br />

Намалување <strong>на</strong> арм<strong>и</strong>јата <strong>во</strong> Албан<strong>и</strong>ја: Надоместоц<strong>и</strong> <strong>на</strong>место профес<strong>и</strong>о<strong>на</strong>лно пре<strong>на</strong>сочување<br />

30

Реструкту<strong>и</strong>рањето <strong>на</strong> AAF предв<strong>и</strong>дува целосно <strong>и</strong>л<strong>и</strong> делумно зат<strong>во</strong>рање <strong>на</strong> гарн<strong>и</strong>зон<strong>и</strong>те <strong>и</strong><br />

релокац<strong>и</strong>ја <strong>на</strong> ед<strong>и</strong>н<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>те. Како послед<strong>и</strong>ца, <strong>во</strong> пер<strong>и</strong>одот меѓу 1992 <strong>и</strong> 2004 год<strong>и</strong><strong>на</strong> од <strong>во</strong>е<strong>на</strong>та<br />

служба беа отпуштен<strong>и</strong> <strong>на</strong>д 17.000 оф<strong>и</strong>цер<strong>и</strong> <strong>и</strong> NCO (13.000 оф<strong>и</strong>цер<strong>и</strong> <strong>и</strong> 4.000 NCO). Меѓу<br />

н<strong>и</strong>в, 9.530 се пенз<strong>и</strong>он<strong>и</strong>раа <strong>во</strong> пер<strong>и</strong>одот од 1992 до 1995 год<strong>и</strong><strong>на</strong>; дополн<strong>и</strong>телн<strong>и</strong> 5.400 <strong>во</strong><br />

1996 до 2000 год<strong>и</strong><strong>на</strong>; <strong>и</strong> уште 1.140 меѓу 2001 <strong>и</strong> 2002 год<strong>и</strong><strong>на</strong>. Само 930 оф<strong>и</strong>цер<strong>и</strong> <strong>и</strong> NCO<br />

факт<strong>и</strong>чк<strong>и</strong> зам<strong>и</strong><strong>на</strong>ле од AAF за време <strong>на</strong> 2003–2004 год<strong>и</strong><strong>на</strong>. 81 Во 2005–2006 год<strong>и</strong><strong>на</strong> ќе мора<br />

да се демоб<strong>и</strong>л<strong>и</strong>з<strong>и</strong>раат вкупно 211 оф<strong>и</strong>цер<strong>и</strong>, од ко<strong>и</strong> големо мноз<strong>и</strong>нст<strong>во</strong> се <strong>на</strong> <strong>во</strong>зраст од 40<br />

до 55 год<strong>и</strong>н<strong>и</strong>. Бројот <strong>на</strong> в<strong>и</strong>шокот оф<strong>и</strong>цер<strong>и</strong> <strong>и</strong> подоф<strong>и</strong>цер<strong>и</strong> е вчудов<strong>и</strong>дувачк<strong>и</strong>. Затоа<br />

<strong>и</strong>зне<strong>на</strong>дува дека веќе еден подолг пер<strong>и</strong>од не се спроведува, па дур<strong>и</strong> н<strong>и</strong> подготвува каква<br />

б<strong>и</strong>ло програма за ре<strong>и</strong>нтеграц<strong>и</strong>ја <strong>на</strong> поранешн<strong>и</strong>те пр<strong>и</strong>падн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong> <strong>на</strong> арм<strong>и</strong>јата. Поз<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>јата <strong>на</strong><br />

повеќе в<strong>и</strong>сок<strong>и</strong> функц<strong>и</strong>онер<strong>и</strong> <strong>во</strong> MO е дека сегашн<strong>и</strong>от закон за пенз<strong>и</strong><strong>и</strong> задо<strong>во</strong>л<strong>и</strong>телно г<strong>и</strong><br />

опфаќа с<strong>и</strong>те потреб<strong>и</strong> <strong>на</strong> поранешн<strong>и</strong>те пр<strong>и</strong>падн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong> <strong>на</strong> арм<strong>и</strong>јата. 82<br />

Пенз<strong>и</strong><strong>и</strong> <strong>и</strong> <strong>на</strong>доместоц<strong>и</strong><br />

Оф<strong>и</strong>цер<strong>и</strong>те ко<strong>и</strong> се отпуштен<strong>и</strong> како технолошк<strong>и</strong> в<strong>и</strong>шок <strong>и</strong>маат пра<strong>во</strong> <strong>на</strong> преод<strong>на</strong> плата за<br />

пер<strong>и</strong>од од 2 год<strong>и</strong>н<strong>и</strong> (3 год<strong>и</strong>н<strong>и</strong> за жен<strong>и</strong>), <strong>во</strong> <strong>и</strong>знос од 50 отсто од н<strong>и</strong>в<strong>на</strong>та месеч<strong>на</strong> просеч<strong>на</strong><br />

плата за време <strong>на</strong> послед<strong>на</strong>та год<strong>и</strong><strong>на</strong> <strong>во</strong> служба. Ако <strong>во</strong>јн<strong>и</strong>кот <strong>и</strong>ма 47 год<strong>и</strong>н<strong>и</strong> (42 за жен<strong>и</strong>) <strong>и</strong><br />

пом<strong>и</strong><strong>на</strong>л <strong>на</strong>јмалку 15 год<strong>и</strong>н<strong>и</strong> <strong>во</strong> служба (12 год<strong>и</strong>н<strong>и</strong> за жен<strong>и</strong>), тој <strong>и</strong>л<strong>и</strong> таа <strong>и</strong>ма пра<strong>во</strong> <strong>на</strong><br />

предвреме<strong>на</strong> пенз<strong>и</strong>ја почнувајќ<strong>и</strong> со 50 отсто од неговата/нејз<strong>и</strong><strong>на</strong>та послед<strong>на</strong> плата.<br />

Албанск<strong>и</strong>от Парламент <strong>на</strong> 20 мај 2005 год<strong>и</strong><strong>на</strong> ус<strong>во</strong><strong>и</strong> нов <strong>на</strong>црт-закон, „За дополн<strong>и</strong>телно<br />

соц<strong>и</strong>јално ос<strong>и</strong>гурување <strong>на</strong> <strong>во</strong>ен<strong>и</strong>от перос<strong>на</strong>л <strong>на</strong> AAF <strong>на</strong> Републ<strong>и</strong>ка Албан<strong>и</strong>ја“. 83 Законот<br />

деф<strong>и</strong>н<strong>и</strong>ра з<strong>на</strong>чајн<strong>и</strong> промен<strong>и</strong> <strong>во</strong> доб<strong>и</strong>вањето <strong>на</strong> преод<strong>на</strong>та плата, како <strong>и</strong> <strong>на</strong> предвреме<strong>на</strong>та <strong>и</strong><br />

дополн<strong>и</strong>тел<strong>на</strong>та пенз<strong>и</strong>ја. Според нов<strong>и</strong>от закон, преод<strong>на</strong> плата ќе <strong>и</strong>м се нуд<strong>и</strong> <strong>на</strong> поранешн<strong>и</strong><br />

пр<strong>и</strong>падн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong> <strong>на</strong> арм<strong>и</strong>јата ко<strong>и</strong> служеле <strong>во</strong> AAF <strong>на</strong>д пет год<strong>и</strong>н<strong>и</strong>. Т<strong>и</strong>е <strong>и</strong>маат пра<strong>во</strong> <strong>на</strong> две<br />

<strong>на</strong>градн<strong>и</strong> плат<strong>и</strong> пропорц<strong>и</strong>о<strong>на</strong>лно <strong>на</strong> н<strong>и</strong>вн<strong>и</strong>от ч<strong>и</strong>н <strong>и</strong> 50 отсто од н<strong>и</strong>в<strong>на</strong>та месеч<strong>на</strong> плата за<br />

пер<strong>и</strong>од од две год<strong>и</strong>н<strong>и</strong>. Предвреме<strong>на</strong> пенз<strong>и</strong>ја <strong>и</strong>м се нуд<strong>и</strong> <strong>на</strong> поранешн<strong>и</strong> пр<strong>и</strong>падн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong> <strong>на</strong><br />

арм<strong>и</strong>јата со пом<strong>и</strong><strong>на</strong>т<strong>и</strong> 15 год<strong>и</strong>н<strong>и</strong> <strong>во</strong> служба (12 за жен<strong>и</strong>) ко<strong>и</strong> се <strong>на</strong> <strong>во</strong>зраст од 47 год<strong>и</strong>н<strong>и</strong> (44<br />

за жен<strong>и</strong>). Оваа пенз<strong>и</strong>ја се обезбедува додека поед<strong>и</strong>нецот не се стекне со пра<strong>во</strong>то за редов<strong>на</strong><br />

старос<strong>на</strong> пенз<strong>и</strong>ја. 84 Предвреме<strong>на</strong>та пенз<strong>и</strong>ја <strong>и</strong>знесува 50 отсто од н<strong>и</strong>в<strong>на</strong>та ор<strong>и</strong>г<strong>и</strong><strong>на</strong>л<strong>на</strong><br />

месеч<strong>на</strong> плата, со дополн<strong>и</strong>телн<strong>и</strong> 2 отсто за секоја год<strong>и</strong><strong>на</strong> <strong>во</strong> служба. Дополн<strong>и</strong>тел<strong>на</strong>та<br />

(помош<strong>на</strong>) пенз<strong>и</strong>ја <strong>и</strong>знесува 40 отсто од сумата <strong>на</strong> пол<strong>на</strong>та пенз<strong>и</strong>ја, плус 2 отсто за секоја<br />

год<strong>и</strong><strong>на</strong> <strong>во</strong> служба, незав<strong>и</strong>сно од <strong>во</strong>зраста доколку поед<strong>и</strong>нецот пом<strong>и</strong><strong>на</strong>л 15 год<strong>и</strong>н<strong>и</strong> <strong>во</strong> <strong>во</strong>е<strong>на</strong><br />

31

служба (12 год<strong>и</strong>н<strong>и</strong> за жен<strong>и</strong>). Год<strong>и</strong>шн<strong>и</strong>те трошоц<strong>и</strong> <strong>на</strong> спроведувањето <strong>на</strong> нов<strong>и</strong>от закон<br />

<strong>и</strong>знесуваат 75 м<strong>и</strong>л<strong>и</strong>он<strong>и</strong> лек<strong>и</strong> (720.000 амер<strong>и</strong>канск<strong>и</strong> долар<strong>и</strong>). Нов<strong>и</strong>те закон<strong>и</strong> беа ус<strong>во</strong>ен<strong>и</strong> <strong>во</strong><br />

јануар<strong>и</strong> 2006 год<strong>и</strong><strong>на</strong>, оставајќ<strong>и</strong> сомнеж <strong>во</strong> однос <strong>на</strong> тоа дал<strong>и</strong> ќе <strong>и</strong>ма до<strong>во</strong>лно средства за<br />

н<strong>и</strong>вно целосно спроведување.<br />

Бројот <strong>на</strong> поранешн<strong>и</strong>от <strong>во</strong>ен персо<strong>на</strong>л кој <strong>во</strong> моментот е вклучен <strong>во</strong> програм<strong>и</strong>те за<br />

соц<strong>и</strong>јално ос<strong>и</strong>гурување <strong>и</strong>знесува 12.124; дополн<strong>и</strong>телн<strong>и</strong> 4.876 пр<strong>и</strong>падн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong> <strong>на</strong> в<strong>и</strong>шокот<br />

персо<strong>на</strong>л ќе оста<strong>на</strong>т без помош <strong>на</strong>јмалку до 2006 год<strong>и</strong><strong>на</strong> порад<strong>и</strong> немање потребен работен<br />

стаж. 85<br />

Табела 1: Надоместоц<strong>и</strong> за поранешн<strong>и</strong> пр<strong>и</strong>падн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong> <strong>на</strong> арм<strong>и</strong>јата<br />

Пенз<strong>и</strong>ск<strong>и</strong> <strong>на</strong>доместоц<strong>и</strong> Број <strong>на</strong> персо<strong>на</strong>лот<br />

На преод<strong>на</strong> плата 1.595<br />

На предвреме<strong>на</strong> пенз<strong>и</strong>ја 8.566<br />

На дополн<strong>и</strong>тел<strong>на</strong> пенз<strong>и</strong>ја 1.963<br />

Без помош порад<strong>и</strong> немање работен стаж 4.876<br />

Из<strong>во</strong>р: MO <strong>на</strong> Албан<strong>и</strong>ја, мај 2005 г.<br />

Дополн<strong>и</strong>тел<strong>на</strong>та полза од нов<strong>и</strong>от закон вклучува <strong>и</strong> можност за пр<strong>и</strong>јавување за кред<strong>и</strong>т со<br />

н<strong>и</strong>ска кред<strong>и</strong>т<strong>на</strong> стапка (3 отсто) за купување <strong>и</strong>л<strong>и</strong> за <strong>и</strong>зградба <strong>на</strong> куќа. 86 Ова претставува<br />

забележл<strong>и</strong>ва точка б<strong>и</strong>дејќ<strong>и</strong> <strong>на</strong> оф<strong>и</strong>цер<strong>и</strong>те <strong>на</strong> AAF не <strong>и</strong>м се обезбедува ж<strong>и</strong>веал<strong>и</strong>ште;<br />

акт<strong>и</strong>вн<strong>и</strong>те оф<strong>и</strong>цер<strong>и</strong> мора да земаат под <strong>на</strong>ем станов<strong>и</strong> <strong>и</strong>л<strong>и</strong> куќ<strong>и</strong>. Само мал број млад<strong>и</strong><br />

оф<strong>и</strong>цер<strong>и</strong> ж<strong>и</strong>веат <strong>во</strong> <strong>во</strong>ен<strong>и</strong>те хотел<strong>и</strong> <strong>и</strong>л<strong>и</strong> касарн<strong>и</strong>—објект<strong>и</strong> каде што често нема основн<strong>и</strong><br />

стандард<strong>и</strong> за удобен ж<strong>и</strong><strong>во</strong>т. 87 Меѓутоа, <strong>во</strong> стварноста, само оф<strong>и</strong>цер<strong>и</strong>те со в<strong>и</strong>сок ч<strong>и</strong>н <strong>во</strong><br />

акт<strong>и</strong>в<strong>на</strong>та служба ја уж<strong>и</strong>ваат можноста да доб<strong>и</strong>јат таков кред<strong>и</strong>т откако ќе се пр<strong>и</strong>јават до<br />

посеб<strong>на</strong> ком<strong>и</strong>с<strong>и</strong>ја <strong>на</strong> MO. 88 Поголем<strong>и</strong>от дел од друг<strong>и</strong>те демоб<strong>и</strong>л<strong>и</strong>з<strong>и</strong>ран<strong>и</strong> оф<strong>и</strong>цер<strong>и</strong> немаат<br />

таква помош за ре<strong>и</strong>нтеграц<strong>и</strong>ја.<br />

Освен правн<strong>и</strong>те одредб<strong>и</strong>, претпоставка <strong>на</strong> MO е дека мноз<strong>и</strong>нст<strong>во</strong>то пенз<strong>и</strong>он<strong>и</strong>ран<strong>и</strong> оф<strong>и</strong>цер<strong>и</strong><br />

веќе се <strong>и</strong>нтегр<strong>и</strong>ран<strong>и</strong> <strong>во</strong> ц<strong>и</strong>в<strong>и</strong>лн<strong>и</strong>от ж<strong>и</strong><strong>во</strong>т. 89 Меѓутоа, само 1.862 пенз<strong>и</strong>он<strong>и</strong>ран<strong>и</strong> пр<strong>и</strong>падн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong><br />

<strong>на</strong> персо<strong>на</strong>лот <strong>на</strong>шле вработување со <strong>и</strong>л<strong>и</strong> без помош <strong>на</strong> MO. Голем број од ов<strong>и</strong>е поед<strong>и</strong>нц<strong>и</strong><br />

б<strong>и</strong>ле „ре<strong>и</strong>нтегр<strong>и</strong>ран<strong>и</strong>“ <strong>во</strong> безбедносн<strong>и</strong>от сектор <strong>на</strong> Албан<strong>и</strong>ја, од ко<strong>и</strong> 270 <strong>и</strong>маат ц<strong>и</strong>в<strong>и</strong>л<strong>на</strong><br />

32

поз<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>ја <strong>во</strong> рамк<strong>и</strong>те <strong>на</strong> оружен<strong>и</strong>те с<strong>и</strong>л<strong>и</strong>, 103 <strong>во</strong> рамк<strong>и</strong>те <strong>на</strong> разуз<strong>на</strong>вачката служба, 563 <strong>во</strong><br />

пол<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>ск<strong>и</strong>те ед<strong>и</strong>н<strong>и</strong>ц<strong>и</strong> <strong>на</strong> М<strong>и</strong>н<strong>и</strong>стерст<strong>во</strong>то за јавен поредок (MOPO) <strong>и</strong> 97 <strong>во</strong> одделен<strong>и</strong>јата<br />

<strong>на</strong> државното пра<strong>во</strong>судст<strong>во</strong>. Преоста<strong>на</strong>т<strong>и</strong>те 839 л<strong>и</strong>ца <strong>на</strong>шле работа <strong>во</strong> рамк<strong>и</strong>те <strong>на</strong><br />

локалн<strong>и</strong>те власт<strong>и</strong>, како <strong>и</strong> <strong>во</strong> структур<strong>и</strong>те <strong>на</strong> ф<strong>и</strong><strong>на</strong>нс<strong>и</strong>ск<strong>и</strong>от, образовн<strong>и</strong>от <strong>и</strong> <strong>на</strong> пр<strong>и</strong>ватн<strong>и</strong>от<br />

сектор. 90<br />

Табела 2: Стат<strong>и</strong>ст<strong>и</strong>чк<strong>и</strong> податоц<strong>и</strong> за вработување <strong>на</strong> поранешн<strong>и</strong> пр<strong>и</strong>падн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong> <strong>на</strong> арм<strong>и</strong>јата (1992-2005)<br />

Агенц<strong>и</strong>ја Број <strong>на</strong> пр<strong>и</strong>падн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong><br />

Ц<strong>и</strong>в<strong>и</strong>л<strong>на</strong> функц<strong>и</strong>ја <strong>во</strong> AF/MO 270<br />

М<strong>и</strong>н<strong>и</strong>стерст<strong>во</strong> за јавен поредок 563<br />

Нац<strong>и</strong>о<strong>на</strong>л<strong>на</strong> разуз<strong>на</strong>вачка служба 103<br />

Казнен оддел 80<br />

Судск<strong>и</strong> <strong>и</strong>нст<strong>и</strong>туц<strong>и</strong><strong>и</strong> 10<br />

Градеж<strong>на</strong> пол<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>ја 7<br />

Друг<strong>и</strong> 839<br />

Вкупно 1872 <strong>во</strong>ен<strong>и</strong> л<strong>и</strong>ца<br />

Из<strong>во</strong>р: MO <strong>на</strong> Албан<strong>и</strong>ја <strong>и</strong> друг<strong>и</strong> пресметк<strong>и</strong>, март 2005 г.<br />

Нацрт-програма за профес<strong>и</strong>о<strong>на</strong>лно пре<strong>на</strong>сочување<br />

Над 17.000 оф<strong>и</strong>цер<strong>и</strong> <strong>и</strong> NCO беа отпуштен<strong>и</strong> од <strong>во</strong>е<strong>на</strong>та служба <strong>во</strong> пер<strong>и</strong>одот од 1992 до 2004<br />

год<strong>и</strong><strong>на</strong>, но до неодам<strong>на</strong> MO немаше <strong>на</strong>правено об<strong>и</strong>д<strong>и</strong> за раз<strong>во</strong>ј <strong>на</strong> какв<strong>и</strong> б<strong>и</strong>ло програм<strong>и</strong> за<br />

н<strong>и</strong>в<strong>на</strong> ре<strong>и</strong>нтеграц<strong>и</strong>ја. Прв<strong>и</strong>от <strong>на</strong>пор <strong>во</strong> оваа <strong>на</strong>сока не беше <strong>на</strong>правен од MO, туку од<br />

невлад<strong>и</strong><strong>на</strong>та орган<strong>и</strong>зац<strong>и</strong>ја Албанска атлантска асоц<strong>и</strong>јац<strong>и</strong>ја (AAA). Нацрт-програмата за<br />

профес<strong>и</strong>о<strong>на</strong>лно пре<strong>на</strong>сочување (2003) <strong>на</strong> AAA <strong>и</strong>маше за цел да <strong>и</strong>м се помогне <strong>на</strong> <strong>на</strong>пор<strong>и</strong>те<br />

<strong>на</strong> државата <strong>во</strong> создавањето с<strong>и</strong>стем за соц<strong>и</strong>јал<strong>на</strong> адаптац<strong>и</strong>ја <strong>на</strong> отпуштен<strong>и</strong>от <strong>во</strong>ен<br />

персо<strong>на</strong>л. Основата <strong>на</strong> оваа програма требаше да б<strong>и</strong>де создавањето така<strong>на</strong>речен<strong>и</strong> „центр<strong>и</strong><br />

за профес<strong>и</strong>о<strong>на</strong>лно пре<strong>на</strong>сочување“, ко<strong>и</strong> <strong>и</strong>маа за цел да обезбедат курсев<strong>и</strong> за работ<strong>на</strong><br />

преор<strong>и</strong>ентац<strong>и</strong>ја <strong>во</strong> пет разл<strong>и</strong>чн<strong>и</strong> рег<strong>и</strong>он<strong>и</strong>: Т<strong>и</strong>ра<strong>на</strong>, Скадар, Корча, Ѓ<strong>и</strong>рокастро <strong>и</strong> Вало<strong>на</strong>. 91<br />

Се очекуваше ф<strong>и</strong><strong>на</strong>нс<strong>и</strong>рањето <strong>на</strong> Програмата, проценета <strong>на</strong> 2,8 м<strong>и</strong>л<strong>и</strong>он<strong>и</strong> евра за пер<strong>и</strong>од од<br />

чет<strong>и</strong>р<strong>и</strong> год<strong>и</strong>н<strong>и</strong>, да б<strong>и</strong>де од <strong>на</strong>д<strong>во</strong>решн<strong>и</strong> <strong>и</strong>з<strong>во</strong>р<strong>и</strong>. Програмата требаше да започне со п<strong>и</strong>лотпроект<br />

<strong>во</strong> 2004, но беше одложува<strong>на</strong> <strong>и</strong> конечно откажа<strong>на</strong> порад<strong>и</strong> немање согласност со<br />

MO. 92 Според MO, пр<strong>и</strong>ч<strong>и</strong><strong>на</strong>та што стоеше зад несогласувањето беше в<strong>и</strong>соката стапка <strong>на</strong><br />

33

трошоц<strong>и</strong>те за персо<strong>на</strong>лот за рако<strong>во</strong>дење со програмата, како <strong>и</strong> „н<strong>и</strong>ск<strong>и</strong>от број <strong>на</strong> поранешн<strong>и</strong><br />

пр<strong>и</strong>падн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong> <strong>на</strong> арм<strong>и</strong>јата“ <strong>во</strong> рамк<strong>и</strong>те <strong>на</strong> орган<strong>и</strong>зац<strong>и</strong>јата <strong>на</strong> AAA, што <strong>и</strong> даваше помал<br />

кред<strong>и</strong>б<strong>и</strong>л<strong>и</strong>тет <strong>во</strong> застапувањето <strong>на</strong> <strong>и</strong>нтерес<strong>и</strong>те <strong>на</strong> отпуштен<strong>и</strong>те <strong>во</strong>ен<strong>и</strong> л<strong>и</strong>ца.<br />

Иако <strong>на</strong>црт-програмата за профес<strong>и</strong>о<strong>на</strong>лно пре<strong>на</strong>сочување повеќе беше фокус<strong>и</strong>ра<strong>на</strong> <strong>на</strong><br />

ор<strong>и</strong>ентац<strong>и</strong>јата по зам<strong>и</strong>нување од арм<strong>и</strong>јата <strong>и</strong> бараше <strong>и</strong>змен<strong>и</strong> <strong>во</strong> однос <strong>на</strong> компонент<strong>и</strong>те за<br />

ре<strong>и</strong>нтеграц<strong>и</strong>јата содржан<strong>и</strong> <strong>во</strong> програмата, таа беше ед<strong>и</strong>нствен<strong>и</strong>от план кој го доб<strong>и</strong><br />

вн<strong>и</strong>ман<strong>и</strong>ето <strong>и</strong> поддршката <strong>на</strong> Економската д<strong>и</strong>рекц<strong>и</strong>ја <strong>на</strong> НАТО. 93 Според претседателот <strong>на</strong><br />

AAA, беа потребн<strong>и</strong> <strong>на</strong>јмалку 40 отсто од средствата <strong>на</strong> MO за пр<strong>и</strong>влекување <strong>на</strong><br />

<strong>на</strong>д<strong>во</strong>решн<strong>и</strong> <strong>и</strong>нвест<strong>и</strong>тор<strong>и</strong> за програмата, но <strong>во</strong> реалноста немаше н<strong>и</strong>ту еден до<strong>на</strong>тор кој,<br />

всушност, сакаше да обезбед<strong>и</strong> так<strong>во</strong> ф<strong>и</strong><strong>на</strong>нс<strong>и</strong>рање. НАТО NATO ја поддржуваше<br />

програмата, негов<strong>и</strong>те <strong>на</strong>мер<strong>и</strong> за ф<strong>и</strong><strong>на</strong>нс<strong>и</strong>рање беа м<strong>и</strong>н<strong>и</strong>малн<strong>и</strong>. Исто така, AAA пол<strong>и</strong>т<strong>и</strong>чк<strong>и</strong><br />

беше бл<strong>и</strong>ска со тогаш<strong>на</strong>та опоз<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>о<strong>на</strong> Демократска парт<strong>и</strong>ја <strong>и</strong> според тоа, <strong>и</strong>згледаше дека<br />

<strong>и</strong>ма малку пр<strong>и</strong>ч<strong>и</strong>н<strong>и</strong> тогаш<strong>на</strong>та владејачка Соц<strong>и</strong>јал<strong>и</strong>ст<strong>и</strong>чка парт<strong>и</strong>ја (SP) да ја поддрж<strong>и</strong><br />

програмата. 94<br />

Нацрт-програма за обука <strong>и</strong> <strong>и</strong>нтеграц<strong>и</strong>ја <strong>на</strong> <strong>во</strong>ен<strong>и</strong>от персо<strong>на</strong>л <strong>во</strong> ц<strong>и</strong>в<strong>и</strong>лн<strong>и</strong>от ж<strong>и</strong><strong>во</strong>т<br />

Прек<strong>и</strong>нувањето <strong>на</strong> соработката меѓу MO <strong>и</strong> AAA немаше голем<strong>и</strong> послед<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>. Во времето <strong>на</strong><br />

п<strong>и</strong>шувањето <strong>на</strong> <strong>и</strong>звештајот, акт<strong>и</strong>вност<strong>и</strong>те <strong>на</strong> MO <strong>на</strong> теренот се мошне скромн<strong>и</strong>. Неодам<strong>на</strong><br />

подготве<strong>на</strong>та Програма за обука <strong>и</strong> <strong>и</strong>нтеграц<strong>и</strong>ја <strong>на</strong> арм<strong>и</strong>јата <strong>во</strong> ц<strong>и</strong>в<strong>и</strong>лн<strong>и</strong>от ж<strong>и</strong><strong>во</strong>т е<br />

план<strong>и</strong>ра<strong>на</strong> како заедн<strong>и</strong>чк<strong>и</strong> проект <strong>на</strong> MO <strong>и</strong> <strong>на</strong> М<strong>и</strong>н<strong>и</strong>стерст<strong>во</strong>то за труд <strong>и</strong> прав<strong>и</strong> об<strong>и</strong>д да се<br />

справ<strong>и</strong> со расчекор<strong>и</strong>те <strong>на</strong> Програмата за профес<strong>и</strong>о<strong>на</strong>лно пре<strong>на</strong>сочување <strong>на</strong> AAA. 95 Имено,<br />

сменет е пр<strong>и</strong>одот: соработката меѓу MO <strong>и</strong> М<strong>и</strong>н<strong>и</strong>стерст<strong>во</strong>то за труд се предв<strong>и</strong>дува <strong>во</strong> форма<br />

<strong>на</strong> кор<strong>и</strong>стење <strong>и</strong> <strong>на</strong> одржување <strong>на</strong> 36 веќе постојн<strong>и</strong> рег<strong>и</strong>о<strong>на</strong>лн<strong>и</strong> канцелар<strong>и</strong><strong>и</strong> за вработување.<br />

Нацрт-програмата претставува у<strong>на</strong>предување б<strong>и</strong>дејќ<strong>и</strong> го <strong>и</strong>зразува сфаќањето дека <strong>во</strong><br />

мерк<strong>и</strong>те за обука <strong>и</strong> преквал<strong>и</strong>ф<strong>и</strong>кац<strong>и</strong>ја треба да се земен<strong>и</strong> предв<strong>и</strong>д потреб<strong>и</strong>те <strong>и</strong> барањата <strong>на</strong><br />

пазарот <strong>на</strong> труд. Меѓутоа, од сушт<strong>и</strong>нско з<strong>на</strong>чење е да се создаде долгороч<strong>на</strong> стратег<strong>и</strong>ја за<br />

борба прот<strong>и</strong>в невработеноста, стратег<strong>и</strong>ја каде што програмата за ре<strong>и</strong>нтеграц<strong>и</strong>ја <strong>на</strong><br />

поранешн<strong>и</strong>те пр<strong>и</strong>падн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong> <strong>на</strong> арм<strong>и</strong>јата претставува <strong>и</strong>нтегрален дел. Намерата <strong>на</strong> <strong>на</strong>цртпрограмата<br />

е промов<strong>и</strong>тање <strong>на</strong> самовработувањето <strong>на</strong> демоб<strong>и</strong>л<strong>и</strong>з<strong>и</strong>ран<strong>и</strong>те <strong>во</strong>јн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong> преку<br />

курсев<strong>и</strong> за мал<strong>и</strong> б<strong>и</strong>зн<strong>и</strong>с<strong>и</strong> за тоа како да се доб<strong>и</strong>јат кред<strong>и</strong>т<strong>и</strong>, а се промов<strong>и</strong>ра <strong>и</strong> поголема<br />

транспарентност <strong>и</strong> <strong>и</strong>н<strong>во</strong>лв<strong>и</strong>раност <strong>на</strong> НВО, што се чекор<strong>и</strong> <strong>во</strong> в<strong>и</strong>ст<strong>и</strong>нската <strong>на</strong>сока. Според<br />

34

<strong>на</strong>цртот, Одборот <strong>и</strong> рако<strong>во</strong>дн<strong>и</strong>от персо<strong>на</strong>л ќе ја споделат одго<strong>во</strong>рноста со невлад<strong>и</strong>н<strong>и</strong>те<br />

орган<strong>и</strong>зац<strong>и</strong><strong>и</strong> <strong>и</strong> со <strong>на</strong>д<strong>во</strong>решн<strong>и</strong> експерт<strong>и</strong> <strong>во</strong> д<strong>и</strong>зајн<strong>и</strong>рањето <strong>и</strong> кре<strong>и</strong>рањето <strong>на</strong> програм<strong>и</strong>те за<br />

ре<strong>и</strong>нтеграц<strong>и</strong>ја. Барањата за ф<strong>и</strong><strong>на</strong>нс<strong>и</strong>рање пр<strong>и</strong>бл<strong>и</strong>жно <strong>и</strong>знесуваат 100.000 евра, што е<br />

скромно <strong>во</strong> споредба со тр<strong>и</strong> м<strong>и</strong>л<strong>и</strong>он<strong>и</strong> евра побаран<strong>и</strong> за <strong>на</strong>црт-програмата <strong>на</strong> AAA.<br />

Практ<strong>и</strong>чн<strong>и</strong>те чекор<strong>и</strong> <strong>на</strong> структурата <strong>на</strong> проектот се составен<strong>и</strong> од две фаз<strong>и</strong>. Според MO,<br />

првата фаза е <strong>во</strong> тек <strong>и</strong> вклучува краткорочн<strong>и</strong> курсев<strong>и</strong> ко<strong>и</strong> г<strong>и</strong> обезбедува <strong>и</strong>склуч<strong>и</strong><strong>во</strong> MO.<br />

Табела 3: Фаза I<br />

Курс Број <strong>на</strong> учесн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong> Терм<strong>и</strong>н (2005)<br />

3-месечен курс за англ<strong>и</strong>ск<strong>и</strong><br />

јаз<strong>и</strong>к (2)<br />

30 (15 + 15) март-мај<br />

септембар-новембар<br />

Курс за компјутер<strong>и</strong> (2) 20 (10+10) апр<strong>и</strong>л <strong>и</strong> јун<strong>и</strong><br />

Курс за лаборатор<strong>и</strong>ск<strong>и</strong><br />

ас<strong>и</strong>стент<br />

15 мај-јун<strong>и</strong><br />

Курс за <strong>во</strong>зач<strong>и</strong> 8 март-мај<br />

Курс за механ<strong>и</strong>чар<strong>и</strong> 12 септемвр<strong>и</strong>-октомвр<strong>и</strong><br />

Курс за контролор<strong>и</strong> <strong>на</strong><br />

<strong>во</strong>здушн<strong>и</strong>от сообраќај<br />

10 апр<strong>и</strong>л-мај<br />

Курс за метеоролоз<strong>и</strong> 10 апр<strong>и</strong>л-мај<br />

Из<strong>во</strong>р: MO <strong>на</strong> Албан<strong>и</strong>ја 96<br />

Се план<strong>и</strong>ра бројот <strong>на</strong> л<strong>и</strong>цата ко<strong>и</strong> се обучуван<strong>и</strong> <strong>на</strong> таков <strong>на</strong>ч<strong>и</strong>н да дост<strong>и</strong>гне 130. Ова ќе ч<strong>и</strong>н<strong>и</strong><br />

1.975.000 лек<strong>и</strong> (околу 20.000 амер<strong>и</strong>канск<strong>и</strong> долар<strong>и</strong>) од в<strong>на</strong>трешн<strong>и</strong> средства. Фазата II треба<br />

да понуд<strong>и</strong> курсев<strong>и</strong> за делов<strong>на</strong> адм<strong>и</strong>н<strong>и</strong>страц<strong>и</strong>ја, <strong>и</strong>тал<strong>и</strong>јанск<strong>и</strong> јаз<strong>и</strong>к, топограф<strong>и</strong>ја,<br />

ф<strong>и</strong><strong>на</strong>нс<strong>и</strong>рање мал<strong>и</strong> б<strong>и</strong>зн<strong>и</strong>с<strong>и</strong>, поправање <strong>на</strong> електр<strong>и</strong>чн<strong>и</strong> апарат<strong>и</strong>, авто серв<strong>и</strong>с, <strong>во</strong>до<strong>во</strong>дџ<strong>и</strong>ск<strong>и</strong><br />

работ<strong>и</strong>, кроење <strong>и</strong> ш<strong>и</strong>ење, компјутер<strong>и</strong>, секретар<strong>и</strong> <strong>и</strong> козмет<strong>и</strong>чар<strong>и</strong>. Се план<strong>и</strong>ра втората фаза<br />

да ја обезбед<strong>и</strong> М<strong>и</strong>н<strong>и</strong>стерст<strong>во</strong>то за труд <strong>и</strong> соц<strong>и</strong>јалн<strong>и</strong> работ<strong>и</strong>, но потребн<strong>и</strong> се дополн<strong>и</strong>телн<strong>и</strong><br />

средства од Владата <strong>и</strong> од друг<strong>и</strong> до<strong>на</strong>тор<strong>и</strong>. Меѓутоа, <strong>и</strong>ма слаб<strong>и</strong> <strong>и</strong>зглед<strong>и</strong> за вработување <strong>на</strong><br />

учесн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>те <strong>во</strong> двете сер<strong>и</strong><strong>и</strong> курсев<strong>и</strong>. 97 Ов<strong>и</strong>е две фаз<strong>и</strong>, според тоа, можат да се сметаат за<br />

мал пр<strong>и</strong>донес од стра<strong>на</strong> <strong>на</strong> MO за започнување <strong>и</strong> пр<strong>и</strong>влекување <strong>на</strong>д<strong>во</strong>решн<strong>и</strong> ф<strong>и</strong><strong>на</strong>нс<strong>и</strong>ск<strong>и</strong><br />

средства <strong>во</strong> подоцнеж<strong>на</strong> фаза.<br />

35

Нацрт-програмата не вклучува оп<strong>и</strong>с <strong>на</strong> трошоц<strong>и</strong>те за план<strong>и</strong>ран<strong>и</strong>те акт<strong>и</strong>вност<strong>и</strong> <strong>и</strong><br />

про<strong>и</strong>з<strong>во</strong>д<strong>и</strong>; всушност, многу акт<strong>и</strong>вност<strong>и</strong> се план<strong>и</strong>раат без конкретен оп<strong>и</strong>с <strong>на</strong> терм<strong>и</strong>н<strong>и</strong>те.<br />

Нема податоц<strong>и</strong> за тоа колку долго ќе трае подготв<strong>и</strong>тел<strong>на</strong>та фаза <strong>и</strong> колку време ќе б<strong>и</strong>де<br />

потребно за обука <strong>на</strong> персо<strong>на</strong>лот. Исто така, не постојат јасн<strong>и</strong> показател<strong>и</strong> <strong>на</strong> успех.<br />

Меѓутоа, <strong>во</strong> јун<strong>и</strong> 2005 год<strong>и</strong><strong>на</strong> беше форм<strong>и</strong>ра<strong>на</strong> заедн<strong>и</strong>чка работ<strong>на</strong> група од стра<strong>на</strong> <strong>на</strong><br />

М<strong>и</strong>н<strong>и</strong>стерст<strong>во</strong>то за одбра<strong>на</strong>, М<strong>и</strong>н<strong>и</strong>стерст<strong>во</strong>то за соц<strong>и</strong>јалн<strong>и</strong> прашања <strong>и</strong> Нац<strong>и</strong>о<strong>на</strong>лното<br />

здружен<strong>и</strong>е <strong>на</strong> <strong>во</strong>ен<strong>и</strong>те резерв<strong>и</strong>ст<strong>и</strong> (NAMRA) за да се „<strong>и</strong>дент<strong>и</strong>ф<strong>и</strong>куваат в<strong>и</strong>ст<strong>и</strong>нск<strong>и</strong>те<br />

квал<strong>и</strong>ф<strong>и</strong>кац<strong>и</strong><strong>и</strong> <strong>во</strong> согласност со категор<strong>и</strong><strong>и</strong>те <strong>на</strong> <strong>во</strong>ен<strong>и</strong>от персо<strong>на</strong>л кој треба да се <strong>на</strong>мал<strong>и</strong>“ <strong>и</strong><br />

да се „оце<strong>на</strong>т трошоц<strong>и</strong>те за едно л<strong>и</strong>це за секој курс“. 98<br />

Акт<strong>и</strong>вност<strong>и</strong> <strong>на</strong> НВО<br />

Акт<strong>и</strong>вност<strong>и</strong>те <strong>на</strong> невлад<strong>и</strong>н<strong>и</strong>от сектор за ре<strong>и</strong>нтеграц<strong>и</strong>ја <strong>на</strong> поранешн<strong>и</strong>те пр<strong>и</strong>падн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong> <strong>на</strong><br />

<strong>во</strong>ен<strong>и</strong>от персо<strong>на</strong>л се скромн<strong>и</strong>, но споредено со капац<strong>и</strong>тет<strong>и</strong>те <strong>на</strong> MO се ч<strong>и</strong>н<strong>и</strong> дека т<strong>и</strong>е се<br />

пофокус<strong>и</strong>ран<strong>и</strong>. 99 Иако MO е согласно да соработува со НВО <strong>и</strong> со здружен<strong>и</strong>јата <strong>на</strong><br />

поранешн<strong>и</strong>те <strong>во</strong>јн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>, тоа <strong>и</strong>ма с<strong>во</strong><strong>и</strong> „преференц<strong>и</strong><strong>и</strong>“. На пр<strong>и</strong>мер, Нац<strong>и</strong>о<strong>на</strong>лн<strong>и</strong>от центар за<br />

дем<strong>и</strong>л<strong>и</strong>тар<strong>и</strong>зац<strong>и</strong>ја (NDC) е спец<strong>и</strong>јал<strong>и</strong>з<strong>и</strong>ран за прашања <strong>на</strong> мало <strong>и</strong> лесно оружје (SALW),<br />

ослободување од мун<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>јата <strong>и</strong> преквал<strong>и</strong>ф<strong>и</strong>кац<strong>и</strong>ја. Оваа НВО го <strong>и</strong>ма вн<strong>и</strong>ман<strong>и</strong>ето, <strong>и</strong> што<br />

уште поважно, ф<strong>и</strong><strong>на</strong>нс<strong>и</strong>ската поддршка <strong>на</strong> амбасадата <strong>на</strong> САД <strong>во</strong> Т<strong>и</strong>ра<strong>на</strong>. MO гледа <strong>на</strong><br />

NDC како <strong>на</strong> „в<strong>и</strong>ст<strong>и</strong>нск<strong>и</strong>“ претставн<strong>и</strong>к <strong>на</strong> <strong>и</strong>нтерес<strong>и</strong>те <strong>на</strong> поранешн<strong>и</strong>те <strong>во</strong>јн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>; тоа е<br />

<strong>на</strong>јголемото здружен<strong>и</strong>е <strong>на</strong> поранешн<strong>и</strong> пр<strong>и</strong>падн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong> <strong>на</strong> <strong>во</strong>ен<strong>и</strong>от персо<strong>на</strong>л, со 250 поранешн<strong>и</strong><br />

оф<strong>и</strong>цер<strong>и</strong>. 100 NDC спроведе „образовен проект за под<strong>и</strong>гање <strong>на</strong> свеста за SALW“, пр<strong>и</strong> што<br />

беа вработен<strong>и</strong> чет<strong>во</strong>р<strong>и</strong>ца поранешн<strong>и</strong> оф<strong>и</strong>цер<strong>и</strong>. Исто така, NDC нуд<strong>и</strong> курсев<strong>и</strong> за „обука <strong>на</strong><br />

обучувач<strong>и</strong>“ <strong>и</strong> курсев<strong>и</strong> за „компјутерска обука“ за <strong>и</strong>дн<strong>и</strong> проект<strong>и</strong> за соб<strong>и</strong>рање оружје <strong>и</strong><br />

отстранување <strong>на</strong> мун<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>јата. На ов<strong>и</strong>е курсев<strong>и</strong> се подготвуваат 25 до 29 поранешн<strong>и</strong><br />

оф<strong>и</strong>цер<strong>и</strong> за работа <strong>на</strong> безбедно ракување со мун<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>јата <strong>и</strong> лесното оружје <strong>и</strong> за<br />

меѓу<strong>на</strong>рдното законодавст<strong>во</strong> за ун<strong>и</strong>штување <strong>на</strong> SALW.<br />

Друго здружен<strong>и</strong>е, кое неформално е <strong>и</strong>н<strong>во</strong>лв<strong>и</strong>рано <strong>во</strong> поддршката <strong>на</strong> поранешн<strong>и</strong>те оф<strong>и</strong>цер<strong>и</strong><br />

е Нац<strong>и</strong>о<strong>на</strong>лното здружен<strong>и</strong>е <strong>на</strong> <strong>во</strong>ен<strong>и</strong>те резерв<strong>и</strong>ст<strong>и</strong> (NAMRA). 101 NAMRA не е само<br />

претпоч<strong>и</strong>тан партнер <strong>на</strong> MO туку дур<strong>и</strong> <strong>и</strong>ма <strong>и</strong> с<strong>во</strong>ја канцелар<strong>и</strong>ја <strong>во</strong> сед<strong>и</strong>штето <strong>на</strong> MO <strong>и</strong><br />

мрежа од 70 до 80 резервн<strong>и</strong> оф<strong>и</strong>цер<strong>и</strong> н<strong>и</strong>з целата земја. 102 NAMRA се об<strong>и</strong>дува да лоб<strong>и</strong>ра за<br />

36

поранешн<strong>и</strong>те пр<strong>и</strong>падн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong> <strong>на</strong> <strong>во</strong>ен<strong>и</strong>от персо<strong>на</strong>л нудејќ<strong>и</strong> правн<strong>и</strong> совет<strong>и</strong> за пенз<strong>и</strong>ск<strong>и</strong><br />

прашања. Во отсуст<strong>во</strong> <strong>на</strong> држав<strong>на</strong> поддршка, NAMRA се об<strong>и</strong>дува <strong>и</strong> да помогне за<br />

вработување <strong>на</strong> резервн<strong>и</strong>те оф<strong>и</strong>цер<strong>и</strong> преку л<strong>и</strong>чн<strong>и</strong> мреж<strong>и</strong> <strong>во</strong> безбедносн<strong>и</strong>от <strong>и</strong> <strong>во</strong> цар<strong>и</strong>нск<strong>и</strong>от<br />

сектор.<br />

З<strong>на</strong>чај<strong>на</strong> цел <strong>на</strong> реформата од 1995-2000 год<strong>и</strong><strong>на</strong> беше да <strong>и</strong>м се понуд<strong>и</strong> <strong>на</strong> нов<strong>и</strong>те <strong>во</strong>ен<strong>и</strong><br />

оф<strong>и</strong>цер<strong>и</strong> можност да се стек<strong>на</strong>т со ун<strong>и</strong>верз<strong>и</strong>тетска д<strong>и</strong>плома. Беше зам<strong>и</strong>слено оф<strong>и</strong>цер<strong>и</strong>те да<br />

го доб<strong>и</strong>јат о<strong>во</strong>ј степен <strong>на</strong> образован<strong>и</strong>е со завршување <strong>на</strong> Вое<strong>на</strong>та академ<strong>и</strong>ја „Скендербег“<br />

како редовн<strong>и</strong> <strong>и</strong>л<strong>и</strong> <strong>во</strong>нредн<strong>и</strong> студент<strong>и</strong>. Меѓутоа, порад<strong>и</strong> в<strong>и</strong>сок<strong>и</strong>те трошоц<strong>и</strong> <strong>и</strong> чест<strong>и</strong>те<br />

прек<strong>и</strong>н<strong>и</strong> <strong>на</strong> студ<strong>и</strong><strong>и</strong>те од <strong>во</strong>нредн<strong>и</strong>те студент<strong>и</strong>, не беше можно да се оствар<strong>и</strong> оваа цел. 103 Но,<br />

сè уште останува <strong>и</strong>зборот за школување <strong>на</strong> в<strong>и</strong>сокообразов<strong>на</strong> <strong>и</strong>нст<strong>и</strong>туц<strong>и</strong>ја – <strong>и</strong>ма можност<strong>и</strong><br />

за студ<strong>и</strong>рање за <strong>и</strong>дн<strong>и</strong> ц<strong>и</strong>в<strong>и</strong>лн<strong>и</strong> работн<strong>и</strong> места преку в<strong>и</strong>кенд курсев<strong>и</strong> <strong>на</strong> ун<strong>и</strong>верз<strong>и</strong>тет<strong>и</strong>те <strong>во</strong><br />

Т<strong>и</strong>ра<strong>на</strong>, Скадар, Вало<strong>на</strong> <strong>и</strong> Елбасан. Акт<strong>и</strong>вн<strong>и</strong>те <strong>и</strong> пенз<strong>и</strong>он<strong>и</strong>ран<strong>и</strong>те оф<strong>и</strong>цер<strong>и</strong>, <strong>и</strong>сто така,<br />

<strong>и</strong>маат можност да се стек<strong>на</strong>т со д<strong>и</strong>плом<strong>и</strong> по економ<strong>и</strong>ја, нов<strong>и</strong><strong>на</strong>рст<strong>во</strong> <strong>и</strong>л<strong>и</strong> пра<strong>во</strong> по пат <strong>на</strong><br />

в<strong>и</strong>кенд курсев<strong>и</strong> <strong>во</strong> текот <strong>на</strong> чет<strong>и</strong>р<strong>и</strong> год<strong>и</strong>н<strong>и</strong>. 104 За жал, трошоц<strong>и</strong>те <strong>на</strong> вак<strong>во</strong>то образован<strong>и</strong>е се<br />

мошне голем<strong>и</strong>, 700 амер<strong>и</strong>канск<strong>и</strong> долар<strong>и</strong> год<strong>и</strong>шно, што еден акт<strong>и</strong>вен <strong>и</strong>л<strong>и</strong> пенз<strong>и</strong>он<strong>и</strong>ран<br />

оф<strong>и</strong>цер може да не е <strong>во</strong> состојба да с<strong>и</strong> го доз<strong>во</strong>л<strong>и</strong>. Исто така, в<strong>и</strong>соката стапка <strong>на</strong><br />

невработеност <strong>во</strong> Албан<strong>и</strong>ја не <strong>на</strong>вестува добро дур<strong>и</strong> <strong>и</strong> за он<strong>и</strong>е со ун<strong>и</strong>верз<strong>и</strong>тетска д<strong>и</strong>плома.<br />

Во ед<strong>на</strong> таква с<strong>и</strong>туац<strong>и</strong>ја, тешко може да се доб<strong>и</strong>е ш<strong>и</strong>рока јав<strong>на</strong> поддршка за посебн<strong>и</strong>от<br />

третман <strong>на</strong> поранешн<strong>и</strong>те <strong>во</strong>ен<strong>и</strong> л<strong>и</strong>ца <strong>во</strong> ед<strong>на</strong> толку с<strong>и</strong>ромаш<strong>на</strong> земја со 17 отсто<br />

невработеност. 105 Како резултат <strong>на</strong> ов<strong>и</strong>е фактор<strong>и</strong> поранешн<strong>и</strong>те пр<strong>и</strong>падн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong> <strong>на</strong> албанската<br />

арм<strong>и</strong>ја генерално се разочаран<strong>и</strong> порад<strong>и</strong> немањето помош за ре<strong>и</strong>нтеграц<strong>и</strong>ја од Владата.<br />

Албанската арм<strong>и</strong>ја го преж<strong>и</strong>веа колапсот <strong>на</strong> соц<strong>и</strong>јал<strong>и</strong>змот, за разл<strong>и</strong>ка од поранешн<strong>и</strong>от<br />

апарат за државно план<strong>и</strong>рање <strong>на</strong> Комун<strong>и</strong>ст<strong>и</strong>чката парт<strong>и</strong>ја. Нац<strong>и</strong>о<strong>на</strong>лн<strong>и</strong>те арм<strong>и</strong><strong>и</strong> се<br />

прет<strong>во</strong>р<strong>и</strong>ја <strong>во</strong> с<strong>и</strong>мбол<strong>и</strong> <strong>на</strong> државн<strong>и</strong>шт<strong>во</strong>то, <strong>на</strong> <strong>на</strong>ц<strong>и</strong>о<strong>на</strong>л<strong>на</strong>та незав<strong>и</strong>сност <strong>и</strong> <strong>на</strong> моќта. Од<br />

оваа глед<strong>на</strong> точка, демоб<strong>и</strong>л<strong>и</strong>зац<strong>и</strong>јата <strong>и</strong> ре<strong>и</strong>нтеграц<strong>и</strong>јата <strong>на</strong> пенз<strong>и</strong>он<strong>и</strong>ран<strong>и</strong>те оф<strong>и</strong>цер<strong>и</strong> б<strong>и</strong><br />

требала да <strong>и</strong>н<strong>во</strong>лв<strong>и</strong>ра создвање <strong>на</strong> нов<strong>и</strong> општествен<strong>и</strong> улог<strong>и</strong>, мреж<strong>и</strong>, профес<strong>и</strong>о<strong>на</strong>лн<strong>и</strong><br />

<strong>и</strong>дент<strong>и</strong>тет<strong>и</strong>, како <strong>и</strong> помагање <strong>на</strong> оф<strong>и</strong>цер<strong>и</strong>те да го <strong>на</strong>дм<strong>и</strong><strong>на</strong>т пс<strong>и</strong>холошк<strong>и</strong>от стрес. Меѓутоа,<br />

ре<strong>и</strong>нтеграц<strong>и</strong>јата бара <strong>и</strong> повторно конц<strong>и</strong>п<strong>и</strong>рање <strong>на</strong> <strong>во</strong>е<strong>на</strong>та <strong>и</strong>нст<strong>и</strong>туц<strong>и</strong>ја, за што е потребен<br />

јавен д<strong>и</strong>јалог <strong>и</strong> учест<strong>во</strong> <strong>на</strong> пол<strong>и</strong>т<strong>и</strong>чк<strong>и</strong>те парт<strong>и</strong><strong>и</strong> <strong>и</strong> <strong>на</strong> мед<strong>и</strong>ум<strong>и</strong>те. Треба да се <strong>и</strong>зработ<strong>и</strong><br />

<strong>на</strong>ц<strong>и</strong>о<strong>на</strong>л<strong>на</strong> стратег<strong>и</strong>ја за ре<strong>и</strong>нтеграц<strong>и</strong>ја <strong>на</strong> поранешн<strong>и</strong>те <strong>во</strong>ен<strong>и</strong> л<strong>и</strong>ца со поставување <strong>на</strong><br />

следн<strong>и</strong>те прашања: дал<strong>и</strong> поранешн<strong>и</strong>те <strong>во</strong>ен<strong>и</strong> л<strong>и</strong>ца од Албан<strong>и</strong>ја треба да се <strong>и</strong>нтегр<strong>и</strong>раат <strong>во</strong><br />

37

ц<strong>и</strong>в<strong>и</strong>лн<strong>и</strong>от ж<strong>и</strong><strong>во</strong>т <strong>и</strong> да го поддржуваат државн<strong>и</strong>от с<strong>и</strong>стем за соц<strong>и</strong>јал<strong>на</strong> зашт<strong>и</strong>та со плаќање<br />

<strong>на</strong> даноц<strong>и</strong>; <strong>и</strong>л<strong>и</strong>, пак, т<strong>и</strong>е треба да б<strong>и</strong>дат зашт<strong>и</strong>тен<strong>и</strong> од о<strong>во</strong>ј с<strong>и</strong>стем? Се ч<strong>и</strong>н<strong>и</strong> дека<br />

албанското MO, со <strong>на</strong>дградување <strong>на</strong> законот за пенз<strong>и</strong>он<strong>и</strong>рање ја претпоч<strong>и</strong>та втората<br />

опц<strong>и</strong>ја. До денес, <strong>на</strong>црт-програмата останува <strong>во</strong> подготв<strong>и</strong>тел<strong>на</strong>та фаза <strong>и</strong> се фокус<strong>и</strong>ра само<br />

<strong>на</strong> постарм<strong>и</strong>ска ор<strong>и</strong>ентац<strong>и</strong>ја без убедл<strong>и</strong>в<strong>и</strong> компонент<strong>и</strong> за ре<strong>и</strong>нтеграц<strong>и</strong>ја. За подобрување<br />

<strong>на</strong> ваквата состојба, доколку посто<strong>и</strong> подготвеност, препорачл<strong>и</strong><strong>во</strong> е да се проучат шем<strong>и</strong>те<br />

<strong>на</strong> пр<strong>и</strong>способување <strong>на</strong> пазарот <strong>на</strong> труд <strong>на</strong> он<strong>и</strong>е <strong>во</strong>ен<strong>и</strong> л<strong>и</strong>ца ко<strong>и</strong> беа отпуштен<strong>и</strong> по 1993<br />

год<strong>и</strong><strong>на</strong> <strong>и</strong> соодветно да се <strong>и</strong>змен<strong>и</strong> ф<strong>и</strong><strong>на</strong>л<strong>на</strong>та верз<strong>и</strong>ја <strong>на</strong> <strong>на</strong>црт-програмата. Цел<strong>и</strong>те <strong>на</strong> која<br />

б<strong>и</strong>ло потенц<strong>и</strong>јал<strong>на</strong> програма мора јасно да се формул<strong>и</strong>ран<strong>и</strong>, особено <strong>во</strong> однос <strong>на</strong><br />

поед<strong>и</strong>нечн<strong>и</strong>те овластувања <strong>и</strong> мора да се одржуваат ветувањата. Таа е <strong>и</strong>сто така важ<strong>на</strong> за<br />

кред<strong>и</strong>б<strong>и</strong>л<strong>и</strong>тетот <strong>на</strong> програмата, <strong>и</strong> според тоа, <strong>и</strong> за пр<strong>и</strong>влечноста за <strong>на</strong>д<strong>во</strong>решн<strong>и</strong> партнер<strong>и</strong>.<br />

Исто така, се препорачува <strong>и</strong>нтелектуал<strong>на</strong>та поддршка <strong>на</strong> меѓу<strong>на</strong>родн<strong>и</strong>те орган<strong>и</strong>зац<strong>и</strong><strong>и</strong>, ко<strong>и</strong><br />

помагаат со олеснување <strong>на</strong> работата <strong>на</strong> ш<strong>и</strong>рок спектар б<strong>и</strong>латералн<strong>и</strong> средб<strong>и</strong> <strong>и</strong> работн<strong>и</strong><br />

груп<strong>и</strong> за прашања <strong>на</strong> ре<strong>и</strong>нтеграц<strong>и</strong>јата, да се земе како можен <strong>и</strong>з<strong>во</strong>р <strong>на</strong> ф<strong>и</strong><strong>на</strong>нс<strong>и</strong>рање,<br />

презент<strong>и</strong>рајќ<strong>и</strong> <strong>и</strong>м убедл<strong>и</strong>в<strong>и</strong> аргумент<strong>и</strong> <strong>и</strong> реалн<strong>и</strong> модел<strong>и</strong> за ре<strong>и</strong>нтеграц<strong>и</strong>ја.<br />

Конверз<strong>и</strong>ја <strong>на</strong> баз<strong>и</strong>те: Повторно кор<strong>и</strong>стење <strong>и</strong> осовременување<br />

Албан<strong>и</strong>ја сè уште <strong>и</strong>ма децентрал<strong>и</strong>з<strong>и</strong>ран с<strong>и</strong>стем <strong>на</strong> одбра<strong>на</strong>та. Пред проме<strong>на</strong>та <strong>на</strong> реж<strong>и</strong>мот<br />

земјата <strong>и</strong>маше околу 2.000 <strong>во</strong>ен<strong>и</strong> локал<strong>и</strong>тет<strong>и</strong> посветен<strong>и</strong> <strong>на</strong> тер<strong>и</strong>тор<strong>и</strong>јал<strong>на</strong>та одбра<strong>на</strong>, од<br />

ко<strong>и</strong> повеќето <strong>и</strong> пр<strong>и</strong>паѓаа <strong>на</strong> арм<strong>и</strong>јата. 106 Во моментот, вкупн<strong>и</strong>от број <strong>на</strong> <strong>во</strong>ен<strong>и</strong>те<br />

локал<strong>и</strong>тет<strong>и</strong>, контролн<strong>и</strong>те пунктов<strong>и</strong> <strong>и</strong> <strong>и</strong>нсталац<strong>и</strong><strong>и</strong> <strong>и</strong>знесува 1.117. Се план<strong>и</strong>ра меѓу 586 <strong>и</strong><br />

600 <strong>во</strong>ен<strong>и</strong> локал<strong>и</strong>тет<strong>и</strong> да се ослободат <strong>и</strong> трансформ<strong>и</strong>раат <strong>во</strong> бл<strong>и</strong>ска <strong>и</strong>дн<strong>и</strong><strong>на</strong>.. 107<br />

План<strong>и</strong>рањето <strong>на</strong> конверз<strong>и</strong>јата <strong>на</strong> <strong>во</strong>ен<strong>и</strong>от <strong>и</strong>мот започ<strong>на</strong> <strong>во</strong> 1992 год<strong>и</strong><strong>на</strong>, но беа <strong>на</strong>правен<strong>и</strong><br />

малку конкретн<strong>и</strong> чекор<strong>и</strong>. Во <strong>и</strong>зм<strong>и</strong><strong>на</strong>т<strong>и</strong>те тр<strong>и</strong> год<strong>и</strong>н<strong>и</strong> MO пом<strong>и</strong>нува н<strong>и</strong>з процес <strong>на</strong><br />

рег<strong>и</strong>стр<strong>и</strong>рање <strong>на</strong> севкупн<strong>и</strong>от <strong>во</strong>ен <strong>и</strong>мот <strong>и</strong> спроведува ф<strong>и</strong>з<strong>и</strong>б<strong>и</strong>л<strong>и</strong>т<strong>и</strong> студ<strong>и</strong>ја за <strong>и</strong>зглед<strong>и</strong>те за<br />

конверз<strong>и</strong>ја <strong>на</strong> баз<strong>и</strong>те. Според оф<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>јалн<strong>и</strong> л<strong>и</strong>ца од MO, Нацрт-планот за конверз<strong>и</strong>ја<br />

вклучува <strong>и</strong> Програма за конверз<strong>и</strong>ја <strong>на</strong> <strong>во</strong>ен<strong>и</strong>от <strong>и</strong>мот до 2010 год<strong>и</strong><strong>на</strong>, но <strong>во</strong> времето <strong>на</strong><br />

п<strong>и</strong>шувањето <strong>на</strong> о<strong>во</strong>ј <strong>и</strong>звештај не беше можен пр<strong>и</strong>стап до документот. 108 Иако Нацртпланот<br />

за конверз<strong>и</strong>ја требаше да пом<strong>и</strong>не н<strong>и</strong>з Собран<strong>и</strong>ето кон крајот <strong>на</strong> 2005 год<strong>и</strong><strong>на</strong>, до<br />

апр<strong>и</strong>л 2006 год<strong>и</strong><strong>на</strong> тој сè уште чекаше <strong>на</strong> ус<strong>во</strong>јување. Исто така, нема многу <strong>на</strong>деж за<br />

транспарентност, б<strong>и</strong>дејќ<strong>и</strong> беше <strong>на</strong>јавено дека планот ќе б<strong>и</strong>де делумно доверл<strong>и</strong>в. 109 Според<br />

MO, треба да се трансформ<strong>и</strong>раат с<strong>и</strong>те в<strong>и</strong>дов<strong>и</strong> баз<strong>и</strong>: <strong>во</strong>здухопловн<strong>и</strong> баз<strong>и</strong>, поморск<strong>и</strong> баз<strong>и</strong> <strong>и</strong><br />

38

копнен<strong>и</strong> баз<strong>и</strong>. 110 Земен<strong>и</strong> с<strong>и</strong>те заедно, MO проценува дека ќе се <strong>и</strong>зврш<strong>и</strong> трансфер <strong>на</strong> околу<br />

2100 ха <strong>во</strong>ен <strong>и</strong>мот. 111<br />

Сл<strong>и</strong>чно <strong>на</strong> голем број земј<strong>и</strong> соочен<strong>и</strong> со потребата за конверз<strong>и</strong>ја <strong>на</strong> баз<strong>и</strong>те, MO е <strong>во</strong>дечката<br />

агенц<strong>и</strong>ја. Тоа спроведува ф<strong>и</strong>з<strong>и</strong>б<strong>и</strong>л<strong>и</strong>т<strong>и</strong> студ<strong>и</strong><strong>и</strong>, подготвува <strong>на</strong>црт-планов<strong>и</strong> <strong>и</strong> ќе б<strong>и</strong>де<br />

одго<strong>во</strong>рно за н<strong>и</strong>вното спроведување. MO првенствено е задолжено за повторно кор<strong>и</strong>стење<br />

<strong>и</strong>л<strong>и</strong> мод<strong>и</strong>ф<strong>и</strong>кац<strong>и</strong>ја <strong>на</strong> <strong>во</strong>ен<strong>и</strong>те локал<strong>и</strong>тет<strong>и</strong>. 112 Меѓутоа, откако м<strong>и</strong>н<strong>и</strong>стерот за одбра<strong>на</strong> ќе<br />

донесе соодвет<strong>на</strong> одлука, одго<strong>во</strong>рноста се пренесува <strong>на</strong> Нац<strong>и</strong>о<strong>на</strong>л<strong>на</strong>та агенц<strong>и</strong>ја за<br />

пр<strong>и</strong>ват<strong>и</strong>зац<strong>и</strong>ја која <strong>и</strong>ма пра<strong>во</strong> да орган<strong>и</strong>з<strong>и</strong>ра аукц<strong>и</strong>ја. 113<br />

Акт<strong>и</strong>вност<strong>и</strong>те за конверз<strong>и</strong>ја г<strong>и</strong> вклучуваат следн<strong>и</strong>те в<strong>и</strong>дов<strong>и</strong>: повторно кор<strong>и</strong>стење од стра<strong>на</strong><br />

<strong>на</strong> арм<strong>и</strong>јата; ж<strong>и</strong>веал<strong>и</strong>шта за оф<strong>и</strong>цер<strong>и</strong>; трансфер <strong>на</strong> локалн<strong>и</strong>те власт<strong>и</strong>; трансфер <strong>на</strong> друг<strong>и</strong><br />

државн<strong>и</strong> власт<strong>и</strong>; пр<strong>и</strong>ват<strong>и</strong>зац<strong>и</strong>ја; <strong>и</strong>здавање под <strong>на</strong>ем; <strong>и</strong> зат<strong>во</strong>рање/ун<strong>и</strong>штување. 114<br />

Осовременувањето <strong>на</strong> AAF претставува акт<strong>и</strong>в<strong>и</strong>рачка с<strong>и</strong>ла за продажба <strong>и</strong>л<strong>и</strong> за трансфер <strong>на</strong><br />

<strong>во</strong>ен<strong>и</strong>от <strong>и</strong>мот. Во Албан<strong>и</strong>ја, севкупн<strong>и</strong>от процес <strong>на</strong> реорган<strong>и</strong>зац<strong>и</strong>ја <strong>на</strong> баз<strong>и</strong>те—вклучувајќ<strong>и</strong><br />

<strong>и</strong> зголеме<strong>на</strong> употреба <strong>на</strong> локац<strong>и</strong><strong>и</strong>те за <strong>во</strong>ен<strong>и</strong> цел<strong>и</strong>—се <strong>на</strong>рекува конверз<strong>и</strong>ја, со што се<br />

кор<strong>и</strong>ст<strong>и</strong> многу пош<strong>и</strong>рока деф<strong>и</strong>н<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>ја <strong>на</strong> о<strong>во</strong>ј терм<strong>и</strong>н. Так<strong>во</strong> зголемување <strong>на</strong> употребата <strong>на</strong><br />

локац<strong>и</strong><strong>и</strong>те за <strong>во</strong>ен<strong>и</strong> цел<strong>и</strong> може да <strong>на</strong>стане преку додавање функц<strong>и</strong><strong>и</strong> <strong>на</strong> базата <strong>и</strong>л<strong>и</strong> проме<strong>на</strong><br />

<strong>на</strong> статусот <strong>на</strong> базата. Неко<strong>и</strong> <strong>во</strong>ен<strong>и</strong> баз<strong>и</strong> само го смен<strong>и</strong>ле с<strong>во</strong>јот статус од акт<strong>и</strong>вн<strong>и</strong> <strong>во</strong><br />

резервн<strong>и</strong> баз<strong>и</strong>. Меѓу н<strong>и</strong>в се <strong>и</strong> <strong>во</strong>ен<strong>и</strong>те баз<strong>и</strong> <strong>во</strong> Сен<strong>и</strong>н, Саранда <strong>и</strong> Порто Романо, како <strong>и</strong><br />

<strong>во</strong>здухопловн<strong>и</strong>те баз<strong>и</strong> <strong>во</strong> Легу <strong>и</strong> Кучове. 115<br />

Табела 4: Модел за повторно кор<strong>и</strong>стење од арм<strong>и</strong>јата<br />

В<strong>и</strong>д <strong>и</strong> локац<strong>и</strong>ја <strong>на</strong> базата Проме<strong>на</strong> <strong>на</strong> статусот Проме<strong>на</strong> <strong>на</strong> функц<strong>и</strong>јата<br />

Поморск<strong>и</strong> баз<strong>и</strong><br />

Сен<strong>и</strong>н,<br />

Романо<br />

Саранда, Порто<br />

Воздухопловн<strong>и</strong> баз<strong>и</strong><br />

Легу, Кучове<br />

Воздухоплов<strong>на</strong> база <strong>во</strong><br />

бл<strong>и</strong>з<strong>и</strong><strong>на</strong> <strong>на</strong> Т<strong>и</strong>ра<strong>на</strong><br />

Од акт<strong>и</strong>в<strong>на</strong> <strong>во</strong> резерв<strong>на</strong><br />

Од акт<strong>и</strong>в<strong>на</strong> <strong>во</strong> резерв<strong>на</strong><br />

39<br />

База <strong>на</strong> с<strong>и</strong>л<strong>и</strong>те за брза<br />

реакц<strong>и</strong>ја

База <strong>на</strong> копнен<strong>и</strong>те с<strong>и</strong>л<strong>и</strong><br />

Бу<strong>на</strong>в<strong>и</strong>а<br />

Из<strong>во</strong>р: Службен<strong>и</strong>к <strong>на</strong> MO <strong>на</strong> Албан<strong>и</strong>ја, март 2005 г.<br />

40<br />

Основен центар за обука<br />

Според MO, с<strong>и</strong>те <strong>во</strong>ен<strong>и</strong> локал<strong>и</strong>тет<strong>и</strong> земен<strong>и</strong> заедно опфаќаат околу 6.000 разл<strong>и</strong>чн<strong>и</strong><br />

простор<strong>и</strong><strong>и</strong> (главно зград<strong>и</strong>). 116 Податоц<strong>и</strong>те за разл<strong>и</strong>чн<strong>и</strong>те в<strong>и</strong>дов<strong>и</strong> простор<strong>и</strong><strong>и</strong> не се јавно<br />

достапн<strong>и</strong>, но <strong>на</strong>јголем<strong>и</strong>от број од он<strong>и</strong>е ко<strong>и</strong> треба да се пре<strong>на</strong>ме<strong>на</strong>т за ц<strong>и</strong>в<strong>и</strong>л<strong>на</strong> употреба се<br />

лоц<strong>и</strong>ран<strong>и</strong> <strong>во</strong> руралн<strong>и</strong>те област<strong>и</strong>. Б<strong>и</strong>дејќ<strong>и</strong> т<strong>и</strong>е се оддалечен<strong>и</strong> од урбан<strong>и</strong>те зон<strong>и</strong>, <strong>и</strong>ма мала<br />

побарувачка од пр<strong>и</strong>ватн<strong>и</strong>те <strong>и</strong>нвест<strong>и</strong>тор<strong>и</strong>. 117 MO г<strong>и</strong> предаде <strong>во</strong>ен<strong>и</strong>те простор<strong>и</strong><strong>и</strong> лоц<strong>и</strong>ран<strong>и</strong><br />

<strong>во</strong> урбан<strong>и</strong>те зон<strong>и</strong> за кор<strong>и</strong>стење како ж<strong>и</strong>веал<strong>и</strong>шта <strong>на</strong> акт<strong>и</strong>вн<strong>и</strong>от <strong>во</strong>ен персо<strong>на</strong>л. Меѓутоа, <strong>во</strong><br />

времето <strong>на</strong> п<strong>и</strong>шувањето <strong>на</strong> о<strong>во</strong>ј <strong>и</strong>звештај само мал дел од оз<strong>на</strong>чен<strong>и</strong>те објект<strong>и</strong> (25 зград<strong>и</strong>)<br />

беа трансформ<strong>и</strong>ран<strong>и</strong> за оваа цел. MO <strong>и</strong>сто така поседува земја која е соодвет<strong>на</strong> за <strong>и</strong>зградба<br />

<strong>на</strong> ж<strong>и</strong>веал<strong>и</strong>шта. Д<strong>и</strong>рекц<strong>и</strong>јата за економ<strong>и</strong>ја <strong>и</strong> пр<strong>и</strong>ват<strong>и</strong>зац<strong>и</strong>ја (EPD) <strong>на</strong> MO план<strong>и</strong>ра да г<strong>и</strong><br />

<strong>и</strong>скор<strong>и</strong>ст<strong>и</strong> ов<strong>и</strong>е област<strong>и</strong> за <strong>и</strong>зградба <strong>на</strong> зград<strong>и</strong> за ж<strong>и</strong>веење. Неко<strong>и</strong> од објект<strong>и</strong>те ќе <strong>и</strong>м б<strong>и</strong>дат<br />

даден<strong>и</strong> <strong>на</strong> локалн<strong>и</strong>те власт<strong>и</strong>, ко<strong>и</strong> треба да се крајн<strong>и</strong> кро<strong>и</strong>сн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong> <strong>на</strong> <strong>во</strong>ен<strong>и</strong>от <strong>и</strong>мот, <strong>и</strong>ако за<br />

о<strong>во</strong>ј трансфер зборот треба да го каже прем<strong>и</strong>ерот. 118 Мал број <strong>во</strong>ен<strong>и</strong> објект<strong>и</strong> (31) веќе <strong>и</strong>м<br />

се предаден<strong>и</strong> <strong>на</strong> општ<strong>и</strong>н<strong>и</strong>те, а определен број зград<strong>и</strong> ќе доб<strong>и</strong>е <strong>и</strong> М<strong>и</strong>н<strong>и</strong>стерст<strong>во</strong>то за<br />

<strong>во</strong>нредн<strong>и</strong> с<strong>и</strong>туац<strong>и</strong><strong>и</strong>.<br />

Табела 5: Конверз<strong>и</strong>ја за ц<strong>и</strong>в<strong>и</strong>лн<strong>и</strong> цел<strong>и</strong><br />

Пр<strong>и</strong>менет модел Број<br />

Трансформац<strong>и</strong>ја за ж<strong>и</strong>веал<strong>и</strong>шта 25 објект<strong>и</strong><br />

Пренос <strong>на</strong> локалн<strong>и</strong>те власт<strong>и</strong> 31 објект<strong>и</strong><br />

Из<strong>во</strong>р: MO <strong>на</strong> Албан<strong>и</strong>ја, март 2005 г.<br />

Дел од <strong>во</strong>ен<strong>и</strong>от <strong>и</strong>мот, сепак, ќе б<strong>и</strong>де пр<strong>и</strong>ват<strong>и</strong>з<strong>и</strong>ран <strong>и</strong>л<strong>и</strong> даден под <strong>на</strong>ем. 119 Исто така, се<br />

план<strong>и</strong>ра зат<strong>во</strong>рање <strong>и</strong>л<strong>и</strong> ун<strong>и</strong>штување <strong>на</strong> непоз<strong>на</strong>т број локал<strong>и</strong>тет<strong>и</strong>, вклучувајќ<strong>и</strong> <strong>во</strong>ен<strong>и</strong><br />

депоа, пунктов<strong>и</strong> <strong>и</strong> складов<strong>и</strong> со мун<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>ја. 120 Објект<strong>и</strong>те лоц<strong>и</strong>ран<strong>и</strong> <strong>на</strong> Јадранското Море <strong>и</strong>л<strong>и</strong><br />

<strong>на</strong> Јонското Море теоретск<strong>и</strong> б<strong>и</strong> можеле да пр<strong>и</strong>влечат комерц<strong>и</strong>јален <strong>и</strong>нтерес <strong>на</strong> компан<strong>и</strong><strong>и</strong><br />

<strong>во</strong> <strong>и</strong> <strong>на</strong>д<strong>во</strong>р од земјата, но пол<strong>и</strong>т<strong>и</strong>ката <strong>на</strong> MO е неко<strong>и</strong> од ов<strong>и</strong>е <strong>во</strong>ен<strong>и</strong> зон<strong>и</strong> да се прет<strong>во</strong>рат<br />

<strong>во</strong> рекреат<strong>и</strong>вн<strong>и</strong> област<strong>и</strong> за <strong>во</strong>ен<strong>и</strong>от персо<strong>на</strong>л <strong>и</strong> за н<strong>и</strong>вн<strong>и</strong>те семејства. 121

Иако албанската влада е от<strong>во</strong>ре<strong>на</strong> за <strong>на</strong>д<strong>во</strong>решн<strong>и</strong> предлоз<strong>и</strong> <strong>во</strong> однос <strong>на</strong> конверз<strong>и</strong>јата, MO<br />

не успеа да го пр<strong>и</strong>влече вн<strong>и</strong>ман<strong>и</strong>ето <strong>на</strong> до<strong>на</strong>тор<strong>и</strong>те <strong>и</strong>л<strong>и</strong> <strong>на</strong> <strong>и</strong>нвест<strong>и</strong>тор<strong>и</strong>те за ц<strong>и</strong>в<strong>и</strong>л<strong>на</strong><br />

конверз<strong>и</strong>ја. 122 Како таква, не посто<strong>и</strong> веројатност да се оствар<strong>и</strong> как<strong>во</strong> б<strong>и</strong>ло <strong>на</strong>д<strong>во</strong>решно<br />

ф<strong>и</strong><strong>на</strong>нс<strong>и</strong>рање за вакв<strong>и</strong>от в<strong>и</strong>д конверз<strong>и</strong>ја. Од друга стра<strong>на</strong>, <strong>и</strong>ма очекувања дека<br />

пр<strong>и</strong>ват<strong>и</strong>зац<strong>и</strong>јата <strong>и</strong> давањето под <strong>на</strong>ем <strong>на</strong> <strong>во</strong>ен<strong>и</strong>те објект<strong>и</strong> б<strong>и</strong> можеле да донесат нов<strong>и</strong><br />

средства <strong>во</strong> <strong>во</strong>ен<strong>и</strong>от буџет – продажба <strong>на</strong> <strong>во</strong>ен <strong>и</strong>мот <strong>на</strong> пр<strong>и</strong>ватн<strong>и</strong> л<strong>и</strong>ца сама по себе се<br />

смета за проф<strong>и</strong>таб<strong>и</strong>лен процес. 123 Меѓутоа, посто<strong>и</strong> пред<strong>и</strong>зв<strong>и</strong>кот дека странск<strong>и</strong>те<br />

<strong>и</strong>нвест<strong>и</strong>тор<strong>и</strong> не се за<strong>и</strong>нтерес<strong>и</strong>ран<strong>и</strong> за <strong>во</strong>ен<strong>и</strong>от <strong>и</strong>мот <strong>во</strong> Албан<strong>и</strong>ја. 124 Над<strong>во</strong>реш<strong>на</strong>та<br />

поддршка од САД, Грц<strong>и</strong>ја, Турц<strong>и</strong>ја <strong>и</strong> од Итал<strong>и</strong>ја е достап<strong>на</strong> само за обновување <strong>на</strong> <strong>во</strong>ен<strong>и</strong>те<br />

баз<strong>и</strong>. 125 Пр<strong>и</strong>мер<strong>и</strong> <strong>на</strong> таквата помош се поморск<strong>и</strong>те баз<strong>и</strong> <strong>во</strong> бл<strong>и</strong>з<strong>и</strong><strong>на</strong> <strong>на</strong> Вало<strong>на</strong> (<strong>и</strong>тал<strong>и</strong>јанска<br />

помош) <strong>и</strong> Драч (грчка помош), како <strong>и</strong> <strong>во</strong>здухопловн<strong>и</strong>те баз<strong>и</strong> <strong>во</strong> Кучове (турска помош).<br />

Итал<strong>и</strong>јанск<strong>и</strong>те оружен<strong>и</strong> с<strong>и</strong>л<strong>и</strong> сакаат да ја поддржат трансформац<strong>и</strong>јата <strong>на</strong> <strong>во</strong>здухоплов<strong>на</strong>та<br />

база <strong>во</strong> бл<strong>и</strong>з<strong>и</strong><strong>на</strong> <strong>на</strong> Т<strong>и</strong>ра<strong>на</strong> за кор<strong>и</strong>стење од стра<strong>на</strong> <strong>на</strong> н<strong>и</strong>вн<strong>и</strong>те ед<strong>и</strong>н<strong>и</strong>ц<strong>и</strong> <strong>во</strong> соста<strong>во</strong>т <strong>на</strong><br />

С<strong>и</strong>л<strong>и</strong>те за брза реакц<strong>и</strong>ја <strong>на</strong> НАТО, додека се предв<strong>и</strong>дува неко<strong>и</strong> од веќе трансформ<strong>и</strong>ран<strong>и</strong>те<br />

резервн<strong>и</strong> баз<strong>и</strong> да служат како поддршка <strong>на</strong> НАТО <strong>во</strong> случај <strong>на</strong> <strong>во</strong>нредн<strong>и</strong> с<strong>и</strong>туац<strong>и</strong><strong>и</strong>. 126<br />

Табела 6: Над<strong>во</strong>реш<strong>на</strong> помош за повторно кор<strong>и</strong>стење <strong>на</strong> <strong>во</strong>ен<strong>и</strong>те баз<strong>и</strong><br />

В<strong>и</strong>д база Локац<strong>и</strong>ја Помош<br />

Воздухоплов<strong>на</strong> база Кучове Турск<strong>и</strong> AF<br />

Поморска база Вало<strong>на</strong> Итал<strong>и</strong>јанск<strong>и</strong> AF<br />

Поморска база Драч Грчк<strong>и</strong> AF<br />

Воздухоплов<strong>на</strong>/База <strong>на</strong><br />

с<strong>и</strong>л<strong>и</strong>те за брза реакц<strong>и</strong>ја<br />

Из<strong>во</strong>р<strong>и</strong>: Разго<strong>во</strong>р со службен<strong>и</strong>к <strong>на</strong> MO, март 2005 г.<br />

Р<strong>и</strong><strong>на</strong>с/Т<strong>и</strong>ра<strong>на</strong> Итал<strong>и</strong>јанск<strong>и</strong> AF<br />

Изне<strong>на</strong>дува тоа што MO претпоставува дека не постојат н<strong>и</strong>какв<strong>и</strong> еколошк<strong>и</strong> проблем<strong>и</strong> <strong>во</strong><br />

однос <strong>на</strong> конверз<strong>и</strong>јата <strong>на</strong> <strong>во</strong>ен<strong>и</strong>от <strong>и</strong>мот. 127 Ова е мошне д<strong>и</strong>скутаб<strong>и</strong>лно б<strong>и</strong>дејќ<strong>и</strong> претходн<strong>и</strong>те<br />

<strong>и</strong>скуства со <strong>и</strong>сточноевропск<strong>и</strong>те <strong>во</strong>ен<strong>и</strong> локал<strong>и</strong>тет<strong>и</strong> покажале дека голем број од н<strong>и</strong>в се<br />

мошне загаден<strong>и</strong> област<strong>и</strong>. 128 Исто така, неко<strong>и</strong> <strong>во</strong>ен<strong>и</strong> локал<strong>и</strong>тет<strong>и</strong> се лоц<strong>и</strong>ран<strong>и</strong> <strong>во</strong> бл<strong>и</strong>з<strong>и</strong><strong>на</strong> <strong>на</strong><br />

област<strong>и</strong> ко<strong>и</strong> се озлогласен<strong>и</strong> по еколошк<strong>и</strong>те проблем<strong>и</strong>. Еден пр<strong>и</strong>мер е поморската база <strong>во</strong><br />

Порто Романо, <strong>во</strong> предград<strong>и</strong>ето <strong>на</strong> пр<strong>и</strong>стан<strong>и</strong>штето Драч. Областа е толку загаде<strong>на</strong> со<br />

41

токс<strong>и</strong>н<strong>и</strong> што <strong>во</strong> 2001 год<strong>и</strong><strong>на</strong> Програмата за ж<strong>и</strong><strong>во</strong>т<strong>на</strong> сред<strong>и</strong><strong>на</strong> <strong>на</strong> Обед<strong>и</strong>нет<strong>и</strong>те <strong>на</strong>ц<strong>и</strong><strong>и</strong><br />

(UNEP) ја проглас<strong>и</strong> за „област <strong>на</strong> катастрофа“. 129<br />

Нема <strong>и</strong>скуства <strong>и</strong>л<strong>и</strong> планов<strong>и</strong> <strong>на</strong> MO за комб<strong>и</strong>н<strong>и</strong>рање <strong>на</strong> конверз<strong>и</strong>јата <strong>на</strong> баз<strong>и</strong>те со<br />

ре<strong>и</strong>нтеграц<strong>и</strong>јата <strong>на</strong> отпуштен<strong>и</strong>от <strong>во</strong>ен персо<strong>на</strong>л. Неко<strong>и</strong> здружен<strong>и</strong>ја <strong>на</strong> поранешн<strong>и</strong> <strong>во</strong>ен<strong>и</strong><br />

л<strong>и</strong>ца, како што е NAMRA, се об<strong>и</strong>дуваат да лоц<strong>и</strong>раат празн<strong>и</strong> зград<strong>и</strong> <strong>на</strong> MO н<strong>и</strong>з земјата <strong>и</strong> да<br />

г<strong>и</strong> земат за с<strong>и</strong>мбол<strong>и</strong>ч<strong>на</strong> к<strong>и</strong>р<strong>и</strong>ја зарад<strong>и</strong> создавање зон<strong>и</strong> за вработување за друг<strong>и</strong> <strong>во</strong>ен<strong>и</strong> л<strong>и</strong>ца,<br />

<strong>и</strong>л<strong>и</strong>, пак, како центр<strong>и</strong> за забава (како што се каз<strong>и</strong><strong>на</strong> <strong>и</strong>л<strong>и</strong> ноќн<strong>и</strong> клубов<strong>и</strong>) за акт<strong>и</strong>вн<strong>и</strong>те<br />

оф<strong>и</strong>цер<strong>и</strong> <strong>и</strong> оф<strong>и</strong>цер<strong>и</strong> ко<strong>и</strong> се прогласен<strong>и</strong> за технолошк<strong>и</strong> в<strong>и</strong>шок. MO е скепт<strong>и</strong>чно кон вакв<strong>и</strong>те<br />

предлоз<strong>и</strong>, <strong>на</strong>спрот<strong>и</strong> фактот дека, според NAMRA, МО преку пол<strong>и</strong>т<strong>и</strong>чк<strong>и</strong> врск<strong>и</strong> предало<br />

„<strong>на</strong>д стот<strong>и</strong>ц<strong>и</strong> здрад<strong>и</strong>“ <strong>на</strong> друг<strong>и</strong> кор<strong>и</strong>сн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>. 130<br />

MO <strong>и</strong>нс<strong>и</strong>ст<strong>и</strong>ра дека конверз<strong>и</strong>јата <strong>на</strong> баз<strong>и</strong>те е тековен процес <strong>и</strong> дека за околу 20 отсто од<br />

објект<strong>и</strong>те веќе е <strong>и</strong>звршен трансфер. 131 Не посто<strong>и</strong> незав<strong>и</strong>сен <strong>на</strong>ч<strong>и</strong>н да се потврдат ов<strong>и</strong>е<br />

<strong>и</strong>зјав<strong>и</strong> б<strong>и</strong>дејќ<strong>и</strong> нема пр<strong>и</strong>стап до стат<strong>и</strong>ст<strong>и</strong>к<strong>и</strong>те за тоа ко<strong>и</strong>, кога <strong>и</strong> како <strong>во</strong>ен<strong>и</strong>те баз<strong>и</strong> се<br />

трансфер<strong>и</strong>ран<strong>и</strong> <strong>во</strong> <strong>и</strong>зм<strong>и</strong><strong>на</strong>т<strong>и</strong>те неколку год<strong>и</strong>н<strong>и</strong>. Иако MO <strong>и</strong>нс<strong>и</strong>ст<strong>и</strong>ра дека процесот <strong>на</strong><br />

конверз<strong>и</strong>ја е транспарентен <strong>и</strong> дека ц<strong>и</strong>в<strong>и</strong>лното општест<strong>во</strong> е <strong>и</strong>нформ<strong>и</strong>рано за негов<strong>и</strong>те<br />

акт<strong>и</strong>вност<strong>и</strong>, сè уште нема достапен план за конверз<strong>и</strong>ја, а се очекува пр<strong>и</strong>стапот до него да<br />

б<strong>и</strong>де огран<strong>и</strong>чен <strong>во</strong> бл<strong>и</strong>ска <strong>и</strong>дн<strong>и</strong><strong>на</strong>. 132 Нема <strong>и</strong>нформац<strong>и</strong><strong>и</strong> за нов<strong>и</strong>те сопствен<strong>и</strong>ц<strong>и</strong> <strong>на</strong> <strong>во</strong>ен<strong>и</strong>от<br />

<strong>и</strong>мор <strong>и</strong>л<strong>и</strong> <strong>на</strong> пр<strong>и</strong>ходот <strong>на</strong> MO од пр<strong>и</strong>ват<strong>и</strong>зац<strong>и</strong>јата <strong>на</strong> <strong>во</strong>ен<strong>и</strong>те локал<strong>и</strong>тет<strong>и</strong>. Конверз<strong>и</strong>јата <strong>на</strong><br />

баз<strong>и</strong>те <strong>во</strong> Албан<strong>и</strong>ја, деф<strong>и</strong>н<strong>и</strong>т<strong>и</strong>вно не е до<strong>во</strong>лно транспарент<strong>на</strong>, сл<strong>и</strong>чно <strong>на</strong> процес<strong>и</strong>те <strong>на</strong><br />

<strong>на</strong>малување <strong>на</strong> арм<strong>и</strong>јата <strong>и</strong> <strong>на</strong> профес<strong>и</strong>о<strong>на</strong>лното пре<strong>на</strong>сочување. Покрај тоа, таа е<br />

<strong>на</strong>јконфуз<strong>на</strong> б<strong>и</strong>дејќ<strong>и</strong> претставн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong> <strong>на</strong> MO ја деф<strong>и</strong>н<strong>и</strong>раат конверз<strong>и</strong>јата <strong>на</strong> баз<strong>и</strong>те<br />

првенствено како процес <strong>на</strong> мод<strong>и</strong>ф<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>рање <strong>и</strong>л<strong>и</strong> реформ<strong>и</strong>рање <strong>на</strong> сегашн<strong>и</strong>те <strong>во</strong>ен<strong>и</strong><br />

локал<strong>и</strong>тет<strong>и</strong> за <strong>на</strong>тамошно <strong>во</strong>ено кор<strong>и</strong>стење. Трансформац<strong>и</strong>јата <strong>на</strong> <strong>во</strong>ен<strong>и</strong>те локал<strong>и</strong>тет<strong>и</strong> за<br />

ц<strong>и</strong>в<strong>и</strong>лн<strong>и</strong> цел<strong>и</strong>, <strong>и</strong>сто така е вграде<strong>на</strong> <strong>во</strong> о<strong>во</strong>ј процес; оттаму, не е можно да се доб<strong>и</strong>е многу<br />

<strong>и</strong>нформац<strong>и</strong><strong>и</strong> порад<strong>и</strong> в<strong>и</strong>сокото н<strong>и</strong><strong>во</strong> <strong>на</strong> тајност која е <strong>и</strong>н<strong>во</strong>лв<strong>и</strong>ра<strong>на</strong>. Според тоа, б<strong>и</strong> б<strong>и</strong>ло<br />

препорачл<strong>и</strong><strong>во</strong> да се одделат двата процеса <strong>на</strong> <strong>во</strong>е<strong>на</strong>та <strong>и</strong> <strong>на</strong> ц<strong>и</strong>в<strong>и</strong>л<strong>на</strong>та конверз<strong>и</strong>ја. Исто<br />

така, б<strong>и</strong>дејќ<strong>и</strong> MO е <strong>и</strong>нст<strong>и</strong>туц<strong>и</strong>јата која одго<strong>во</strong>р<strong>на</strong> за спроведување <strong>и</strong> за контрола <strong>на</strong><br />

конверз<strong>и</strong>јата <strong>на</strong> <strong>во</strong>ен<strong>и</strong>от <strong>и</strong>мот, тоа <strong>и</strong>ма <strong>и</strong>нтерес за пр<strong>и</strong>ват<strong>и</strong>зац<strong>и</strong>ја <strong>и</strong>л<strong>и</strong> за давање под <strong>на</strong>ем <strong>на</strong><br />

такв<strong>и</strong>от <strong>и</strong>мот зарад<strong>и</strong> ф<strong>и</strong><strong>на</strong>нс<strong>и</strong>ска доб<strong>и</strong>вка. Според тоа, MO не може да б<strong>и</strong>де непр<strong>и</strong>страсен<br />

42

„чесен посредн<strong>и</strong>к“ <strong>во</strong> о<strong>во</strong>ј процес <strong>и</strong> б<strong>и</strong> б<strong>и</strong>ло од полза уште ед<strong>на</strong> држав<strong>на</strong> агенц<strong>и</strong>ја <strong>и</strong>л<strong>и</strong> дур<strong>и</strong><br />

<strong>и</strong> невлад<strong>и</strong><strong>на</strong> орган<strong>и</strong>зац<strong>и</strong>ја да помог<strong>на</strong>т тој сопствен <strong>и</strong>нтерес да се држ<strong>и</strong> под контрола.<br />

Заклучоц<strong>и</strong><br />

Пр<strong>и</strong> одмерувањето <strong>на</strong> пр<strong>и</strong>доб<strong>и</strong>вк<strong>и</strong>те <strong>и</strong> <strong>на</strong> недостатоц<strong>и</strong>те <strong>на</strong> реформата <strong>на</strong> одбра<strong>на</strong>та <strong>во</strong><br />

Албан<strong>и</strong>ја јасно е дека првата фаза од оваа реформа е реч<strong>и</strong>с<strong>и</strong> заврше<strong>на</strong> со оглед <strong>на</strong><br />

ус<strong>во</strong>јувањето <strong>на</strong> стратег<strong>и</strong>ск<strong>и</strong>те документ<strong>и</strong>, прав<strong>на</strong>та рамка <strong>и</strong> процесот <strong>на</strong> „усогласување <strong>на</strong><br />

голем<strong>и</strong><strong>на</strong>та (<strong>на</strong> арм<strong>и</strong>јата, пр<strong>и</strong>. прев.)“ кој веќе е <strong>во</strong> с<strong>во</strong>јата ф<strong>и</strong><strong>на</strong>л<strong>на</strong> фаза. Нац<strong>и</strong>о<strong>на</strong>л<strong>на</strong>та<br />

стратег<strong>и</strong>ја за безбедност, Пол<strong>и</strong>т<strong>и</strong>ката за одбра<strong>на</strong>та <strong>и</strong> Вое<strong>на</strong>та стратег<strong>и</strong>ја, <strong>и</strong>сто така нудат<br />

планов<strong>и</strong> за реформск<strong>и</strong> процес <strong>на</strong> еден пореален <strong>на</strong>ч<strong>и</strong>н. Од глед<strong>на</strong> точка <strong>на</strong> НАТО, беше<br />

тешка само првата год<strong>и</strong><strong>на</strong> кога Асоц<strong>и</strong>јац<strong>и</strong>јата морала да пр<strong>и</strong>мен<strong>и</strong> пр<strong>и</strong>т<strong>и</strong>сок врз Албан<strong>и</strong>ја<br />

да тргне <strong>на</strong>пред со трансформац<strong>и</strong>јата <strong>на</strong> арм<strong>и</strong>јата. Оттогаш Т<strong>и</strong>ра<strong>на</strong> е мошне ангаж<strong>и</strong>ра<strong>на</strong> <strong>во</strong><br />

реформата <strong>на</strong> одбра<strong>на</strong>та. 133 Меѓутоа, дур<strong>и</strong> <strong>и</strong>ако е <strong>во</strong>споставе<strong>на</strong> <strong>на</strong>ц<strong>и</strong>о<strong>на</strong>л<strong>на</strong>та прав<strong>на</strong> <strong>и</strong><br />

стратег<strong>и</strong>ска рамка, <strong>во</strong>е<strong>на</strong>та реформа првенствено се <strong>во</strong>д<strong>и</strong> од стра<strong>на</strong> <strong>на</strong> <strong>на</strong>д<strong>во</strong>решн<strong>и</strong><br />

учесн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong> <strong>и</strong> преку механ<strong>и</strong>змот <strong>на</strong> MAP. Според тоа, тоа е повеќе меѓу<strong>на</strong>роден отколку<br />

<strong>на</strong>ц<strong>и</strong>о<strong>на</strong>лен проект.<br />

Има неко<strong>и</strong> оправдан<strong>и</strong> кр<strong>и</strong>т<strong>и</strong>к<strong>и</strong> меѓу безбедносн<strong>и</strong>те експерт<strong>и</strong> <strong>во</strong> Албан<strong>и</strong>ја дека целта за<br />

<strong>и</strong>сполнување <strong>на</strong> <strong>во</strong>ен<strong>и</strong>те стандард<strong>и</strong> за членст<strong>во</strong> <strong>во</strong> НАТО е акт<strong>и</strong>в<strong>и</strong>рачката с<strong>и</strong>ла што сто<strong>и</strong><br />

зад реформата <strong>на</strong> одбра<strong>на</strong>та <strong>на</strong>спрот<strong>и</strong> безбеднос<strong>на</strong>та сред<strong>и</strong><strong>на</strong> <strong>на</strong> Албан<strong>и</strong>ја <strong>и</strong> барањата <strong>на</strong><br />

<strong>на</strong>ц<strong>и</strong>о<strong>на</strong>л<strong>на</strong>та одбра<strong>на</strong> <strong>и</strong>л<strong>и</strong> економ<strong>и</strong>ја. Ирон<strong>и</strong>чно, дур<strong>и</strong> <strong>и</strong> ов<strong>и</strong>е експерт<strong>и</strong> не нудат<br />

алтер<strong>на</strong>т<strong>и</strong>ва за евроатлантската <strong>и</strong>нтеграц<strong>и</strong>ја <strong>и</strong>л<strong>и</strong> за следење <strong>на</strong> стандаард<strong>и</strong>те <strong>на</strong> НАТО <strong>во</strong><br />

реформата <strong>на</strong> одбра<strong>на</strong>та. Всушност, барањата <strong>на</strong> НАТО не се спрот<strong>и</strong>вставен<strong>и</strong> со<br />

потреб<strong>и</strong>те <strong>на</strong> <strong>на</strong>ц<strong>и</strong>о<strong>на</strong>л<strong>на</strong>та безбедност <strong>на</strong> Албан<strong>и</strong>ја <strong>и</strong> всушност, г<strong>и</strong> <strong>и</strong>маат прев<strong>и</strong>д<br />

капац<strong>и</strong>тет<strong>и</strong>те <strong>на</strong> <strong>на</strong>ц<strong>и</strong>о<strong>на</strong>л<strong>на</strong>та економ<strong>и</strong>ја <strong>на</strong> Албан<strong>и</strong>ја. Исто така, стандард<strong>и</strong>те <strong>на</strong> НАТО<br />

поз<strong>и</strong>т<strong>и</strong>вно вл<strong>и</strong>јаат <strong>на</strong> с<strong>и</strong>стемот <strong>на</strong> рако<strong>во</strong>дење <strong>на</strong> <strong>на</strong>ц<strong>и</strong>о<strong>на</strong>л<strong>на</strong>та одбра<strong>на</strong> <strong>и</strong> ја у<strong>на</strong>предуваат<br />

профес<strong>и</strong>о<strong>на</strong>л<strong>и</strong>зац<strong>и</strong>јата <strong>на</strong> AAF. Сепак, очекувањата дека <strong>на</strong>малувањето <strong>на</strong> арм<strong>и</strong>јата ќе го<br />

<strong>на</strong>мал<strong>и</strong> <strong>и</strong> <strong>во</strong>ен<strong>и</strong>от буџет <strong>и</strong> ќе <strong>и</strong>м о<strong>во</strong>змож<strong>и</strong> <strong>на</strong> AAF да се осовреме<strong>на</strong>т не се основан<strong>и</strong>. За<br />

жал, <strong>и</strong>ма само вербалн<strong>и</strong> уверувања од претставн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong> <strong>на</strong> НАТО дека процесот <strong>на</strong> реформа<br />

<strong>на</strong> одбра<strong>на</strong>та з<strong>на</strong>ч<strong>и</strong>телно <strong>на</strong>предувал, без какв<strong>и</strong> б<strong>и</strong>ло дополн<strong>и</strong>телн<strong>и</strong> коментар<strong>и</strong> <strong>и</strong>л<strong>и</strong><br />

показател<strong>и</strong> <strong>на</strong> успехот <strong>и</strong>л<strong>и</strong> <strong>на</strong> неуспехот.<br />

43

Сепак, <strong>и</strong>сполнувањето <strong>на</strong> кр<strong>и</strong>тер<strong>и</strong>ум<strong>и</strong>те <strong>и</strong> <strong>на</strong> стандард<strong>и</strong>те за одбранбе<strong>на</strong> способност <strong>на</strong><br />

НАТО ја обврзува Албан<strong>и</strong>ја да ја ус<strong>во</strong><strong>и</strong> културата <strong>на</strong> НАТО <strong>во</strong> рако<strong>во</strong>дењето со<br />

пол<strong>и</strong>т<strong>и</strong>чк<strong>и</strong>те <strong>и</strong>нст<strong>и</strong>туц<strong>и</strong><strong>и</strong>, <strong>во</strong> однос<strong>и</strong>те меѓу ц<strong>и</strong>в<strong>и</strong>лн<strong>и</strong>от <strong>и</strong> <strong>во</strong>ен<strong>и</strong>от сектор <strong>и</strong> предуслов<strong>и</strong>те за<br />

<strong>во</strong>е<strong>на</strong> профес<strong>и</strong>о<strong>на</strong>л<strong>и</strong>зац<strong>и</strong>ја. Во однос <strong>на</strong> ова, посто<strong>и</strong> оправда<strong>на</strong> загр<strong>и</strong>женост меѓу<br />

пр<strong>и</strong>падн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>те <strong>на</strong> албанската арм<strong>и</strong>ја дека проме<strong>на</strong> <strong>на</strong> владата з<strong>на</strong>ч<strong>и</strong> <strong>и</strong> крај <strong>на</strong><br />

профес<strong>и</strong>о<strong>на</strong>л<strong>на</strong>та кар<strong>и</strong>ера за голем број в<strong>и</strong>сок<strong>и</strong> <strong>и</strong> лојалн<strong>и</strong> оф<strong>и</strong>цер<strong>и</strong> <strong>на</strong> претход<strong>на</strong>та<br />

владејачка парт<strong>и</strong>ја. И покрај гаранц<strong>и</strong><strong>и</strong>те <strong>на</strong> претседателот Алфред Мојс<strong>и</strong>у <strong>и</strong> ангаж<strong>и</strong>раноста<br />

<strong>на</strong> НАТО, многум<strong>и</strong><strong>на</strong> оф<strong>и</strong>цер<strong>и</strong> се <strong>на</strong> м<strong>и</strong>слење дека оваа пол<strong>и</strong>т<strong>и</strong>ка ќе продолж<strong>и</strong> со секоја<br />

последовател<strong>на</strong> влада. Друга кр<strong>и</strong>т<strong>и</strong>ч<strong>на</strong> точка претставува нетранспарентноста <strong>во</strong><br />

одбранбен<strong>и</strong>от сектор, што, <strong>и</strong>сто така, беше докажано <strong>во</strong> текот <strong>на</strong> соб<strong>и</strong>рањето <strong>на</strong><br />

податоц<strong>и</strong>те за о<strong>во</strong>ј текст. Податоц<strong>и</strong>те за реструкту<strong>и</strong>рање <strong>на</strong> одбра<strong>на</strong>та <strong>на</strong>веден<strong>и</strong> <strong>во</strong><br />

документ<strong>и</strong>те <strong>на</strong> владата <strong>и</strong> доб<strong>и</strong>ен<strong>и</strong> од сед<strong>и</strong>штето <strong>на</strong> НАТО <strong>и</strong> преку разго<strong>во</strong>р<strong>и</strong> не се<br />

секогаш <strong>и</strong>дент<strong>и</strong>чн<strong>и</strong>. Оч<strong>и</strong>гледно е дека <strong>на</strong>следст<strong>во</strong>то <strong>на</strong> комун<strong>и</strong>ст<strong>и</strong>чкото м<strong>и</strong><strong>на</strong>то <strong>и</strong> <strong>на</strong>таму ја<br />

одржува културата <strong>на</strong> тајност <strong>и</strong> вл<strong>и</strong>јае <strong>на</strong> однос<strong>и</strong>те меѓу ц<strong>и</strong>в<strong>и</strong>лн<strong>и</strong>от <strong>и</strong> <strong>во</strong>ен<strong>и</strong>от сектор <strong>во</strong><br />

Албан<strong>и</strong>ја.<br />

Теоретск<strong>и</strong>, реформата <strong>на</strong> одбра<strong>на</strong>та треба да помогне <strong>во</strong> пр<strong>и</strong>способувањето <strong>на</strong><br />

<strong>на</strong>ц<strong>и</strong>о<strong>на</strong>лн<strong>и</strong>те <strong>и</strong>нст<strong>и</strong>туц<strong>и</strong><strong>и</strong> <strong>на</strong> стандард<strong>и</strong>те <strong>на</strong> НАТО <strong>во</strong> однос<strong>и</strong>те меѓу ц<strong>и</strong>в<strong>и</strong>лн<strong>и</strong>от <strong>и</strong> <strong>во</strong>ен<strong>и</strong>от<br />

сектор. За жал, улогата <strong>на</strong> <strong>и</strong>нст<strong>и</strong>туц<strong>и</strong><strong>и</strong>те <strong>на</strong> Албан<strong>и</strong>ја <strong>во</strong> <strong>во</strong>дењето <strong>на</strong> реформ<strong>и</strong>те останува<br />

мошне подреде<strong>на</strong> <strong>и</strong> слаба. Однос<strong>и</strong>те меѓу главн<strong>и</strong>те учесн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong> <strong>во</strong> безбедноста, како што се<br />

Парламентот, претседателот <strong>и</strong>л<strong>и</strong> прем<strong>и</strong>ерот, покажуваат спрот<strong>и</strong>вност<strong>и</strong> меѓу<br />

законодавст<strong>во</strong>то <strong>и</strong> секојднев<strong>на</strong>та практ<strong>и</strong>ка. Како <strong>и</strong> да е, од глед<strong>на</strong> точка <strong>на</strong> НАТО, <strong>во</strong><br />

Албан<strong>и</strong>ја постојат соодветн<strong>и</strong> <strong>и</strong>нструмент<strong>и</strong> за план<strong>и</strong>рање <strong>и</strong> буџет<strong>и</strong>рање <strong>на</strong> реформата <strong>на</strong><br />

одбра<strong>на</strong>та. Оч<strong>и</strong>гледно, <strong>и</strong>ма две разл<strong>и</strong>чн<strong>и</strong> реалност<strong>и</strong> (<strong>и</strong>л<strong>и</strong> стат<strong>и</strong>ст<strong>и</strong>к<strong>и</strong>)—ед<strong>на</strong> за Бр<strong>и</strong>сел <strong>и</strong><br />

ед<strong>на</strong> за јавноста <strong>во</strong> Албан<strong>и</strong>ја. Б<strong>и</strong>дејќ<strong>и</strong> мошне мал број невлад<strong>и</strong>н<strong>и</strong> орган<strong>и</strong>зац<strong>и</strong><strong>и</strong> се<br />

<strong>и</strong>н<strong>во</strong>лв<strong>и</strong>ран<strong>и</strong> <strong>во</strong> прашањата <strong>на</strong> безбедноста <strong>и</strong> <strong>на</strong> одбра<strong>на</strong>та, повеќето едноставно ја<br />

повторуваат стереот<strong>и</strong>п<strong>на</strong>та цел за <strong>и</strong>нтеграц<strong>и</strong>ја <strong>во</strong> НАТО. Особено мед<strong>и</strong>ум<strong>и</strong>те се жртв<strong>и</strong> <strong>на</strong><br />

нетранспарент<strong>на</strong>та сред<strong>и</strong><strong>на</strong> <strong>и</strong> <strong>на</strong> неза<strong>и</strong>нтерес<strong>и</strong>раноста <strong>на</strong> <strong>на</strong>селен<strong>и</strong>ето за прашања поврзан<strong>и</strong><br />

со секторот <strong>на</strong> одбра<strong>на</strong>та.<br />

44

Под ов<strong>и</strong>е услов<strong>и</strong>, тешко може да се оцен<strong>и</strong> способноста <strong>на</strong> <strong>и</strong>нст<strong>и</strong>туц<strong>и</strong><strong>и</strong>те <strong>во</strong> Албан<strong>и</strong>ја<br />

кохерентно да рако<strong>во</strong>дат со сопствен<strong>и</strong>те реформ<strong>и</strong> <strong>и</strong> да ја доб<strong>и</strong>јат јав<strong>на</strong>та поддршка.<br />

Всушност, ов<strong>и</strong>е функц<strong>и</strong><strong>и</strong> се преземен<strong>и</strong> од стра<strong>на</strong> <strong>на</strong> <strong>на</strong>д<strong>во</strong>решн<strong>и</strong> актер<strong>и</strong>, како што се<br />

НАТО <strong>и</strong> SAIC. Дур<strong>и</strong> <strong>и</strong>ако не е транспарентен, механ<strong>и</strong>змот <strong>на</strong> MAP г<strong>и</strong> <strong>и</strong>зразува цел<strong>и</strong>те за<br />

разб<strong>и</strong>рање <strong>и</strong> за толкување <strong>на</strong> реформ<strong>и</strong>те <strong>на</strong> одбра<strong>на</strong>та <strong>во</strong> Албан<strong>и</strong>ја, како што се<br />

меѓуоперат<strong>и</strong>вноста, стаб<strong>и</strong>лноста, соработката <strong>и</strong> учест<strong>во</strong>то. Но, н<strong>и</strong>е немаме до<strong>во</strong>лно<br />

соз<strong>на</strong>н<strong>и</strong>ја за тоа како, всушност, функц<strong>и</strong>он<strong>и</strong>ра MAP <strong>и</strong> за која цел.<br />

На демоб<strong>и</strong>л<strong>и</strong>зац<strong>и</strong>јата <strong>на</strong> прекумерн<strong>и</strong>от <strong>во</strong>ен персо<strong>на</strong>л, <strong>и</strong>сто така, мора да се гледа како <strong>на</strong><br />

дел од севкупн<strong>и</strong>от процес <strong>на</strong> реструкту<strong>и</strong>рање. Меѓутоа, ре<strong>и</strong>нтеграц<strong>и</strong>јата <strong>на</strong> поранешн<strong>и</strong>те<br />

<strong>во</strong>ен<strong>и</strong> л<strong>и</strong>ца <strong>во</strong> ц<strong>и</strong>в<strong>и</strong>лн<strong>и</strong>от ж<strong>и</strong><strong>во</strong>т останува само послед<strong>и</strong>ца „за жалење“, а не дел од<br />

реформата <strong>на</strong> одбра<strong>на</strong>та <strong>на</strong> Албан<strong>и</strong>ја. Ова прашање, <strong>и</strong>згледа, не е пр<strong>и</strong>ор<strong>и</strong>тет за НАТО <strong>и</strong>л<strong>и</strong><br />

за SAIC, оставајќ<strong>и</strong> го прашањето со него да се справуваат слаб<strong>и</strong>те <strong>на</strong>ц<strong>и</strong>о<strong>на</strong>лн<strong>и</strong><br />

<strong>и</strong>нст<strong>и</strong>туц<strong>и</strong><strong>и</strong>. 134 Како <strong>и</strong> да е, <strong>на</strong>спрот<strong>и</strong> дост<strong>и</strong>гнувањата <strong>во</strong> однос <strong>на</strong> реформата <strong>на</strong> одбра<strong>на</strong>та,<br />

главн<strong>и</strong>те безбедносн<strong>и</strong> актер<strong>и</strong> <strong>во</strong> Албан<strong>и</strong>ја не се <strong>во</strong> можност еф<strong>и</strong>касно да се справат со<br />

послед<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>те <strong>на</strong> реструкту<strong>и</strong>рањето <strong>на</strong> оружен<strong>и</strong>те с<strong>и</strong>л<strong>и</strong>, како што е ре<strong>и</strong>нтеграц<strong>и</strong>јата <strong>на</strong><br />

в<strong>и</strong>шокот <strong>во</strong>ен персо<strong>на</strong>л <strong>и</strong> конверз<strong>и</strong>јата <strong>на</strong> <strong>во</strong>ен<strong>и</strong>те локал<strong>и</strong>тет<strong>и</strong>. Недостапноста <strong>на</strong> средства<br />

<strong>и</strong> квал<strong>и</strong>ф<strong>и</strong>кува<strong>на</strong> експерт<strong>и</strong>за за подготовка <strong>и</strong> за спроведувањето <strong>на</strong> програм<strong>и</strong>те за<br />

ре<strong>и</strong>нтеграц<strong>и</strong>ја дур<strong>и</strong> не <strong>и</strong>м доз<strong>во</strong>лува да б<strong>и</strong>дат започ<strong>на</strong>т<strong>и</strong>. За жал, <strong>и</strong>нтелектуал<strong>на</strong>та<br />

поддршка <strong>на</strong> меѓу<strong>на</strong>родн<strong>и</strong>те орган<strong>и</strong>зац<strong>и</strong><strong>и</strong>, <strong>и</strong>сто така, не може да го реш<strong>и</strong> проблемот, а<br />

до<strong>на</strong>тор<strong>и</strong>те сè уште не се убеден<strong>и</strong> за да поддржат потенц<strong>и</strong>јал<strong>на</strong> програма за ре<strong>и</strong>нтеграц<strong>и</strong>ја<br />

<strong>во</strong> Албан<strong>и</strong>ја. Неможноста да се понуд<strong>и</strong> реал<strong>на</strong> програма за ре<strong>и</strong>нтеграц<strong>и</strong>ја го пр<strong>и</strong>нудува<br />

MO да работ<strong>и</strong> <strong>во</strong> <strong>на</strong>сока <strong>на</strong> подобрување <strong>на</strong> пенз<strong>и</strong>ск<strong>и</strong>те бенеф<strong>и</strong>ц<strong>и</strong><strong>и</strong> за поранешн<strong>и</strong>те <strong>во</strong>ен<strong>и</strong><br />

л<strong>и</strong>ца, <strong>на</strong>спрот<strong>и</strong> фактот дека ф<strong>и</strong><strong>на</strong>нс<strong>и</strong>ск<strong>и</strong>те можност<strong>и</strong> за факт<strong>и</strong>чко спроведување <strong>на</strong><br />

<strong>на</strong>дграден<strong>и</strong>от закон за пенз<strong>и</strong><strong>и</strong> за поранешн<strong>и</strong>те оф<strong>и</strong>цер<strong>и</strong> се мошне м<strong>и</strong>н<strong>и</strong>малн<strong>и</strong>.<br />

Ин<strong>во</strong>лв<strong>и</strong>раноста <strong>на</strong> влад<strong>и</strong>н<strong>и</strong>те б<strong>и</strong>роа за вработување, деловн<strong>и</strong>те здружен<strong>и</strong>ја, пр<strong>и</strong>ватн<strong>и</strong>те<br />

советодавн<strong>и</strong> агенц<strong>и</strong><strong>и</strong> за вработување <strong>и</strong> невлад<strong>и</strong>н<strong>и</strong>те орган<strong>и</strong>зац<strong>и</strong><strong>и</strong> <strong>на</strong> поранешн<strong>и</strong> <strong>во</strong>ен<strong>и</strong> л<strong>и</strong>ца<br />

<strong>во</strong> процесот <strong>на</strong> одбра<strong>на</strong>та е препорачл<strong>и</strong>ва. Меѓутоа, неподготвеноста <strong>на</strong> MO за соработка<br />

со неко<strong>и</strong> невлад<strong>и</strong>н<strong>и</strong> орган<strong>и</strong>зац<strong>и</strong><strong>и</strong> порад<strong>и</strong> н<strong>и</strong>вн<strong>и</strong>те пол<strong>и</strong>т<strong>и</strong>чк<strong>и</strong> врск<strong>и</strong> <strong>и</strong>л<strong>и</strong> <strong>на</strong>клонетост не<br />

помага за обед<strong>и</strong>нување <strong>на</strong> <strong>на</strong>пор<strong>и</strong>те за ре<strong>и</strong>нтеграц<strong>и</strong>ја <strong>на</strong> поранешн<strong>и</strong>те оф<strong>и</strong>цер<strong>и</strong>. Без<br />

<strong>на</strong>д<strong>во</strong>реш<strong>на</strong> поддршка MO не може да се фокус<strong>и</strong>ра <strong>на</strong> програм<strong>и</strong> ор<strong>и</strong>ент<strong>и</strong>ран<strong>и</strong> кон б<strong>и</strong>зн<strong>и</strong>сот<br />

45

<strong>и</strong> <strong>на</strong> курсев<strong>и</strong> за самовработување за поранешн<strong>и</strong>те <strong>во</strong>ен<strong>и</strong> л<strong>и</strong>ца. Како послед<strong>и</strong>ца,<br />

поранешн<strong>и</strong>те <strong>во</strong>ен<strong>и</strong> л<strong>и</strong>ца ко<strong>и</strong> ста<strong>на</strong>ле б<strong>и</strong>зн<strong>и</strong>смен<strong>и</strong> се мошне ретк<strong>и</strong> <strong>во</strong> Албан<strong>и</strong>ја. Исто така,<br />

за жалење е тоа што невлад<strong>и</strong>н<strong>и</strong>те орган<strong>и</strong>зац<strong>и</strong><strong>и</strong> <strong>на</strong> поранешн<strong>и</strong> <strong>во</strong>ен<strong>и</strong> оф<strong>и</strong>цер<strong>и</strong> не вл<strong>и</strong>јаат <strong>на</strong><br />

MO <strong>во</strong> неговата пол<strong>и</strong>т<strong>и</strong>ка за ре<strong>и</strong>нтегр<strong>и</strong>рање <strong>и</strong> можат само да се <strong>на</strong>деваат, но не <strong>и</strong> да<br />

очекуваат, <strong>на</strong> ш<strong>и</strong>рока јав<strong>на</strong> поддршка за посебн<strong>и</strong>от третман <strong>на</strong> поранешн<strong>и</strong>те <strong>во</strong>јн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>.<br />

Недост<strong>и</strong>гот задо<strong>во</strong>л<strong>и</strong>телн<strong>и</strong> концептуалн<strong>и</strong> <strong>и</strong> правн<strong>и</strong> рамк<strong>и</strong> за таквата ре<strong>и</strong>нтеграц<strong>и</strong>ја може да<br />

<strong>и</strong>ма негат<strong>и</strong>вно вл<strong>и</strong>јан<strong>и</strong>е врз разб<strong>и</strong>рањето <strong>на</strong> јавноста за цел<strong>и</strong>от реформск<strong>и</strong> процес.<br />

Има само неколку конкретн<strong>и</strong> пр<strong>и</strong>доб<strong>и</strong>вк<strong>и</strong> <strong>во</strong> конверз<strong>и</strong>јата <strong>на</strong> <strong>во</strong>ен<strong>и</strong>те локал<strong>и</strong>тет<strong>и</strong> <strong>во</strong><br />

Албан<strong>и</strong>ја. „Нацрт-планот за конверз<strong>и</strong>ја до 2010 год<strong>и</strong><strong>на</strong>“, дур<strong>и</strong> <strong>и</strong>ако не е јавно достапен,<br />

оч<strong>и</strong>гледно дава л<strong>и</strong>ста <strong>на</strong> тоа што б<strong>и</strong> требало да се преобраз<strong>и</strong>. Меѓутоа, MO го кор<strong>и</strong>ст<strong>и</strong><br />

терм<strong>и</strong>нот конверз<strong>и</strong>ја првенствено за осовременување <strong>на</strong> <strong>во</strong>ен<strong>и</strong>те баз<strong>и</strong>. Мошне мал дел од<br />

<strong>во</strong>ен<strong>и</strong>от <strong>и</strong>мот, всушност, се план<strong>и</strong>ра да се пренесе за ц<strong>и</strong>в<strong>и</strong>л<strong>на</strong> употреба. Исто така, MO е<br />

<strong>и</strong>нст<strong>и</strong>туц<strong>и</strong>ја која е одго<strong>во</strong>р<strong>на</strong> за спроведување <strong>и</strong> за контрола <strong>на</strong> конверз<strong>и</strong>јата <strong>на</strong> <strong>во</strong>ен<strong>и</strong>от<br />

<strong>и</strong>мот. Како послед<strong>и</strong>ца, продажбата <strong>и</strong>л<strong>и</strong> давањето под <strong>на</strong>ем се кор<strong>и</strong>стат како главен „модел<br />

<strong>на</strong> конверз<strong>и</strong>ја“ за генер<strong>и</strong>рање средства. Такв<strong>и</strong>от с<strong>и</strong>стем ор<strong>и</strong>ент<strong>и</strong>ран кон заработувачка <strong>и</strong><br />

кон сопствен <strong>и</strong>нтерес б<strong>и</strong> можел да ја објасн<strong>и</strong> нетранспарентноста <strong>на</strong> процесот. Како так<strong>во</strong>,<br />

MO не може да се смета за непр<strong>и</strong>страсен „чесен посредн<strong>и</strong>к“ <strong>во</strong> процесот. Од друга стра<strong>на</strong>,<br />

секоја недржав<strong>на</strong> агенц<strong>и</strong>ја (<strong>и</strong>л<strong>и</strong> д<strong>и</strong>ректен трансфер <strong>на</strong> поранешн<strong>и</strong> баз<strong>и</strong> <strong>на</strong> локалн<strong>и</strong>те <strong>и</strong> <strong>на</strong><br />

рег<strong>и</strong>о<strong>на</strong>лн<strong>и</strong>те адм<strong>и</strong>н<strong>и</strong>страц<strong>и</strong><strong>и</strong>) б<strong>и</strong> <strong>и</strong>мала потреба од субвенц<strong>и</strong><strong>и</strong>, но за таа цел не се<br />

план<strong>и</strong>раат <strong>и</strong>л<strong>и</strong> предв<strong>и</strong>дуваат н<strong>и</strong>какв<strong>и</strong> посебн<strong>и</strong> средства. За жал, албанската влада не успеа<br />

да пр<strong>и</strong>влече <strong>на</strong>д<strong>во</strong>решн<strong>и</strong> средства за конверз<strong>и</strong>ја <strong>на</strong> баз<strong>и</strong>те.<br />

M<strong>и</strong>н<strong>и</strong>стерст<strong>во</strong>то за одбра<strong>на</strong>, <strong>и</strong>сто така, претпоставува дека не постојат еколошк<strong>и</strong> проблем<strong>и</strong><br />

<strong>во</strong> однос <strong>на</strong> конверз<strong>и</strong>јата <strong>на</strong> <strong>во</strong>ен<strong>и</strong>от <strong>и</strong>мот, што секако е д<strong>и</strong>скутаб<strong>и</strong>лно. Во случајот <strong>на</strong><br />

касарн<strong>и</strong> <strong>и</strong>л<strong>и</strong> складов<strong>и</strong>, еколошк<strong>и</strong>те проблем<strong>и</strong> едноставно можат да се состојат од отпад,<br />

в<strong>и</strong>шок матер<strong>и</strong>јал <strong>и</strong> отпадно железо оста<strong>на</strong>т<strong>и</strong> по зат<strong>во</strong>рањето, <strong>и</strong>ако т<strong>и</strong>е може да се многу<br />

посер<strong>и</strong>озн<strong>и</strong> <strong>во</strong> случајот <strong>на</strong> поранешн<strong>и</strong> <strong>во</strong>здухопловн<strong>и</strong> баз<strong>и</strong>, ракетн<strong>и</strong> баз<strong>и</strong>, како <strong>и</strong> објект<strong>и</strong> за<br />

склад<strong>и</strong>рање гор<strong>и</strong><strong>во</strong> <strong>и</strong> хем<strong>и</strong>ск<strong>и</strong> елемент<strong>и</strong>. Не посто<strong>и</strong> незав<strong>и</strong>сен <strong>на</strong>ч<strong>и</strong>н да се потврдат<br />

<strong>и</strong>зјав<strong>и</strong>те <strong>на</strong> MO дека кај околу 20 отсто од <strong>во</strong>ен<strong>и</strong>те објект<strong>и</strong> веќе е <strong>и</strong>зврше<strong>на</strong> конверз<strong>и</strong>ја.<br />

Нема н<strong>и</strong>каков пр<strong>и</strong>стап до податоц<strong>и</strong>те за тоа ко<strong>и</strong> <strong>во</strong>ен<strong>и</strong> баз<strong>и</strong>, кога <strong>и</strong> како б<strong>и</strong>ле<br />

трансформ<strong>и</strong>ран<strong>и</strong> <strong>во</strong> <strong>и</strong>зм<strong>и</strong><strong>на</strong>т<strong>и</strong>те неколку год<strong>и</strong>н<strong>и</strong>. Конверз<strong>и</strong>јата <strong>на</strong> баз<strong>и</strong>те <strong>во</strong> Албан<strong>и</strong>ја,<br />

46

деф<strong>и</strong>н<strong>и</strong>т<strong>и</strong>вно, не е до<strong>во</strong>лно транспарент<strong>на</strong>, сл<strong>и</strong>чно <strong>на</strong> процесот <strong>на</strong> <strong>на</strong>малување <strong>на</strong> арм<strong>и</strong>јата<br />

<strong>и</strong> <strong>на</strong> профес<strong>и</strong>о<strong>на</strong>лното пре<strong>на</strong>сочување. Успешн<strong>и</strong> пр<strong>и</strong>казн<strong>и</strong> за конверз<strong>и</strong>ја <strong>на</strong> баз<strong>и</strong>те <strong>во</strong><br />

Албан<strong>и</strong>ја—<strong>на</strong> пр<strong>и</strong>мер, конверз<strong>и</strong>ја <strong>на</strong> <strong>во</strong>ен<strong>и</strong> локал<strong>и</strong>тет<strong>и</strong> <strong>во</strong> ц<strong>и</strong>в<strong>и</strong>лн<strong>и</strong> станбен<strong>и</strong> област<strong>и</strong>, за<br />

образовн<strong>и</strong> цел<strong>и</strong>, <strong>и</strong>л<strong>и</strong> <strong>во</strong> соц<strong>и</strong>јалн<strong>и</strong> <strong>и</strong>л<strong>и</strong> културн<strong>и</strong> центр<strong>и</strong> – тешко можат да се остварат.<br />

Иако <strong>и</strong>маше з<strong>на</strong>ч<strong>и</strong>телн<strong>и</strong> <strong>и</strong> деталн<strong>и</strong> оценк<strong>и</strong> 135 <strong>на</strong> трансформац<strong>и</strong>јата <strong>на</strong> безбедносн<strong>и</strong>от <strong>и</strong> <strong>на</strong><br />

одбранбен<strong>и</strong>от сектор <strong>во</strong> Албан<strong>и</strong>ја ко<strong>и</strong> о<strong>во</strong>зможуваат разб<strong>и</strong>рање <strong>на</strong> проблем<strong>и</strong>те поврзан<strong>и</strong> со<br />

него <strong>и</strong> <strong>на</strong>ч<strong>и</strong>н<strong>и</strong>те за справување со н<strong>и</strong>в, капац<strong>и</strong>тетот за <strong>и</strong>нст<strong>и</strong>туц<strong>и</strong>о<strong>на</strong>лно учење <strong>и</strong> за<br />

поправање <strong>на</strong> курсот <strong>на</strong> дв<strong>и</strong>жењето останува мошне слаб. Состојбата <strong>на</strong> реструкту<strong>и</strong>рањето<br />

<strong>на</strong> одбра<strong>на</strong>та <strong>во</strong> Албан<strong>и</strong>ја, според тоа, не само што го одразува сопствен<strong>и</strong>от недост<strong>и</strong>г <strong>на</strong><br />

капац<strong>и</strong>тет<strong>и</strong>, туку <strong>и</strong> нетранспарентноста <strong>во</strong> евалуац<strong>и</strong>јата <strong>на</strong> <strong>на</strong>д<strong>во</strong>решн<strong>и</strong>те актер<strong>и</strong>.<br />

3. Македон<strong>и</strong>ја<br />

<strong>Реформа</strong> <strong>на</strong> одбра<strong>на</strong>та<br />

Желбата за <strong>во</strong>споставување одбранбен с<strong>и</strong>стем според тековн<strong>и</strong>те евроатлантск<strong>и</strong> тенденц<strong>и</strong><strong>и</strong><br />

<strong>и</strong> за станување дел од пош<strong>и</strong>рок<strong>и</strong>от процес за европска <strong>и</strong>нтеграц<strong>и</strong>ја беше <strong>и</strong>зразе<strong>на</strong> уште од<br />

сам<strong>и</strong>те почетоц<strong>и</strong> <strong>на</strong> македонската држава. 136 Целта беше да се <strong>и</strong>зград<strong>и</strong> сопствен одбранбен<br />

с<strong>и</strong>стем <strong>и</strong> стратег<strong>и</strong>ја <strong>на</strong> Македон<strong>и</strong>ја <strong>и</strong> тој да се <strong>и</strong>нкорпор<strong>и</strong>ра <strong>во</strong> колект<strong>и</strong>в<strong>на</strong>та одбра<strong>на</strong> <strong>и</strong><br />

безбедност. 137 Процесот <strong>на</strong> реформа <strong>во</strong> Македон<strong>и</strong>ја започ<strong>на</strong> мошне рано <strong>и</strong> <strong>во</strong> првата<br />

децен<strong>и</strong>ја е мошне бавен. Македон<strong>и</strong>ја не беше вмеша<strong>на</strong> <strong>во</strong> <strong>во</strong>јн<strong>и</strong>те по распадот <strong>на</strong><br />

поранеш<strong>на</strong> Југослав<strong>и</strong>ја <strong>во</strong> 90-т<strong>и</strong>те год<strong>и</strong>н<strong>и</strong> од м<strong>и</strong><strong>на</strong>т<strong>и</strong>от век; но, се <strong>на</strong>јде <strong>на</strong> работ <strong>на</strong> општа<br />

граѓанска <strong>во</strong>ј<strong>на</strong> <strong>во</strong> текот <strong>на</strong> 2001 год<strong>и</strong><strong>на</strong>.<br />

Во текот <strong>на</strong> 90-т<strong>и</strong>те год<strong>и</strong>н<strong>и</strong> од м<strong>и</strong><strong>на</strong>т<strong>и</strong>от век Македон<strong>и</strong>ја се сметаше за остров <strong>на</strong> м<strong>и</strong>р<strong>на</strong><br />

етн<strong>и</strong>чка коегз<strong>и</strong>стенц<strong>и</strong>ја <strong>во</strong> рег<strong>и</strong>онот. Меѓутоа, м<strong>и</strong>рот беше <strong>и</strong>зграден <strong>на</strong> де факто поделбата<br />

<strong>на</strong> двете главн<strong>и</strong> заедн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong> <strong>во</strong> државата—етн<strong>и</strong>чк<strong>и</strong>те Македонц<strong>и</strong> <strong>и</strong> етн<strong>и</strong>чк<strong>и</strong>те Албанц<strong>и</strong>—ко<strong>и</strong><br />

ж<strong>и</strong>вееја <strong>во</strong> помалку <strong>и</strong>л<strong>и</strong> повеќе <strong>и</strong>зол<strong>и</strong>ран<strong>и</strong>, но паралелн<strong>и</strong> општества, со голем степен <strong>на</strong><br />

меѓусеб<strong>на</strong> недоверба. Во февруар<strong>и</strong> 2001 год<strong>и</strong><strong>на</strong> <strong>во</strong> северозападн<strong>и</strong>от дел од Македон<strong>и</strong>ја<br />

<strong>и</strong>збув<strong>на</strong> оружен конфл<strong>и</strong>кт меѓу <strong>во</strong>оружен<strong>и</strong> албанск<strong>и</strong> <strong>во</strong>стан<strong>и</strong>ц<strong>и</strong> <strong>и</strong> македонск<strong>и</strong>те с<strong>и</strong>л<strong>и</strong> за<br />

безбедност. Ослобод<strong>и</strong>тел<strong>на</strong>та <strong>на</strong>род<strong>на</strong> арм<strong>и</strong>ја (ОНА), регрут<strong>и</strong>рајќ<strong>и</strong> <strong>во</strong>стан<strong>и</strong>ц<strong>и</strong> од Косо<strong>во</strong> <strong>и</strong><br />

47

од албанската заедн<strong>и</strong>ца <strong>во</strong> Македон<strong>и</strong>ја, <strong>во</strong>деше гер<strong>и</strong>лска <strong>во</strong>ј<strong>на</strong> <strong>и</strong> кор<strong>и</strong>стеше терор<strong>и</strong>ст<strong>и</strong>чка<br />

такт<strong>и</strong>ка, <strong>на</strong><strong>во</strong>дно <strong>во</strong> з<strong>на</strong>к <strong>на</strong> протест прот<strong>и</strong>в д<strong>и</strong>скр<strong>и</strong>м<strong>и</strong><strong>на</strong>ц<strong>и</strong>јата <strong>на</strong> Албанц<strong>и</strong>те. О<strong>во</strong>ј<br />

гер<strong>и</strong>лск<strong>и</strong> конфл<strong>и</strong>кт траеше шест месец<strong>и</strong> <strong>и</strong> г<strong>и</strong> доведе до ескалац<strong>и</strong>ја етн<strong>и</strong>чк<strong>и</strong>те тенз<strong>и</strong><strong>и</strong> сè<br />

додека со посредст<strong>во</strong> <strong>на</strong> меѓу<strong>на</strong>род<strong>на</strong>та заедн<strong>и</strong>ца <strong>во</strong> август 2001 год<strong>и</strong><strong>на</strong> не беше пост<strong>и</strong>г<strong>на</strong>т<br />

дого<strong>во</strong>р за прек<strong>и</strong>н <strong>на</strong> огнот – Охр<strong>и</strong>дск<strong>и</strong> рамковен дого<strong>во</strong>р. Дого<strong>во</strong>рот предв<strong>и</strong>дуваше<br />

поголем<strong>и</strong> права <strong>и</strong> застапеност <strong>на</strong> Албанц<strong>и</strong>те <strong>и</strong> амнест<strong>и</strong>ја за борц<strong>и</strong>те <strong>на</strong> ОНА <strong>во</strong> заме<strong>на</strong> за<br />

разоружување <strong>и</strong> распуштање <strong>на</strong> ОНА. 138 Кр<strong>и</strong>зата од 2001 год<strong>и</strong><strong>на</strong> меѓу македонската <strong>и</strong><br />

албанската заедн<strong>и</strong>ца <strong>во</strong> земјата откр<strong>и</strong> голема конфуз<strong>и</strong>ја <strong>и</strong> д<strong>во</strong>умење <strong>во</strong> спроведувањето <strong>на</strong><br />

законск<strong>и</strong>те овластувања <strong>на</strong> клучн<strong>и</strong>те влад<strong>и</strong>н<strong>и</strong> безбедносн<strong>и</strong> <strong>и</strong>нст<strong>и</strong>туц<strong>и</strong><strong>и</strong>. Беа форм<strong>и</strong>ран<strong>и</strong><br />

албанск<strong>и</strong> <strong>и</strong> македонск<strong>и</strong> м<strong>и</strong>л<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>ск<strong>и</strong> формац<strong>и</strong><strong>и</strong> како <strong>и</strong> рад<strong>и</strong>кал<strong>и</strong>з<strong>и</strong>ран<strong>и</strong> елемент<strong>и</strong> <strong>на</strong><br />

<strong>на</strong>ц<strong>и</strong>о<strong>на</strong>лн<strong>и</strong>те пол<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>ск<strong>и</strong> с<strong>и</strong>л<strong>и</strong>.<br />

Во текот <strong>на</strong> <strong>и</strong>зм<strong>и</strong><strong>на</strong>т<strong>и</strong>те неколку год<strong>и</strong>н<strong>и</strong> програмата Партнерст<strong>во</strong> за м<strong>и</strong>р (PfP), Акц<strong>и</strong>ск<strong>и</strong>от<br />

план за членст<strong>во</strong> (MAP) <strong>и</strong> Стратег<strong>и</strong>ск<strong>и</strong>от одбранбен преглед (SDR) се катал<strong>и</strong>затор<strong>и</strong> за<br />

трансформац<strong>и</strong>јата <strong>и</strong> реформата. Парламентот го ус<strong>во</strong><strong>и</strong> SDR <strong>во</strong> пролетта 2004 год<strong>и</strong><strong>на</strong> <strong>и</strong> тој<br />

го одразува Концептот за <strong>на</strong>ц<strong>и</strong>о<strong>на</strong>л<strong>на</strong> безбедност <strong>и</strong> одбра<strong>на</strong> (2003). 139 Во моментов, тој е <strong>во</strong><br />

фаза <strong>на</strong> рев<strong>и</strong>д<strong>и</strong>рање за да се обезбед<strong>и</strong> да остане релевантен <strong>и</strong> одржл<strong>и</strong>в документ.<br />

Македонското Собран<strong>и</strong>е досега г<strong>и</strong> ус<strong>во</strong><strong>и</strong>ло Законот за регул<strong>и</strong>рање <strong>на</strong> <strong>во</strong>е<strong>на</strong>та служба<br />

(2002) <strong>и</strong> Законот за одбра<strong>на</strong> (2005). Глав<strong>на</strong>та цел <strong>на</strong> Законот за регул<strong>и</strong>рање <strong>на</strong> <strong>во</strong>е<strong>на</strong>та<br />

служба е да се обезбед<strong>и</strong> поддршка за регрут<strong>и</strong>рање <strong>и</strong> задржување <strong>на</strong> арм<strong>и</strong>јата со создавање<br />

с<strong>и</strong>стем за рако<strong>во</strong>дење со персо<strong>на</strong>л врз база <strong>на</strong> рац<strong>и</strong>о<strong>на</strong>л<strong>на</strong> структура <strong>на</strong> ч<strong>и</strong>нов<strong>и</strong>, раз<strong>во</strong>ј <strong>на</strong><br />

корпус <strong>на</strong> NCO <strong>и</strong> с<strong>и</strong>стематско образован<strong>и</strong>е <strong>на</strong> арм<strong>и</strong>јата. Законот за одбра<strong>на</strong> ја обезбедува<br />

основата за учест<strong>во</strong>то <strong>на</strong> македонск<strong>и</strong>те оружен<strong>и</strong> с<strong>и</strong>л<strong>и</strong> <strong>во</strong> операц<strong>и</strong><strong>и</strong> <strong>на</strong>д<strong>во</strong>р од Македон<strong>и</strong>ја,<br />

<strong>и</strong> дава <strong>на</strong> државата домаќ<strong>и</strong>н поддршка <strong>во</strong> рамк<strong>и</strong>те <strong>на</strong> Македон<strong>и</strong>ја <strong>и</strong> забранува пол<strong>и</strong>т<strong>и</strong>чка<br />

акт<strong>и</strong>вност <strong>во</strong> рамк<strong>и</strong>те <strong>на</strong> оружен<strong>и</strong>те с<strong>и</strong>л<strong>и</strong>. 140<br />

С<strong>и</strong>стемот <strong>на</strong> <strong>на</strong>ц<strong>и</strong>о<strong>на</strong>л<strong>на</strong>та одбра<strong>на</strong> се трансформ<strong>и</strong>ра од с<strong>и</strong>стем баз<strong>и</strong>ран <strong>на</strong> регрут<strong>и</strong>рање <strong>и</strong><br />

<strong>на</strong> тер<strong>и</strong>тор<strong>и</strong>јал<strong>на</strong> одбра<strong>на</strong> <strong>во</strong> с<strong>и</strong>стем кој ќе б<strong>и</strong>де <strong>и</strong>нкорпор<strong>и</strong>ран <strong>во</strong> евроатлантск<strong>и</strong>те<br />

безбедносн<strong>и</strong> структур<strong>и</strong>. Тој вклучува планов<strong>и</strong> за целосно профес<strong>и</strong>о<strong>на</strong>л<strong>и</strong>з<strong>и</strong>рање <strong>на</strong> арм<strong>и</strong>јата<br />

до 2008 год<strong>и</strong><strong>на</strong>, со соодвет<strong>на</strong> застапеност од с<strong>и</strong>те етн<strong>и</strong>чк<strong>и</strong> заедн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>, адекватно <strong>на</strong>малување<br />

<strong>на</strong> арм<strong>и</strong>јата <strong>и</strong> осовременување <strong>на</strong> опремата. 141 Македонск<strong>и</strong>те оружен<strong>и</strong> с<strong>и</strong>л<strong>и</strong> (АРМ) ќе се<br />

реструкту<strong>и</strong>раат зарад<strong>и</strong> создавање мала, еф<strong>и</strong>кас<strong>на</strong> <strong>и</strong> совреме<strong>на</strong> с<strong>и</strong>ла компат<strong>и</strong>б<strong>и</strong>л<strong>на</strong> со<br />

48

с<strong>и</strong>л<strong>и</strong>те <strong>на</strong> НАТО <strong>и</strong> <strong>на</strong> ЕУ. Во SDR, <strong>и</strong>сто така, се редеф<strong>и</strong>н<strong>и</strong>ра улогата <strong>на</strong> АРМ, која кон<br />

крајот <strong>на</strong> 2005 год<strong>и</strong><strong>на</strong> го заврш<strong>и</strong> пренесувањето <strong>на</strong> должност<strong>и</strong>те за зашт<strong>и</strong>та <strong>на</strong> гран<strong>и</strong>цата<br />

<strong>на</strong> Погран<strong>и</strong>ч<strong>на</strong>та пол<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>ја. Исто така, ќе се разв<strong>и</strong>е огран<strong>и</strong>чен капац<strong>и</strong>тет <strong>на</strong> АРМ за<br />

справување со бунтов<strong>и</strong>, откако етн<strong>и</strong>чката албанска опоз<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>ја конечно ќе ја одобр<strong>и</strong><br />

огран<strong>и</strong>че<strong>на</strong>та поддршка за пол<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>јата <strong>во</strong> текот <strong>на</strong> домашн<strong>и</strong>те безбедносн<strong>и</strong> операц<strong>и</strong><strong>и</strong>. 142<br />

Со успешн<strong>и</strong>от <strong>и</strong>сход <strong>на</strong> „Операц<strong>и</strong>јата Конкорд<strong>и</strong>ја“ пред<strong>во</strong>де<strong>на</strong> од ЕУ, кон крајот <strong>на</strong> 2003<br />

год<strong>и</strong><strong>на</strong>, процесот <strong>на</strong> реформа <strong>во</strong> одбра<strong>на</strong>та е <strong>во</strong>ден од полт<strong>и</strong>ката <strong>на</strong> „от<strong>во</strong>ре<strong>на</strong> врата“ <strong>на</strong><br />

НАТО, која беше реаф<strong>и</strong>рм<strong>и</strong>ра<strong>на</strong> <strong>на</strong> Сам<strong>и</strong>тот <strong>на</strong> Ал<strong>и</strong>јансата <strong>во</strong> Истанбул <strong>во</strong> 2004 год<strong>и</strong><strong>на</strong>. 143<br />

Стратег<strong>и</strong>ската цел да се стане членка <strong>на</strong> НАТО до 2008 год<strong>и</strong><strong>на</strong> е дв<strong>и</strong>гател <strong>на</strong><br />

многубројн<strong>и</strong>те промен<strong>и</strong> <strong>во</strong> рамк<strong>и</strong>те <strong>на</strong> АРМ <strong>и</strong> <strong>на</strong> одбранбен<strong>и</strong>от с<strong>и</strong>стем <strong>во</strong> Македон<strong>и</strong>ја како<br />

цел<strong>и</strong><strong>на</strong>. 144 Во Концептот за <strong>на</strong>ц<strong>и</strong>о<strong>на</strong>л<strong>на</strong> безбедност <strong>и</strong> одбра<strong>на</strong> <strong>на</strong> Македон<strong>и</strong>ја се <strong>на</strong>ведува<br />

дека „Одбранбен<strong>и</strong>от с<strong>и</strong>стем треба да даде големо з<strong>на</strong>чење <strong>и</strong> да подготв<strong>и</strong> посебн<strong>и</strong> <strong>на</strong>сок<strong>и</strong> <strong>и</strong><br />

планов<strong>и</strong> за <strong>во</strong>ведување с<strong>и</strong>стем <strong>на</strong> план<strong>и</strong>рање, ф<strong>и</strong><strong>на</strong>нс<strong>и</strong>рање, програм<strong>и</strong>рање <strong>и</strong> буџет<strong>и</strong>рање<br />

<strong>во</strong> согласност со стандард<strong>и</strong>те <strong>на</strong> НАТО.“ 145<br />

Едно од барањата <strong>на</strong> НАТО за членст<strong>во</strong> беше депол<strong>и</strong>т<strong>и</strong>зац<strong>и</strong>ја <strong>на</strong> оружен<strong>и</strong>те с<strong>и</strong>л<strong>и</strong> <strong>на</strong><br />

Македон<strong>и</strong>ја. Меѓутоа, формалн<strong>и</strong>от процес <strong>на</strong> депол<strong>и</strong>т<strong>и</strong>зац<strong>и</strong>ја не г<strong>и</strong> ун<strong>и</strong>шт<strong>и</strong> с<strong>и</strong>те пол<strong>и</strong>т<strong>и</strong>чк<strong>и</strong><br />

врск<strong>и</strong> <strong>и</strong> склоност<strong>и</strong> <strong>на</strong> ел<strong>и</strong>тн<strong>и</strong>те клас<strong>и</strong>. Проме<strong>на</strong> <strong>на</strong> пол<strong>и</strong>т<strong>и</strong>чката моќ <strong>во</strong> текот <strong>на</strong> <strong>и</strong>збор<strong>и</strong><br />

об<strong>и</strong>чно з<strong>на</strong>ч<strong>и</strong> проме<strong>на</strong> <strong>на</strong> в<strong>и</strong>сок<strong>и</strong> оф<strong>и</strong>цер<strong>и</strong> <strong>во</strong> М<strong>и</strong>н<strong>и</strong>стерст<strong>во</strong>то за одбра<strong>на</strong> (MO),<br />

Генералштабот <strong>и</strong> <strong>во</strong> АРМ. 146 Иако Уста<strong>во</strong>т <strong>на</strong> Македон<strong>и</strong>ја не забранува пр<strong>и</strong>падн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong> <strong>на</strong><br />

арм<strong>и</strong>јата да ста<strong>на</strong>т членов<strong>и</strong> <strong>на</strong> пол<strong>и</strong>т<strong>и</strong>чк<strong>и</strong> парт<strong>и</strong><strong>и</strong>, <strong>во</strong> член 47 од Законот за одбра<strong>на</strong> се<br />

разјаснува дека „...членување <strong>во</strong> пол<strong>и</strong>т<strong>и</strong>чка парт<strong>и</strong>ја не смее да вл<strong>и</strong>јае <strong>на</strong> задач<strong>и</strong>те,<br />

<strong>на</strong>предувањата, евалуац<strong>и</strong>јата, образован<strong>и</strong>ето, дополн<strong>и</strong>тел<strong>на</strong>та обука, <strong>на</strong>градувањето <strong>и</strong> <strong>на</strong><br />

друг<strong>и</strong>те права <strong>на</strong> <strong>во</strong>ен<strong>и</strong>те л<strong>и</strong>ца <strong>и</strong> <strong>на</strong> ц<strong>и</strong>в<strong>и</strong>л<strong>и</strong>те вработен<strong>и</strong> <strong>во</strong> АРМ.“ 147 Во рамк<strong>и</strong>те <strong>на</strong> АРМ<br />

не смеат да се орган<strong>и</strong>з<strong>и</strong>раат <strong>и</strong> да функц<strong>и</strong>он<strong>и</strong>раат пол<strong>и</strong>т<strong>и</strong>чк<strong>и</strong> парт<strong>и</strong><strong>и</strong> <strong>и</strong>л<strong>и</strong> граѓанск<strong>и</strong><br />

здружен<strong>и</strong>ја. Воен<strong>и</strong>от персо<strong>на</strong>л, пр<strong>и</strong> <strong>и</strong>звршувањето <strong>на</strong> службата, не смее да б<strong>и</strong>де рако<strong>во</strong>ден<br />

од с<strong>во</strong><strong>и</strong>те пол<strong>и</strong>т<strong>и</strong>чк<strong>и</strong> склоност<strong>и</strong>, н<strong>и</strong>ту пак смее да г<strong>и</strong> <strong>и</strong>зразува <strong>и</strong>л<strong>и</strong> претставува <strong>во</strong> текот <strong>на</strong><br />

вршењето <strong>на</strong> с<strong>во</strong><strong>и</strong>те должност<strong>и</strong> <strong>и</strong>л<strong>и</strong> да вл<strong>и</strong>јае <strong>на</strong> друг<strong>и</strong> л<strong>и</strong>ца. Воен<strong>и</strong>те л<strong>и</strong>ца не смеат да<br />

пр<strong>и</strong>суствуваат <strong>и</strong> да учествуваат <strong>во</strong> пол<strong>и</strong>т<strong>и</strong>чк<strong>и</strong> соб<strong>и</strong>р<strong>и</strong> <strong>и</strong> <strong>на</strong> м<strong>и</strong>т<strong>и</strong>нз<strong>и</strong> облечен<strong>и</strong> <strong>во</strong> ун<strong>и</strong>форма,<br />

н<strong>и</strong>ту пак смеат да кор<strong>и</strong>стат с<strong>и</strong>мбол<strong>и</strong> <strong>на</strong> пол<strong>и</strong>т<strong>и</strong>чк<strong>и</strong> парт<strong>и</strong><strong>и</strong>.<br />

49

Сл<strong>и</strong>чно <strong>на</strong> друг<strong>и</strong>те реформ<strong>и</strong> <strong>во</strong> одбра<strong>на</strong>та <strong>на</strong> Западен Балкан, реструкту<strong>и</strong>рањето <strong>и</strong><br />

<strong>на</strong>малувањето <strong>на</strong> арм<strong>и</strong>јата е ед<strong>на</strong> од клучн<strong>и</strong>те карактер<strong>и</strong>ст<strong>и</strong>к<strong>и</strong> <strong>на</strong> реформата <strong>на</strong> одбра<strong>на</strong>та<br />

<strong>во</strong> Македон<strong>и</strong>ја. Акт<strong>и</strong>в<strong>на</strong>та компонента за м<strong>и</strong>рно време <strong>на</strong> АРМ беше <strong>на</strong>мале<strong>на</strong> од 16.000 <strong>во</strong><br />

2002 год<strong>и</strong><strong>на</strong> <strong>на</strong> 12.858 (вклучувајќ<strong>и</strong> <strong>и</strong> 70 отсто профес<strong>и</strong>о<strong>на</strong>лц<strong>и</strong> <strong>и</strong> 30 отсто регрут<strong>и</strong>ран<strong>и</strong><br />

<strong>во</strong>јн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>) <strong>во</strong> 2003 год<strong>и</strong><strong>на</strong>. 148 Во март 2005 год<strong>и</strong><strong>на</strong>, вкупн<strong>и</strong>от број членов<strong>и</strong> <strong>на</strong> АРМ—<br />

вклучувајќ<strong>и</strong> г<strong>и</strong> <strong>и</strong> вработен<strong>и</strong>те <strong>во</strong> MO—беше 8.869 пр<strong>и</strong>падн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong> <strong>на</strong> ц<strong>и</strong>в<strong>и</strong>лн<strong>и</strong>от <strong>и</strong> <strong>на</strong> <strong>во</strong>ен<strong>и</strong>от<br />

персо<strong>на</strong>л: од ко<strong>и</strong> 1.556 се оф<strong>и</strong>цер<strong>и</strong>, 2.120 NCO, 2.679 <strong>во</strong>јн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong> под дого<strong>во</strong>р <strong>и</strong> 1.365<br />

ц<strong>и</strong>в<strong>и</strong>л<strong>и</strong>. 149 Во мај 2005 год<strong>и</strong><strong>на</strong>, бројот <strong>на</strong> регрут<strong>и</strong>ран<strong>и</strong>те <strong>во</strong>јн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong> се проценуваше <strong>на</strong> околу<br />

10.000. 150 Целн<strong>и</strong>от број, кој се план<strong>и</strong>ра да се дост<strong>и</strong>гне кон крајот <strong>на</strong> 2007 год<strong>и</strong><strong>на</strong>, е 8.460<br />

поед<strong>и</strong>нц<strong>и</strong>, вклучувајќ<strong>и</strong> 919 оф<strong>и</strong>цер<strong>и</strong>, 1.930 NCO <strong>и</strong> 817 ц<strong>и</strong>в<strong>и</strong>л<strong>и</strong>. Бројот <strong>на</strong> <strong>во</strong>јн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong> под<br />

дого<strong>во</strong>р се план<strong>и</strong>ра да се зголем<strong>и</strong> <strong>на</strong> 4.794, додека регрут<strong>и</strong>рањето се план<strong>и</strong>ра да се ук<strong>и</strong>не<br />

до крајот <strong>на</strong> 2006 год<strong>и</strong><strong>на</strong>.<br />

Табела 7: Тековен <strong>и</strong> план<strong>и</strong>ран број <strong>на</strong> пр<strong>и</strong>падн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong> <strong>на</strong> АРМ 151<br />

Ц<strong>и</strong>в<strong>и</strong>л<strong>и</strong><br />

MO<br />

Ц<strong>и</strong>в<strong>и</strong>л<strong>и</strong><br />

АРМ<br />

Оф<strong>и</strong>цер<strong>и</strong><br />

АРМ<br />

50<br />

NCO<br />

АРМ<br />

Војн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong><br />

под дого<strong>во</strong>р<br />

Вкупно<br />

2005 1149 1365 1556 2120 2679 8869<br />

2007<br />

(план<strong>и</strong>ран<br />

<strong>и</strong>)<br />

453 364 919 1930 4794 8460<br />

Разл<strong>и</strong>ка 696 1001 637 190 +2115 409<br />

Из<strong>во</strong>р: MO <strong>на</strong> Македон<strong>и</strong>ја, март 2005 г.<br />

Посто<strong>и</strong> <strong>на</strong>деж дека <strong>на</strong>малувањето <strong>на</strong> оружен<strong>и</strong>те с<strong>и</strong>л<strong>и</strong> ќе го кор<strong>и</strong>г<strong>и</strong>ра д<strong>и</strong>спропорц<strong>и</strong>о<strong>на</strong>лн<strong>и</strong>от<br />

број <strong>на</strong> оф<strong>и</strong>цер<strong>и</strong>те <strong>во</strong> с<strong>и</strong>те рангов<strong>и</strong> <strong>на</strong> оф<strong>и</strong>церската х<strong>и</strong>ерарх<strong>и</strong>ја. Според Стратег<strong>и</strong>ск<strong>и</strong>от<br />

одбранбен преглед (SDR), зацртан<strong>и</strong>от <strong>и</strong>деален состав според ч<strong>и</strong>нов<strong>и</strong> <strong>во</strong> MO <strong>и</strong> <strong>во</strong> АРМ е<br />

како што следува:<br />

Табела 8: Д<strong>и</strong>стр<strong>и</strong>буц<strong>и</strong>ја <strong>на</strong> ч<strong>и</strong>нов<strong>и</strong>те <strong>во</strong> оф<strong>и</strong>церск<strong>и</strong>от корпус <strong>на</strong> ARM<br />

Ч<strong>и</strong>н<br />

План<strong>и</strong>рано<br />

<strong>во</strong> 2007<br />

Процент <strong>на</strong><br />

вкупн<strong>и</strong>от број Тековно<br />

Процент <strong>на</strong> Разл<strong>и</strong>ка меѓу<br />

вкупн<strong>и</strong>от број тековн<strong>и</strong>от <strong>и</strong>

оф<strong>и</strong>цер<strong>и</strong><br />

план<strong>и</strong>ран за<br />

2007<br />

51<br />

оф<strong>и</strong>цер<strong>и</strong> <strong>во</strong><br />

2007<br />

Генерал 7 0,9 8 0,49 1<br />

Полковн<strong>и</strong>к 58 6,3 92 5,59 34<br />

Потполковн<strong>и</strong>к 127 14 250 15,19 123<br />

Мајор 205 22 284 17,25 79<br />

Капетан 1-ва<br />

0 0,00 94 5,71 94<br />

класа<br />

Капетан 223 24 451 27,40 228<br />

Поручн<strong>и</strong>к 243 26 356 21,63 113<br />

Потпоручн<strong>и</strong>к 56 6,1 111 6,74 55<br />

ВКУПНО: 919 100,00 1646 100,00 727<br />

Из<strong>во</strong>р: Македонск<strong>и</strong> Стратег<strong>и</strong>ск<strong>и</strong> одбранбен преглед, Скопје 2004.<br />

план<strong>и</strong>ран<strong>и</strong>от број<br />

оф<strong>и</strong>цер<strong>и</strong><br />

Проме<strong>на</strong>та од арм<strong>и</strong>ја баз<strong>и</strong>ра<strong>на</strong> <strong>на</strong> регрут<strong>и</strong>рање <strong>во</strong> профес<strong>и</strong>о<strong>на</strong>л<strong>на</strong> арм<strong>и</strong>ја треба да б<strong>и</strong>де<br />

заврше<strong>на</strong> до крајот <strong>на</strong> 2007 год<strong>и</strong><strong>на</strong>. Поврзан со ова е <strong>и</strong> <strong>во</strong>јн<strong>и</strong>от профес<strong>и</strong>о<strong>на</strong>лен образовен<br />

с<strong>и</strong>стем <strong>на</strong> Македон<strong>и</strong>ја, кој претставува клуч<strong>на</strong> точка за процесот <strong>на</strong> реформа <strong>на</strong> одбра<strong>на</strong>та<br />

<strong>во</strong> земјата. Ед<strong>и</strong>нстве<strong>на</strong>та постој<strong>на</strong> Вое<strong>на</strong> академ<strong>и</strong>ја е форм<strong>и</strong>ра<strong>на</strong> <strong>во</strong> 1995 год<strong>и</strong><strong>на</strong> со глав<strong>на</strong><br />

задача да образува, обучува <strong>и</strong> обезбедува профес<strong>и</strong>о<strong>на</strong>лен раз<strong>во</strong>ј <strong>на</strong> персо<strong>на</strong>лот <strong>на</strong> АРМ. 152<br />

Меѓутоа, поголем<strong>и</strong>от дел од обуката <strong>на</strong> Академ<strong>и</strong>јата <strong>во</strong> моментов е <strong>во</strong> м<strong>и</strong>рување порад<strong>и</strong><br />

в<strong>и</strong>шокот оф<strong>и</strong>цер<strong>и</strong> <strong>во</strong> с<strong>и</strong>те ч<strong>и</strong>нов<strong>и</strong>. Послед<strong>на</strong>та класа д<strong>и</strong>плом<strong>и</strong>ран<strong>и</strong> кадет<strong>и</strong> беше прогласе<strong>на</strong><br />

за технолошк<strong>и</strong> в<strong>и</strong>шок. Има уште ед<strong>на</strong> преоста<strong>на</strong>та класа д<strong>и</strong>пломц<strong>и</strong> <strong>и</strong> се очекува <strong>и</strong> таа да<br />

б<strong>и</strong>де прогласе<strong>на</strong> за в<strong>и</strong>шок. 153 Постојат разл<strong>и</strong>чн<strong>и</strong> модел<strong>и</strong> за трансформ<strong>и</strong>рање <strong>на</strong> Вое<strong>на</strong>та<br />

академ<strong>и</strong>ја ко<strong>и</strong> б<strong>и</strong> ја <strong>и</strong>н<strong>во</strong>лв<strong>и</strong>рале Академ<strong>и</strong>јата <strong>во</strong> профес<strong>и</strong>о<strong>на</strong>лн<strong>и</strong>от раз<strong>во</strong>ј <strong>на</strong> оф<strong>и</strong>цер<strong>и</strong>те.<br />

Меѓутоа, се ч<strong>и</strong>н<strong>и</strong> дека нема <strong>во</strong>лја за трансформац<strong>и</strong>ја <strong>на</strong> оваа <strong>и</strong>нст<strong>и</strong>туц<strong>и</strong>ја. Доколку се сака<br />

Вое<strong>на</strong>та академ<strong>и</strong>ја да опстане како <strong>и</strong>нст<strong>и</strong>туц<strong>и</strong>ја, таа оч<strong>и</strong>гледно мора да се трансформ<strong>и</strong>ра за<br />

да г<strong>и</strong> <strong>и</strong>сполн<strong>и</strong> стандард<strong>и</strong>те <strong>на</strong> НАТО за <strong>во</strong>ено обучување. Во моментов, Вое<strong>на</strong>та академ<strong>и</strong>ја<br />

нуд<strong>и</strong> само краткотрајн<strong>и</strong> (6-месечн<strong>и</strong>) курсев<strong>и</strong> за обука за NCO. Но<strong>во</strong>одобре<strong>на</strong>та оф<strong>и</strong>церска<br />

профес<strong>и</strong>о<strong>на</strong>л<strong>на</strong> арм<strong>и</strong>ја ќе зема канд<strong>и</strong>дат<strong>и</strong> за оф<strong>и</strong>цер<strong>и</strong> д<strong>и</strong>ректно од Ун<strong>и</strong>верз<strong>и</strong>тетот. Меѓутоа,<br />

Работ<strong>на</strong>та група <strong>на</strong> NCO предв<strong>и</strong>дува дека обуката за NCO ќе се врш<strong>и</strong> <strong>и</strong>склуч<strong>и</strong><strong>во</strong> <strong>во</strong><br />

Командата за обука <strong>на</strong> Генералштабот. Таа сега нуд<strong>и</strong> основн<strong>и</strong> <strong>и</strong> <strong>на</strong>предн<strong>и</strong> курсев<strong>и</strong> за NCO.

Покрај <strong>на</strong>ц<strong>и</strong>о<strong>на</strong>лн<strong>и</strong>те <strong>и</strong>нст<strong>и</strong>туц<strong>и</strong><strong>и</strong> за обука, амер<strong>и</strong>канската ф<strong>и</strong>рма Booz, Allen & Hamilton<br />

(BAH) 154 <strong>и</strong> Советодавн<strong>и</strong>от т<strong>и</strong>м <strong>на</strong> НАТО (NAT) <strong>и</strong>м даваат консултат<strong>и</strong>вн<strong>и</strong> услуг<strong>и</strong> <strong>на</strong> MO <strong>и</strong><br />

<strong>на</strong> АРМ. И двата субјекта се вграден<strong>и</strong> <strong>во</strong> MO (в<strong>и</strong>д<strong>и</strong> <strong>и</strong> <strong>во</strong> <strong>на</strong>редното поглавје). BAH <strong>и</strong>м дава<br />

совет<strong>и</strong> <strong>на</strong> м<strong>и</strong>н<strong>и</strong>стерот, државн<strong>и</strong>от секретар <strong>и</strong> <strong>на</strong> државн<strong>и</strong>те советн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong> <strong>во</strong> рамк<strong>и</strong>те <strong>на</strong> MO <strong>во</strong><br />

сферата <strong>на</strong> план<strong>и</strong>рање, буџет<strong>и</strong>рање, лог<strong>и</strong>ст<strong>и</strong>ка, човечк<strong>и</strong>те ресурс<strong>и</strong> <strong>и</strong> обука за јаз<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>. Исто<br />

така, BAH соработува со Генералштабот, првенствено со сектор<strong>и</strong>те <strong>на</strong> Генералштабот како<br />

G1 (Персо<strong>на</strong>л), G3 (Обука) <strong>и</strong> G4 (Лог<strong>и</strong>ст<strong>и</strong>ка). Нејз<strong>и</strong>н<strong>и</strong>те дого<strong>во</strong>рн<strong>и</strong> цел<strong>и</strong> се утврден<strong>и</strong> со<br />

год<strong>и</strong>шн<strong>и</strong>от план за акц<strong>и</strong>ја <strong>на</strong> амер<strong>и</strong>канската Команда <strong>во</strong> Европа (US EUCOM), пр<strong>и</strong> што<br />

глав<strong>на</strong> цел е трансформац<strong>и</strong>јата <strong>на</strong> MO <strong>и</strong> <strong>на</strong> АРМ. Целта <strong>на</strong> NAT е да <strong>и</strong>м помага <strong>на</strong> MO <strong>и</strong> <strong>на</strong><br />

АРМ да г<strong>и</strong> <strong>и</strong>спол<strong>на</strong>т стандард<strong>и</strong>те <strong>на</strong> НАТО <strong>и</strong> да вер<strong>и</strong>ф<strong>и</strong>кува дека стандард<strong>и</strong>те <strong>во</strong> однос <strong>на</strong><br />

деклар<strong>и</strong>ран<strong>и</strong>те ед<strong>и</strong>н<strong>и</strong>ц<strong>и</strong> се спроведуваат. До тој степен, NAT тесно соработува со<br />

Генералштабот <strong>и</strong> спроведува чест<strong>и</strong> <strong>и</strong>нспекц<strong>и</strong><strong>и</strong> <strong>на</strong> ед<strong>и</strong>н<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>те <strong>на</strong> АРМ <strong>на</strong> тер<strong>и</strong>тор<strong>и</strong>јата <strong>на</strong><br />

Македон<strong>и</strong>ја.<br />

Реструкту<strong>и</strong>рањето <strong>на</strong> MO <strong>и</strong> <strong>на</strong> АРМ е дел од процесот за зголемување <strong>на</strong> бројот <strong>на</strong><br />

пр<strong>и</strong>падн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>те <strong>на</strong> етн<strong>и</strong>чк<strong>и</strong>те малц<strong>и</strong>нства <strong>во</strong> редов<strong>и</strong>те <strong>на</strong> одбранбен<strong>и</strong>те <strong>и</strong>нст<strong>и</strong>туц<strong>и</strong><strong>и</strong> <strong>во</strong><br />

Македон<strong>и</strong>ја. Барањето е 25 отсто од с<strong>и</strong>те места <strong>во</strong> АРМ да се попол<strong>на</strong>т со етн<strong>и</strong>чк<strong>и</strong><br />

Албанц<strong>и</strong>. Во моментов, 2,54 отсто од персо<strong>на</strong>лот <strong>во</strong> оружен<strong>и</strong>те с<strong>и</strong>л<strong>и</strong> се Албанц<strong>и</strong>, <strong>на</strong>спрот<strong>и</strong><br />

92,79 отсто етн<strong>и</strong>чк<strong>и</strong> Македонц<strong>и</strong>. 155 Се план<strong>и</strong>ра да се зголем<strong>и</strong> <strong>и</strong> бројот <strong>на</strong> друг<strong>и</strong>те<br />

малц<strong>и</strong>нск<strong>и</strong> заедн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong> (Бошњац<strong>и</strong>, Ром<strong>и</strong>, Срб<strong>и</strong>, Турц<strong>и</strong> <strong>и</strong> Влас<strong>и</strong>) <strong>во</strong> АРМ (В<strong>и</strong>д<strong>и</strong> Анекс, табела<br />

1).<br />

Во моментов, <strong>во</strong> рамк<strong>и</strong>те <strong>на</strong> оф<strong>и</strong>церск<strong>и</strong>те редов<strong>и</strong> <strong>и</strong>ма 1.227 оф<strong>и</strong>цер<strong>и</strong> етн<strong>и</strong>чк<strong>и</strong> Македонц<strong>и</strong>,<br />

додека само 68 се етн<strong>и</strong>чк<strong>и</strong> Албанц<strong>и</strong>. Етн<strong>и</strong>чк<strong>и</strong>от сооднос до 2013 год<strong>и</strong><strong>на</strong> треба да се смен<strong>и</strong><br />

<strong>во</strong> по<strong>и</strong>збаланс<strong>и</strong>ран однос од 591 спрема 232. Во сегаш<strong>на</strong>та кадровска структура <strong>на</strong> MO <strong>и</strong>ма<br />

415 Македонц<strong>и</strong> <strong>и</strong> само 16 Албанц<strong>и</strong>. Меѓутоа, <strong>во</strong> рамк<strong>и</strong>те <strong>на</strong> М<strong>и</strong>н<strong>и</strong>стерст<strong>во</strong>то <strong>и</strong>ма <strong>и</strong><br />

определен број етн<strong>и</strong>чк<strong>и</strong> Албанц<strong>и</strong> од в<strong>и</strong>сок ранг; <strong>на</strong> пр<strong>и</strong>мер, рако<strong>во</strong>д<strong>и</strong>телот <strong>на</strong> Секторот за<br />

кадровск<strong>и</strong> прашања <strong>и</strong> замен<strong>и</strong>кот м<strong>и</strong>н<strong>и</strong>стер за одбра<strong>на</strong> се Албанц<strong>и</strong>.<br />

Табела 9: Етн<strong>и</strong>чк<strong>и</strong> состав <strong>на</strong> персо<strong>на</strong>лот <strong>на</strong> MO<br />

Тековно вкупно План<strong>и</strong>рано вкупно Разл<strong>и</strong>ка<br />

52

број за 2013 год<strong>и</strong><strong>на</strong><br />

Македонц<strong>и</strong> 415 205 -210<br />

Албанц<strong>и</strong> 16 81 +65<br />

Турц<strong>и</strong> - 12 +12<br />

Ром<strong>и</strong> - 8 +8<br />

Срб<strong>и</strong> 10 6 -4<br />

Бошњац<strong>и</strong> 2 3 +1<br />

Влас<strong>и</strong> 9 1 -8<br />

Из<strong>во</strong>р: MO <strong>на</strong> Македон<strong>и</strong>ја, март 2005 год<strong>и</strong><strong>на</strong><br />

Во март 2005 год<strong>и</strong><strong>на</strong> MO одобр<strong>и</strong> две програм<strong>и</strong> за <strong>и</strong>нтеграц<strong>и</strong>ја <strong>на</strong> малц<strong>и</strong>нствата <strong>во</strong> АРМ <strong>и</strong><br />

<strong>во</strong> MO. 156 Целта <strong>на</strong> ед<strong>на</strong>та програма се канд<strong>и</strong>дат<strong>и</strong> со ун<strong>и</strong>верз<strong>и</strong>тетско образован<strong>и</strong>е, додека<br />

другата г<strong>и</strong> <strong>и</strong>ма за цел л<strong>и</strong>цата со г<strong>и</strong>м<strong>на</strong>з<strong>и</strong>ско образован<strong>и</strong>е за пополнување <strong>на</strong> оф<strong>и</strong>церск<strong>и</strong>те <strong>и</strong><br />

подоф<strong>и</strong>церск<strong>и</strong>те места <strong>во</strong> АРМ <strong>и</strong> <strong>во</strong> MO. Програмата за <strong>и</strong>нтеграц<strong>и</strong>ја <strong>на</strong> малц<strong>и</strong>нствата со<br />

ун<strong>и</strong>верз<strong>и</strong>тетско образован<strong>и</strong>е мора да б<strong>и</strong>де заврше<strong>на</strong> до 2013 год<strong>и</strong><strong>на</strong> според Охр<strong>и</strong>дск<strong>и</strong>от<br />

рамковен дого<strong>во</strong>р, кој бара пропорц<strong>и</strong>о<strong>на</strong>л<strong>на</strong> застапеност <strong>на</strong> с<strong>и</strong>те етн<strong>и</strong>чк<strong>и</strong> заедн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong> <strong>во</strong><br />

државн<strong>и</strong>те служб<strong>и</strong>.<br />

Табела 10: Интеграц<strong>и</strong>ја <strong>на</strong> Албанц<strong>и</strong>те со ун<strong>и</strong>верз<strong>и</strong>тетско образован<strong>и</strong>е <strong>во</strong> ед<strong>и</strong>н<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>те <strong>на</strong><br />

оружен<strong>и</strong>те с<strong>и</strong>л<strong>и</strong> <strong>во</strong> 2005 г.<br />

Ед<strong>и</strong>н<strong>и</strong>ц<strong>и</strong> Тековно План<strong>и</strong>рано Разл<strong>и</strong>ка<br />

MO 16 81 +65<br />

Вое<strong>на</strong> академ<strong>и</strong>ја 0 4 +4<br />

Вое<strong>на</strong> разуз<strong>на</strong>вачка<br />

служба<br />

4 17 +13<br />

АРМ 0 11 +11<br />

Вкупно 20 113 +93<br />

Из<strong>во</strong>р: MO <strong>на</strong> Македон<strong>и</strong>ја, март 2005 год<strong>и</strong><strong>на</strong><br />

Од 2006 год<strong>и</strong><strong>на</strong> бројот <strong>на</strong> оф<strong>и</strong>цер<strong>и</strong> етн<strong>и</strong>чк<strong>и</strong> Албанц<strong>и</strong> <strong>во</strong> рамк<strong>и</strong>те <strong>на</strong> АРМ ќе се зголемува<br />

секоја год<strong>и</strong><strong>на</strong>, до вкупн<strong>и</strong>от број од 136 <strong>во</strong> 2013 год<strong>и</strong><strong>на</strong>.<br />

53

Табела 11: Интеграц<strong>и</strong>ја <strong>на</strong> Албанц<strong>и</strong>те со ун<strong>и</strong>верз<strong>и</strong>тетско образован<strong>и</strong>е <strong>во</strong> АРМ <strong>во</strong> 2006–<br />

2013 год<strong>и</strong><strong>на</strong><br />

2006 +50<br />

2007 +52<br />

2008 +6<br />

2009 +6<br />

2010 +6<br />

2011 +6<br />

2012 +5<br />

2013 +5<br />

Вкупно: 2006–2013 +136<br />

Из<strong>во</strong>р: MO <strong>на</strong> Македон<strong>и</strong>ја, март 2005 год<strong>и</strong><strong>на</strong><br />

За л<strong>и</strong>цата со г<strong>и</strong>м<strong>на</strong>з<strong>и</strong>ско образован<strong>и</strong>е, планот за <strong>и</strong>нтеграц<strong>и</strong>ја треба да б<strong>и</strong>де завршен до<br />

2007 год<strong>и</strong><strong>на</strong> со само мало зголемување <strong>на</strong> бројот <strong>на</strong> Албанц<strong>и</strong>те <strong>на</strong> 77.<br />

Интеграц<strong>и</strong>јата <strong>на</strong> малц<strong>и</strong>нствата <strong>во</strong> АРМ <strong>во</strong>општо е мошне контроверзно прашање <strong>во</strong><br />

Македон<strong>и</strong>ја, главно порад<strong>и</strong> тоа што <strong>и</strong>мпл<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>ра <strong>на</strong>малување <strong>на</strong> застапеноста <strong>и</strong> <strong>на</strong> местата<br />

от<strong>во</strong>рен<strong>и</strong> за Македонц<strong>и</strong>те. „Трад<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>о<strong>на</strong>л<strong>и</strong>ст<strong>и</strong>те“ меѓу македонск<strong>и</strong>те оф<strong>и</strong>цер<strong>и</strong> с<strong>и</strong>лно се<br />

спрот<strong>и</strong>вставуваат <strong>на</strong> <strong>и</strong>нтеграц<strong>и</strong>јата <strong>на</strong> Албанц<strong>и</strong>те, тврдејќ<strong>и</strong> дека т<strong>и</strong>е немаат н<strong>и</strong>какв<strong>и</strong><br />

патр<strong>и</strong>отск<strong>и</strong> врск<strong>и</strong> со Македон<strong>и</strong>ја. Л<strong>и</strong>дер<strong>и</strong>те <strong>на</strong> опоз<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>ск<strong>и</strong>те парт<strong>и</strong><strong>и</strong>, <strong>и</strong>сто така, м<strong>и</strong>слат<br />

дека ед<strong>и</strong>нстве<strong>на</strong>та пр<strong>и</strong>ч<strong>и</strong><strong>на</strong> за ре<strong>и</strong>нтеграц<strong>и</strong>ја <strong>на</strong> малц<strong>и</strong>нствата б<strong>и</strong> требало да б<strong>и</strong>дат н<strong>и</strong>вн<strong>и</strong>те<br />

профес<strong>и</strong>о<strong>на</strong>лн<strong>и</strong> квал<strong>и</strong>ф<strong>и</strong>кац<strong>и</strong><strong>и</strong> <strong>и</strong> вешт<strong>и</strong>н<strong>и</strong>, а не н<strong>и</strong>в<strong>на</strong>та етн<strong>и</strong>чка пр<strong>и</strong>падност. 157<br />

Има <strong>и</strong> друг<strong>и</strong> проблемат<strong>и</strong>чн<strong>и</strong> прашања. На пр<strong>и</strong>мер, <strong>во</strong> 2005 <strong>и</strong> <strong>на</strong> почетокот <strong>на</strong> 2006 год<strong>и</strong><strong>на</strong><br />

беа спроведен<strong>и</strong> два курса за асп<strong>и</strong>рант<strong>и</strong> за подоф<strong>и</strong>цер<strong>и</strong> од малц<strong>и</strong>нск<strong>и</strong>те заедн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>. Порад<strong>и</strong><br />

операт<strong>и</strong>вн<strong>и</strong> пр<strong>и</strong>ч<strong>и</strong>н<strong>и</strong> (т.е. ф<strong>и</strong><strong>на</strong>нс<strong>и</strong><strong>и</strong>), секој од двата курса беше спроведен како стандарден<br />

курс за асп<strong>и</strong>рант<strong>и</strong> за NCO без как<strong>во</strong> б<strong>и</strong>ло <strong>на</strong>сочување <strong>на</strong> вешт<strong>и</strong>н<strong>и</strong>те. Резултат<strong>и</strong>те <strong>на</strong> двата<br />

курса беа <strong>и</strong>змешан<strong>и</strong>, пр<strong>и</strong> што з<strong>на</strong>ч<strong>и</strong>телен дел од канд<strong>и</strong>дат<strong>и</strong>те за NCO не беа <strong>во</strong> можност да<br />

д<strong>и</strong>плом<strong>и</strong>раат. Оч<strong>и</strong>гледно е дека АРМ се об<strong>и</strong>дува да г<strong>и</strong> <strong>и</strong>сполн<strong>и</strong> барањата <strong>на</strong> Охр<strong>и</strong>дск<strong>и</strong>от<br />

рамковен дого<strong>во</strong>р, што резулт<strong>и</strong>ра <strong>и</strong>л<strong>и</strong> со помалку д<strong>и</strong>плом<strong>и</strong>ран<strong>и</strong> канд<strong>и</strong>дат<strong>и</strong> од<br />

малц<strong>и</strong>нствата <strong>и</strong>л<strong>и</strong> со д<strong>и</strong>плом<strong>и</strong>рање <strong>на</strong> неквал<strong>и</strong>ф<strong>и</strong>куван<strong>и</strong> поед<strong>и</strong>нц<strong>и</strong> <strong>во</strong> редов<strong>и</strong>те <strong>на</strong> NCO.<br />

54

Исто така, постојат културн<strong>и</strong> разл<strong>и</strong>к<strong>и</strong> меѓу етн<strong>и</strong>чк<strong>и</strong>те груп<strong>и</strong> ко<strong>и</strong> можат да оне<strong>во</strong>зможат<br />

дост<strong>и</strong>гнување <strong>на</strong> неко<strong>и</strong> од цел<strong>и</strong>те удврден<strong>и</strong> <strong>во</strong> Охр<strong>и</strong>дск<strong>и</strong>от рамковен дого<strong>во</strong>р. На пр<strong>и</strong>мер,<br />

сегашн<strong>и</strong>от закон за <strong>во</strong>е<strong>на</strong> служба предв<strong>и</strong>дува средно образован<strong>и</strong>е како м<strong>и</strong>н<strong>и</strong>мум за<br />

стекнување пра<strong>во</strong> за влегување <strong>во</strong> АРМ. Меѓутоа, неко<strong>и</strong> етн<strong>и</strong>чк<strong>и</strong> груп<strong>и</strong> сè уште немаат<br />

пр<strong>и</strong>стап до в<strong>и</strong>сокото образован<strong>и</strong>е, <strong>и</strong>л<strong>и</strong> сметаат дека в<strong>и</strong>сокото образован<strong>и</strong>е не е потребно.<br />

Ова е проблем кој треба да се решава <strong>на</strong> <strong>на</strong>ц<strong>и</strong>о<strong>на</strong>лно н<strong>и</strong><strong>во</strong>, б<strong>и</strong>дејќ<strong>и</strong> е з<strong>на</strong>ч<strong>и</strong>телно <strong>на</strong>д<strong>во</strong>р од<br />

гран<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>те <strong>на</strong> трад<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>о<strong>на</strong>лн<strong>и</strong>те барања <strong>на</strong> одбра<strong>на</strong>та. Сепак, <strong>и</strong>нтеграц<strong>и</strong>јата <strong>на</strong><br />

малц<strong>и</strong>нствата <strong>во</strong> АРМ се смета за главен услов за влез <strong>на</strong> земјата <strong>во</strong> НАТО, <strong>и</strong> Ал<strong>и</strong>јансата<br />

очекува нејз<strong>и</strong>но целосно спроведување од стра<strong>на</strong> <strong>на</strong> македонск<strong>и</strong>те власт<strong>и</strong>.<br />

Осовременувањето <strong>и</strong> <strong>на</strong>бавката <strong>на</strong> нова опрема мора да одго<strong>во</strong>р<strong>и</strong> <strong>на</strong> предв<strong>и</strong>ден<strong>и</strong>те<br />

способност<strong>и</strong> <strong>и</strong> капац<strong>и</strong>тет<strong>и</strong> <strong>на</strong> АРМ <strong>и</strong> да б<strong>и</strong>де сообразно со регулат<strong>и</strong>в<strong>и</strong>те <strong>и</strong> со буџетск<strong>и</strong>те<br />

проекц<strong>и</strong><strong>и</strong> <strong>на</strong> НАТО. Спец<strong>и</strong>јалн<strong>и</strong>те с<strong>и</strong>л<strong>и</strong> <strong>и</strong>маат пр<strong>и</strong>ор<strong>и</strong>тет <strong>во</strong> доб<strong>и</strong>вањето нова опрема. 158<br />

Заедно со планов<strong>и</strong>те за купување нов<strong>и</strong> матер<strong>и</strong>јал<strong>и</strong>, Македон<strong>и</strong>ја мора да се ослобод<strong>и</strong> од<br />

застаре<strong>на</strong>та <strong>и</strong> од в<strong>и</strong>шокот <strong>во</strong>е<strong>на</strong> опрема. 159 Процесот <strong>на</strong> ослободување од такв<strong>и</strong>те<br />

матер<strong>и</strong>јал<strong>и</strong> започ<strong>на</strong> со ун<strong>и</strong>штувањето <strong>на</strong> тенков<strong>и</strong>те T-55 <strong>во</strong> јануар<strong>и</strong> 2004 год<strong>и</strong><strong>на</strong> со одлука<br />

<strong>на</strong> Владата. Согласно Планот за осовременување веќе се ун<strong>и</strong>штен<strong>и</strong> 61 тенков<strong>и</strong>, додека<br />

преоста<strong>на</strong>т<strong>и</strong>те 30 тенков<strong>и</strong>, <strong>и</strong>сто така, ќе б<strong>и</strong>дат ун<strong>и</strong>штен<strong>и</strong>. Чет<strong>и</strong>р<strong>и</strong> ав<strong>и</strong>о<strong>на</strong> SU-25 се<br />

повлечен<strong>и</strong> од употреба <strong>и</strong> MO се <strong>на</strong>дева дека ќе <strong>на</strong>јде с<strong>и</strong>гурен партнер за разме<strong>на</strong> <strong>на</strong> ов<strong>и</strong>е<br />

ав<strong>и</strong>он<strong>и</strong> за друг<strong>и</strong> средства <strong>и</strong>л<strong>и</strong> за услуг<strong>и</strong> за одржување. Отстранувањето <strong>на</strong> советското<br />

оружје е мошне контроверзно. Меѓутоа, тоа се смета за дел од процесот <strong>на</strong><br />

осовременување <strong>на</strong> АРМ <strong>и</strong> за компат<strong>и</strong>б<strong>и</strong>лно со стандард<strong>и</strong>те <strong>на</strong> НАТО. Меѓутоа, од глед<strong>на</strong><br />

точка <strong>на</strong> НАТО не станува збор за компат<strong>и</strong>б<strong>и</strong>лност, туку за фактот дека Македонц<strong>и</strong>те<br />

<strong>и</strong>маат малку пар<strong>и</strong> за одржување <strong>на</strong> советск<strong>и</strong>те тенков<strong>и</strong> <strong>и</strong> ав<strong>и</strong>он<strong>и</strong>. 160<br />

Реше<strong>на</strong> да г<strong>и</strong> реформ<strong>и</strong>ра с<strong>во</strong><strong>и</strong>те оружен<strong>и</strong> с<strong>и</strong>л<strong>и</strong> главно со кор<strong>и</strong>стење <strong>на</strong> домашн<strong>и</strong> буџетск<strong>и</strong><br />

средства, Македон<strong>и</strong>ја <strong>во</strong> 2004 год<strong>и</strong><strong>на</strong> го утврд<strong>и</strong> с<strong>во</strong>јот буџет за одбра<strong>на</strong>та <strong>на</strong> 6.108<br />

м<strong>и</strong>л<strong>и</strong>он<strong>и</strong> де<strong>на</strong>р<strong>и</strong> (122 м<strong>и</strong>л<strong>и</strong>он<strong>и</strong> амер<strong>и</strong>канск<strong>и</strong> долар<strong>и</strong>), што беше реч<strong>и</strong>с<strong>и</strong> 2,3 отсто од<br />

план<strong>и</strong>ран<strong>и</strong>от БДП. 161 Буџетот за одбра<strong>на</strong>та <strong>во</strong> 2005 год<strong>и</strong><strong>на</strong> <strong>и</strong>знесува 6.413 м<strong>и</strong>л<strong>и</strong>он<strong>и</strong> де<strong>на</strong>р<strong>и</strong><br />

(122 м<strong>и</strong>л<strong>и</strong>он<strong>и</strong> амер<strong>и</strong>канск<strong>и</strong> долар<strong>и</strong>), што <strong>и</strong>знесува околу 2,4 отсто од БДП. 162 Сепак,<br />

<strong>на</strong>д<strong>во</strong>реш<strong>на</strong>та помош останува главен <strong>и</strong>з<strong>во</strong>р <strong>на</strong> <strong>во</strong>ен<strong>и</strong>от раз<strong>во</strong>ј <strong>во</strong> Македон<strong>и</strong>ја. На пр<strong>и</strong>мер,<br />

<strong>во</strong> 2003 год<strong>и</strong><strong>на</strong> САД одобр<strong>и</strong>ја реч<strong>и</strong>с<strong>и</strong> 12 м<strong>и</strong>л<strong>и</strong>он<strong>и</strong> долар<strong>и</strong> —вклучувајќ<strong>и</strong> <strong>и</strong> поддршка за<br />

55

спец<strong>и</strong>јалн<strong>и</strong>те с<strong>и</strong>л<strong>и</strong>—за подобрување <strong>на</strong> моб<strong>и</strong>лноста <strong>на</strong> ед<strong>и</strong>н<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>те, <strong>во</strong>споставување ИТс<strong>и</strong>стем<br />

сообразен со стандард<strong>и</strong>те <strong>на</strong> НАТО <strong>и</strong> за <strong>и</strong>зградба <strong>на</strong> пол<strong>и</strong>гонот Кр<strong>и</strong><strong>во</strong>лак како<br />

рег<strong>и</strong>о<strong>на</strong>лен центар за обука <strong>на</strong> „Јадранската повелба“.<br />

Повеќе показател<strong>и</strong> <strong>на</strong> уч<strong>и</strong>нокот укажуваат <strong>на</strong> <strong>на</strong>предок <strong>во</strong> реформата <strong>на</strong> одбра<strong>на</strong>та <strong>во</strong><br />

Македон<strong>и</strong>ја. Меѓутоа, Македон<strong>и</strong>ја сè уште <strong>и</strong>ма недостатоц<strong>и</strong> <strong>во</strong> однос <strong>на</strong> <strong>и</strong>сполнувањето <strong>на</strong><br />

неко<strong>и</strong> стандард<strong>и</strong> <strong>на</strong> НАТО. Воен<strong>и</strong>от буџет <strong>на</strong> земјата сè уште не е <strong>во</strong> можност да одго<strong>во</strong>р<strong>и</strong><br />

<strong>на</strong> барањата <strong>на</strong> НАТО. Во последно време, НАТО побара раз<strong>во</strong>ј <strong>на</strong> дополн<strong>и</strong>телн<strong>и</strong> ед<strong>и</strong>н<strong>и</strong>ц<strong>и</strong><br />

со спец<strong>и</strong>јал<strong>и</strong>з<strong>и</strong>ран<strong>и</strong> способност<strong>и</strong> <strong>и</strong>, што е поважно, <strong>на</strong>ц<strong>и</strong>о<strong>на</strong>лен Центар за <strong>и</strong>зв<strong>и</strong>дувачк<strong>и</strong><br />

операц<strong>и</strong><strong>и</strong> (ASOC). Меѓутоа, ов<strong>и</strong>е дополн<strong>и</strong>телн<strong>и</strong> задач<strong>и</strong> не се <strong>и</strong>з<strong>во</strong>дл<strong>и</strong>в<strong>и</strong> според тековн<strong>и</strong>от<br />

буџет за одбра<strong>на</strong> <strong>на</strong> Македон<strong>и</strong>ја. М<strong>и</strong>н<strong>и</strong>малн<strong>и</strong>те проект<strong>и</strong>ран<strong>и</strong> трошоц<strong>и</strong> за <strong>на</strong>ц<strong>и</strong>о<strong>на</strong>лен<br />

ASOC <strong>и</strong>знесуваат 23 м<strong>и</strong>л<strong>и</strong>он<strong>и</strong> амер<strong>и</strong>канск<strong>и</strong> долар<strong>и</strong>. Прв<strong>и</strong>чно, се сметаше дека <strong>на</strong> барањето<br />

за ASOC <strong>на</strong>јдобро ќе се одго<strong>во</strong>р<strong>и</strong> преку рег<strong>и</strong>о<strong>на</strong>лно решен<strong>и</strong>е <strong>и</strong> дека тоа е пореално за<br />

<strong>во</strong>ен<strong>и</strong>те буџет<strong>и</strong> <strong>на</strong> земј<strong>и</strong>те-учесн<strong>и</strong>чк<strong>и</strong>.<br />

Евроатлантска <strong>и</strong>нтеграц<strong>и</strong>ја<br />

Во 1993 год<strong>и</strong><strong>на</strong> македонското Собран<strong>и</strong>е ус<strong>во</strong><strong>и</strong> одлука земјата да побара евроатлантска<br />

<strong>и</strong>нтеграц<strong>и</strong>ја, а <strong>во</strong> 1995 год<strong>и</strong><strong>на</strong> Македон<strong>и</strong>ја се пр<strong>и</strong>клуч<strong>и</strong> <strong>на</strong> програмата Партнерст<strong>во</strong> за м<strong>и</strong>р<br />

(PfP). Советодавен т<strong>и</strong>м <strong>на</strong> НАТО (NAT) постојано е сместен <strong>во</strong> MO <strong>на</strong> Македон<strong>и</strong>ја. О<strong>во</strong>ј<br />

т<strong>и</strong>м е составен од советн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong> <strong>на</strong> арм<strong>и</strong><strong>и</strong>те од разл<strong>и</strong>чн<strong>и</strong> земј<strong>и</strong>-членк<strong>и</strong> <strong>на</strong> НАТО <strong>на</strong>з<strong>на</strong>чен<strong>и</strong> <strong>во</strong><br />

NAT за пер<strong>и</strong>од<strong>и</strong> ко<strong>и</strong> се дв<strong>и</strong>жат од 3 до 6 месец<strong>и</strong>. Меѓутоа, кратк<strong>и</strong>те пер<strong>и</strong>од<strong>и</strong> <strong>на</strong><br />

<strong>на</strong>з<strong>на</strong>чување <strong>на</strong> оф<strong>и</strong>цер<strong>и</strong>те не NAT з<strong>на</strong>ч<strong>и</strong>телно ја отежнуваат <strong>и</strong>зградбата <strong>на</strong> постојн<strong>и</strong><br />

однос<strong>и</strong> баз<strong>и</strong>ран<strong>и</strong> <strong>на</strong> доверба со н<strong>и</strong>вн<strong>и</strong>те колег<strong>и</strong> од MO <strong>и</strong>л<strong>и</strong> од АРМ. Во последно време, <strong>на</strong><br />

пр<strong>и</strong>мер, преку б<strong>и</strong>латералн<strong>и</strong> дого<strong>во</strong>р<strong>и</strong>, Франц<strong>и</strong>ја успеа да обезбед<strong>и</strong> претставн<strong>и</strong>к <strong>во</strong> NAT за<br />

кадровск<strong>и</strong> прашања <strong>и</strong> човечк<strong>и</strong> ресурс<strong>и</strong> за двегод<strong>и</strong>шен пер<strong>и</strong>од. Ова ќе обезбед<strong>и</strong><br />

конт<strong>и</strong>ну<strong>и</strong>тет <strong>во</strong> о<strong>во</strong>ј сектор кој е од кр<strong>и</strong>т<strong>и</strong>чно з<strong>на</strong>чење за НАТО. Глав<strong>на</strong>та цел <strong>на</strong> NAT е да<br />

обезбед<strong>и</strong> поддршка <strong>и</strong> помош <strong>на</strong> АРМ <strong>и</strong> <strong>на</strong> Генералштабот <strong>во</strong> <strong>и</strong>сполнувањето <strong>на</strong><br />

стандард<strong>и</strong>те <strong>на</strong> НАТО. Пост<strong>и</strong>г<strong>на</strong>т е дого<strong>во</strong>р за разл<strong>и</strong>чн<strong>и</strong> задач<strong>и</strong> <strong>во</strong> рамк<strong>и</strong>те <strong>на</strong> Акц<strong>и</strong>ск<strong>и</strong>от<br />

план за членст<strong>во</strong> (MAP) <strong>и</strong> <strong>на</strong> PfP за да се обезбед<strong>и</strong> Македон<strong>и</strong>ја да г<strong>и</strong> <strong>и</strong>сполн<strong>и</strong> барањата за<br />

полноправно членст<strong>во</strong> <strong>во</strong> НАТО. Членов<strong>и</strong>те <strong>на</strong> т<strong>и</strong>мот даваат совет<strong>и</strong> <strong>и</strong> се <strong>во</strong> можност да<br />

обезбедат дополн<strong>и</strong>телн<strong>и</strong> <strong>и</strong>нформац<strong>и</strong><strong>и</strong> <strong>и</strong>л<strong>и</strong> обука според барањата. 163<br />

56

НАТО <strong>и</strong> PMC<br />

Инд<strong>и</strong>в<strong>и</strong>дуал<strong>на</strong>та програма за партнерст<strong>во</strong> <strong>на</strong> Македон<strong>и</strong>ја (IPP) се состо<strong>и</strong> од пет поглавја,<br />

ко<strong>и</strong> г<strong>и</strong> опфаќаат пол<strong>и</strong>т<strong>и</strong>чк<strong>и</strong>те <strong>и</strong> економск<strong>и</strong>те услов<strong>и</strong>, одбранбен<strong>и</strong>те <strong>и</strong> <strong>во</strong>ен<strong>и</strong>те прашања,<br />

прашањата <strong>на</strong> ресурс<strong>и</strong>те, безбедносн<strong>и</strong>от статус <strong>и</strong> правн<strong>и</strong>те прашања. Исто така, Процесот<br />

<strong>на</strong> партнерст<strong>во</strong>то за план<strong>и</strong>рање <strong>и</strong> рев<strong>и</strong>д<strong>и</strong>рање (PARP) обезбедува алатка за потт<strong>и</strong>кнување<br />

<strong>на</strong> меѓусеб<strong>на</strong>та операт<strong>и</strong>вност меѓу Македон<strong>и</strong>ја <strong>и</strong> NATO <strong>во</strong> област<strong>и</strong>те <strong>на</strong> зачувувањето <strong>на</strong><br />

м<strong>и</strong>рот, хуман<strong>и</strong>тарн<strong>и</strong>те м<strong>и</strong>с<strong>и</strong><strong>и</strong>, како <strong>и</strong> <strong>во</strong> операц<strong>и</strong><strong>и</strong>те за барање <strong>и</strong> спасување. Исто така, тој<br />

пр<strong>и</strong>донесува за транспарентноста <strong>во</strong> план<strong>и</strong>рањето <strong>на</strong> одбра<strong>на</strong>та. Покрај тоа, MAP <strong>во</strong> апр<strong>и</strong>л<br />

1999 год<strong>и</strong><strong>на</strong> започ<strong>на</strong> со давање <strong>на</strong>сок<strong>и</strong> за реформ<strong>и</strong>те <strong>на</strong> одбра<strong>на</strong>та <strong>во</strong> Македон<strong>и</strong>ај. Како <strong>и</strong><br />

<strong>во</strong> случајот со друг<strong>и</strong>те асп<strong>и</strong>рант<strong>и</strong> за НАТО, Македон<strong>и</strong>ја поднесе Год<strong>и</strong>ш<strong>на</strong> <strong>на</strong>ц<strong>и</strong>о<strong>на</strong>л<strong>на</strong><br />

програма (ANP) за подготовк<strong>и</strong>те за членст<strong>во</strong>. Цел<strong>и</strong>те <strong>и</strong> работн<strong>и</strong>от распоред <strong>во</strong> ANP се<br />

ажур<strong>и</strong>раат секоја год<strong>и</strong><strong>на</strong>.<br />

Секојдневн<strong>и</strong>от пр<strong>и</strong>т<strong>и</strong>сок за пост<strong>и</strong>гнување <strong>на</strong> трансформац<strong>и</strong>ск<strong>и</strong>те цел<strong>и</strong> <strong>и</strong> <strong>на</strong> стандард<strong>и</strong>те <strong>на</strong><br />

НАТО го пр<strong>и</strong>менува амер<strong>и</strong>канската ф<strong>и</strong>рма Booz, Allen & Hamilton (BAH). BAH <strong>и</strong> NAT се<br />

справуваат со б<strong>и</strong>рократ<strong>и</strong>јата <strong>и</strong> со постсоц<strong>и</strong>јал<strong>и</strong>ст<strong>и</strong>чк<strong>и</strong>от ментал<strong>и</strong>тет <strong>во</strong> Македон<strong>и</strong>ја. 164<br />

Запрашан<strong>и</strong> за односот меѓу НАТО <strong>и</strong> BAH <strong>во</strong> Скопје, претставн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong> <strong>на</strong> НАТО <strong>и</strong>зјав<strong>и</strong>ја дека<br />

н<strong>и</strong>вн<strong>и</strong>от советодавен т<strong>и</strong>м <strong>и</strong>ма глав<strong>на</strong> улога <strong>во</strong> процесот <strong>на</strong> реструкту<strong>и</strong>рање <strong>на</strong> АРМ <strong>и</strong><br />

кор<strong>и</strong>ст<strong>и</strong> коорд<strong>и</strong>н<strong>и</strong>ран пр<strong>и</strong>од со BAH, ко<strong>и</strong>, <strong>и</strong>сто така, се стремат кон <strong>и</strong>ст<strong>и</strong>те цел<strong>и</strong>. 165<br />

Запрашан<strong>и</strong>, претставн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong> <strong>на</strong> BAH <strong>и</strong>зјавуваат дека т<strong>и</strong>е ја <strong>и</strong>маат глав<strong>на</strong>та улога <strong>во</strong><br />

трансформац<strong>и</strong>јата <strong>на</strong> MO <strong>и</strong> <strong>на</strong> АРМ <strong>и</strong> дека членст<strong>во</strong>то <strong>во</strong> НАТО претставува пресвртн<strong>и</strong>ца<br />

<strong>во</strong> тој процес. Оч<strong>и</strong>гледно е дека посто<strong>и</strong> определено профес<strong>и</strong>о<strong>на</strong>лно р<strong>и</strong>валст<strong>во</strong>. Крајн<strong>и</strong>от<br />

резултат е дека двата ент<strong>и</strong>тета се об<strong>и</strong>дуваат да г<strong>и</strong> раздв<strong>и</strong>жат македонското MO <strong>и</strong> АРМ<br />

<strong>на</strong>пред, кон ед<strong>на</strong> совреме<strong>на</strong> одбранбе<strong>на</strong> структура.<br />

Порад<strong>и</strong> огран<strong>и</strong>чен<strong>и</strong>от карактер <strong>на</strong> с<strong>и</strong>те б<strong>и</strong>латералн<strong>и</strong> стратег<strong>и</strong>ск<strong>и</strong> документ<strong>и</strong>, не посто<strong>и</strong><br />

можност да се деф<strong>и</strong>н<strong>и</strong>ра факт<strong>и</strong>чкото вл<strong>и</strong>јан<strong>и</strong>е <strong>на</strong> стратег<strong>и</strong>јата за <strong>и</strong>нтеграц<strong>и</strong>ја <strong>во</strong> НАТО врз<br />

трансформац<strong>и</strong>јата <strong>на</strong> АРМ. Само ANP служ<strong>и</strong> како главен <strong>и</strong>з<strong>во</strong>р <strong>на</strong> <strong>и</strong>нформац<strong>и</strong><strong>и</strong> за<br />

реструкту<strong>и</strong>рање <strong>на</strong> оружен<strong>и</strong>те с<strong>и</strong>л<strong>и</strong> <strong>на</strong> Македон<strong>и</strong>ја. 166 Конз<strong>и</strong>стентно се повторуваат<br />

концепт<strong>и</strong>те <strong>на</strong> меѓусеб<strong>на</strong>та операт<strong>и</strong>вност, стаб<strong>и</strong>лност, соработка <strong>и</strong> учест<strong>во</strong>то <strong>во</strong> м<strong>и</strong>ровн<strong>и</strong><br />

операц<strong>и</strong><strong>и</strong> за да се оп<strong>и</strong>ше о<strong>во</strong>ј процес <strong>на</strong> трансформац<strong>и</strong>ја <strong>и</strong> негов<strong>и</strong>те цел<strong>и</strong>. 167 Понекогаш<br />

<strong>и</strong>згледа дека <strong>и</strong>дејата за членст<strong>во</strong> <strong>во</strong> НАТО ста<strong>на</strong> некаков в<strong>и</strong>д догма <strong>во</strong> Македон<strong>и</strong>ја, без<br />

57

друга алтер<strong>на</strong>т<strong>и</strong>ва. 168 Најновата анкета <strong>на</strong> Инст<strong>и</strong>тутот за дмеократ<strong>и</strong>ја, сол<strong>и</strong>дарност <strong>и</strong><br />

граѓанско општест<strong>во</strong> <strong>во</strong> Македон<strong>и</strong>ја покажува дека јав<strong>на</strong>та поддршка за членст<strong>во</strong> <strong>во</strong> НАТО<br />

<strong>и</strong>знесува 68,89 отсто, 13,97 отсто од анкет<strong>и</strong>ран<strong>и</strong>те се <strong>и</strong>зјасн<strong>и</strong>ле прот<strong>и</strong>в, додека друг<strong>и</strong> 13,49<br />

осто немаа н<strong>и</strong>как<strong>во</strong> м<strong>и</strong>слење за тоа, а 2,67 отсто <strong>во</strong>општо не одго<strong>во</strong>р<strong>и</strong>ле. 169<br />

Европска ун<strong>и</strong>ја<br />

НАТО <strong>и</strong> ЕУ <strong>и</strong>маат заедн<strong>и</strong>чк<strong>и</strong> <strong>и</strong>нтерес <strong>на</strong> Западен Балкан, а тоа е појава <strong>на</strong> стаб<strong>и</strong>лн<strong>и</strong>,<br />

проспер<strong>и</strong>тетн<strong>и</strong> <strong>и</strong> м<strong>и</strong>рн<strong>и</strong> демократ<strong>и</strong><strong>и</strong>. За да се пост<strong>и</strong>гне ова, Ал<strong>и</strong>јансата <strong>и</strong> Ун<strong>и</strong>јата кор<strong>и</strong>стат<br />

разл<strong>и</strong>чн<strong>и</strong> оруд<strong>и</strong>ја. Глав<strong>на</strong>та алатка од стра<strong>на</strong>та <strong>на</strong> ЕУ е процесот <strong>на</strong> стаб<strong>и</strong>л<strong>и</strong>зац<strong>и</strong>ја <strong>и</strong><br />

асоц<strong>и</strong>јац<strong>и</strong>ја (SAP), додека за НАТО, главн<strong>и</strong>те алатк<strong>и</strong> се PfP <strong>и</strong> MAP. Македон<strong>и</strong>ја <strong>во</strong> апр<strong>и</strong>л<br />

2001 год<strong>и</strong><strong>на</strong> потп<strong>и</strong>ша Дого<strong>во</strong>р за стаб<strong>и</strong>л<strong>и</strong>зац<strong>и</strong>ја <strong>и</strong> асоц<strong>и</strong>јац<strong>и</strong>ја (SAA), доде<strong>на</strong> <strong>на</strong> 9 ноемвр<strong>и</strong><br />

2005 год<strong>и</strong><strong>на</strong> доб<strong>и</strong> статус <strong>на</strong> „канд<strong>и</strong>дат“ за членст<strong>во</strong> <strong>во</strong> ЕУ. 170 Меѓутоа, канд<strong>и</strong>датск<strong>и</strong>от<br />

статус беше даден без н<strong>и</strong>какв<strong>и</strong> цврст<strong>и</strong> <strong>и</strong>зглед<strong>и</strong> <strong>и</strong>л<strong>и</strong> роков<strong>и</strong> за започнување прего<strong>во</strong>р<strong>и</strong> за<br />

членст<strong>во</strong>. 171 Во моментов, ЕУ се фокус<strong>и</strong>ра <strong>на</strong> чет<strong>и</strong>р<strong>и</strong> сушт<strong>и</strong>нск<strong>и</strong> област<strong>и</strong> <strong>на</strong> поддршка <strong>на</strong><br />

Македон<strong>и</strong>ја: демократ<strong>и</strong>ја <strong>и</strong> владеење <strong>на</strong> пра<strong>во</strong>то, економск<strong>и</strong> <strong>и</strong> општествен раз<strong>во</strong>ј,<br />

пра<strong>во</strong>судст<strong>во</strong> <strong>и</strong> в<strong>на</strong>трешн<strong>и</strong> работ<strong>и</strong>, <strong>и</strong> пол<strong>и</strong>т<strong>и</strong>ка за зашт<strong>и</strong>та <strong>на</strong> ж<strong>и</strong><strong>во</strong>т<strong>на</strong>та сред<strong>и</strong><strong>на</strong>. 172<br />

Доколку <strong>на</strong> Македон<strong>и</strong>ја <strong>и</strong> се доз<strong>во</strong>л<strong>и</strong> да започне прего<strong>во</strong>р<strong>и</strong> за пр<strong>и</strong>стапување, таа ќе б<strong>и</strong>де <strong>во</strong><br />

можност да бара средства за <strong>и</strong>нст<strong>и</strong>туц<strong>и</strong>о<strong>на</strong>лн<strong>и</strong> <strong>и</strong> за друг<strong>и</strong> реформ<strong>и</strong> <strong>во</strong> многу поголем обем<br />

отколку што доз<strong>во</strong>лува сегашн<strong>и</strong>от ф<strong>и</strong><strong>на</strong>нс<strong>и</strong>ск<strong>и</strong> аранжман—поз<strong>на</strong>т како Помош за<br />

реконструкц<strong>и</strong>ја, раз<strong>во</strong>ј <strong>и</strong> стаб<strong>и</strong>л<strong>и</strong>зац<strong>и</strong>ја <strong>на</strong> заедн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>те (CARDS). 173 Според неодамншен<strong>и</strong><br />

анкет<strong>и</strong>, македонск<strong>и</strong>те граѓан<strong>и</strong> с<strong>и</strong>лно го поддржуваат пр<strong>и</strong>клучувањето <strong>во</strong> ЕУ <strong>и</strong> се<br />

чувствуваат убеден<strong>и</strong> дека земјата е <strong>на</strong> пат кон членст<strong>во</strong>то. Податоц<strong>и</strong>те од Секторот за<br />

европск<strong>и</strong> прашања од мај 2004 год<strong>и</strong><strong>на</strong> покажаа дека 91,4 отсто од македонск<strong>и</strong>те граѓан<strong>и</strong><br />

одго<strong>во</strong>р<strong>и</strong>ле поз<strong>и</strong>т<strong>и</strong>вно <strong>на</strong> прашањето за пр<strong>и</strong>ем <strong>во</strong> ЕУ. 174 З<strong>на</strong>ч<strong>и</strong>, с<strong>и</strong>те пол<strong>и</strong>т<strong>и</strong>чк<strong>и</strong> парт<strong>и</strong><strong>и</strong> <strong>во</strong><br />

Македон<strong>и</strong>ја го вклуч<strong>и</strong>ле членст<strong>во</strong>то <strong>во</strong> НАТО <strong>и</strong> <strong>во</strong> ЕУ меѓу с<strong>во</strong><strong>и</strong>те пр<strong>и</strong>ор<strong>и</strong>тет<strong>и</strong>. 175 Како <strong>и</strong><br />

<strong>во</strong> друг<strong>и</strong>те балканск<strong>и</strong> земј<strong>и</strong>, можноста за пр<strong>и</strong>клучување <strong>во</strong> НАТО пред<strong>и</strong>зв<strong>и</strong>ка особен<br />

<strong>и</strong>нтерес <strong>во</strong> Македон<strong>и</strong>ја <strong>во</strong> 2002-2003 год<strong>и</strong><strong>на</strong>, делумно б<strong>и</strong>дејќ<strong>и</strong> се смета за полесно од<br />

<strong>и</strong>сполнувањето <strong>на</strong> многу подеталн<strong>и</strong>те барања <strong>на</strong> ЕУ; <strong>и</strong> делумно порад<strong>и</strong> с<strong>и</strong>мбол<strong>и</strong>ката за<br />

локалн<strong>и</strong>те земј<strong>и</strong> ко<strong>и</strong> се трансформ<strong>и</strong>раат од „потрошувач<strong>и</strong>“ <strong>во</strong> „про<strong>и</strong>з<strong>во</strong>д<strong>и</strong>тел<strong>и</strong>“ <strong>на</strong><br />

стаб<strong>и</strong>лноста. Повеќе показател<strong>и</strong> <strong>на</strong> перформансот покажуваат <strong>на</strong>предок <strong>во</strong> однос<strong>и</strong>те <strong>на</strong><br />

Македон<strong>и</strong>ја со ЕУ. Меѓутоа, Македон<strong>и</strong>ја сè уште <strong>и</strong>ма недостатоц<strong>и</strong> <strong>во</strong> однос <strong>на</strong><br />

<strong>и</strong>сполнувањето <strong>на</strong> стандард<strong>и</strong>те <strong>на</strong> ЕУ. 176<br />

58

Перцепц<strong>и</strong><strong>и</strong> за закан<strong>и</strong>те <strong>и</strong> рег<strong>и</strong>о<strong>на</strong>л<strong>на</strong> соработка<br />

Во с<strong>и</strong>те стратег<strong>и</strong>ск<strong>и</strong> документ<strong>и</strong> се <strong>на</strong>ведува дека нема н<strong>и</strong>какв<strong>и</strong> закан<strong>и</strong> од конвенц<strong>и</strong>о<strong>на</strong>л<strong>на</strong><br />

<strong>во</strong>ј<strong>на</strong> <strong>во</strong> Македон<strong>и</strong>ја. 177 Меѓутоа, <strong>на</strong>јчесто согледува<strong>на</strong>та зака<strong>на</strong> меѓу етн<strong>и</strong>чк<strong>и</strong>те<br />

Македонц<strong>и</strong> е незав<strong>и</strong>сн<strong>и</strong>от статус <strong>на</strong> соседно Косо<strong>во</strong>. Голем број етн<strong>и</strong>чк<strong>и</strong> Македонц<strong>и</strong> се<br />

<strong>на</strong>деваат дека Косо<strong>во</strong> н<strong>и</strong>когаш нема да доб<strong>и</strong>е незав<strong>и</strong>сност б<strong>и</strong>дејќ<strong>и</strong> тоа б<strong>и</strong> претставувало<br />

преседан за албанската заедн<strong>и</strong>ца <strong>во</strong> Македон<strong>и</strong>ја, што б<strong>и</strong> б<strong>и</strong>ло катастрофално за раз<strong>во</strong>јот <strong>на</strong><br />

македонското мулт<strong>и</strong>етн<strong>и</strong>чко општест<strong>во</strong>. 178 Од друга стра<strong>на</strong>, Владата <strong>и</strong> претседателот <strong>на</strong><br />

Републ<strong>и</strong>ката даваат д<strong>и</strong>пломатск<strong>и</strong> <strong>и</strong>зјав<strong>и</strong> <strong>во</strong> ко<strong>и</strong> го поддржуваат решавањето <strong>на</strong> статусот <strong>на</strong><br />

Косо<strong>во</strong> од стра<strong>на</strong> <strong>на</strong> меѓу<strong>на</strong>род<strong>на</strong>та заедн<strong>и</strong>ца. Неко<strong>и</strong> македонск<strong>и</strong> пол<strong>и</strong>т<strong>и</strong>чар<strong>и</strong> с<strong>и</strong>лно ја<br />

поддржуваат незав<strong>и</strong>сноста <strong>на</strong> Косо<strong>во</strong>. Меѓу н<strong>и</strong>в е <strong>и</strong> замен<strong>и</strong>кот м<strong>и</strong>н<strong>и</strong>стер за одбра<strong>на</strong> Талат<br />

Џафер<strong>и</strong>, кој <strong>и</strong>зјав<strong>и</strong> дека тоа е негов л<strong>и</strong>чен став. 179 Албанската заедн<strong>и</strong>ца <strong>во</strong> земјата, <strong>и</strong>сто<br />

така, не гледа н<strong>и</strong>каква опасност ако <strong>на</strong> Косо<strong>во</strong> му се даде незав<strong>и</strong>сност.<br />

Јадранск<strong>и</strong>от процес, кој г<strong>и</strong> опфаќа Албан<strong>и</strong>ја, Хрватска <strong>и</strong> Македон<strong>и</strong>ја, <strong>во</strong> Македон<strong>и</strong>ја се<br />

смета за рег<strong>и</strong>о<strong>на</strong>лно средст<strong>во</strong> кое ов<strong>и</strong>е земј<strong>и</strong> лесно, н<strong>и</strong>з процесот MAP, ќе г<strong>и</strong> однесе до<br />

крај<strong>на</strong>та цел – членст<strong>во</strong> <strong>во</strong> НАТО. 180 Се спроведуваат разл<strong>и</strong>чн<strong>и</strong> акт<strong>и</strong>вност<strong>и</strong> <strong>на</strong> разл<strong>и</strong>чн<strong>и</strong><br />

експертск<strong>и</strong> н<strong>и</strong><strong>во</strong>а, како <strong>и</strong> акт<strong>и</strong>вност<strong>и</strong> за обука зарад<strong>и</strong> тест<strong>и</strong>рање <strong>и</strong> у<strong>на</strong>предување <strong>на</strong><br />

операт<strong>и</strong>вн<strong>и</strong>те капац<strong>и</strong>тет<strong>и</strong>, готовноста, еф<strong>и</strong>касноста <strong>и</strong> распоредувањето <strong>на</strong> труп<strong>и</strong>те <strong>на</strong><br />

земј<strong>и</strong>те-учесн<strong>и</strong>чк<strong>и</strong>. Македонското MO го понуд<strong>и</strong> пол<strong>и</strong>гонот Кр<strong>и</strong><strong>во</strong>лак како рег<strong>и</strong>о<strong>на</strong>лен<br />

центар за обука за оружен<strong>и</strong>те с<strong>и</strong>л<strong>и</strong> <strong>на</strong> земј<strong>и</strong>те од Јадранската повелба. 181<br />

Пол<strong>и</strong>т<strong>и</strong>чко <strong>на</strong>сочување <strong>на</strong> реформата <strong>на</strong> одбра<strong>на</strong>та<br />

Исполнувањето <strong>на</strong> кр<strong>и</strong>тер<strong>и</strong>ум<strong>и</strong>те <strong>и</strong> стандард<strong>и</strong>те за одбранбе<strong>на</strong> способност <strong>на</strong> НАТО може<br />

да претставува с<strong>и</strong>ла за <strong>во</strong>е<strong>на</strong> реформа <strong>и</strong> за демократска трансформац<strong>и</strong>ја, но, тоа <strong>и</strong>сто така<br />

ја обврзува Македон<strong>и</strong>ја да г<strong>и</strong> ус<strong>во</strong><strong>и</strong> пол<strong>и</strong>т<strong>и</strong>чката култура <strong>и</strong> однос<strong>и</strong>те меѓу ц<strong>и</strong>в<strong>и</strong>лн<strong>и</strong>от <strong>и</strong><br />

<strong>во</strong>ен<strong>и</strong>от сектор <strong>на</strong> земј<strong>и</strong>те-членк<strong>и</strong> <strong>на</strong> НАТО. О<strong>во</strong>ј однос се <strong>на</strong>оѓа <strong>во</strong> процес <strong>на</strong> раз<strong>во</strong>ј, пр<strong>и</strong><br />

што повремено доаѓа до <strong>на</strong>предок.<br />

Македонск<strong>и</strong>от Парламент врш<strong>и</strong> <strong>на</strong>дзор <strong>на</strong>д Владата <strong>во</strong> прашањата <strong>на</strong> одбра<strong>на</strong>та <strong>и</strong> <strong>на</strong><br />

безбедноста <strong>и</strong> г<strong>и</strong> ус<strong>во</strong>јува Нац<strong>и</strong>о<strong>на</strong>лн<strong>и</strong>те стратег<strong>и</strong><strong>и</strong> за безбедност <strong>и</strong> одбра<strong>на</strong>. 182 За<br />

прашањата од безбедноста <strong>и</strong> од одбра<strong>на</strong>та е одго<strong>во</strong>р<strong>на</strong> Парламентар<strong>на</strong>та ком<strong>и</strong>с<strong>и</strong>ја за<br />

59

одбра<strong>на</strong> <strong>и</strong> безбедност. Исто така, до Ком<strong>и</strong>с<strong>и</strong>јата мора да се поднесуваат <strong>и</strong>звешта<strong>и</strong> за<br />

разуз<strong>на</strong>вачк<strong>и</strong>те <strong>и</strong> одбранбен<strong>и</strong>те операц<strong>и</strong><strong>и</strong>. 183 Иако <strong>во</strong> моментот буџетот за одбра<strong>на</strong>та се<br />

презент<strong>и</strong>ра пред Ком<strong>и</strong>с<strong>и</strong>јата <strong>во</strong> заврш<strong>на</strong> форма, за одобрување <strong>и</strong>л<strong>и</strong> за неодобрување,<br />

Ком<strong>и</strong>с<strong>и</strong>јата <strong>во</strong> последно време е <strong>во</strong> можност да вл<strong>и</strong>јае <strong>и</strong> <strong>на</strong> спроведувањето <strong>на</strong> буџетот<br />

барајќ<strong>и</strong> кварталн<strong>и</strong> <strong>и</strong>звешта<strong>и</strong> за расход<strong>и</strong>те. Меѓутоа, <strong>и</strong>мајќ<strong>и</strong> го предв<strong>и</strong>д ш<strong>и</strong>рок<strong>и</strong>от д<strong>и</strong>јапазон<br />

функц<strong>и</strong><strong>и</strong> <strong>на</strong> ком<strong>и</strong>с<strong>и</strong>јата <strong>и</strong> тем<strong>и</strong> што таа треба да г<strong>и</strong> <strong>на</strong>дгледува, неко<strong>и</strong> македонск<strong>и</strong> експерт<strong>и</strong><br />

се сомневаат дека Ком<strong>и</strong>с<strong>и</strong>јата <strong>и</strong>ма капац<strong>и</strong>тет еф<strong>и</strong>касно да г<strong>и</strong> <strong>и</strong>звршува с<strong>во</strong><strong>и</strong>те функц<strong>и</strong><strong>и</strong>.<br />

Теоретск<strong>и</strong>, Парламентот <strong>и</strong>ма вл<strong>и</strong>јан<strong>и</strong>е <strong>на</strong>д буџетот за одбра<strong>на</strong>, но тоа нужно не е случај <strong>во</strong><br />

практ<strong>и</strong>ката. Буџетот за одбра<strong>на</strong> доаѓа пред Парламентот <strong>во</strong> с<strong>во</strong>јата заврш<strong>на</strong> фаза без за<br />

него претходно да се спроведен<strong>и</strong> консултац<strong>и</strong><strong>и</strong> <strong>и</strong>л<strong>и</strong> д<strong>и</strong>скус<strong>и</strong>ја. 184 Таквата с<strong>и</strong>туац<strong>и</strong>ја<br />

претставува доказ дека Собран<strong>и</strong>ето останува <strong>на</strong> марг<strong>и</strong>н<strong>и</strong>те <strong>на</strong> пол<strong>и</strong>т<strong>и</strong>чк<strong>и</strong>те раз<strong>во</strong><strong>и</strong>, <strong>и</strong>грајќ<strong>и</strong><br />

ја улогата <strong>на</strong> „гласачка маш<strong>и</strong><strong>на</strong>“ за одлук<strong>и</strong>те донесен<strong>и</strong> од претседателот <strong>и</strong> од прем<strong>и</strong>ерот. 185<br />

Ста<strong>во</strong>в<strong>и</strong>те <strong>на</strong> локалн<strong>и</strong>те експерт<strong>и</strong> за кр<strong>и</strong>т<strong>и</strong>ч<strong>на</strong>та улога <strong>на</strong> Парламентот <strong>во</strong> Македон<strong>и</strong>ја<br />

многу не се разл<strong>и</strong>куваат. Неко<strong>и</strong> се <strong>на</strong> м<strong>и</strong>слење дека с<strong>и</strong>туац<strong>и</strong>јата не е в<strong>и</strong>ст<strong>и</strong>нск<strong>и</strong> подобре<strong>на</strong><br />

по 2002 –2003 год<strong>и</strong><strong>на</strong>, а македонското Собран<strong>и</strong>е н<strong>и</strong>когаш повеќе не б<strong>и</strong>ло „гласачка<br />

маш<strong>и</strong><strong>на</strong>“ како со сегаш<strong>на</strong>та влада. 186 Друг<strong>и</strong>те гледаат само нез<strong>на</strong>ч<strong>и</strong>телен <strong>на</strong>предок,<br />

особено <strong>во</strong> однос <strong>на</strong> MO за прашањата <strong>на</strong> буџетот; но, <strong>во</strong>општо, вл<strong>и</strong>јан<strong>и</strong>ето <strong>на</strong><br />

Парламентот врз Владата <strong>во</strong> однос <strong>на</strong> прашањата <strong>на</strong> буџетот останува слабо. Ова ја<br />

покажува разл<strong>и</strong>ката меѓу уставн<strong>и</strong>те одредб<strong>и</strong> <strong>и</strong> марг<strong>и</strong><strong>на</strong>л<strong>на</strong>та улога <strong>на</strong> Собран<strong>и</strong>ето <strong>во</strong><br />

Македон<strong>и</strong>ја <strong>во</strong> стварноста. 187<br />

Друга з<strong>на</strong>чај<strong>на</strong> <strong>и</strong>нст<strong>и</strong>туц<strong>и</strong>ја <strong>во</strong> ц<strong>и</strong>в<strong>и</strong>л<strong>на</strong>та контрола <strong>на</strong> арм<strong>и</strong>јата претставува претседателот<br />

кој го <strong>и</strong>зб<strong>и</strong>раат д<strong>и</strong>ректно граѓан<strong>и</strong>те <strong>и</strong> според тоа, не е одго<strong>во</strong>рен пред Собран<strong>и</strong>ето. Исто<br />

така, <strong>во</strong> однос <strong>на</strong> законодавн<strong>и</strong>от огранок, претседателот поседува пра<strong>во</strong> <strong>на</strong> вето за<br />

ус<strong>во</strong>јување <strong>на</strong> закон<strong>и</strong>те. Тој е врховен командант <strong>на</strong> АРМ <strong>и</strong> г<strong>и</strong> ус<strong>во</strong>јува главн<strong>и</strong>те<br />

стратег<strong>и</strong>ск<strong>и</strong> документ<strong>и</strong> како што се Одбранбе<strong>на</strong>та стратег<strong>и</strong>ја <strong>и</strong> Одбранбен<strong>и</strong>от план.<br />

Главн<strong>и</strong>от дел <strong>на</strong> должност<strong>и</strong>те <strong>на</strong> претседателот се врш<strong>и</strong> преку указ<strong>и</strong>. Н<strong>и</strong>вното станување<br />

операт<strong>и</strong>вн<strong>и</strong> се прав<strong>и</strong> преку MO <strong>и</strong> Генералштабот. Според Уста<strong>во</strong>т, претседателот е <strong>на</strong> чело<br />

<strong>на</strong> Советот за <strong>на</strong>ц<strong>и</strong>о<strong>на</strong>л<strong>на</strong> безбедност (NSC). 188 NSC треба да г<strong>и</strong> разгледува прашањата од<br />

з<strong>на</strong>чење за <strong>на</strong>ц<strong>и</strong>о<strong>на</strong>л<strong>на</strong>та безбедност <strong>и</strong> да му дава совет<strong>и</strong> <strong>на</strong> претседателот <strong>и</strong> препорак<strong>и</strong> <strong>на</strong><br />

прем<strong>и</strong>ерот <strong>и</strong> парламентот. Според неко<strong>и</strong>, тоа е мошне „нејас<strong>на</strong> <strong>и</strong>нст<strong>и</strong>туц<strong>и</strong>ја“ која<br />

60

функц<strong>и</strong>он<strong>и</strong>ра нетранспарентно. 189 Компетенц<strong>и</strong><strong>и</strong>те <strong>на</strong> владата <strong>во</strong> прашањата од одбра<strong>на</strong>та<br />

се оставен<strong>и</strong> <strong>на</strong> MO; но, <strong>и</strong>ма недост<strong>и</strong>г <strong>на</strong> прав<strong>на</strong> јасност <strong>во</strong> однос <strong>на</strong> прец<strong>и</strong>з<strong>на</strong>та поз<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>ја <strong>и</strong><br />

одго<strong>во</strong>рност <strong>на</strong> м<strong>и</strong>н<strong>и</strong>стерот за одбра<strong>на</strong>. Најз<strong>на</strong>чајното прашање е дал<strong>и</strong> м<strong>и</strong>н<strong>и</strong>стерот<br />

одговара пред прем<strong>и</strong>ерот <strong>и</strong>л<strong>и</strong> д<strong>и</strong>ректно пред претседателот. Иако неконз<strong>и</strong>стентност<strong>и</strong>те <strong>на</strong><br />

Законот за одбра<strong>на</strong> <strong>и</strong>мпл<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>раат побл<strong>и</strong>зок однос со претседателот, тоа нужно не е случај<br />

<strong>во</strong> практ<strong>и</strong>ката. Одлук<strong>и</strong>те <strong>на</strong> NSC можат да б<strong>и</strong>дат блок<strong>и</strong>ран<strong>и</strong> од Владата, а претседателот<br />

може да г<strong>и</strong> блок<strong>и</strong>ра <strong>и</strong>н<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>јат<strong>и</strong>в<strong>и</strong>те <strong>на</strong> Владата <strong>во</strong> безбеднос<strong>на</strong>та <strong>и</strong> <strong>во</strong> одбранбе<strong>на</strong>та<br />

сфера. 190<br />

Поделбата <strong>на</strong> овластувањата <strong>на</strong> <strong>и</strong>зврш<strong>на</strong>та власт не е јасно деф<strong>и</strong>н<strong>и</strong>ра<strong>на</strong> со Уста<strong>во</strong>т <strong>и</strong><br />

зав<strong>и</strong>с<strong>и</strong> од <strong>на</strong>метл<strong>и</strong><strong>во</strong>ста <strong>на</strong> поед<strong>и</strong>нц<strong>и</strong>те ко<strong>и</strong> ја вршат функц<strong>и</strong>јата, а не од претседателот <strong>и</strong>л<strong>и</strong><br />

од м<strong>и</strong>н<strong>и</strong>стерот. Според Уста<strong>во</strong>т, м<strong>и</strong>н<strong>и</strong>стерот за одбра<strong>на</strong> е одго<strong>во</strong>рен само пред Владата.<br />

Додека одго<strong>во</strong>рноста <strong>на</strong> Генералштабот <strong>и</strong> <strong>на</strong> <strong>на</strong>чалн<strong>и</strong>кот <strong>на</strong> Генералштабот е нејас<strong>на</strong>.<br />

Претседателот го <strong>и</strong>менува <strong>и</strong>л<strong>и</strong> разрешува <strong>на</strong>чалн<strong>и</strong>кот без одобрен<strong>и</strong>е од Парламентот, но<br />

законот предв<strong>и</strong>дува <strong>на</strong>чалн<strong>и</strong>кот <strong>на</strong> Генералштабот да е одго<strong>во</strong>рен пред претседателот <strong>и</strong><br />

пред м<strong>и</strong>н<strong>и</strong>стерот за одбра<strong>на</strong>. 191 Некоорд<strong>и</strong>н<strong>и</strong>раноста меѓу претседателот, прем<strong>и</strong>ерот <strong>и</strong><br />

м<strong>и</strong>н<strong>и</strong>стерот за одбра<strong>на</strong> беше <strong>и</strong>з<strong>во</strong>р <strong>на</strong> непр<strong>и</strong>јатност<strong>и</strong> за време <strong>на</strong> етн<strong>и</strong>чк<strong>и</strong>от конфл<strong>и</strong>кт <strong>во</strong><br />

2001 год<strong>и</strong><strong>на</strong>, б<strong>и</strong>дејќ<strong>и</strong> од с<strong>и</strong>те тр<strong>и</strong> <strong>и</strong>нст<strong>и</strong>туц<strong>и</strong><strong>и</strong> доаѓаа контрад<strong>и</strong>кторн<strong>и</strong> <strong>на</strong>редб<strong>и</strong>. 192 Сл<strong>и</strong>чно<br />

со Албан<strong>и</strong>ја, толку сложен<strong>и</strong>те однос<strong>и</strong> меѓу претседателот <strong>и</strong> прме<strong>и</strong>ерот НАТО г<strong>и</strong> смета за<br />

т<strong>и</strong>п<strong>и</strong>чн<strong>и</strong> за рег<strong>и</strong>онот. 193<br />

Освен ова, посто<strong>и</strong> општ недост<strong>и</strong>г <strong>на</strong> соработка меѓу <strong>и</strong>звршн<strong>и</strong>от <strong>и</strong> законодавн<strong>и</strong>от огранок,<br />

што делумно резулт<strong>и</strong>ра од соц<strong>и</strong>јал<strong>и</strong>ст<strong>и</strong>чкото <strong>на</strong>следст<strong>во</strong> <strong>на</strong> <strong>и</strong>звршното владеење. 194<br />

Меѓуетн<strong>и</strong>чк<strong>и</strong>от фактор, кој мора да се земе предв<strong>и</strong>д <strong>во</strong> процесот <strong>на</strong> одлучување, <strong>во</strong>општо<br />

не ја поедноставува соработката. Во Собран<strong>и</strong>ето се пр<strong>и</strong>сутн<strong>и</strong> тр<strong>и</strong> пол<strong>и</strong>т<strong>и</strong>чк<strong>и</strong> парт<strong>и</strong><strong>и</strong> <strong>на</strong><br />

албанската заедн<strong>и</strong>ца, од ко<strong>и</strong> ед<strong>на</strong> секогаш е <strong>во</strong> владејачката коал<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>ја. 195<br />

Ин<strong>во</strong>лв<strong>и</strong>раност <strong>на</strong> НВО <strong>и</strong> орган<strong>и</strong>зац<strong>и</strong><strong>и</strong> за соц<strong>и</strong>олошко-пол<strong>и</strong>т<strong>и</strong>чк<strong>и</strong> <strong>и</strong>стражувања<br />

Во Македон<strong>и</strong>ја <strong>и</strong>ма стот<strong>и</strong>ц<strong>и</strong> невлад<strong>и</strong>н<strong>и</strong> орган<strong>и</strong>зац<strong>и</strong><strong>и</strong>, меѓутоа само мал број од н<strong>и</strong>в се<br />

сер<strong>и</strong>озно <strong>и</strong>н<strong>во</strong>лв<strong>и</strong>ран<strong>и</strong> <strong>во</strong> безбеднос<strong>на</strong>та <strong>и</strong> <strong>во</strong> одбранбе<strong>на</strong>та пол<strong>и</strong>т<strong>и</strong>ка. Експерт<strong>и</strong>зата е<br />

огран<strong>и</strong>че<strong>на</strong> <strong>на</strong> влад<strong>и</strong>н<strong>и</strong> <strong>и</strong> <strong>на</strong> меѓу<strong>на</strong>родн<strong>и</strong> учесн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong> <strong>и</strong>л<strong>и</strong> <strong>на</strong> пр<strong>и</strong>ватн<strong>и</strong> консултат<strong>и</strong>вн<strong>и</strong><br />

компан<strong>и</strong><strong>и</strong>, како што се НАТО, <strong>DCAF</strong>, Пактот за стаб<strong>и</strong>лност <strong>и</strong>л<strong>и</strong> BAH. 196 Воен<strong>и</strong>те мед<strong>и</strong>ум<strong>и</strong><br />

61

<strong>во</strong> Македон<strong>и</strong>ја покр<strong>и</strong>ваат <strong>во</strong>ен<strong>и</strong> прашања главно со тем<strong>и</strong> ко<strong>и</strong> <strong>и</strong>маат за цел да создадат<br />

јав<strong>на</strong> поддршка за членст<strong>во</strong> <strong>во</strong> НАТО. 197 Меѓутоа, <strong>и</strong>звестувањето <strong>на</strong> ц<strong>и</strong>в<strong>и</strong>лн<strong>и</strong>те мед<strong>и</strong>ум<strong>и</strong><br />

од време <strong>на</strong>време е кр<strong>и</strong>т<strong>и</strong>чк<strong>и</strong> ор<strong>и</strong>ент<strong>и</strong>рано, но како <strong>и</strong> <strong>во</strong> друг<strong>и</strong>те земј<strong>и</strong> <strong>на</strong> Западен Балкан,<br />

нов<strong>и</strong><strong>на</strong>р<strong>и</strong>те <strong>во</strong> Македон<strong>и</strong>ја стогаш се обв<strong>и</strong>нуваат дека се „неквал<strong>и</strong>ф<strong>и</strong>куван<strong>и</strong> за да<br />

<strong>и</strong>звестуваат за безбедносн<strong>и</strong> <strong>и</strong> за одбранбен<strong>и</strong> прашања“. 198 Нов<strong>и</strong><strong>на</strong>р<strong>и</strong>те се обв<strong>и</strong>нуваат <strong>и</strong><br />

дека не се <strong>во</strong> можност безбедносн<strong>и</strong>те прашања да <strong>и</strong>м г<strong>и</strong> <strong>на</strong>прават разб<strong>и</strong>рл<strong>и</strong>в<strong>и</strong> <strong>на</strong> об<strong>и</strong>чн<strong>и</strong>те<br />

луѓе. 199 Генерално, за <strong>во</strong>ен<strong>и</strong> прашања не се д<strong>и</strong>скут<strong>и</strong>ра <strong>на</strong> големо <strong>во</strong> општест<strong>во</strong>то, а<br />

нов<strong>и</strong><strong>на</strong>р<strong>и</strong>те тврдат дека <strong>и</strong>нформац<strong>и</strong><strong>и</strong>те ко<strong>и</strong> <strong>и</strong>м се обезбеден<strong>и</strong> по пат <strong>на</strong> оф<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>јалн<strong>и</strong>те<br />

конференц<strong>и</strong><strong>и</strong> за печат <strong>на</strong> MO не се задо<strong>во</strong>л<strong>и</strong>телн<strong>и</strong>. 200<br />

Сепак, <strong>во</strong> моментов ста<strong>во</strong>т кон <strong>во</strong>ен<strong>и</strong>те л<strong>и</strong>ца <strong>во</strong> Македон<strong>и</strong>ја се дв<strong>и</strong>ж<strong>и</strong> од неутрален до<br />

општо поз<strong>и</strong>т<strong>и</strong>вен. АРМ се уште уж<strong>и</strong>ва забележл<strong>и</strong><strong>во</strong> поз<strong>и</strong>т<strong>и</strong>в<strong>на</strong> перцепц<strong>и</strong>ја <strong>на</strong> старата<br />

Југословенска <strong>на</strong>род<strong>на</strong> арм<strong>и</strong>ја (JNA). Војската <strong>и</strong> <strong>во</strong>е<strong>на</strong>та профес<strong>и</strong>ја уж<strong>и</strong>ваа респектаб<strong>и</strong>л<strong>на</strong><br />

поз<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>ја <strong>во</strong> поранеш<strong>на</strong> Југослав<strong>и</strong>ја. Ова се баз<strong>и</strong>раше <strong>на</strong> заедн<strong>и</strong>чкото <strong>и</strong>скуст<strong>во</strong> <strong>на</strong><br />

републ<strong>и</strong>к<strong>и</strong>те за време <strong>на</strong> Првата светска <strong>во</strong>ј<strong>на</strong>. Меѓутоа, оваа перцепц<strong>и</strong>ја г<strong>и</strong> сече етн<strong>и</strong>чк<strong>и</strong>те<br />

л<strong>и</strong>н<strong>и</strong><strong>и</strong>, а посто<strong>и</strong> веројатност дека м<strong>и</strong>слењето <strong>на</strong> млад<strong>и</strong>те Македонц<strong>и</strong> е дека не треба да се<br />

обврзуваат. Општо земено, да се б<strong>и</strong>де <strong>во</strong>ен оф<strong>и</strong>цер <strong>во</strong> ед<strong>на</strong> земја со стапка <strong>на</strong><br />

невработеност од 37,5 отсто се смета за с<strong>и</strong>гур<strong>на</strong> работа со обезбедено сместување <strong>во</strong><br />

рамк<strong>и</strong>те <strong>на</strong> службата <strong>и</strong> со разумн<strong>и</strong> одмор<strong>и</strong> <strong>во</strong> рекреац<strong>и</strong>он<strong>и</strong>те област<strong>и</strong>. Исто така, тоа е<br />

<strong>и</strong>з<strong>во</strong>р <strong>на</strong> стаб<strong>и</strong>лен доход (В<strong>и</strong>д<strong>и</strong> Анекс, Табела 2). Според тоа, <strong>и</strong>ма малку пр<strong>и</strong>мер<strong>и</strong> <strong>на</strong><br />

оф<strong>и</strong>цер<strong>и</strong> ко<strong>и</strong> добро<strong>во</strong>лно зам<strong>и</strong>нуваат од акт<strong>и</strong>в<strong>на</strong>та служба.<br />

Сл<strong>и</strong>чно <strong>на</strong> Албан<strong>и</strong>ја, MO <strong>во</strong> Македон<strong>и</strong>ја <strong>и</strong>ма потреба од Стратег<strong>и</strong>ја за комун<strong>и</strong>кац<strong>и</strong>ја <strong>и</strong> за<br />

јавн<strong>и</strong> однос<strong>и</strong> за реформа <strong>на</strong> одбра<strong>на</strong>та. Важно е да се <strong>на</strong>дм<strong>и</strong>не ед<strong>и</strong>нствен<strong>и</strong>от фокус <strong>на</strong><br />

членст<strong>во</strong>то <strong>во</strong> НАТО, дур<strong>и</strong> <strong>и</strong>ако нема алтер<strong>на</strong>т<strong>и</strong>ва за евроатлантската перспект<strong>и</strong>ва.<br />

Македонското MO <strong>и</strong>ма голем број успешн<strong>и</strong> пр<strong>и</strong>казн<strong>и</strong> да презент<strong>и</strong>ра <strong>и</strong> пред<strong>и</strong>зв<strong>и</strong>ц<strong>и</strong> ко<strong>и</strong><br />

треба да <strong>и</strong> се објас<strong>на</strong>т <strong>на</strong> јавноста, колку <strong>и</strong> да се чувств<strong>и</strong>телн<strong>и</strong> (<strong>на</strong> пр<strong>и</strong>мер, прашањето <strong>на</strong><br />

<strong>и</strong>нтеграц<strong>и</strong>јата <strong>на</strong> малц<strong>и</strong>нствата <strong>во</strong> АРМ). Нова <strong>и</strong>нформат<strong>и</strong>в<strong>на</strong> кампања <strong>на</strong> MO, според тоа,<br />

б<strong>и</strong> требала да <strong>и</strong>ма за цел не само пр<strong>и</strong>влекување <strong>на</strong> јав<strong>на</strong>та поддршка, туку <strong>и</strong> б<strong>и</strong> требало да<br />

служ<strong>и</strong> како <strong>и</strong>з<strong>во</strong>р <strong>на</strong> <strong>и</strong>нформац<strong>и</strong><strong>и</strong> <strong>во</strong> објаснувањето каква е реформата, зошто таа мора да<br />

се спроведе, какв<strong>и</strong> по<strong>во</strong>лност<strong>и</strong> <strong>и</strong> нос<strong>и</strong> <strong>на</strong> Македон<strong>и</strong>ја посебно <strong>и</strong> <strong>на</strong> рег<strong>и</strong>о<strong>на</strong>л<strong>на</strong>та соработка<br />

62

<strong>и</strong> стаб<strong>и</strong>лност <strong>во</strong> цел<strong>и</strong><strong>на</strong>. Како <strong>и</strong> <strong>во</strong> случајот со Албан<strong>и</strong>ја, <strong>во</strong>ен<strong>и</strong>те мед<strong>и</strong>ум<strong>и</strong> се оруд<strong>и</strong>е кое<br />

веќе го <strong>и</strong>ма <strong>во</strong> земјата; меѓутоа, <strong>и</strong> тоа <strong>и</strong>ма потреба од реформа.<br />

Воспоставување соодветен с<strong>и</strong>стем за рако<strong>во</strong>дење <strong>на</strong> одбра<strong>на</strong>та <strong>и</strong> доброфункц<strong>и</strong>н<strong>и</strong>рачка<br />

<strong>во</strong>е<strong>на</strong> б<strong>и</strong>рократ<strong>и</strong>ја сл<strong>и</strong>ч<strong>на</strong> <strong>на</strong> друг<strong>и</strong>те држав<strong>и</strong>-членк<strong>и</strong> <strong>на</strong> НАТО останува пред<strong>и</strong>зв<strong>и</strong>к за<br />

Македон<strong>и</strong>ја. Ов<strong>и</strong>е аспект<strong>и</strong> треба да пр<strong>и</strong>влечат поголемо вн<strong>и</strong>ман<strong>и</strong>е <strong>и</strong> поддршка <strong>на</strong><br />

меѓу<strong>на</strong>родн<strong>и</strong>те учесн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong> ко<strong>и</strong> го <strong>на</strong>сочуваат процесот <strong>на</strong> реформа. Меѓутоа, <strong>на</strong>ц<strong>и</strong>о<strong>на</strong>лн<strong>и</strong>те<br />

<strong>и</strong>нст<strong>и</strong>туц<strong>и</strong><strong>и</strong> треба да б<strong>и</strong>дат претпазл<strong>и</strong>в<strong>и</strong> <strong>во</strong> однос <strong>на</strong> пред<strong>и</strong>зв<strong>и</strong>кот од <strong>и</strong>д<strong>на</strong>та сопственост <strong>на</strong><br />

реструкту<strong>и</strong>рањето <strong>на</strong> одбра<strong>на</strong>та <strong>и</strong> да се запрашаат како таа може да се негува <strong>во</strong><br />

Македон<strong>и</strong>ја каде што меѓу<strong>на</strong>родн<strong>и</strong>те орган<strong>и</strong>зац<strong>и</strong><strong>и</strong> <strong>и</strong>граат глав<strong>на</strong> улога? Негат<strong>и</strong>вн<strong>и</strong>те<br />

послед<strong>и</strong>ц<strong>и</strong> <strong>на</strong> реформата <strong>на</strong> одбра<strong>на</strong>та, како што е зат<strong>во</strong>рање <strong>на</strong> баз<strong>и</strong> <strong>и</strong> губење работа, <strong>и</strong>сто<br />

така се мошне чувств<strong>и</strong>телн<strong>и</strong> <strong>во</strong> Македон<strong>и</strong>ја. Од оваа перспект<strong>и</strong>ва, <strong>на</strong> <strong>и</strong>нст<strong>и</strong>туц<strong>и</strong><strong>и</strong>те ко<strong>и</strong> се<br />

одго<strong>во</strong>рн<strong>и</strong> за прашањата <strong>на</strong> безбедноста <strong>и</strong> <strong>на</strong> одбра<strong>на</strong>та <strong>и</strong>м е потреб<strong>на</strong> нова стратег<strong>и</strong>ја за<br />

јавн<strong>и</strong> однос<strong>и</strong> <strong>и</strong> за комун<strong>и</strong>кац<strong>и</strong><strong>и</strong> за подобро објаснување <strong>и</strong> промов<strong>и</strong>рање зарад<strong>и</strong> локал<strong>на</strong><br />

пр<strong>и</strong>фатеност <strong>на</strong> процесот <strong>на</strong> реформата <strong>на</strong> одбра<strong>на</strong>та<br />

Конверз<strong>и</strong>ја <strong>на</strong> одбра<strong>на</strong>та<br />

Реструкту<strong>и</strong>рање <strong>во</strong> Македон<strong>и</strong>ја: <strong>во</strong>ен<strong>и</strong> пенз<strong>и</strong><strong>и</strong> <strong>и</strong> <strong>и</strong>нд<strong>и</strong>в<strong>и</strong>дуал<strong>на</strong> одго<strong>во</strong>рност<br />

MO пр<strong>и</strong>менува разл<strong>и</strong>чн<strong>и</strong> мерк<strong>и</strong> за <strong>на</strong>малување 201 <strong>на</strong> АРМ, вклучувајќ<strong>и</strong> <strong>и</strong> раск<strong>и</strong>нување <strong>на</strong><br />

работн<strong>и</strong> дого<strong>во</strong>р<strong>и</strong>, кор<strong>и</strong>стење <strong>на</strong>д<strong>во</strong>решн<strong>и</strong> соработн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong> за несушт<strong>и</strong>нск<strong>и</strong>те функц<strong>и</strong><strong>и</strong> <strong>и</strong><br />

предвремено пенз<strong>и</strong>он<strong>и</strong>рање. Од 2003 до март 2005 год<strong>и</strong><strong>на</strong>, <strong>во</strong>ен<strong>и</strong>от персо<strong>на</strong>л вкупно го<br />

<strong>на</strong>пушт<strong>и</strong>ле 1.971 л<strong>и</strong>ца. Меѓу н<strong>и</strong>в, 222 беа вработен<strong>и</strong> <strong>во</strong> MO, додека 1.749 беа отпуштен<strong>и</strong> од<br />

службата <strong>во</strong> АРМ. 202<br />

Табела 12: Одл<strong>и</strong>в <strong>на</strong> <strong>во</strong>ен персо<strong>на</strong>л (2003–3/2005)<br />

Пенз<strong>и</strong>он<strong>и</strong>р<br />

ање<br />

Л<strong>и</strong>чно<br />

барање<br />

Д<strong>и</strong>сц<strong>и</strong>пл<strong>и</strong>нс<br />

к<strong>и</strong> мерк<strong>и</strong><br />

63<br />

Смрт Не<strong>и</strong>сполнув<br />

ање<br />

барања<br />

<strong>на</strong><br />

Дого<strong>во</strong>рно<br />

префрлањ<br />

е<br />

Оф<strong>и</strong>цер<strong>и</strong> 167 16 1 4 0 152 340<br />

NCO 89 14 6 1 0 367 477<br />

Профес<strong>и</strong>он 0 113 37 2 167 219 538<br />

Вкуп<br />

но

алн<strong>и</strong><br />

<strong>во</strong>јн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong><br />

Ц<strong>и</strong>в<strong>и</strong>л<strong>и</strong> 278 23 4 4 0 85 394<br />

Вкупно 534 166 48 11 167 823 1749<br />

Из<strong>во</strong>р: MO <strong>на</strong> Македон<strong>и</strong>ја, март 2005 год.<br />

З<strong>на</strong>ч<strong>и</strong>, предвременото пенз<strong>и</strong>он<strong>и</strong>рање ќе б<strong>и</strong>де глав<strong>на</strong> опц<strong>и</strong>ја за спроведување <strong>на</strong><br />

план<strong>и</strong>раното <strong>на</strong>малување <strong>на</strong> арм<strong>и</strong>јата. Вкупн<strong>и</strong>от број <strong>на</strong> <strong>во</strong>јн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong> ко<strong>и</strong> бараат предвремено<br />

пенз<strong>и</strong>он<strong>и</strong>рање до 2007 год<strong>и</strong><strong>на</strong> ќе дост<strong>и</strong>гне 892 (255 оф<strong>и</strong>цер<strong>и</strong>, 172 NCO <strong>и</strong> 465 ц<strong>и</strong>в<strong>и</strong>л<strong>и</strong>).<br />

Табела 13: Предвремено пенз<strong>и</strong>он<strong>и</strong>ран <strong>во</strong>ен персо<strong>на</strong>л<br />

Год<strong>и</strong><strong>на</strong> Оф<strong>и</strong>цер<strong>и</strong> NCO Ц<strong>и</strong>в<strong>и</strong>л<strong>и</strong> Вкупн<strong>и</strong><br />

2003 107 54 195 356<br />

2004 31 24 67 122<br />

2005 48 31 50 129<br />

2006 35 33 77 145<br />

2007 34 30 76 140<br />

Вкупно 255 172 465 892<br />

Из<strong>во</strong>р: MO <strong>на</strong> Македон<strong>и</strong>ја, март 2005 год.<br />

Друга мерка со која се о<strong>во</strong>зможува <strong>на</strong>тамошно <strong>на</strong>малување <strong>на</strong> арм<strong>и</strong>јата е префрлување <strong>на</strong><br />

неко<strong>и</strong> функц<strong>и</strong><strong>и</strong> од MO <strong>на</strong> друг<strong>и</strong> државн<strong>и</strong> агенц<strong>и</strong><strong>и</strong>. До крајот <strong>на</strong> 2005 год<strong>и</strong><strong>на</strong>, околу 187<br />

пр<strong>и</strong>падн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong> <strong>на</strong> <strong>во</strong>е<strong>на</strong>та служба ќе б<strong>и</strong>дат префрлен<strong>и</strong> од MO <strong>во</strong> Д<strong>и</strong>ректоратот за спасување <strong>и</strong><br />

зашт<strong>и</strong>та, додека 270 л<strong>и</strong>ца ќе б<strong>и</strong>дат префрлен<strong>и</strong> од MO <strong>во</strong> Центарот за управување со кр<strong>и</strong>з<strong>и</strong>.<br />

Уште 200 ц<strong>и</strong>в<strong>и</strong>л<strong>и</strong> ко<strong>и</strong> се зан<strong>и</strong>маваат со пор<strong>и</strong>з<strong>во</strong>дствен<strong>и</strong> услуг<strong>и</strong> <strong>во</strong> рамк<strong>и</strong>те <strong>на</strong> АРМ (како<br />

што е катер<strong>и</strong>нг <strong>и</strong> одржување) ќе б<strong>и</strong>дат преземен<strong>и</strong> од друг<strong>и</strong> државн<strong>и</strong> компан<strong>и</strong><strong>и</strong> <strong>и</strong><br />

агенц<strong>и</strong><strong>и</strong>. 203 Вкупно 823 оф<strong>и</strong>цер<strong>и</strong> <strong>и</strong> NCO ја прек<strong>и</strong><strong>на</strong>ле с<strong>во</strong>јата служба <strong>во</strong> АРМ <strong>во</strong> 2004<br />

год<strong>и</strong><strong>на</strong> <strong>и</strong> б<strong>и</strong>ле префрлен<strong>и</strong> <strong>во</strong> Гран<strong>и</strong>ч<strong>на</strong>та пол<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>ја <strong>на</strong> М<strong>и</strong>н<strong>и</strong>стерст<strong>во</strong>то за в<strong>на</strong>трешн<strong>и</strong><br />

работ<strong>и</strong>. До крајот <strong>на</strong> 2005 год<strong>и</strong><strong>на</strong>, дополн<strong>и</strong>телн<strong>и</strong> 660 л<strong>и</strong>ца б<strong>и</strong>ле префрлен<strong>и</strong> од АРМ <strong>во</strong><br />

држав<strong>на</strong>та Гран<strong>и</strong>ч<strong>на</strong> пол<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>ја. 204 Во АРМ <strong>во</strong> 2004 <strong>и</strong> <strong>во</strong> 2005 год<strong>и</strong><strong>на</strong> беа орган<strong>и</strong>з<strong>и</strong>ран<strong>и</strong><br />

курсев<strong>и</strong> за преквал<strong>и</strong>ф<strong>и</strong>кац<strong>и</strong>ја само за персо<strong>на</strong>лот <strong>на</strong> АРМ кој требаше да се префрл<strong>и</strong> <strong>во</strong><br />

Држав<strong>на</strong>та гран<strong>и</strong>ч<strong>на</strong> пол<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>ја (М<strong>и</strong>н<strong>и</strong>стерст<strong>во</strong> за в<strong>на</strong>трешн<strong>и</strong> работ<strong>и</strong>). 205<br />

64

До неодам<strong>на</strong> немаше расположл<strong>и</strong>в<strong>и</strong> н<strong>и</strong>какв<strong>и</strong> дополн<strong>и</strong>телн<strong>и</strong> мерк<strong>и</strong> за демоб<strong>и</strong>л<strong>и</strong>з<strong>и</strong>ран<strong>и</strong>те<br />

оф<strong>и</strong>цер<strong>и</strong> <strong>и</strong> NCO од аспект <strong>на</strong> поддршка за преквал<strong>и</strong>ф<strong>и</strong>кац<strong>и</strong>ја <strong>и</strong>л<strong>и</strong> ре<strong>и</strong>нтеграц<strong>и</strong>ја, освен<br />

општ<strong>и</strong>те пенз<strong>и</strong>ск<strong>и</strong> бенеф<strong>и</strong>ц<strong>и</strong><strong>и</strong>. Меѓутоа, с<strong>и</strong>те пр<strong>и</strong>падн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong> <strong>на</strong> персо<strong>на</strong>лот ко<strong>и</strong> зам<strong>и</strong>нуваат од<br />

АРМ сè уште немаат пра<strong>во</strong> <strong>на</strong> <strong>во</strong>е<strong>на</strong> пенз<strong>и</strong>ја. 206<br />

Пенз<strong>и</strong><strong>и</strong> <strong>и</strong> <strong>на</strong>доместоц<strong>и</strong><br />

Согласно Законот за одбра<strong>на</strong> <strong>и</strong> <strong>во</strong>е<strong>на</strong> служба, за да се квал<strong>и</strong>ф<strong>и</strong>кува за „старос<strong>на</strong> пенз<strong>и</strong>ја“,<br />

пр<strong>и</strong>падн<strong>и</strong>к <strong>на</strong> <strong>во</strong>е<strong>на</strong>та служба треба да б<strong>и</strong>де <strong>на</strong> <strong>во</strong>зраст од 64 год<strong>и</strong>н<strong>и</strong> (62 год<strong>и</strong>н<strong>и</strong> за жен<strong>и</strong>).<br />

Старос<strong>на</strong>та пенз<strong>и</strong>ја се определува според долж<strong>и</strong><strong>на</strong>та <strong>на</strong> стажот <strong>на</strong> поед<strong>и</strong>нецот. Според<br />

влад<strong>и</strong>н<strong>и</strong> подзаконск<strong>и</strong> акт<strong>и</strong>, <strong>на</strong> пенз<strong>и</strong>он<strong>и</strong>ран<strong>и</strong>те пол<strong>и</strong>цајц<strong>и</strong> <strong>и</strong> поранешн<strong>и</strong> оф<strong>и</strong>цер<strong>и</strong> <strong>и</strong>м се<br />

даваат дополн<strong>и</strong>телн<strong>и</strong> 30 отсто од нормалн<strong>и</strong>от <strong>и</strong>знос <strong>на</strong> пенз<strong>и</strong>јата. 207 Кон крајот <strong>на</strong> 2002<br />

год<strong>и</strong><strong>на</strong>, <strong>и</strong>маше 275.446 кор<strong>и</strong>сн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong> <strong>на</strong> пенз<strong>и</strong>ското <strong>и</strong> <strong>и</strong>нвал<strong>и</strong>дското ос<strong>и</strong>гурување. Во тоа<br />

време севкупн<strong>и</strong>от број <strong>на</strong> пенз<strong>и</strong>онер<strong>и</strong>те <strong>во</strong> Македон<strong>и</strong>ја <strong>и</strong>знесуваше 249.421 л<strong>и</strong>ца, од ко<strong>и</strong><br />

само 3.083 беа <strong>во</strong>ен<strong>и</strong> пенз<strong>и</strong>онер<strong>и</strong>. 208 За да се здоб<strong>и</strong>е со <strong>во</strong>е<strong>на</strong> пенз<strong>и</strong>ја, пр<strong>и</strong>падн<strong>и</strong>к <strong>на</strong><br />

<strong>во</strong>ен<strong>и</strong>от персо<strong>на</strong>л треба да пом<strong>и</strong><strong>на</strong>л 35 год<strong>и</strong>н<strong>и</strong> <strong>во</strong> оружен<strong>и</strong>те с<strong>и</strong>л<strong>и</strong> (30 год<strong>и</strong>н<strong>и</strong> за жен<strong>и</strong><br />

<strong>во</strong>ен<strong>и</strong> л<strong>и</strong>ца). „Законот за предвремено пенз<strong>и</strong>он<strong>и</strong>рање“ (кој важ<strong>и</strong> за пер<strong>и</strong>од од 2003-2007<br />

год<strong>и</strong><strong>на</strong>) г<strong>и</strong> регул<strong>и</strong>ра <strong>на</strong>доместоц<strong>и</strong>те <strong>на</strong> поранешн<strong>и</strong>те оф<strong>и</strong>цер<strong>и</strong> ко<strong>и</strong> се пр<strong>и</strong>нуден<strong>и</strong> да зам<strong>и</strong><strong>на</strong>т<br />

од арм<strong>и</strong>јата порад<strong>и</strong> <strong>на</strong>малувањето <strong>на</strong> арм<strong>и</strong>јата. Воен<strong>и</strong>те оф<strong>и</strong>цер<strong>и</strong> ко<strong>и</strong> до о<strong>во</strong>ј момент<br />

земале предвреме<strong>на</strong> пенз<strong>и</strong>ја доб<strong>и</strong>ваат <strong>на</strong>домест за пер<strong>и</strong>од до пет год<strong>и</strong>н<strong>и</strong> стаж. Ова е<br />

ед<strong>и</strong>нстве<strong>на</strong>та мерка <strong>во</strong> Македон<strong>и</strong>ја за поддршка <strong>на</strong> ре<strong>и</strong>нтеграц<strong>и</strong>јата <strong>на</strong> демоб<strong>и</strong>л<strong>и</strong>з<strong>и</strong>ран<strong>и</strong>от<br />

персо<strong>на</strong>л.<br />

Парламентот неодам<strong>на</strong> ус<strong>во</strong><strong>и</strong> амандман<strong>и</strong>, побаран<strong>и</strong> од MO, <strong>на</strong> Законот за <strong>во</strong>е<strong>на</strong> служба <strong>и</strong><br />

<strong>на</strong> Законот за одбра<strong>на</strong> со ко<strong>и</strong> <strong>на</strong> м<strong>и</strong>н<strong>и</strong>стерот му се дава овластување да разрешува<br />

пр<strong>и</strong>падн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong> <strong>на</strong> <strong>во</strong>е<strong>на</strong>та служба по основ <strong>на</strong> технолошк<strong>и</strong> в<strong>и</strong>шок, како <strong>и</strong> да се одобр<strong>и</strong><br />

старост од 55 год<strong>и</strong>н<strong>и</strong> за <strong>во</strong>е<strong>на</strong> пенз<strong>и</strong>ја, со 25 год<strong>и</strong>н<strong>и</strong> стаж. О<strong>во</strong>ј амандман <strong>и</strong>ма за цел да г<strong>и</strong><br />

хармон<strong>и</strong>з<strong>и</strong>ра пенз<strong>и</strong>он<strong>и</strong>рањето <strong>и</strong> стажот со концептот за раз<strong>во</strong>ј <strong>на</strong> оф<strong>и</strong>церската<br />

профес<strong>и</strong>о<strong>на</strong>л<strong>на</strong> кар<strong>и</strong>ера одобрен од м<strong>и</strong>н<strong>и</strong>стерот за одбра<strong>на</strong>. Прв<strong>и</strong>чното предв<strong>и</strong>дување за<br />

пенз<strong>и</strong>он<strong>и</strong>рање <strong>на</strong> пр<strong>и</strong>падн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong> <strong>на</strong> <strong>во</strong>е<strong>на</strong>та служба беше 607 л<strong>и</strong>ца кон крајот <strong>на</strong> 2005 год<strong>и</strong><strong>на</strong>.<br />

Меѓу оваа бројка 186 се оф<strong>и</strong>цер<strong>и</strong>, 109 NCO <strong>и</strong> 312 ц<strong>и</strong>в<strong>и</strong>лн<strong>и</strong> вработен<strong>и</strong>. План<strong>и</strong>раното<br />

ф<strong>и</strong><strong>на</strong>нс<strong>и</strong>рање за предвреме<strong>на</strong> пенз<strong>и</strong>ја <strong>и</strong>знесува 23.490.138 евра (за пер<strong>и</strong>од 2003–2007<br />

65

год<strong>и</strong><strong>на</strong>) <strong>и</strong> ов<strong>и</strong>е средства се алоц<strong>и</strong>ран<strong>и</strong> од државн<strong>и</strong>от буџет. 209 Со оглед <strong>на</strong> така<strong>на</strong>реченото<br />

прав<strong>и</strong>ло 55/25 <strong>на</strong> MO, многум<strong>и</strong><strong>на</strong> клучн<strong>и</strong> поед<strong>и</strong>нц<strong>и</strong> ќе <strong>и</strong>маат пра<strong>во</strong> да зам<strong>и</strong><strong>на</strong>т од служба.<br />

Тоа <strong>и</strong>ма потенц<strong>и</strong>јал да создаде непосредно „одлевање <strong>на</strong> мозоц<strong>и</strong>те“ <strong>и</strong> сер<strong>и</strong>озно да го<br />

попреч<strong>и</strong> работењето <strong>и</strong> процесот <strong>на</strong> трансформац<strong>и</strong>ја. Според тоа, MO <strong>во</strong> моментот<br />

усовршува с<strong>и</strong>стем за селект<strong>и</strong>вно задржување, за да <strong>и</strong>м се о<strong>во</strong>змож<strong>и</strong> <strong>на</strong> клучн<strong>и</strong> поед<strong>и</strong>нц<strong>и</strong> да<br />

оста<strong>на</strong>т <strong>во</strong> служба <strong>на</strong>д гран<strong>и</strong>цата од 25 год<strong>и</strong>н<strong>и</strong>.<br />

Прв<strong>и</strong>чн<strong>и</strong>от концепт за поддршка <strong>на</strong> пр<strong>и</strong>падн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>те <strong>на</strong> службата ко<strong>и</strong> се пр<strong>и</strong>нуден<strong>и</strong> да<br />

зам<strong>и</strong><strong>на</strong>т од АРМ како дел од процесот <strong>на</strong> <strong>на</strong>малување предв<strong>и</strong>дуваше мал <strong>на</strong>домест кој б<strong>и</strong><br />

<strong>и</strong>м се понуд<strong>и</strong>л <strong>во</strong> зав<strong>и</strong>сност од н<strong>и</strong>вн<strong>и</strong>от <strong>во</strong>ен ч<strong>и</strong>н, плата <strong>и</strong> времето м<strong>и</strong><strong>на</strong>то <strong>во</strong> АРМ. (Л<strong>и</strong>цата<br />

ко<strong>и</strong> немаа 35 год<strong>и</strong>н<strong>и</strong> стаж <strong>во</strong> АРМ немаа пра<strong>во</strong> <strong>на</strong> предвремено пенз<strong>и</strong>он<strong>и</strong>рање, н<strong>и</strong>ту пак <strong>на</strong><br />

какв<strong>и</strong> б<strong>и</strong>ло друг<strong>и</strong> пенз<strong>и</strong>ск<strong>и</strong> <strong>на</strong>доместоц<strong>и</strong>). Н<strong>и</strong>вн<strong>и</strong>от <strong>на</strong>домест не можеше да б<strong>и</strong>де пов<strong>и</strong>сок<br />

од осуммесеч<strong>на</strong>та плата. На пр<strong>и</strong>мер, еден 35-год<strong>и</strong>шен капетан кој служел <strong>во</strong> АРМ околу 17<br />

год<strong>и</strong>н<strong>и</strong> <strong>и</strong> заработува плата од 300 евра месечно не б<strong>и</strong> доб<strong>и</strong>л повеќе од пет плат<strong>и</strong> (1.500<br />

евра) како <strong>на</strong>домест. Доколку едно <strong>во</strong>ено л<strong>и</strong>це зам<strong>и</strong>не од АРМ добро<strong>во</strong>лно пред да го<br />

одработ<strong>и</strong>л м<strong>и</strong>н<strong>и</strong>малн<strong>и</strong>от број год<strong>и</strong>н<strong>и</strong>, тој нема пра<strong>во</strong> <strong>на</strong> н<strong>и</strong>каков <strong>на</strong>домест. Групата <strong>на</strong><br />

предвремено пенз<strong>и</strong>он<strong>и</strong>ран<strong>и</strong>те без 35-год<strong>и</strong>шен стаж—ч<strong>и</strong>ј број е непоз<strong>на</strong>т—не е вклуче<strong>на</strong> <strong>во</strong><br />

стат<strong>и</strong>ст<strong>и</strong>к<strong>и</strong>те <strong>на</strong> MO. Ов<strong>и</strong>е поед<strong>и</strong>нц<strong>и</strong> не се кор<strong>и</strong>сн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong> <strong>на</strong> „Законот за предвремено<br />

пенз<strong>и</strong>он<strong>и</strong>рање“.<br />

Освен он<strong>и</strong>е без пенз<strong>и</strong>ск<strong>и</strong> бенеф<strong>и</strong>ц<strong>и</strong><strong>и</strong>, <strong>и</strong>ма уште ед<strong>на</strong> кр<strong>и</strong>т<strong>и</strong>ч<strong>на</strong> група <strong>на</strong> која треба да <strong>и</strong> се<br />

посвет<strong>и</strong> вн<strong>и</strong>ман<strong>и</strong>е: поранешн<strong>и</strong> гер<strong>и</strong>лц<strong>и</strong> <strong>на</strong> така<strong>на</strong>рече<strong>на</strong>та Ослобод<strong>и</strong>тел<strong>на</strong> арм<strong>и</strong>ја <strong>на</strong><br />

Албанц<strong>и</strong>те, ОНА (NLA). Ов<strong>и</strong>е поед<strong>и</strong>нц<strong>и</strong> учествуваа <strong>во</strong> етн<strong>и</strong>чк<strong>и</strong>от конфл<strong>и</strong>кт <strong>во</strong> 2001 год<strong>и</strong><strong>на</strong><br />

<strong>и</strong> не беа <strong>и</strong>нкорпор<strong>и</strong>ран<strong>и</strong> <strong>во</strong> посебн<strong>и</strong>от „Закон за обештетување“ б<strong>и</strong>дејќ<strong>и</strong> сè уште се сметаат<br />

за непр<strong>и</strong>јател<strong>и</strong> <strong>на</strong> државата <strong>на</strong>спрот<strong>и</strong> тоа што <strong>и</strong>м е даде<strong>на</strong> целос<strong>на</strong> амнест<strong>и</strong>ја. Семејствата<br />

<strong>на</strong> борц<strong>и</strong>те <strong>на</strong> ОНА ко<strong>и</strong> заг<strong>и</strong><strong>на</strong>ле <strong>во</strong> акц<strong>и</strong>ја немаат пра<strong>во</strong> <strong>на</strong> каков б<strong>и</strong>ло <strong>на</strong>домест, додека<br />

с<strong>и</strong>те етн<strong>и</strong>чк<strong>и</strong> Македонц<strong>и</strong> <strong>и</strong>маат пра<strong>во</strong> <strong>на</strong> оваа помош. 210 Јав<strong>на</strong>та дебата по ова прашање<br />

пред<strong>и</strong>зв<strong>и</strong>ка негат<strong>и</strong>в<strong>на</strong> реакц<strong>и</strong>ја од албанската заедн<strong>и</strong>ца. Демократска ун<strong>и</strong>ја за <strong>и</strong>нтеграц<strong>и</strong>ја<br />

(ДУИ), <strong>и</strong>сто така, <strong>на</strong>јав<strong>и</strong> дека доколку државата г<strong>и</strong> <strong>на</strong>градува македонск<strong>и</strong>те „бран<strong>и</strong>тел<strong>и</strong> <strong>на</strong><br />

татков<strong>и</strong><strong>на</strong>та“ за н<strong>и</strong>вн<strong>и</strong>те услуг<strong>и</strong>, тогаш треба да се разгледа <strong>и</strong> прашањето <strong>на</strong> соц<strong>и</strong>јалното<br />

обештетување <strong>на</strong> семејствата <strong>на</strong> борц<strong>и</strong>те <strong>на</strong> ОНА заг<strong>и</strong><strong>на</strong>т<strong>и</strong> <strong>и</strong>л<strong>и</strong> ранет<strong>и</strong> <strong>во</strong> акц<strong>и</strong>ја. 211<br />

66

Само неко<strong>и</strong> учесн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong> <strong>во</strong> граѓанската <strong>во</strong>ј<strong>на</strong> од 2001 год<strong>и</strong><strong>на</strong> од албанската стра<strong>на</strong> се веќе<br />

вработен<strong>и</strong> од стра<strong>на</strong> <strong>на</strong> АРМ <strong>и</strong> од ц<strong>и</strong>в<strong>и</strong>лн<strong>и</strong>те адм<strong>и</strong>н<strong>и</strong>страц<strong>и</strong><strong>и</strong>. 212 Од друга стра<strong>на</strong>,<br />

албанск<strong>и</strong>те пол<strong>и</strong>т<strong>и</strong>чар<strong>и</strong> ко<strong>и</strong> учествуваа <strong>во</strong> етн<strong>и</strong>чк<strong>и</strong>от конфл<strong>и</strong>кт <strong>во</strong> 2001 год<strong>и</strong><strong>на</strong> се добро<br />

<strong>и</strong>нтегр<strong>и</strong>ран<strong>и</strong> <strong>во</strong> ц<strong>и</strong>в<strong>и</strong>лн<strong>и</strong>от ж<strong>и</strong><strong>во</strong>т. Во Собран<strong>и</strong>ето се застапен<strong>и</strong> тр<strong>и</strong> албанск<strong>и</strong> парт<strong>и</strong><strong>и</strong>.<br />

ДУИ—<strong>на</strong>јпоз<strong>на</strong>та како пол<strong>и</strong>т<strong>и</strong>чко кр<strong>и</strong>ло <strong>на</strong> ОНА 213 —е дел од владејачката коал<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>ја.<br />

Нејз<strong>и</strong>н<strong>и</strong>от член Талат Џафер<strong>и</strong> е поранешен борец <strong>на</strong> УЧК <strong>во</strong> Косо<strong>во</strong>, а сега ја презема<br />

фунц<strong>и</strong>јата замен<strong>и</strong>к м<strong>и</strong>н<strong>и</strong>стер за одбра<strong>на</strong>. Началн<strong>и</strong>кот <strong>на</strong> Генераштабот <strong>на</strong> поранеш<strong>на</strong> ОНА,<br />

генерал Гз<strong>и</strong>м Острен<strong>и</strong>, е замен<strong>и</strong>к претседател <strong>на</strong> македонското Собран<strong>и</strong>е. Меѓутоа, неко<strong>и</strong><br />

експерт<strong>и</strong> сметаат дека е до<strong>во</strong>лно ц<strong>и</strong>н<strong>и</strong>чно тоа што <strong>и</strong>скусн<strong>и</strong> борц<strong>и</strong> ста<strong>на</strong>ле ц<strong>и</strong>в<strong>и</strong>лн<strong>и</strong><br />

пол<strong>и</strong>т<strong>и</strong>чар<strong>и</strong>. Всушност, само <strong>и</strong>скусн<strong>и</strong>те борц<strong>и</strong> беа успешн<strong>и</strong> <strong>во</strong> станувањето ц<strong>и</strong>в<strong>и</strong>лн<strong>и</strong><br />

пол<strong>и</strong>т<strong>и</strong>чар<strong>и</strong> <strong>во</strong> Парламентот, со што се „ре<strong>и</strong>нтегр<strong>и</strong>раа“ <strong>во</strong> ц<strong>и</strong>в<strong>и</strong>лн<strong>и</strong>от ж<strong>и</strong><strong>во</strong>т <strong>на</strong> <strong>на</strong>јдобар <strong>и</strong><br />

<strong>на</strong>јпроф<strong>и</strong>таб<strong>и</strong>лен <strong>на</strong>ч<strong>и</strong>н.<br />

Македонското профес<strong>и</strong>о<strong>на</strong>лно пре<strong>на</strong>сочување: поед<strong>и</strong>неч<strong>на</strong> одго<strong>во</strong>рност <strong>и</strong> учест<strong>во</strong><br />

Прв<strong>и</strong>ч<strong>на</strong>та перспетк<strong>и</strong>ва <strong>на</strong> MO беше јас<strong>на</strong> <strong>во</strong> однос <strong>на</strong> преквал<strong>и</strong>ф<strong>и</strong>кац<strong>и</strong>јата <strong>на</strong> <strong>во</strong>ен<strong>и</strong>от<br />

персо<strong>на</strong>л кој ја <strong>на</strong>пушта арм<strong>и</strong>јата —тоа се сметаше за нееф<strong>и</strong>касно со оглед <strong>на</strong> економската<br />

<strong>и</strong> соц<strong>и</strong>јал<strong>на</strong>та с<strong>и</strong>туац<strong>и</strong>ја <strong>во</strong> Републ<strong>и</strong>ка Македон<strong>и</strong>ја. Според податоц<strong>и</strong>те од македонск<strong>и</strong>от<br />

За<strong>во</strong>д за стат<strong>и</strong>ст<strong>и</strong>ка, стапката <strong>на</strong> невработеност <strong>во</strong> Македон<strong>и</strong>ја <strong>и</strong>знесува 37,5 отсто, што г<strong>и</strong><br />

вклучува с<strong>и</strong>те образовн<strong>и</strong> проф<strong>и</strong>л<strong>и</strong>. 214 Според тоа, Македон<strong>и</strong>ја до неодам<strong>на</strong> немаше <strong>на</strong>цртпрограма<br />

за профес<strong>и</strong>о<strong>на</strong>лно пре<strong>на</strong>сочување. Иако две програм<strong>и</strong> за <strong>и</strong>нтеграц<strong>и</strong>ја <strong>на</strong><br />

етн<strong>и</strong>чк<strong>и</strong>те малц<strong>и</strong>нства од стра<strong>на</strong> <strong>на</strong> македонското MO беа неточно презент<strong>и</strong>ран<strong>и</strong> за време<br />

<strong>на</strong> разл<strong>и</strong>чн<strong>и</strong> работ<strong>и</strong>лн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong> како програм<strong>и</strong> за ре<strong>и</strong>нтеграц<strong>и</strong>ја, ов<strong>и</strong>е програм<strong>и</strong>, всушност,<br />

немаат н<strong>и</strong>каква врска со профес<strong>и</strong>о<strong>на</strong>лно пре<strong>на</strong>сочувањетро <strong>на</strong> демоб<strong>и</strong>л<strong>и</strong>з<strong>и</strong>ран<strong>и</strong>от<br />

персо<strong>на</strong>л.<br />

Во почетокот <strong>на</strong> 2006 год<strong>и</strong><strong>на</strong>, MO <strong>и</strong> Амбасадата <strong>на</strong> Норвешка <strong>во</strong> Скопје потп<strong>и</strong>шаа дого<strong>во</strong>р<br />

за проектот за профес<strong>и</strong>о<strong>на</strong>лно пре<strong>на</strong>сочување LEPEZA (mac. spectra). 215 Целта <strong>на</strong> проектот<br />

е да се <strong>на</strong>јдат алтер<strong>на</strong>т<strong>и</strong>вн<strong>и</strong> профес<strong>и</strong><strong>и</strong> за оф<strong>и</strong>цер<strong>и</strong>те отпуштен<strong>и</strong> како в<strong>и</strong>шок за да се<br />

обезбедат учесн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>те со вешт<strong>и</strong>н<strong>и</strong> <strong>и</strong> з<strong>на</strong>ења ко<strong>и</strong> б<strong>и</strong> г<strong>и</strong> <strong>на</strong>прав<strong>и</strong>ле поконкурентн<strong>и</strong> <strong>на</strong> пазарот<br />

<strong>на</strong> труд. 216 Проектот за профес<strong>и</strong>о<strong>на</strong>лно пре<strong>на</strong>сочување ќе <strong>и</strong>ма капац<strong>и</strong>тет да пр<strong>и</strong>м<strong>и</strong> 700 л<strong>и</strong>ца<br />

год<strong>и</strong>шно. По завршувањето <strong>на</strong> пер<strong>и</strong>одот <strong>на</strong> трансформац<strong>и</strong>ја <strong>на</strong> АРМ, год<strong>и</strong>шн<strong>и</strong>от пр<strong>и</strong>л<strong>и</strong>в <strong>и</strong><br />

<strong>и</strong>стовремено одл<strong>и</strong>в <strong>на</strong> <strong>во</strong>ен<strong>и</strong>от персо<strong>на</strong>л од АРМ ќе <strong>и</strong>знесува вкупно околу 700 л<strong>и</strong>ца<br />

67

год<strong>и</strong>шно (В<strong>и</strong>д<strong>и</strong> Анекс, Табела 3). LEPEZA е конц<strong>и</strong>п<strong>и</strong>ра<strong>на</strong> <strong>на</strong> тој <strong>на</strong>ч<strong>и</strong>н да <strong>и</strong>м помогне <strong>на</strong><br />

оф<strong>и</strong>цер<strong>и</strong>те <strong>на</strong> арм<strong>и</strong>јата ко<strong>и</strong> ја <strong>на</strong>пуштаат арм<strong>и</strong>јата со преодн<strong>и</strong> совет<strong>и</strong> <strong>и</strong> со образовн<strong>и</strong><br />

можност<strong>и</strong> зарад<strong>и</strong> подобрување <strong>на</strong> н<strong>и</strong>вн<strong>и</strong>те квал<strong>и</strong>ф<strong>и</strong>кац<strong>и</strong><strong>и</strong> <strong>и</strong> н<strong>и</strong><strong>во</strong> <strong>на</strong> конкурентност <strong>на</strong><br />

ц<strong>и</strong>в<strong>и</strong>лн<strong>и</strong>от пазар <strong>на</strong> труд. Оваа цел се план<strong>и</strong>ра да се пост<strong>и</strong>гне по пат <strong>на</strong> д<strong>во</strong>фазен пр<strong>и</strong>од.<br />

Првата фаза целосно се остварува со средства <strong>на</strong> MO <strong>и</strong> се состо<strong>и</strong> од совет<strong>и</strong> <strong>и</strong> преод<strong>на</strong><br />

помош за п<strong>и</strong>шување б<strong>и</strong>ограф<strong>и</strong><strong>и</strong> (CV), учење <strong>на</strong> такт<strong>и</strong>ка за <strong>и</strong>нтервјуа, тест<strong>и</strong>рање <strong>на</strong><br />

способност<strong>и</strong>те <strong>и</strong>.т.н. Прв<strong>и</strong>от чекор од проектот, кој може да вклуч<strong>и</strong> <strong>и</strong> можност<strong>и</strong> за<br />

пр<strong>и</strong>ме<strong>на</strong> <strong>на</strong> м<strong>и</strong>кро-кред<strong>и</strong>т<strong>и</strong>рање, е от<strong>во</strong>рање <strong>на</strong> „Преоден центар“ <strong>во</strong> Скопје. 217 Во центарот<br />

ќе се обучува персо<strong>на</strong>л кој ќе работ<strong>и</strong> <strong>на</strong> помагање <strong>на</strong> отпуштен<strong>и</strong>от <strong>во</strong>ен персо<strong>на</strong>л да <strong>на</strong>јдат<br />

ц<strong>и</strong>в<strong>и</strong>лн<strong>и</strong> профес<strong>и</strong><strong>и</strong>. Втората фаза, која сè уште е <strong>во</strong> фаза <strong>на</strong> план<strong>и</strong>рање, е образов<strong>на</strong><br />

компонента <strong>и</strong> може да се состо<strong>и</strong> од обука за јаз<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>, академск<strong>и</strong> програм<strong>и</strong> <strong>и</strong> обука за<br />

зан<strong>и</strong>мање. Освен <strong>во</strong> Скопје, М<strong>и</strong>н<strong>и</strong>стерст<strong>во</strong>то за одбра<strong>на</strong> план<strong>и</strong>ра да от<strong>во</strong>р<strong>и</strong> уште два<br />

рег<strong>и</strong>о<strong>на</strong>лн<strong>и</strong> центра <strong>во</strong> Шт<strong>и</strong>п <strong>и</strong> <strong>во</strong> К<strong>и</strong>че<strong>во</strong>.<br />

Владата <strong>на</strong> Норвешка дон<strong>и</strong>раше 200.000 евра за опрема за проектот за профес<strong>и</strong>о<strong>на</strong>лно<br />

пре<strong>на</strong>сочување. Вел<strong>и</strong>ка Бр<strong>и</strong>тан<strong>и</strong>ја, Шведска <strong>и</strong> Данска, <strong>и</strong>сто така, вет<strong>и</strong>ја ф<strong>и</strong><strong>на</strong>нс<strong>и</strong>ска<br />

помош.<br />

На пр<strong>и</strong>мер, конц<strong>и</strong>п<strong>и</strong>ра<strong>на</strong> е <strong>и</strong>нформат<strong>и</strong>в<strong>на</strong> кампања за македонската програма за<br />

профес<strong>и</strong>о<strong>на</strong>лно пре<strong>на</strong>сочување, која <strong>на</strong> прв<strong>и</strong>чното н<strong>и</strong><strong>во</strong> ќе б<strong>и</strong>де ф<strong>и</strong><strong>на</strong>нс<strong>и</strong>ра<strong>на</strong> со 25.000<br />

евра дон<strong>и</strong>ран<strong>и</strong> од Обед<strong>и</strong>нетото Кралст<strong>во</strong>. Пр<strong>и</strong>марн<strong>и</strong>от фокус <strong>на</strong> кампањата ќе б<strong>и</strong>де пред<br />

македонската јавност да се презент<strong>и</strong>раат <strong>и</strong>нформац<strong>и</strong><strong>и</strong> за профес<strong>и</strong>о<strong>на</strong>лното пре<strong>на</strong>сочување.<br />

Об<strong>и</strong>дот за в<strong>на</strong>треш<strong>на</strong> комун<strong>и</strong>кац<strong>и</strong>ја ќе се оствар<strong>и</strong> преку в<strong>на</strong>трешн<strong>и</strong> публ<strong>и</strong>кац<strong>и</strong><strong>и</strong> <strong>на</strong> н<strong>и</strong><strong>во</strong> <strong>на</strong><br />

MO <strong>и</strong> сер<strong>и</strong>ја бр<strong>и</strong>ф<strong>и</strong>нз<strong>и</strong> за командно <strong>и</strong>нформ<strong>и</strong>рање ко<strong>и</strong> ќе <strong>и</strong>м б<strong>и</strong>дат презент<strong>и</strong>ран<strong>и</strong> <strong>на</strong> с<strong>и</strong>те<br />

ед<strong>и</strong>н<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>. Се очекува таа да б<strong>и</strong>де спроведе<strong>на</strong> за време <strong>на</strong> 2006 год<strong>и</strong><strong>на</strong>. Се план<strong>и</strong>ра LEPEZA<br />

да продолж<strong>и</strong> <strong>и</strong> по пер<strong>и</strong>одот <strong>на</strong> трансформац<strong>и</strong>ја <strong>и</strong> таа се смета за елемент од кр<strong>и</strong>т<strong>и</strong>чно<br />

з<strong>на</strong>чење за нов<strong>и</strong>от с<strong>и</strong>стем <strong>на</strong> профес<strong>и</strong>о<strong>на</strong>л<strong>на</strong> арм<strong>и</strong>ја. Б<strong>и</strong>дејќ<strong>и</strong> с<strong>и</strong>те оф<strong>и</strong>цер<strong>и</strong> се <strong>на</strong> дого<strong>во</strong>рен<br />

с<strong>и</strong>стем, ќе <strong>и</strong>ма постојан одл<strong>и</strong>в <strong>на</strong> персо<strong>на</strong>л од службата, пр<strong>и</strong> што LEPEZA ќе <strong>и</strong>м помага <strong>на</strong><br />

ов<strong>и</strong>е поед<strong>и</strong>нц<strong>и</strong> <strong>во</strong> ре<strong>и</strong>нтегр<strong>и</strong>рањето <strong>во</strong> ц<strong>и</strong>в<strong>и</strong>лн<strong>и</strong>от ж<strong>и</strong><strong>во</strong>т. Се план<strong>и</strong>ра по 2007 год<strong>и</strong><strong>на</strong><br />

LEPEZA да се ф<strong>и</strong><strong>на</strong>нс<strong>и</strong>ра од <strong>на</strong>ц<strong>и</strong>о<strong>на</strong>лн<strong>и</strong> ресурс<strong>и</strong>.<br />

68

Ста<strong>во</strong>т <strong>на</strong> македонското MO е дека поддршката за профес<strong>и</strong>о<strong>на</strong>лно пре<strong>на</strong>сочување <strong>и</strong><br />

ре<strong>и</strong>нтеграц<strong>и</strong>ја претставува пр<strong>и</strong>з<strong>на</strong>н<strong>и</strong>е <strong>на</strong> поед<strong>и</strong>нецот за лојално заврше<strong>на</strong>та <strong>во</strong>е<strong>на</strong> служба.<br />

Меѓутоа, MO, <strong>и</strong>сто така, ја <strong>на</strong>глас<strong>и</strong> <strong>и</strong> поед<strong>и</strong>неч<strong>на</strong>та одго<strong>во</strong>рност <strong>на</strong> учесн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>те кон оваа<br />

цел, б<strong>и</strong>дејќ<strong>и</strong> т<strong>и</strong>е често не се квал<strong>и</strong>ф<strong>и</strong>куван<strong>и</strong> за ц<strong>и</strong>в<strong>и</strong>лен ж<strong>и</strong><strong>во</strong>т <strong>и</strong> не <strong>и</strong>сполнуваат неколку<br />

неопходн<strong>и</strong> барања. На пр<strong>и</strong>мер, за време <strong>на</strong> н<strong>и</strong>в<strong>на</strong>та едукац<strong>и</strong>ја <strong>на</strong> Вое<strong>на</strong>та академ<strong>и</strong>ја,<br />

оф<strong>и</strong>цер<strong>и</strong>те се стекнуваат со д<strong>и</strong>плома за ун<strong>и</strong>верз<strong>и</strong>тетско образован<strong>и</strong>е која не е<br />

екв<strong>и</strong>валент<strong>на</strong> со о<strong>на</strong>а доб<strong>и</strong>е<strong>на</strong> <strong>во</strong> ц<strong>и</strong>в<strong>и</strong>лн<strong>и</strong>от образовен сектор. Друг фактор што ја<br />

попречува ре<strong>и</strong>нтеграц<strong>и</strong>јата <strong>на</strong> <strong>во</strong>ен<strong>и</strong>от персо<strong>на</strong>л е в<strong>и</strong>соката стапка <strong>на</strong> невработеност <strong>во</strong><br />

Македон<strong>и</strong>ја. Само о<strong>во</strong>ј фактор е <strong>и</strong>нд<strong>и</strong>кат<strong>и</strong>вен за кр<strong>и</strong>т<strong>и</strong>чн<strong>и</strong>от недост<strong>и</strong>г <strong>на</strong> работн<strong>и</strong><br />

можност<strong>и</strong> <strong>во</strong> земјата, што го оптоварува процесот <strong>на</strong> ре<strong>и</strong>нтеграц<strong>и</strong>ја <strong>во</strong> цел<strong>и</strong><strong>на</strong>.<br />

Иако македонската програма за профес<strong>и</strong>о<strong>на</strong>лно пре<strong>на</strong>сочување штотуку г<strong>и</strong> доб<strong>и</strong>ва<br />

контур<strong>и</strong>те, <strong>во</strong> моментот фокус<strong>и</strong>рајќ<strong>и</strong> се само <strong>на</strong> оре<strong>и</strong>ентац<strong>и</strong>ја по <strong>во</strong>е<strong>на</strong>та служба, таа б<strong>и</strong><br />

можела да се <strong>и</strong>стакне како скромен, но долго очекуван пр<strong>и</strong>донес по с<strong>и</strong>лн<strong>и</strong>от <strong>и</strong>нтелектуален<br />

пр<strong>и</strong>т<strong>и</strong>сок <strong>на</strong> меѓу<strong>на</strong>родн<strong>и</strong>те орган<strong>и</strong>зац<strong>и</strong><strong>и</strong> за соц<strong>и</strong>олошко-пол<strong>и</strong>т<strong>и</strong>чк<strong>и</strong> <strong>и</strong>стражувања ко<strong>и</strong><br />

помог<strong>на</strong>а за орган<strong>и</strong>з<strong>и</strong>рање сер<strong>и</strong>ја средб<strong>и</strong> <strong>и</strong> работн<strong>и</strong> груп<strong>и</strong> за прашањата <strong>на</strong> ре<strong>и</strong>нтеграц<strong>и</strong>ја.<br />

Иако македонската програма за профес<strong>и</strong>о<strong>на</strong>лно пре<strong>на</strong>сочување претставува само скромен<br />

<strong>на</strong>пор, таа е мошне очекува<strong>на</strong> <strong>и</strong> добредојде<strong>на</strong> <strong>и</strong>н<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>јат<strong>и</strong>ва која след<strong>и</strong> од работата <strong>на</strong> многу<br />

меѓу<strong>на</strong>родн<strong>и</strong> експерт<strong>и</strong> <strong>и</strong> орган<strong>и</strong>зац<strong>и</strong><strong>и</strong> за соц<strong>и</strong>олошко-пол<strong>и</strong>т<strong>и</strong>чк<strong>и</strong> <strong>и</strong>стражувања, ко<strong>и</strong><br />

помог<strong>на</strong>а за орган<strong>и</strong>з<strong>и</strong>рање сер<strong>и</strong>ја средб<strong>и</strong> <strong>и</strong> работн<strong>и</strong> груп<strong>и</strong> за ова прашање.<br />

Конверз<strong>и</strong>ја <strong>на</strong> баз<strong>и</strong>те: продажба <strong>и</strong> странск<strong>и</strong> <strong>и</strong>нвест<strong>и</strong>ц<strong>и</strong><strong>и</strong><br />

Македон<strong>и</strong>ја ја <strong>на</strong>след<strong>и</strong> југословенската одбранбе<strong>на</strong> структура баз<strong>и</strong>ра<strong>на</strong> <strong>на</strong> стратег<strong>и</strong>јата <strong>на</strong><br />

тер<strong>и</strong>тор<strong>и</strong>јал<strong>на</strong> одбра<strong>на</strong>. 218 АРМ не поседува голем<strong>и</strong> <strong>во</strong>ен<strong>и</strong> баз<strong>и</strong> <strong>и</strong> затоа конверз<strong>и</strong>јата <strong>на</strong><br />

<strong>и</strong>мотот се фокус<strong>и</strong>ра <strong>на</strong> мал<strong>и</strong> објект<strong>и</strong>. Има вкупно 112 <strong>во</strong>ен<strong>и</strong> објект<strong>и</strong> ко<strong>и</strong> треба да се<br />

трансформ<strong>и</strong>раат <strong>и</strong>л<strong>и</strong> да се <strong>и</strong>зврш<strong>и</strong> н<strong>и</strong>вен трансфер. 219 Вкуп<strong>на</strong>та површ<strong>и</strong><strong>на</strong> <strong>на</strong> земјата со<br />

<strong>во</strong>е<strong>на</strong> <strong>и</strong>фраструктура <strong>и</strong>знесува околу 28.562 ха. АРМ мора да се ослобод<strong>и</strong> од с<strong>во</strong>јот <strong>и</strong>мот<br />

кој нема н<strong>и</strong>каква д<strong>и</strong>рект<strong>на</strong> <strong>во</strong>е<strong>на</strong> функц<strong>и</strong>ја, од кој што дел опфаќа <strong>во</strong>ен<strong>и</strong> касарн<strong>и</strong>,<br />

командн<strong>и</strong> објект<strong>и</strong>, груп<strong>и</strong> складов<strong>и</strong>, пол<strong>и</strong>гон<strong>и</strong>, <strong>во</strong>ен<strong>и</strong> станов<strong>и</strong>, <strong>во</strong>ен<strong>и</strong> кант<strong>и</strong>н<strong>и</strong>, угост<strong>и</strong>телск<strong>и</strong><br />

објект<strong>и</strong>, <strong>во</strong>ен<strong>и</strong> одморал<strong>и</strong>шта, базен<strong>и</strong> за пл<strong>и</strong>вање <strong>и</strong> <strong>во</strong>ен<strong>и</strong> хотел<strong>и</strong>.<br />

69

Табела 14: Објект<strong>и</strong> за конверз<strong>и</strong>ја<br />

Недв<strong>и</strong>жен <strong>и</strong>мот Тековен број Идент<strong>и</strong>ф<strong>и</strong>куван<br />

потреб<strong>и</strong>те <strong>на</strong> MO<br />

за<br />

Касарн<strong>и</strong> 26 13 13<br />

Командн<strong>и</strong> објект<strong>и</strong> 9 5 4<br />

Објект<strong>и</strong> за<br />

здравстве<strong>на</strong><br />

одржување<br />

нега/<br />

4 4<br />

Груп<strong>и</strong> складов<strong>и</strong> 43 24 19<br />

Пол<strong>и</strong>гон<strong>и</strong> 16 13 3<br />

Воен<strong>и</strong> станов<strong>и</strong> 12 3 9<br />

Воен<strong>и</strong> кант<strong>и</strong>н<strong>и</strong> 19 19<br />

Угост<strong>и</strong>телск<strong>и</strong><br />

објект<strong>и</strong><br />

4 4<br />

Базен<strong>и</strong> за пл<strong>и</strong>вање 3 1 2<br />

Воен<strong>и</strong> одморал<strong>и</strong>шта 3 3<br />

Воен<strong>и</strong> хотел<strong>и</strong> 1 1<br />

Воен<strong>и</strong> стопанства 3 3<br />

<strong>Реформа</strong><br />

(парцел<strong>и</strong>)<br />

<strong>на</strong> земја<br />

37 11 26<br />

Деловн<strong>и</strong> објект<strong>и</strong> 21 1 20<br />

70<br />

За конверз<strong>и</strong>ја<br />

Површ<strong>и</strong><strong>на</strong> <strong>во</strong> q/m 3458097 1783902 1674195<br />

Из<strong>во</strong>р: MO <strong>на</strong> Македон<strong>и</strong>ја, март 2005 год.<br />

Во соработка со друг<strong>и</strong> државн<strong>и</strong> агенц<strong>и</strong><strong>и</strong>, MO подготв<strong>и</strong> План за конверз<strong>и</strong>ја <strong>на</strong> <strong>во</strong>ен<strong>и</strong>от<br />

<strong>и</strong>мот, ч<strong>и</strong>ја цел е завршување <strong>на</strong> преносот <strong>и</strong> ослободување <strong>на</strong> <strong>во</strong>ен<strong>и</strong>те локал<strong>и</strong>тет<strong>и</strong> до 2007<br />

год<strong>и</strong><strong>на</strong>. Трансферот <strong>на</strong> <strong>во</strong>ен<strong>и</strong>те локал<strong>и</strong>тет<strong>и</strong> е регул<strong>и</strong>ран со општ<strong>и</strong>от „Закон за поседување<br />

недв<strong>и</strong>жен <strong>и</strong>мот“, <strong>и</strong> според тоа, Секторот за недв<strong>и</strong>жен <strong>и</strong>мот пр<strong>и</strong> MO го коорд<strong>и</strong>н<strong>и</strong>ра <strong>и</strong> след<strong>и</strong><br />

спроведувањето <strong>на</strong> о<strong>во</strong>ј трансфер. 220 Меѓутоа, MO не е <strong>и</strong>склуч<strong>и</strong><strong>во</strong> одго<strong>во</strong>рен за<br />

одлучување <strong>во</strong> о<strong>во</strong>ј процес <strong>на</strong> конверз<strong>и</strong>ја <strong>и</strong> мора да соработува со друг<strong>и</strong>те државн<strong>и</strong><br />

агенц<strong>и</strong><strong>и</strong>. На пр<strong>и</strong>мер, Агенц<strong>и</strong>јата за пр<strong>и</strong>ват<strong>и</strong>зац<strong>и</strong>ја која е задолже<strong>на</strong> за пр<strong>и</strong>ват<strong>и</strong>зац<strong>и</strong>ја <strong>на</strong><br />

целокупн<strong>и</strong>от државен <strong>и</strong>мот, додека Јавното претпр<strong>и</strong>јат<strong>и</strong>е за управување со станбен <strong>и</strong>

деловен простор е одго<strong>во</strong>рно за проце<strong>на</strong> <strong>на</strong> вредноста <strong>на</strong> <strong>и</strong>мотот. Конечно, Држав<strong>на</strong>та<br />

управа за геодетск<strong>и</strong> работ<strong>и</strong> е <strong>и</strong>н<strong>во</strong>лв<strong>и</strong>ра<strong>на</strong> со рег<strong>и</strong>стр<strong>и</strong>рањето <strong>на</strong> <strong>и</strong>мотот. 221<br />

Коорд<strong>и</strong><strong>на</strong>ц<strong>и</strong>јата меѓу ов<strong>и</strong>е ед<strong>и</strong>н<strong>и</strong>ц<strong>и</strong> <strong>во</strong> однос <strong>на</strong> постапката <strong>на</strong> пр<strong>и</strong>ват<strong>и</strong>зац<strong>и</strong>ја <strong>на</strong> <strong>во</strong>ен<strong>и</strong>от<br />

<strong>и</strong>мот е мошне нејас<strong>на</strong>.<br />

Планот за конверз<strong>и</strong>ја <strong>на</strong> <strong>на</strong>ц<strong>и</strong>о<strong>на</strong>лн<strong>и</strong>от <strong>и</strong>мот предв<strong>и</strong>дува разл<strong>и</strong>чн<strong>и</strong> <strong>на</strong>ч<strong>и</strong>нн<strong>и</strong> ко<strong>и</strong> б<strong>и</strong> можеле<br />

да се пр<strong>и</strong>ме<strong>на</strong>т за трансформац<strong>и</strong>ја <strong>на</strong> <strong>во</strong>ен<strong>и</strong>от <strong>и</strong>мот, вклучувајќ<strong>и</strong>: продажба, разме<strong>на</strong> за<br />

станов<strong>и</strong>; концес<strong>и</strong>ја/давање под <strong>на</strong>ем; пренос <strong>на</strong> пра<strong>во</strong>то за кор<strong>и</strong>стење <strong>на</strong> <strong>и</strong>мотот <strong>на</strong> друго<br />

државно тело; пренос <strong>на</strong> пра<strong>во</strong>то за кор<strong>и</strong>стење <strong>и</strong> повторно разв<strong>и</strong>вање <strong>на</strong> <strong>и</strong>мотот <strong>на</strong><br />

локалн<strong>и</strong>те адм<strong>и</strong>н<strong>и</strong>страц<strong>и</strong><strong>и</strong>. 222<br />

MO тврд<strong>и</strong> дека пр<strong>и</strong>ват<strong>и</strong>зац<strong>и</strong>јата <strong>на</strong> <strong>во</strong>ен<strong>и</strong>от <strong>и</strong>мот е тековен процес. Во апр<strong>и</strong>л 2005 год<strong>и</strong><strong>на</strong>,<br />

57 објект<strong>и</strong> <strong>на</strong> MO беа <strong>и</strong>дент<strong>и</strong>ф<strong>и</strong>куван<strong>и</strong> за трансформац<strong>и</strong>ја.<br />

Табела 15: Објект<strong>и</strong> <strong>и</strong>дент<strong>и</strong>ф<strong>и</strong>куван<strong>и</strong> од MO за конверз<strong>и</strong>ја<br />

Недв<strong>и</strong>жен <strong>и</strong>мот Број Трансакц<strong>и</strong>ја<br />

Воен<strong>и</strong> домов<strong>и</strong> 3<br />

3<br />

Груп<strong>и</strong> складов<strong>и</strong> 1<br />

7<br />

71<br />

Продажба<br />

Концес<strong>и</strong>ја<br />

Продажба<br />

Наем<br />

Воен<strong>и</strong> кант<strong>и</strong>н<strong>и</strong> 17 Концес<strong>и</strong>ја<br />

Воен<strong>и</strong> стопанства 2 Концес<strong>и</strong>ја<br />

Воен<strong>и</strong> угост<strong>и</strong>телск<strong>и</strong> објект<strong>и</strong> 8 Концес<strong>и</strong>ја<br />

Воен<strong>и</strong> касарн<strong>и</strong> 6 Пренос <strong>на</strong> М<strong>и</strong>н<strong>и</strong>стерст<strong>во</strong>то за в<strong>на</strong>трешн<strong>и</strong><br />

работ<strong>и</strong><br />

Воен<strong>и</strong> погран<strong>и</strong>чн<strong>и</strong> пунктов<strong>и</strong> 10 Пренос <strong>на</strong> М<strong>и</strong>н<strong>и</strong>стерст<strong>во</strong>то за в<strong>на</strong>трешн<strong>и</strong><br />

работ<strong>и</strong><br />

Вкупно 57<br />

Из<strong>во</strong>р: MO <strong>на</strong> Македон<strong>и</strong>ја, апр<strong>и</strong>л 2005 год.<br />

Во пролетта 2005 год<strong>и</strong><strong>на</strong>, разл<strong>и</strong>чн<strong>и</strong> локал<strong>и</strong>тет<strong>и</strong> беа пренесен<strong>и</strong> <strong>на</strong> разл<strong>и</strong>чн<strong>и</strong> <strong>на</strong>ч<strong>и</strong>н<strong>и</strong>,<br />

вклучувајќ<strong>и</strong>: 223 6 <strong>во</strong>ен<strong>и</strong> касарн<strong>и</strong> <strong>во</strong> Скопје, Кр<strong>и</strong>ва Паланка, Кочан<strong>и</strong>, Делче<strong>во</strong>, Боро<strong>во</strong>,<br />

Струм<strong>и</strong>ца; 6 <strong>во</strong>ен<strong>и</strong> станов<strong>и</strong> <strong>во</strong> Тето<strong>во</strong>, Велес, К<strong>и</strong>че<strong>во</strong>, Б<strong>и</strong>тола, Кр<strong>и</strong>ва Паланка; 17 <strong>во</strong>ен<strong>и</strong>

кант<strong>и</strong>н<strong>и</strong> (5000 м 2 ) <strong>во</strong> Кумано<strong>во</strong>, Скопје, Тето<strong>во</strong>, Петровец, Дебар, К<strong>и</strong>че<strong>во</strong>, Велес, Шт<strong>и</strong>п,<br />

Струм<strong>и</strong>ца, Кр<strong>и</strong><strong>во</strong>лак, Пр<strong>и</strong>леп, Охр<strong>и</strong>д, Б<strong>и</strong>тола; 2 <strong>во</strong>ен<strong>и</strong> стопанства 224 <strong>во</strong> Кр<strong>и</strong><strong>во</strong>лак <strong>и</strong><br />

Петровец.<br />

Во рамк<strong>и</strong>те <strong>на</strong> <strong>во</strong>е<strong>на</strong>та соработка, САД се подготвуваат да <strong>и</strong>нвест<strong>и</strong>раат <strong>во</strong><br />

<strong>и</strong>нфраструктурата <strong>на</strong> пол<strong>и</strong>гонот за стрелање <strong>во</strong> Кр<strong>и</strong><strong>во</strong>лак. 225 MO не очекува н<strong>и</strong>как<strong>во</strong><br />

<strong>на</strong>д<strong>во</strong>решно ф<strong>и</strong><strong>на</strong>нс<strong>и</strong>рање за друг<strong>и</strong> цел<strong>и</strong> за конверз<strong>и</strong>ја <strong>и</strong> н<strong>и</strong>ту се пр<strong>и</strong>јав<strong>и</strong>ло, н<strong>и</strong>ту, пак, се<br />

об<strong>и</strong>дело да пр<strong>и</strong>влече <strong>на</strong>д<strong>во</strong>решн<strong>и</strong> средства за конверз<strong>и</strong>ја <strong>на</strong> баз<strong>и</strong>те. 226 Треба да се спомне<br />

дека за странц<strong>и</strong>те нема законск<strong>и</strong> пречк<strong>и</strong> да купуваат <strong>и</strong>мот <strong>во</strong> Македон<strong>и</strong>ја. 227 Сепак, <strong>во</strong> MO<br />

посто<strong>и</strong> очекување дека конверз<strong>и</strong>јата <strong>и</strong>л<strong>и</strong> трансферот <strong>на</strong> <strong>во</strong>ен<strong>и</strong>те баз<strong>и</strong> ќе генер<strong>и</strong>ра средства<br />

<strong>и</strong> ќе донесе општествен<strong>и</strong> <strong>и</strong> ф<strong>и</strong><strong>на</strong>нс<strong>и</strong>ск<strong>и</strong> доб<strong>и</strong>вк<strong>и</strong>. Стек<strong>на</strong>т<strong>и</strong>те средства од продажбата <strong>на</strong><br />

недв<strong>и</strong>жн<strong>и</strong>от <strong>и</strong>мот <strong>и</strong> <strong>на</strong> друг<strong>и</strong> простор<strong>и</strong> се план<strong>и</strong>ра да се <strong>и</strong>скор<strong>и</strong>стат <strong>во</strong> полза <strong>на</strong> акт<strong>и</strong>вн<strong>и</strong>от<br />

<strong>во</strong>ен персо<strong>на</strong>л, особено за н<strong>и</strong>вно обезбедување со станов<strong>и</strong> за ж<strong>и</strong>веење. 228 О<strong>во</strong>ј пр<strong>и</strong>од не е<br />

необ<strong>и</strong>чен за едно општест<strong>во</strong> каде што поранешн<strong>и</strong>те оф<strong>и</strong>цер<strong>и</strong> <strong>и</strong>маат пра<strong>во</strong> <strong>на</strong> ж<strong>и</strong>веал<strong>и</strong>ште.<br />

Во заме<strong>на</strong> за пр<strong>и</strong>ват<strong>и</strong>з<strong>и</strong>ран<strong>и</strong>от <strong>во</strong>ен <strong>и</strong>мот, MO веќе обезбед<strong>и</strong>ло 22 ста<strong>на</strong> за ж<strong>и</strong>веење за<br />

<strong>во</strong>ен<strong>и</strong>от перос<strong>на</strong>л (Скопје - 3, Кочан<strong>и</strong> - 4, Кумано<strong>во</strong> - 13, Велес - 2). Ов<strong>и</strong>е објект<strong>и</strong> беа:<br />

деловн<strong>и</strong> простор<strong>и</strong><strong>и</strong> „Кумано<strong>во</strong>“, (вредност 330.658,13 евра); деловн<strong>и</strong> простор<strong>и</strong><strong>и</strong> „11<br />

Октомвр<strong>и</strong>“ - Кумано<strong>во</strong>, (119.605,89 евра); основен помошен пункт Кочан<strong>и</strong>, (вредност<br />

76.213,60 евра); група складов<strong>и</strong> „Ѓорче Петров“ (објект <strong>на</strong> MO)– (178.603,39 евра); група<br />

складов<strong>и</strong> „Б<strong>и</strong>кановце“ Кумано<strong>во</strong>, (69.956,00 евра); засолн<strong>и</strong>ште со д<strong>во</strong>ј<strong>на</strong> <strong>на</strong>ме<strong>на</strong> (Дом <strong>на</strong><br />

арм<strong>и</strong>ја)—Велес, (71.764, 00 евра). 229<br />

Инст<strong>и</strong>туц<strong>и</strong>о<strong>на</strong>л<strong>на</strong> структура<br />

За проценка <strong>на</strong> вредноста <strong>на</strong> <strong>и</strong>мотот е задолжено Јавното претпр<strong>и</strong>јат<strong>и</strong>е за управување со<br />

станбен <strong>и</strong> деловен простор. Меѓутоа, <strong>и</strong>ма неко<strong>и</strong> з<strong>на</strong>чајн<strong>и</strong> прашања <strong>на</strong> загр<strong>и</strong>женост <strong>во</strong><br />

однос <strong>на</strong> транспарентноста <strong>на</strong> о<strong>во</strong>ј процес <strong>и</strong> <strong>на</strong> пр<strong>и</strong>ват<strong>и</strong>зац<strong>и</strong>јата <strong>на</strong> <strong>во</strong>ен<strong>и</strong>от <strong>и</strong>мот <strong>во</strong>општо.<br />

На пр<strong>и</strong>мер, процесот <strong>на</strong> пр<strong>и</strong>ват<strong>и</strong>зац<strong>и</strong>ја <strong>на</strong> Воен<strong>и</strong>от стан <strong>во</strong> Велес беше предмет <strong>на</strong> <strong>и</strong>страга<br />

<strong>на</strong> македонск<strong>и</strong>те мед<strong>и</strong>ум<strong>и</strong> <strong>и</strong> беа откр<strong>и</strong>ен<strong>и</strong> корупц<strong>и</strong>ја <strong>и</strong> врск<strong>и</strong>. Повеќе нов<strong>и</strong><strong>на</strong>р<strong>и</strong> <strong>и</strong> членов<strong>и</strong><br />

<strong>на</strong> опоз<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>ск<strong>и</strong>те парт<strong>и</strong><strong>и</strong> беа убеден<strong>и</strong> дека це<strong>на</strong>та за продажба <strong>на</strong> Воен<strong>и</strong>от стан <strong>во</strong> Велес е<br />

вештачк<strong>и</strong> н<strong>и</strong>ска. Доходот од 71.764 евра беше до<strong>во</strong>лен само да се доб<strong>и</strong>јат два ста<strong>на</strong> <strong>во</strong><br />

заме<strong>на</strong> за зградата. Друго обв<strong>и</strong>нен<strong>и</strong>е поврзано со о<strong>во</strong>ј „случај <strong>на</strong> конверз<strong>и</strong>ја“ беше<br />

72

баз<strong>и</strong>рано <strong>на</strong> семејн<strong>и</strong>те врск<strong>и</strong> меѓу нов<strong>и</strong>от сопствен<strong>и</strong>к <strong>на</strong> објектот <strong>и</strong> л<strong>и</strong>дерот <strong>на</strong> локал<strong>на</strong>та<br />

владејачка парт<strong>и</strong>ја. 230 Наспрот<strong>и</strong> такв<strong>и</strong>те чест<strong>и</strong> обв<strong>и</strong>нен<strong>и</strong>ја, MO тврд<strong>и</strong> дека процесот <strong>на</strong><br />

конверз<strong>и</strong>ја <strong>и</strong> <strong>на</strong> пр<strong>и</strong>ват<strong>и</strong>зац<strong>и</strong>ја се спроведува согласно законск<strong>и</strong>те регулат<strong>и</strong>в<strong>и</strong> врз основа <strong>на</strong><br />

Законот за поседување недв<strong>и</strong>жен <strong>и</strong>мот. Освен тоа, М<strong>и</strong>н<strong>и</strong>стерст<strong>во</strong>то за одбра<strong>на</strong> ед<strong>на</strong>ш<br />

год<strong>и</strong>шно до Собран<strong>и</strong>ето треба да поднесува <strong>и</strong>звештај за <strong>на</strong>предокот <strong>на</strong> трансформац<strong>и</strong>јата<br />

<strong>на</strong> <strong>и</strong>мотот, за средствата генер<strong>и</strong>ран<strong>и</strong> со оваа трансформац<strong>и</strong>ја <strong>и</strong> за последователн<strong>и</strong>те<br />

<strong>и</strong>нвест<strong>и</strong>ц<strong>и</strong><strong>и</strong> зарад<strong>и</strong> севкупно промов<strong>и</strong>рање <strong>на</strong> поголема транспарентност. 231<br />

MO не дава н<strong>и</strong>какв<strong>и</strong> <strong>и</strong>нформац<strong>и</strong><strong>и</strong> за еколошк<strong>и</strong>те проблем<strong>и</strong> <strong>во</strong> <strong>во</strong>ен<strong>и</strong>те баз<strong>и</strong>, <strong>на</strong>ведувајќ<strong>и</strong><br />

само дека <strong>во</strong>ен<strong>и</strong>те локал<strong>и</strong>тет<strong>и</strong> г<strong>и</strong> <strong>и</strong>сполнуваат „еколошк<strong>и</strong>те, географск<strong>и</strong>те, х<strong>и</strong>дролошк<strong>и</strong>те,<br />

кл<strong>и</strong>матск<strong>и</strong>те барања проп<strong>и</strong>шан<strong>и</strong> со закон“. 232 Меѓутоа, заедн<strong>и</strong>чк<strong>и</strong> <strong>на</strong>пор меѓу MO <strong>и</strong> <strong>на</strong><br />

М<strong>и</strong>н<strong>и</strong>стерст<strong>во</strong>то за ж<strong>и</strong><strong>во</strong>т<strong>на</strong> сред<strong>и</strong><strong>на</strong> <strong>и</strong> урбано план<strong>и</strong>рање ќе обезбед<strong>и</strong> спроведување <strong>на</strong><br />

мерк<strong>и</strong>те за зашт<strong>и</strong>та <strong>на</strong> ж<strong>и</strong><strong>во</strong>т<strong>на</strong>та сред<strong>и</strong><strong>на</strong>. 233 Во однос <strong>на</strong> ре<strong>и</strong>нтеграц<strong>и</strong>јата, MO не може да<br />

понуд<strong>и</strong> н<strong>и</strong>какв<strong>и</strong> поз<strong>и</strong>т<strong>и</strong>вн<strong>и</strong> пр<strong>и</strong>мер<strong>и</strong> <strong>на</strong> комб<strong>и</strong>н<strong>и</strong>рање <strong>на</strong> конверз<strong>и</strong>јата <strong>на</strong> баз<strong>и</strong> со<br />

ре<strong>и</strong>нтеграц<strong>и</strong>јата <strong>и</strong> преквал<strong>и</strong>ф<strong>и</strong>кац<strong>и</strong>јата <strong>на</strong> в<strong>и</strong>шокот <strong>во</strong>ен персо<strong>на</strong>л. 234 По 2003 год<strong>и</strong><strong>на</strong> с<strong>и</strong>те<br />

тендер<strong>и</strong> за концес<strong>и</strong>ја <strong>на</strong> <strong>во</strong>ен<strong>и</strong>те објект<strong>и</strong>, како што се кант<strong>и</strong>н<strong>и</strong>те <strong>и</strong> фарм<strong>и</strong>те подлежат <strong>на</strong><br />

усло<strong>во</strong>т нов<strong>и</strong>те кор<strong>и</strong>сн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong> да го задржат севкупн<strong>и</strong>от работен персо<strong>на</strong>л <strong>на</strong>јмалку 10<br />

год<strong>и</strong>н<strong>и</strong>. 235 За жал, оваа регулат<strong>и</strong>ва <strong>и</strong>ма мошне одб<strong>и</strong>вен ефект за нов<strong>и</strong>те сопствен<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>.<br />

Во споредба со Албан<strong>и</strong>ја, конверз<strong>и</strong>јата <strong>на</strong> <strong>во</strong>ен<strong>и</strong>те локал<strong>и</strong>тет<strong>и</strong> <strong>во</strong> Македон<strong>и</strong>ја е релат<strong>и</strong>вно<br />

транспарентен процес пр<strong>и</strong> што неко<strong>и</strong> пр<strong>и</strong>доб<strong>и</strong>вк<strong>и</strong> се презент<strong>и</strong>раат за време <strong>на</strong> разл<strong>и</strong>чн<strong>и</strong><br />

сем<strong>и</strong><strong>на</strong>р<strong>и</strong> <strong>и</strong> работн<strong>и</strong> груп<strong>и</strong>. Меѓутоа, сл<strong>и</strong>чно <strong>на</strong> Албан<strong>и</strong>ја, MO е <strong>и</strong>нст<strong>и</strong>туц<strong>и</strong>ја одго<strong>во</strong>р<strong>на</strong> за<br />

спроведување <strong>и</strong> за контрола <strong>на</strong> пр<strong>и</strong>ват<strong>и</strong>зац<strong>и</strong>јата <strong>на</strong> <strong>во</strong>ен<strong>и</strong>от <strong>и</strong>мот. Последователно,<br />

продажбата од <strong>и</strong>здавање под <strong>на</strong>ем <strong>на</strong> такв<strong>и</strong>от <strong>и</strong>мот првенствено се кор<strong>и</strong>ст<strong>и</strong> како средст<strong>во</strong><br />

за генер<strong>и</strong>рање доход за MO. Оддел<strong>на</strong> држав<strong>на</strong> агенц<strong>и</strong>ја, недржавен учесн<strong>и</strong>к <strong>и</strong>л<strong>и</strong> дур<strong>и</strong> <strong>и</strong><br />

невлад<strong>и</strong><strong>на</strong> орган<strong>и</strong>зац<strong>и</strong>ја б<strong>и</strong> можеле да б<strong>и</strong>дат алтер<strong>на</strong>т<strong>и</strong>в<strong>на</strong> <strong>и</strong>нст<strong>и</strong>туц<strong>и</strong>ја за <strong>на</strong>дгледување <strong>на</strong><br />

о<strong>во</strong>ј процес, што б<strong>и</strong> помог<strong>на</strong>ло да се <strong>на</strong>дм<strong>и</strong>не сопствен<strong>и</strong>от <strong>и</strong>нтерес <strong>на</strong> MO <strong>и</strong> да се ублажат<br />

чест<strong>и</strong>те обв<strong>и</strong>нувања за пр<strong>и</strong>страсност <strong>и</strong> корупц<strong>и</strong>ја <strong>во</strong> процесот.<br />

73

Заклучоц<strong>и</strong><br />

Во услов<strong>и</strong> кога ус<strong>во</strong>јувањето <strong>на</strong> стратег<strong>и</strong>ск<strong>и</strong> документ<strong>и</strong>, законската рамка <strong>и</strong> <strong>на</strong>малувањето<br />

<strong>на</strong> арм<strong>и</strong>јата веќе се <strong>во</strong> заврш<strong>на</strong> фаза, првата фаза <strong>на</strong> реформата <strong>на</strong> одбра<strong>на</strong>та <strong>во</strong><br />

Македон<strong>и</strong>ја веќе е заврше<strong>на</strong>. Стратег<strong>и</strong>ск<strong>и</strong>от одбранбен преглед (SDR) г<strong>и</strong> одразува цел<strong>и</strong>те<br />

<strong>на</strong> реформск<strong>и</strong>от процес; меѓутоа, дур<strong>и</strong> <strong>и</strong>ако е <strong>во</strong>споставе<strong>на</strong> <strong>на</strong>ц<strong>и</strong>о<strong>на</strong>л<strong>на</strong>та законска <strong>и</strong><br />

стратег<strong>и</strong>ската рамка, оваа реформа е <strong>во</strong>де<strong>на</strong> првенствено од меѓу<strong>на</strong>родн<strong>и</strong> учесн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>, <strong>и</strong>мено<br />

механ<strong>и</strong>змот <strong>на</strong> MAP. Како таква, таа е повеќе меѓу<strong>на</strong>роден отколку <strong>на</strong>ц<strong>и</strong>о<strong>на</strong>лен проект.<br />

Засега, стандард<strong>и</strong>те <strong>на</strong> НАТО поз<strong>и</strong>т<strong>и</strong>вно вл<strong>и</strong>јаеле <strong>на</strong> <strong>на</strong>ц<strong>и</strong>о<strong>на</strong>лн<strong>и</strong>от с<strong>и</strong>стем за рако<strong>во</strong>дење<br />

<strong>на</strong> одбра<strong>на</strong>та, ја кор<strong>и</strong>г<strong>и</strong>рале д<strong>и</strong>спропорц<strong>и</strong>о<strong>на</strong>л<strong>на</strong>та застапеност <strong>во</strong> редов<strong>и</strong>те <strong>на</strong><br />

оф<strong>и</strong>церск<strong>и</strong>от корпус, <strong>и</strong> ја ст<strong>и</strong>мул<strong>и</strong>рале профес<strong>и</strong>о<strong>на</strong>л<strong>и</strong>зац<strong>и</strong>јата <strong>на</strong> АРМ. Вклучувањето <strong>на</strong><br />

етн<strong>и</strong>чк<strong>и</strong>те малц<strong>и</strong>нства <strong>во</strong> ов<strong>и</strong>е редов<strong>и</strong> се смета за пр<strong>и</strong>роден елемент <strong>на</strong> <strong>во</strong>е<strong>на</strong>та култура <strong>на</strong><br />

НАТО. Наспрот<strong>и</strong> сето ова, сè уште е тешко да се процен<strong>и</strong> факт<strong>и</strong>чката состојба <strong>на</strong><br />

<strong>на</strong>предокот <strong>во</strong> доменот <strong>на</strong> транз<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>јата <strong>и</strong> реформата, со оглед дека <strong>во</strong> повеќето случа<strong>и</strong> се<br />

поставува прашањето <strong>на</strong> одржл<strong>и</strong><strong>во</strong>ст. Дал<strong>и</strong> трансформ<strong>и</strong>ран<strong>и</strong>те <strong>и</strong>нст<strong>и</strong>туц<strong>и</strong><strong>и</strong> се способн<strong>и</strong> да<br />

опстојуваат сам<strong>и</strong>, да функц<strong>и</strong>он<strong>и</strong>раат како што се бара, без <strong>на</strong>д<strong>во</strong>решн<strong>и</strong> совет<strong>и</strong> <strong>и</strong><br />

поддршка?<br />

Македонското М<strong>и</strong>н<strong>и</strong>стерст<strong>во</strong> за одбра<strong>на</strong> беше пофалено од НАТО за <strong>во</strong>ведувањето<br />

еф<strong>и</strong>касен <strong>и</strong>нструмент <strong>на</strong> план<strong>и</strong>рање <strong>и</strong> буџет<strong>и</strong>рање. За жал, според неко<strong>и</strong> в<strong>на</strong>трешн<strong>и</strong><br />

<strong>и</strong>з<strong>во</strong>р<strong>и</strong>, кохерент<strong>на</strong>та улога <strong>на</strong> <strong>на</strong>ц<strong>и</strong>о<strong>на</strong>лн<strong>и</strong>те <strong>и</strong>нст<strong>и</strong>туц<strong>и</strong><strong>и</strong> <strong>во</strong> <strong>во</strong>дењето <strong>на</strong> <strong>на</strong>ц<strong>и</strong>о<strong>на</strong>л<strong>на</strong>та<br />

реформа <strong>на</strong> одбра<strong>на</strong>та останува само ном<strong>и</strong><strong>на</strong>л<strong>на</strong>. Македонското Собран<strong>и</strong>е се <strong>на</strong>оѓаше <strong>на</strong><br />

марг<strong>и</strong>н<strong>и</strong>те <strong>на</strong> <strong>во</strong>ен<strong>и</strong>те <strong>на</strong>стан<strong>и</strong>, но со зреењето <strong>на</strong> процес<strong>и</strong>те <strong>на</strong> демократската контрола<br />

зазема сè поголема улога. Безбедносн<strong>и</strong>те <strong>и</strong> одбранбен<strong>и</strong>те структур<strong>и</strong> како што се NSC <strong>и</strong> MO<br />

неко<strong>и</strong> кр<strong>и</strong>т<strong>и</strong>чк<strong>и</strong> ор<strong>и</strong>ент<strong>и</strong>ран<strong>и</strong> експерт<strong>и</strong> г<strong>и</strong> сметаат за мошне „скр<strong>и</strong>ен<strong>и</strong> <strong>и</strong>нст<strong>и</strong>туц<strong>и</strong><strong>и</strong>“ ко<strong>и</strong><br />

функц<strong>и</strong>он<strong>и</strong>раат нетранспарентно, дур<strong>и</strong> <strong>и</strong>ако „чувств<strong>и</strong>тел<strong>на</strong>та“ работа <strong>на</strong> NSC бара, како<br />

м<strong>и</strong>н<strong>и</strong>мум, неко<strong>и</strong> постапк<strong>и</strong> зад зат<strong>во</strong>рен<strong>и</strong> врат<strong>и</strong>. Одго<strong>во</strong>рноста <strong>и</strong> односот <strong>на</strong> главн<strong>и</strong>те<br />

<strong>на</strong>ц<strong>и</strong>о<strong>на</strong>лн<strong>и</strong> учесн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong> <strong>во</strong> одбранбен<strong>и</strong>от сектор, како што се м<strong>и</strong>н<strong>и</strong>стерот за одбра<strong>на</strong>,<br />

прем<strong>и</strong>ерот <strong>и</strong> претседателот, не се јасно деф<strong>и</strong>н<strong>и</strong>ран<strong>и</strong> со Уста<strong>во</strong>т. Н<strong>и</strong>в<strong>на</strong>та улога <strong>и</strong> однос<br />

повеќе зав<strong>и</strong>сат од <strong>на</strong>метл<strong>и</strong><strong>во</strong>ста <strong>и</strong> л<strong>и</strong>чноста <strong>на</strong> поед<strong>и</strong>нц<strong>и</strong>те ко<strong>и</strong> г<strong>и</strong> вршат ов<strong>и</strong>е функц<strong>и</strong><strong>и</strong>.<br />

74

Ист<strong>и</strong>те <strong>и</strong>нст<strong>и</strong>туц<strong>и</strong>о<strong>на</strong>лн<strong>и</strong> слабост<strong>и</strong> можат да се <strong>на</strong>јдат <strong>и</strong> <strong>во</strong> ц<strong>и</strong>в<strong>и</strong>лното општест<strong>во</strong> <strong>во</strong><br />

цел<strong>и</strong><strong>на</strong>. Постсоц<strong>и</strong>јал<strong>и</strong>ст<strong>и</strong>чк<strong>и</strong>от ментал<strong>и</strong>тет <strong>во</strong> Македон<strong>и</strong>ја <strong>на</strong>двладува <strong>и</strong> посто<strong>и</strong> з<strong>на</strong>ч<strong>и</strong>тел<strong>на</strong><br />

носталг<strong>и</strong>ја за денов<strong>и</strong>те <strong>на</strong> обед<strong>и</strong>нета <strong>и</strong> ном<strong>и</strong><strong>на</strong>лно проспер<strong>и</strong>тет<strong>на</strong> Југослав<strong>и</strong>ја. Невлад<strong>и</strong>н<strong>и</strong>те<br />

орган<strong>и</strong>зац<strong>и</strong><strong>и</strong> <strong>во</strong> Македон<strong>и</strong>ја не се сер<strong>и</strong>озно <strong>и</strong>н<strong>во</strong>лв<strong>и</strong>ран<strong>и</strong> <strong>во</strong> формул<strong>и</strong>рањето <strong>на</strong><br />

безбеднос<strong>на</strong>та <strong>и</strong> <strong>на</strong> одбранбе<strong>на</strong>та пол<strong>и</strong>т<strong>и</strong>ка. Мед<strong>и</strong>ум<strong>и</strong>те се жртв<strong>и</strong> <strong>на</strong> општ недост<strong>и</strong>г <strong>на</strong><br />

<strong>и</strong>нтерес за одбранбен<strong>и</strong> прашања, како <strong>и</strong> <strong>на</strong> сопствен<strong>и</strong>от недост<strong>и</strong>г <strong>на</strong> експерт<strong>и</strong>за <strong>во</strong> областа<br />

<strong>на</strong> ова прашање. Малкуте но компетентн<strong>и</strong> кр<strong>и</strong>т<strong>и</strong>чар<strong>и</strong> ко<strong>и</strong> <strong>и</strong>злегле јавно <strong>во</strong> однос <strong>на</strong><br />

реформата <strong>на</strong> <strong>на</strong>ц<strong>и</strong>о<strong>на</strong>л<strong>на</strong>та одбра<strong>на</strong> сепак го прават MO мошне нер<strong>во</strong>зно. 236<br />

Тешко може да се процен<strong>и</strong> ефект<strong>и</strong>вноста <strong>на</strong> <strong>на</strong>ц<strong>и</strong>о<strong>на</strong>лн<strong>и</strong>те одбранбен<strong>и</strong> <strong>и</strong>нст<strong>и</strong>туц<strong>и</strong><strong>и</strong>.<br />

Всушност, многу советодавн<strong>и</strong> функц<strong>и</strong><strong>и</strong> се преземен<strong>и</strong> од <strong>на</strong>д<strong>во</strong>решн<strong>и</strong> актер<strong>и</strong>, како што се<br />

НАТО <strong>и</strong> BAH. Советодавн<strong>и</strong>от т<strong>и</strong>м <strong>на</strong> НАТО (NAT) е постојано лоц<strong>и</strong>ран <strong>во</strong> рамк<strong>и</strong>те <strong>на</strong><br />

македонското MO <strong>и</strong> продолжува да пр<strong>и</strong>менува пр<strong>и</strong>т<strong>и</strong>сок врз Владата за <strong>и</strong>сполнување <strong>на</strong><br />

барањата <strong>на</strong> НАТО за членст<strong>во</strong>. Меѓутоа, НАТО не е <strong>во</strong> можност само да го <strong>на</strong>дм<strong>и</strong>не<br />

постсоц<strong>и</strong>јал<strong>и</strong>ст<strong>и</strong>чк<strong>и</strong>от ментал<strong>и</strong>тет <strong>на</strong> <strong>во</strong>е<strong>на</strong>та б<strong>и</strong>рократ<strong>и</strong>ја <strong>на</strong> Македон<strong>и</strong>ја. Како таква,<br />

улогата <strong>на</strong> „туркач“ <strong>на</strong> реформата <strong>на</strong> одбра<strong>на</strong>та е преземе<strong>на</strong> од пр<strong>и</strong>ват<strong>на</strong>та амер<strong>и</strong>канска<br />

ф<strong>и</strong>рма BAH. Н<strong>и</strong>вн<strong>и</strong>те комб<strong>и</strong>н<strong>и</strong>ран<strong>и</strong> <strong>на</strong>пор<strong>и</strong> б<strong>и</strong> требало да помог<strong>на</strong>т АРМ да се пр<strong>и</strong>бл<strong>и</strong>ж<strong>и</strong><br />

до стандард<strong>и</strong>те <strong>на</strong> НАТО.<br />

Успехот <strong>на</strong> ре<strong>и</strong>нтеграц<strong>и</strong>јата зав<strong>и</strong>с<strong>и</strong> од квал<strong>и</strong>ф<strong>и</strong>кац<strong>и</strong><strong>и</strong>те, <strong>во</strong>зраста, преквал<strong>и</strong>ф<strong>и</strong>кац<strong>и</strong>јата<br />

ор<strong>и</strong>ент<strong>и</strong>ра<strong>на</strong> кон остварување цел<strong>и</strong> <strong>на</strong> поед<strong>и</strong>нецот <strong>и</strong> пред сè, од капац<strong>и</strong>тетот за апсорпц<strong>и</strong>ја<br />

<strong>на</strong> рег<strong>и</strong>о<strong>на</strong>л<strong>на</strong>та економ<strong>и</strong>ја <strong>на</strong> пазарот <strong>на</strong> труд. Огран<strong>и</strong>чен<strong>и</strong>те капац<strong>и</strong>тет<strong>и</strong> за апсорпц<strong>и</strong>ја <strong>во</strong><br />

Македон<strong>и</strong>ја се <strong>на</strong>јоч<strong>и</strong>глед<strong>на</strong>та пр<strong>и</strong>ч<strong>и</strong><strong>на</strong> за тоа зошто владата сè уште не понуд<strong>и</strong>ла каква<br />

б<strong>и</strong>ло преквал<strong>и</strong>ф<strong>и</strong>кац<strong>и</strong>ја <strong>на</strong> поранешн<strong>и</strong>те <strong>во</strong>ен<strong>и</strong> л<strong>и</strong>ца. Демоб<strong>и</strong>л<strong>и</strong>зац<strong>и</strong>јата <strong>и</strong> ре<strong>и</strong>нтеграц<strong>и</strong>јата<br />

<strong>во</strong> Македон<strong>и</strong>ја сè уште не создале нов<strong>и</strong> општествен<strong>и</strong> улог<strong>и</strong> <strong>и</strong> мреж<strong>и</strong> <strong>и</strong>л<strong>и</strong> нова<br />

профес<strong>и</strong>о<strong>на</strong>л<strong>на</strong> ор<strong>и</strong>ентац<strong>и</strong>ја за поранешн<strong>и</strong>те <strong>во</strong>ен<strong>и</strong> л<strong>и</strong>ца. Наместо тоа, проме<strong>на</strong>та од<br />

<strong>во</strong>е<strong>на</strong>та профес<strong>и</strong>ја <strong>во</strong> пост<strong>во</strong>јн<strong>и</strong>чка „кар<strong>и</strong>ера“ резулт<strong>и</strong>раше со чувст<strong>во</strong> <strong>на</strong> загуба <strong>на</strong> л<strong>и</strong>ч<strong>на</strong>та<br />

с<strong>и</strong>гурност <strong>и</strong> <strong>на</strong> општествен<strong>и</strong>от прест<strong>и</strong>ж, што вл<strong>и</strong>јае <strong>на</strong> себепоч<strong>и</strong>тувањето <strong>и</strong> <strong>на</strong> поз<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>јата<br />

<strong>на</strong> мажот како глава <strong>на</strong> семејст<strong>во</strong>то. Демоб<strong>и</strong>л<strong>и</strong>з<strong>и</strong>ран<strong>и</strong>те оф<strong>и</strong>цер<strong>и</strong> се пр<strong>и</strong>нуден<strong>и</strong> да се<br />

пр<strong>и</strong>способуваат <strong>на</strong> <strong>на</strong>двладувачк<strong>и</strong>те шем<strong>и</strong> <strong>на</strong> ц<strong>и</strong>в<strong>и</strong>лното општест<strong>во</strong> <strong>и</strong> <strong>на</strong> слабата<br />

<strong>на</strong>ц<strong>и</strong>о<strong>на</strong>л<strong>на</strong> економ<strong>и</strong>ја. До неодам<strong>на</strong> <strong>во</strong> Македон<strong>и</strong>ја немаше расположл<strong>и</strong>в<strong>и</strong> дополн<strong>и</strong>телн<strong>и</strong><br />

мерк<strong>и</strong> за поранешн<strong>и</strong>те <strong>во</strong>ен<strong>и</strong> л<strong>и</strong>ца од аспект <strong>на</strong> помош за преквал<strong>и</strong>ф<strong>и</strong>кац<strong>и</strong>ја <strong>и</strong>л<strong>и</strong><br />

75

ре<strong>и</strong>нтеграц<strong>и</strong>ја, освен општ<strong>и</strong>те пенз<strong>и</strong>ск<strong>и</strong> бенеф<strong>и</strong>ц<strong>и</strong><strong>и</strong>. Дополн<strong>и</strong>телно, не с<strong>и</strong>те порано<br />

отпуштен<strong>и</strong> пр<strong>и</strong>падн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong> <strong>на</strong> <strong>во</strong>ен<strong>и</strong>от персо<strong>на</strong>л <strong>и</strong>маат пра<strong>во</strong> <strong>на</strong> пенз<strong>и</strong>ск<strong>и</strong> бенеф<strong>и</strong>ц<strong>и</strong><strong>и</strong>.<br />

Ре<strong>и</strong>нтеграц<strong>и</strong>јата <strong>на</strong> порано отпуштен<strong>и</strong>те <strong>во</strong>ен<strong>и</strong> л<strong>и</strong>ца останува <strong>на</strong>јслабата точка <strong>на</strong><br />

македонск<strong>и</strong>от процес <strong>на</strong> реформа <strong>на</strong> одбра<strong>на</strong>та. Иако планов<strong>и</strong>те за преквал<strong>и</strong>ф<strong>и</strong>кац<strong>и</strong>ја <strong>во</strong><br />

Маедон<strong>и</strong>ја штотуку г<strong>и</strong> доб<strong>и</strong>ваат контур<strong>и</strong>те <strong>на</strong> програма која е тековно фокус<strong>и</strong>ра<strong>на</strong> само <strong>на</strong><br />

ор<strong>и</strong>ентац<strong>и</strong>ја по арм<strong>и</strong>јата, тоа б<strong>и</strong> можело да се оцен<strong>и</strong> како скромен, но долго очекуван<br />

пр<strong>и</strong>донес по с<strong>и</strong>лн<strong>и</strong>от <strong>и</strong>нтелектуален пр<strong>и</strong>т<strong>и</strong>сок <strong>на</strong> меѓу<strong>на</strong>родн<strong>и</strong>те орган<strong>и</strong>зац<strong>и</strong><strong>и</strong> за<br />

соц<strong>и</strong>олошко-пол<strong>и</strong>т<strong>и</strong>чк<strong>и</strong> <strong>и</strong>стражувања ко<strong>и</strong> помог<strong>на</strong>а со орган<strong>и</strong>з<strong>и</strong>рање сер<strong>и</strong>ја средб<strong>и</strong> <strong>и</strong><br />

работн<strong>и</strong> груп<strong>и</strong> за прашања <strong>на</strong> ре<strong>и</strong>нтеграц<strong>и</strong>јата.<br />

Отсуст<strong>во</strong>то <strong>на</strong> конц<strong>и</strong>п<strong>и</strong>ра<strong>на</strong>, долгороч<strong>на</strong> <strong>и</strong> стаб<strong>и</strong>л<strong>на</strong> законска рамка за ре<strong>и</strong>нтеграц<strong>и</strong>ја <strong>и</strong>ма<br />

негат<strong>и</strong>вно вл<strong>и</strong>јан<strong>и</strong>е <strong>на</strong> поддршката <strong>на</strong> <strong>на</strong>селен<strong>и</strong>ето. Јавното м<strong>и</strong>слење ја поврзува<br />

реформата <strong>на</strong> одбра<strong>на</strong>та не само со евроатлантската <strong>и</strong>нтеграц<strong>и</strong>ја, туку <strong>и</strong> со зат<strong>во</strong>рањето <strong>на</strong><br />

<strong>во</strong>ен<strong>и</strong>те локал<strong>и</strong>тет<strong>и</strong>, загубата <strong>на</strong> работн<strong>и</strong> места, опаѓањето <strong>на</strong> ж<strong>и</strong><strong>во</strong>тн<strong>и</strong>от стандард, како <strong>и</strong><br />

со <strong>и</strong>нтеграц<strong>и</strong>јата <strong>на</strong> етн<strong>и</strong>чк<strong>и</strong>те малц<strong>и</strong>нства. Ова е област каде што <strong>на</strong>јдобро може да се<br />

пр<strong>и</strong>мен<strong>и</strong> експерт<strong>и</strong>зата <strong>на</strong> меѓу<strong>на</strong>родн<strong>и</strong>те невлад<strong>и</strong>н<strong>и</strong> орган<strong>и</strong>зац<strong>и</strong><strong>и</strong>. Т<strong>и</strong>е не само што можат<br />

да му помог<strong>на</strong>т <strong>на</strong> македонск<strong>и</strong>от парламент <strong>во</strong> создавањето соодвет<strong>на</strong> лег<strong>и</strong>слат<strong>и</strong>ва, туку<br />

можат да помог<strong>на</strong>т <strong>и</strong> за доб<strong>и</strong>вање прв<strong>и</strong>чн<strong>и</strong> средства за програм<strong>и</strong>те за советување <strong>и</strong><br />

преквал<strong>и</strong>ф<strong>и</strong>кац<strong>и</strong>ја <strong>на</strong> поранешн<strong>и</strong>те <strong>во</strong>ен<strong>и</strong> л<strong>и</strong>ца.<br />

Конверз<strong>и</strong>јата <strong>на</strong> <strong>во</strong>ен<strong>и</strong>от <strong>и</strong>мот <strong>во</strong> Македон<strong>и</strong>ја се фокус<strong>и</strong>ра <strong>на</strong> мал<strong>и</strong> објект<strong>и</strong> без каква б<strong>и</strong>ло<br />

д<strong>и</strong>рект<strong>на</strong> стратег<strong>и</strong>ска <strong>и</strong>л<strong>и</strong> <strong>во</strong>е<strong>на</strong> вредност. Посто<strong>и</strong> План за конверз<strong>и</strong>ја за <strong>во</strong>ен<strong>и</strong>те<br />

локал<strong>и</strong>тет<strong>и</strong> <strong>и</strong> законска рамка за трансформац<strong>и</strong>ја <strong>на</strong> <strong>и</strong>мотот. MO е <strong>и</strong>нст<strong>и</strong>туц<strong>и</strong>јата која ја<br />

спроведува <strong>и</strong> контрол<strong>и</strong>ра конверз<strong>и</strong>јата <strong>на</strong> <strong>во</strong>ен<strong>и</strong>от <strong>и</strong>мот. Последователно, продажбата <strong>и</strong>л<strong>и</strong><br />

давањето под <strong>на</strong>ем <strong>на</strong> такв<strong>и</strong>от <strong>и</strong>мот се кор<strong>и</strong>ст<strong>и</strong> како средст<strong>во</strong> <strong>на</strong> генер<strong>и</strong>рање доход за MO.<br />

Таков с<strong>и</strong>стем <strong>на</strong> заработувачка б<strong>и</strong> можел да г<strong>и</strong> објасн<strong>и</strong> чест<strong>и</strong>те тврдења за корупц<strong>и</strong>ја<br />

прот<strong>и</strong>в М<strong>и</strong>н<strong>и</strong>стерст<strong>во</strong>то. Неко<strong>и</strong> од <strong>на</strong>јуспешн<strong>и</strong>те пр<strong>и</strong>мер<strong>и</strong> <strong>на</strong> преобразување <strong>на</strong><br />

поранешн<strong>и</strong>те <strong>во</strong>ен<strong>и</strong> баз<strong>и</strong> <strong>и</strong> н<strong>и</strong>вно <strong>и</strong>нтегр<strong>и</strong>рање <strong>во</strong> локалн<strong>и</strong>те економск<strong>и</strong> структур<strong>и</strong> <strong>во</strong><br />

Источ<strong>на</strong> Европа се трансформац<strong>и</strong>јата <strong>на</strong> ов<strong>и</strong>е објект<strong>и</strong> <strong>во</strong> станбен<strong>и</strong> област<strong>и</strong>, за образовн<strong>и</strong><br />

цел<strong>и</strong> <strong>и</strong>л<strong>и</strong> <strong>во</strong> општествен<strong>и</strong> <strong>и</strong> културн<strong>и</strong> центр<strong>и</strong>. Автор<strong>и</strong>те <strong>на</strong> оваа студ<strong>и</strong>ја не беа <strong>во</strong> можност<br />

да <strong>на</strong>јдат такв<strong>и</strong> успешн<strong>и</strong> пр<strong>и</strong>казн<strong>и</strong> <strong>во</strong> Македон<strong>и</strong>ја. Од друга стра<strong>на</strong>, <strong>на</strong> која б<strong>и</strong>ло недржав<strong>на</strong><br />

76

агенц<strong>и</strong>ја <strong>и</strong>л<strong>и</strong> за д<strong>и</strong>ректен трансфер <strong>на</strong> поранешн<strong>и</strong> баз<strong>и</strong> б<strong>и</strong> б<strong>и</strong>ло потребно<br />

субвенц<strong>и</strong>он<strong>и</strong>рање; <strong>и</strong> дур<strong>и</strong> <strong>и</strong> <strong>во</strong> услов<strong>и</strong> кога MO го <strong>во</strong>д<strong>и</strong> процесот <strong>на</strong> конверз<strong>и</strong>ја, такв<strong>и</strong><br />

средства не се расположл<strong>и</strong>в<strong>и</strong>. Истовремено, <strong>и</strong>ма очекувања дека преоразбата <strong>и</strong>л<strong>и</strong><br />

трансферот <strong>на</strong> <strong>во</strong>ен<strong>и</strong>те баз<strong>и</strong> всушност ќе ослобод<strong>и</strong> средства <strong>и</strong> ќе донесе општествен<strong>и</strong> <strong>и</strong><br />

ф<strong>и</strong><strong>на</strong>нс<strong>и</strong>ск<strong>и</strong> доб<strong>и</strong>вк<strong>и</strong> за <strong>во</strong>ен<strong>и</strong>от персо<strong>на</strong>л. Сепак, продажбата <strong>на</strong> <strong>во</strong>ен<strong>и</strong>от <strong>и</strong>мот од стра<strong>на</strong><br />

<strong>на</strong> MO дур<strong>и</strong> не вл<strong>и</strong>јаела <strong>на</strong> ж<strong>и</strong><strong>во</strong>тн<strong>и</strong>от стандард <strong>на</strong> акт<strong>и</strong>вн<strong>и</strong>от <strong>во</strong>ен персо<strong>на</strong>л, а да не<br />

зборуваме за пенз<strong>и</strong>он<strong>и</strong>ран<strong>и</strong>те <strong>во</strong>ен<strong>и</strong> л<strong>и</strong>ца. Според тоа, жално е што македонската влада не<br />

успеала да пр<strong>и</strong>влече <strong>на</strong>д<strong>во</strong>решн<strong>и</strong> средства за конверз<strong>и</strong>ја <strong>на</strong> <strong>во</strong>ен<strong>и</strong>те локал<strong>и</strong>тет<strong>и</strong>.<br />

77

4. Хрватска<br />

<strong>Реформа</strong> <strong>на</strong> одбра<strong>на</strong>та<br />

За разл<strong>и</strong>ка од раз<strong>во</strong>јот <strong>на</strong> <strong>на</strong>стан<strong>и</strong>те <strong>во</strong> постсоц<strong>и</strong>ал<strong>и</strong>ст<strong>и</strong>чк<strong>и</strong>те држав<strong>и</strong> <strong>во</strong> сред<strong>и</strong><strong>на</strong>та <strong>на</strong> 90т<strong>и</strong>те<br />

год<strong>и</strong>н<strong>и</strong> од м<strong>и</strong><strong>на</strong>т<strong>и</strong>от век, Хрватска, како поранеш<strong>на</strong> југословенска републ<strong>и</strong>ка, г<strong>и</strong><br />

задржа с<strong>во</strong><strong>и</strong>те трад<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>о<strong>на</strong>лн<strong>и</strong> структур<strong>и</strong> <strong>на</strong> с<strong>и</strong>л<strong>и</strong>те, тешкото <strong>во</strong>оружување <strong>и</strong><br />

тер<strong>и</strong>тор<strong>и</strong>јалн<strong>и</strong>те одбранбен<strong>и</strong> стратег<strong>и</strong><strong>и</strong> порад<strong>и</strong> нејз<strong>и</strong>ното <strong>и</strong>скуст<strong>во</strong> <strong>во</strong> Балканск<strong>и</strong>те <strong>во</strong>јн<strong>и</strong>. 237<br />

Истото се однесува <strong>и</strong> за <strong>во</strong>е<strong>на</strong>та реформа, <strong>на</strong>малувањето <strong>на</strong> арм<strong>и</strong>јата <strong>и</strong> бавното<br />

реструкту<strong>и</strong>рање <strong>на</strong> оружен<strong>и</strong>те с<strong>и</strong>л<strong>и</strong> за нов<strong>и</strong> задач<strong>и</strong>. Дур<strong>и</strong> по смртта <strong>на</strong> Фрањо Туѓман <strong>во</strong><br />

1999 год<strong>и</strong><strong>на</strong> <strong>и</strong> победата <strong>на</strong> опоз<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>јата <strong>на</strong> <strong>и</strong>збор<strong>и</strong>те <strong>во</strong> 2000 год<strong>и</strong><strong>на</strong> структурата, целта <strong>и</strong><br />

голем<strong>и</strong><strong>на</strong>та <strong>на</strong> хрватск<strong>и</strong>те оружен<strong>и</strong> с<strong>и</strong>л<strong>и</strong> (CAF) полека беа ставен<strong>и</strong> под лупа.<br />

Порад<strong>и</strong> концептот <strong>на</strong> „целос<strong>на</strong> одбра<strong>на</strong>“ <strong>на</strong> Т<strong>и</strong>това поранеш<strong>на</strong> Југослав<strong>и</strong>ја <strong>и</strong> огромн<strong>и</strong>от<br />

резер<strong>во</strong>ар <strong>на</strong> персо<strong>на</strong>л <strong>во</strong> така<strong>на</strong>речен<strong>и</strong>те Тер<strong>и</strong>тор<strong>и</strong>јалн<strong>и</strong> одбранбен<strong>и</strong> с<strong>и</strong>л<strong>и</strong> (TDF) <strong>во</strong> с<strong>и</strong>те<br />

југословенск<strong>и</strong> републ<strong>и</strong>к<strong>и</strong>, голем број <strong>во</strong>зрасн<strong>и</strong> ц<strong>и</strong>в<strong>и</strong>л<strong>и</strong> учествувале <strong>во</strong> <strong>во</strong>е<strong>на</strong>та обука пред<br />

<strong>и</strong>збувнувањето <strong>на</strong> <strong>во</strong>ј<strong>на</strong>та. Оваа обука се покажа од круц<strong>и</strong>јално з<strong>на</strong>чење кога Хрватска од<br />

н<strong>и</strong>што требаше да г<strong>и</strong> форм<strong>и</strong>ра с<strong>во</strong><strong>и</strong>те оружен<strong>и</strong> <strong>во</strong> почетокот <strong>и</strong> за време <strong>на</strong> <strong>во</strong>ј<strong>на</strong>та <strong>во</strong> 1991–<br />

95 год<strong>и</strong><strong>на</strong>. Додека Југословенска <strong>на</strong>род<strong>на</strong> арм<strong>и</strong>ја (JNA), со совјот оф<strong>и</strong>церск<strong>и</strong> корпус <strong>во</strong> кој<br />

дом<strong>и</strong>н<strong>и</strong>раа Срб<strong>и</strong>те, беше <strong>во</strong> можност да се потпре <strong>на</strong> профес<strong>и</strong>о<strong>на</strong>лн<strong>и</strong>те <strong>во</strong>јн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong> <strong>и</strong> <strong>на</strong> с<strong>во</strong>јот<br />

удел <strong>во</strong> <strong>во</strong>е<strong>на</strong>та опрема, Хрватска г<strong>и</strong> <strong>и</strong>маше само поранешн<strong>и</strong>те оф<strong>и</strong>цер<strong>и</strong> <strong>и</strong>л<strong>и</strong> <strong>во</strong>јн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong><br />

обучуван<strong>и</strong> <strong>во</strong> ЈНА, но мноз<strong>и</strong>нст<strong>во</strong>то беа ц<strong>и</strong>в<strong>и</strong>л<strong>и</strong> ко<strong>и</strong> го зедоа оружјето <strong>во</strong> рака за да се<br />

борат за незав<strong>и</strong>сност. Така<strong>на</strong>рече<strong>на</strong>та „татков<strong>и</strong>нска <strong>во</strong>ј<strong>на</strong>“, според тоа, мноз<strong>и</strong>нст<strong>во</strong>то<br />

Хрват<strong>и</strong> ја сметаат за <strong>во</strong>ј<strong>на</strong> за <strong>и</strong>зградба <strong>на</strong> <strong>на</strong>ц<strong>и</strong>јата, со цел хрватското општест<strong>во</strong> да ја<br />

од<strong>во</strong><strong>и</strong> с<strong>во</strong>јата држава. Оттогаш CAF <strong>и</strong>маат посебно место <strong>во</strong> општест<strong>во</strong>то, што <strong>и</strong>сто така<br />

се долж<strong>и</strong> <strong>на</strong> фактот дека Туѓман г<strong>и</strong> кор<strong>и</strong>стеше в<strong>и</strong>соко пол<strong>и</strong>т<strong>и</strong>з<strong>и</strong>ран<strong>и</strong>те с<strong>и</strong>л<strong>и</strong> за безбедност<br />

за да го стаб<strong>и</strong>л<strong>и</strong>з<strong>и</strong>ра с<strong>во</strong>јот полуавтор<strong>и</strong>тарен реж<strong>и</strong>м <strong>и</strong> да ја зголем<strong>и</strong> сопстве<strong>на</strong>та<br />

популарност како „бран<strong>и</strong>тел <strong>на</strong> земјата“. Според тоа, секоја реформа која <strong>и</strong> <strong>на</strong>јмалку се<br />

однесува <strong>на</strong> голем<strong>и</strong><strong>на</strong>та <strong>и</strong> <strong>на</strong> структурата <strong>на</strong> CAF е мошне дел<strong>и</strong>кат<strong>на</strong>. 238 Особено, нов<strong>и</strong>те<br />

задач<strong>и</strong> <strong>на</strong> PfP <strong>и</strong> можеб<strong>и</strong> членст<strong>во</strong>то <strong>во</strong> НАТО <strong>во</strong> <strong>и</strong>дн<strong>и</strong><strong>на</strong> се мошне тешк<strong>и</strong> за CAF порад<strong>и</strong><br />

н<strong>и</strong>вното ун<strong>и</strong>катно м<strong>и</strong><strong>на</strong>то <strong>и</strong> последователн<strong>и</strong>те <strong>на</strong>стан<strong>и</strong>. Военото образован<strong>и</strong>е <strong>на</strong><br />

персо<strong>на</strong>лот <strong>на</strong> CAF е мошне н<strong>и</strong>ско. Иако операт<strong>и</strong>вн<strong>и</strong>те <strong>и</strong> борбен<strong>и</strong>те капац<strong>и</strong>тет<strong>и</strong>—особено<br />

78

за клас<strong>и</strong>ч<strong>на</strong> тер<strong>и</strong>тор<strong>и</strong>јал<strong>на</strong> <strong>во</strong>ј<strong>на</strong>—се многу добро разв<strong>и</strong>ен<strong>и</strong>, голем број оф<strong>и</strong>цер<strong>и</strong> немаат<br />

задо<strong>во</strong>л<strong>и</strong>телно образован<strong>и</strong>е. Многу „необразован<strong>и</strong> херо<strong>и</strong>“ 239 за време <strong>на</strong> <strong>во</strong>ј<strong>на</strong>та беа<br />

у<strong>на</strong>преден<strong>и</strong> <strong>на</strong> поз<strong>и</strong>ц<strong>и</strong><strong>и</strong> каде што денес се соочуваат со тенз<strong>и</strong><strong>и</strong> со стар<strong>и</strong>те оф<strong>и</strong>цер<strong>и</strong><br />

образован<strong>и</strong> <strong>во</strong> ЈНА <strong>и</strong> млад<strong>и</strong>те оф<strong>и</strong>цер<strong>и</strong> ко<strong>и</strong> се стек<strong>на</strong>ле со <strong>на</strong>пред<strong>на</strong> обука <strong>на</strong> <strong>во</strong>ен<strong>и</strong><br />

академ<strong>и</strong><strong>и</strong> <strong>на</strong> Запад. 240 Во однос <strong>на</strong> мерк<strong>и</strong>те <strong>на</strong> MO за <strong>на</strong>малување <strong>и</strong> за профес<strong>и</strong>о<strong>на</strong>лно<br />

пре<strong>на</strong>сочување, ов<strong>и</strong>е груп<strong>и</strong> веројатно ќе се <strong>на</strong>тпреваруваат за поз<strong>и</strong>ц<strong>и</strong><strong>и</strong>те <strong>и</strong> бенеф<strong>и</strong>ц<strong>и</strong><strong>и</strong>те.<br />

Пр<strong>и</strong>одот кон реформа <strong>на</strong> арм<strong>и</strong>јата беше <strong>и</strong>зменет <strong>во</strong> полза <strong>на</strong> евроатлантск<strong>и</strong>те <strong>и</strong>нтеграц<strong>и</strong><strong>и</strong><br />

дур<strong>и</strong> <strong>во</strong> 2000 год<strong>и</strong><strong>на</strong>. Од 2000 до 2003 год<strong>и</strong><strong>на</strong>, реформата <strong>на</strong> арм<strong>и</strong>јата беше предмет <strong>на</strong><br />

пол<strong>и</strong>т<strong>и</strong>чк<strong>и</strong> <strong>и</strong>гр<strong>и</strong> <strong>на</strong> разл<strong>и</strong>чн<strong>и</strong> парт<strong>и</strong><strong>и</strong> без какв<strong>и</strong> б<strong>и</strong>ло з<strong>на</strong>ч<strong>и</strong>телн<strong>и</strong> <strong>и</strong>нвест<strong>и</strong>ц<strong>и</strong><strong>и</strong> за<br />

реструкту<strong>и</strong>рање <strong>и</strong> осовременување <strong>на</strong> CAF, со цел т<strong>и</strong>е да можат да се соочат со <strong>и</strong>дн<strong>и</strong>те<br />

пред<strong>и</strong>зв<strong>и</strong>ц<strong>и</strong> <strong>на</strong> меѓусеб<strong>на</strong>та операт<strong>и</strong>вност со НАТО. Сепак, Хрватска <strong>и</strong>маше спроведено<br />

неко<strong>и</strong> акт<strong>и</strong>вност<strong>и</strong> пред да г<strong>и</strong> трансформ<strong>и</strong>ра с<strong>во</strong><strong>и</strong>те структур<strong>и</strong> за <strong>во</strong>ј<strong>на</strong> <strong>во</strong> структур<strong>и</strong> за м<strong>и</strong>р,<br />

што главно беше поддржано од амер<strong>и</strong>канската пр<strong>и</strong>ват<strong>на</strong> <strong>во</strong>е<strong>на</strong> компан<strong>и</strong>ја Military<br />

Professional Resources Inc. (MPRI), која веќе беше <strong>и</strong>н<strong>во</strong>лв<strong>и</strong>ра<strong>на</strong> <strong>во</strong> обуката <strong>на</strong> CAF за време<br />

<strong>на</strong> <strong>во</strong>ј<strong>на</strong>та. Неко<strong>и</strong> услуг<strong>и</strong> <strong>на</strong> MPRI се жестоко кр<strong>и</strong>т<strong>и</strong>куван<strong>и</strong> како услуг<strong>и</strong> со н<strong>и</strong>зок квал<strong>и</strong>тет <strong>и</strong><br />

порад<strong>и</strong> нетранспарентност. 241 Хрватска беше прв<strong>и</strong>от случај <strong>на</strong> сеопфатн<strong>и</strong> консултац<strong>и</strong><strong>и</strong> за<br />

<strong>во</strong>е<strong>на</strong> реформа <strong>и</strong> подготовка <strong>на</strong> стратег<strong>и</strong>ск<strong>и</strong> документ<strong>и</strong> од стра<strong>на</strong> <strong>на</strong> MPRI. 242 Првата<br />

Нац<strong>и</strong>о<strong>на</strong>л<strong>на</strong> безбеднос<strong>на</strong> стратег<strong>и</strong>ја, како <strong>и</strong> Одбранбе<strong>на</strong>та стратег<strong>и</strong>ја <strong>на</strong> Хрватска од 2002<br />

год<strong>и</strong><strong>на</strong> беа составен<strong>и</strong> <strong>на</strong>брз<strong>и</strong><strong>на</strong> <strong>и</strong> без голема <strong>и</strong>н<strong>во</strong>лв<strong>и</strong>раност <strong>на</strong> парламентарц<strong>и</strong>те <strong>и</strong>л<strong>и</strong> <strong>на</strong><br />

ц<strong>и</strong>в<strong>и</strong>лн<strong>и</strong> експерт<strong>и</strong>. 243 Се ч<strong>и</strong>неше дека <strong>на</strong>д<strong>во</strong>решн<strong>и</strong>от пр<strong>и</strong>т<strong>и</strong>сок две год<strong>и</strong>н<strong>и</strong> по пр<strong>и</strong>емот <strong>на</strong><br />

Хрватска <strong>во</strong> програмата Партнерст<strong>во</strong> за м<strong>и</strong>р (PfP) <strong>на</strong> НАТО вл<strong>и</strong>јаеше за забрзување <strong>на</strong> тој<br />

процес. Само два месеца по Саборот, хрватск<strong>и</strong>от Парламент г<strong>и</strong> пр<strong>и</strong>фат<strong>и</strong> двете стратег<strong>и</strong><strong>и</strong> <strong>и</strong><br />

<strong>на</strong> м<strong>и</strong>н<strong>и</strong>стерската средба <strong>на</strong> Евроатлантск<strong>и</strong>от совет за партнерст<strong>во</strong> <strong>на</strong> 15 мај 2002 год<strong>и</strong><strong>на</strong><br />

<strong>во</strong> Рејкјав<strong>и</strong>к земјата влезе <strong>во</strong> Акц<strong>и</strong>ск<strong>и</strong>от план за членст<strong>во</strong> (MAP) <strong>на</strong> НАТО. Тоа не б<strong>и</strong> б<strong>и</strong>ло<br />

можно без ус<strong>во</strong>јувањето <strong>на</strong> стратег<strong>и</strong>ск<strong>и</strong>те документ<strong>и</strong>.<br />

По завршувањето <strong>на</strong> прв<strong>и</strong>те два ц<strong>и</strong>клуса <strong>во</strong> согласност со предуслов<strong>и</strong>те <strong>на</strong> НАТО,<br />

Хрватска <strong>во</strong> моментот се <strong>на</strong>оѓа <strong>во</strong> трет<strong>и</strong>от ц<strong>и</strong>клус <strong>на</strong> MAP 244 , но се <strong>на</strong>деваше <strong>на</strong><br />

полноправно членст<strong>во</strong> <strong>во</strong> НАТО <strong>на</strong> Истанбулск<strong>и</strong>от сам<strong>и</strong>т <strong>во</strong> 2004 год<strong>и</strong><strong>на</strong>. Но, не само<br />

непр<strong>и</strong>држувањето <strong>на</strong> осомн<strong>и</strong>чен<strong>и</strong>от за <strong>во</strong>ен<strong>и</strong> злосторства, генeрал Готов<strong>и</strong><strong>на</strong> кон ICTY,<br />

туку <strong>и</strong> недо<strong>во</strong>лното н<strong>и</strong><strong>во</strong> <strong>на</strong> осовременост <strong>на</strong> CAF <strong>во</strong> тоа време доведоа до тоа <strong>на</strong> Хрватска<br />

79

да <strong>и</strong> б<strong>и</strong>де одб<strong>и</strong>е<strong>на</strong> апл<strong>и</strong>кац<strong>и</strong>јата за полноправно членст<strong>во</strong>. 245 Меѓутоа, Хрватска по 2002<br />

год<strong>и</strong><strong>на</strong> дава с<strong>во</strong>ј пр<strong>и</strong>донес <strong>во</strong> операц<strong>и</strong><strong>и</strong>те <strong>на</strong> НАТО <strong>во</strong> Афган<strong>и</strong>стан <strong>и</strong> <strong>во</strong> <strong>и</strong>зм<strong>и</strong><strong>на</strong>т<strong>и</strong>те<br />

неколку год<strong>и</strong>н<strong>и</strong> учествува <strong>во</strong> разл<strong>и</strong>чн<strong>и</strong> маневр<strong>и</strong> со земј<strong>и</strong>те-членк<strong>и</strong> <strong>на</strong> НАТО. Иако<br />

Европската ун<strong>и</strong>ја порад<strong>и</strong> случајот со Готов<strong>и</strong><strong>на</strong> г<strong>и</strong> одлож<strong>и</strong> прего<strong>во</strong>р<strong>и</strong>те за пр<strong>и</strong>ем <strong>на</strong><br />

Хрватска <strong>во</strong> Ун<strong>и</strong>јата, целта <strong>на</strong> <strong>и</strong>нтеграц<strong>и</strong>јата <strong>во</strong> евроатлантск<strong>и</strong>те структур<strong>и</strong> останува<br />

в<strong>и</strong>соко <strong>на</strong> агендата <strong>на</strong> главн<strong>и</strong>те пол<strong>и</strong>т<strong>и</strong>чк<strong>и</strong> парт<strong>и</strong><strong>и</strong>. Јасен с<strong>и</strong>г<strong>на</strong>л за с<strong>и</strong>лн<strong>и</strong>от <strong>и</strong>нтерес <strong>на</strong><br />

хрватската влада за <strong>во</strong>е<strong>на</strong> реформа е нов<strong>и</strong>от Стратег<strong>и</strong>ск<strong>и</strong> одбранбен преглед (SDR), кој<br />

конечно е завршен <strong>и</strong> чека <strong>на</strong> ус<strong>во</strong>јување од парламентот. За хрватското MO, SDR е<br />

“осм<strong>и</strong>слен како детален поп<strong>и</strong>с <strong>на</strong> одбранбен<strong>и</strong>от с<strong>и</strong>стем кој ќе [...] предлож<strong>и</strong> нов<br />

концепт”. 246 SDR е долгоочекува<strong>на</strong>та база за сè уште недовршен<strong>и</strong>от План за долгорочен<br />

раз<strong>во</strong>ј (LTDP) <strong>на</strong> CAF, кој <strong>во</strong> моментов е предмет <strong>на</strong> д<strong>и</strong>скус<strong>и</strong>ја <strong>и</strong> веројатно за него ќе б<strong>и</strong>де<br />

пост<strong>и</strong>г<strong>на</strong>та согласност <strong>во</strong> пролет 2006 год<strong>и</strong><strong>на</strong>. 247 Работата <strong>на</strong> SDR започ<strong>на</strong> уште <strong>во</strong><br />

октомвр<strong>и</strong> 2003 год<strong>и</strong><strong>на</strong> со <strong>во</strong>споставувањето <strong>на</strong> Советот <strong>на</strong> SDR <strong>и</strong> Ком<strong>и</strong>тетот за раз<strong>во</strong>ј <strong>на</strong><br />

SDR. Советот <strong>на</strong> SDR вклучуваше не само клучн<strong>и</strong> претставн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong> <strong>на</strong> MO <strong>и</strong> <strong>на</strong> CAF, туку <strong>и</strong><br />

претставн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong> од Каб<strong>и</strong>нетот <strong>на</strong> претседателот, Владата, М<strong>и</strong>н<strong>и</strong>стерст<strong>во</strong>то за <strong>на</strong>д<strong>во</strong>решн<strong>и</strong><br />

работ<strong>и</strong> <strong>и</strong> М<strong>и</strong>н<strong>и</strong>стерст<strong>во</strong>то за ф<strong>и</strong><strong>на</strong>нс<strong>и</strong><strong>и</strong>. Ц<strong>и</strong>в<strong>и</strong>лн<strong>и</strong> експерт<strong>и</strong> не беа пр<strong>и</strong>сутн<strong>и</strong> за време <strong>на</strong><br />

цел<strong>и</strong>от SDR процес, но Советот <strong>и</strong> Ком<strong>и</strong>тетот одржуваа редовн<strong>и</strong> консултац<strong>и</strong><strong>и</strong> со сед<strong>и</strong>штето<br />

<strong>на</strong> НАТО <strong>и</strong> со негов<strong>и</strong>те односн<strong>и</strong> експертск<strong>и</strong> т<strong>и</strong>мов<strong>и</strong> ко<strong>и</strong> ја посетуваа земјата.<br />

Во SDR се заклучува дека по завршувањето <strong>на</strong> <strong>во</strong>ј<strong>на</strong>та пред десет год<strong>и</strong>н<strong>и</strong> е пост<strong>и</strong>г<strong>на</strong>та<br />

голема проме<strong>на</strong> <strong>во</strong> перцепц<strong>и</strong><strong>и</strong>те за безбедноста <strong>на</strong> Хрватска <strong>и</strong> <strong>на</strong> рег<strong>и</strong>онот како цел<strong>и</strong><strong>на</strong>. Тој<br />

предв<strong>и</strong>дува само мала можност за „конвенц<strong>и</strong>о<strong>на</strong>лен конфл<strong>и</strong>кт, <strong>во</strong> кој тер<strong>и</strong>тор<strong>и</strong>јата <strong>на</strong><br />

Хрватска б<strong>и</strong> б<strong>и</strong>ла дел од едно поголемо <strong>во</strong>ено поле“.” 248 Колект<strong>и</strong>в<strong>на</strong>та, а не<br />

<strong>и</strong>нд<strong>и</strong>в<strong>и</strong>дуал<strong>на</strong>та безбедност се смета за <strong>на</strong>јполез<strong>на</strong> стратег<strong>и</strong>ја за Хрватска, особено <strong>во</strong><br />

однос <strong>на</strong> економ<strong>и</strong>јата. И <strong>и</strong>ако SDR не може да г<strong>и</strong> реш<strong>и</strong> с<strong>и</strong>те тековн<strong>и</strong> проблем<strong>и</strong> <strong>на</strong> CAF, тој<br />

претставува з<strong>на</strong>чај<strong>на</strong> рамка <strong>на</strong> LTDP <strong>и</strong> кор<strong>и</strong>г<strong>и</strong>ра неко<strong>и</strong> <strong>на</strong><strong>и</strong>вн<strong>и</strong> разм<strong>и</strong>слувања 249 <strong>и</strong><br />

колебл<strong>и</strong><strong>во</strong>ст за проме<strong>на</strong> ко<strong>и</strong> <strong>на</strong>двладуваат <strong>во</strong> секторот <strong>на</strong> одбра<strong>на</strong>та, вклучувајќ<strong>и</strong> го <strong>и</strong><br />

следното:<br />

Задолж<strong>и</strong>тел<strong>на</strong>та служба б<strong>и</strong> требало да се ук<strong>и</strong>не <strong>во</strong> рамк<strong>и</strong>те <strong>на</strong> следн<strong>и</strong>те пет год<strong>и</strong>н<strong>и</strong><br />

Флекс<strong>и</strong>б<strong>и</strong>лн<strong>и</strong> с<strong>и</strong>л<strong>и</strong> за меѓу<strong>на</strong>родн<strong>и</strong> операц<strong>и</strong><strong>и</strong> <strong>во</strong> рамк<strong>и</strong>те <strong>на</strong> м<strong>и</strong>с<strong>и</strong><strong>и</strong>те <strong>на</strong> НАТО, ЕУ <strong>и</strong>л<strong>и</strong><br />

ОН <strong>на</strong>место тешка тер<strong>и</strong>тор<strong>и</strong>јал<strong>на</strong> одбра<strong>на</strong><br />

80

Ук<strong>и</strong>нување <strong>на</strong> така<strong>на</strong>речен<strong>и</strong>те „Б“ резервн<strong>и</strong> с<strong>и</strong>л<strong>и</strong> составен<strong>и</strong> од 76.000 резерв<strong>и</strong>ст<strong>и</strong> со<br />

редов<strong>на</strong> обука <strong>и</strong> основ<strong>на</strong> опрема<br />

Преоста<strong>на</strong>т<strong>и</strong>те резервн<strong>и</strong> с<strong>и</strong>л<strong>и</strong> ќе ја форм<strong>и</strong>раат дополн<strong>и</strong>тел<strong>на</strong>та компонента која б<strong>и</strong> се<br />

пов<strong>и</strong>кувала <strong>во</strong> случај <strong>на</strong> <strong>на</strong>ц<strong>и</strong>о<strong>на</strong>л<strong>на</strong> одбра<strong>на</strong> (вклучувајќ<strong>и</strong> <strong>и</strong> компонента од 8000<br />

пр<strong>и</strong>падн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong> <strong>на</strong> резерв<strong>и</strong>ст<strong>и</strong> по дого<strong>во</strong>р)<br />

Намалување <strong>на</strong> акт<strong>и</strong>вн<strong>и</strong>от <strong>во</strong>ен персо<strong>на</strong>л <strong>на</strong> 16.000, со дополн<strong>и</strong>телн<strong>и</strong> 2.000 вработен<strong>и</strong><br />

ц<strong>и</strong>в<strong>и</strong>л<strong>и</strong> (<strong>на</strong>малување од сегашн<strong>и</strong>от број од околу 29.000)<br />

Но<strong>во</strong>то ек<strong>и</strong>п<strong>и</strong>рање <strong>и</strong> осовременување порад<strong>и</strong> огран<strong>и</strong>чен<strong>и</strong>те средства б<strong>и</strong> можело да трае<br />

до 2015 год<strong>и</strong><strong>на</strong>—<strong>и</strong>л<strong>и</strong> дур<strong>и</strong> <strong>и</strong> подолго.<br />

За реформата <strong>на</strong> одбра<strong>на</strong>та <strong>во</strong> Хрватска сè уште е потребно многу <strong>и</strong> голем дел од<br />

гореспоме<strong>на</strong>т<strong>и</strong>те <strong>на</strong>пор<strong>и</strong> за осовременување <strong>и</strong> реструкту<strong>и</strong>рање ќе оста<strong>на</strong>т само <strong>на</strong> харт<strong>и</strong>ја<br />

<strong>во</strong> <strong>на</strong>редн<strong>и</strong>те год<strong>и</strong>н<strong>и</strong>, доколку веќе огран<strong>и</strong>чен<strong>и</strong>те средства не се остварат. На опц<strong>и</strong>јата за<br />

одложување <strong>на</strong> неко<strong>и</strong> мерк<strong>и</strong> веќе се укажува <strong>во</strong> SDR. 250 Доктр<strong>и</strong>н<strong>и</strong>те ко<strong>и</strong> се <strong>во</strong> согласност<br />

со НАТО се предв<strong>и</strong>дуваат дур<strong>и</strong> за 2007 год<strong>и</strong><strong>на</strong>. Но, <strong>на</strong>јз<strong>на</strong>чај<strong>на</strong> е проме<strong>на</strong>та <strong>на</strong><br />

разм<strong>и</strong>слувањата кога станува збор за прашањата <strong>на</strong> одбра<strong>на</strong>та <strong>и</strong> <strong>на</strong> безбедноста <strong>во</strong> о<strong>во</strong>ј<br />

кре<strong>во</strong>к рег<strong>и</strong>он. Пол<strong>и</strong>т<strong>и</strong>чк<strong>и</strong> круц<strong>и</strong>јалното прашање за полноправно членст<strong>во</strong>—соработката<br />

со ICTY—се ч<strong>и</strong>н<strong>и</strong> дека е решено со апсењето <strong>на</strong> Готов<strong>и</strong><strong>на</strong> <strong>на</strong> Тенер<strong>и</strong>фе <strong>во</strong> декемвр<strong>и</strong> 2005<br />

год<strong>и</strong><strong>на</strong>. Според тоа, <strong>и</strong>згледа дека пока<strong>на</strong>та за членст<strong>во</strong> е веројат<strong>на</strong> <strong>во</strong> 2006 год<strong>и</strong><strong>на</strong>.<br />

Евроатлантска <strong>и</strong>нтеграц<strong>и</strong>ја<br />

Во март 2005 год<strong>и</strong><strong>на</strong>, Европската ун<strong>и</strong>ја (ЕУ) го одлож<strong>и</strong> започнувањето <strong>на</strong> прего<strong>во</strong>р<strong>и</strong>те за<br />

пр<strong>и</strong>ем со Хрватска. “Н<strong>и</strong>какв<strong>и</strong> пар<strong>и</strong> за Хаг” беше <strong>на</strong>п<strong>и</strong>шано <strong>на</strong> неко<strong>и</strong> ѕ<strong>и</strong>дов<strong>и</strong>, рефлект<strong>и</strong>рајќ<strong>и</strong><br />

го не само м<strong>и</strong>слењето <strong>на</strong> пош<strong>и</strong>роката јавност, туку <strong>и</strong> продолжувајќ<strong>и</strong> ја колебл<strong>и</strong><strong>во</strong>ста <strong>на</strong><br />

пол<strong>и</strong>т<strong>и</strong>чката класа да го предаде <strong>и</strong>л<strong>и</strong> откр<strong>и</strong>е местото каде што се <strong>на</strong>оѓа генерал Готов<strong>и</strong><strong>на</strong> 251<br />

кој е обв<strong>и</strong>нет дека <strong>и</strong>зврш<strong>и</strong>л <strong>во</strong>ен<strong>и</strong> злосторства за време <strong>на</strong> <strong>во</strong>ј<strong>на</strong>та <strong>на</strong> Хрватска прот<strong>и</strong>в<br />

самопрогласе<strong>на</strong>та српска републ<strong>и</strong>ка <strong>во</strong> рег<strong>и</strong>онот Кра<strong>и</strong><strong>на</strong>. Реч<strong>и</strong>с<strong>и</strong> ед<strong>на</strong> год<strong>и</strong><strong>на</strong> по<br />

Истанбулск<strong>и</strong>от сам<strong>и</strong>т <strong>во</strong> 2004 год<strong>и</strong><strong>на</strong>, каде што <strong>и</strong> НАТО го одлож<strong>и</strong> полноправното<br />

членст<strong>во</strong> <strong>на</strong> Хрватска <strong>во</strong> Ал<strong>и</strong>јансата, ова одб<strong>и</strong>вање од стра<strong>на</strong> <strong>на</strong> ЕУ беше уште еден<br />

неуспех за евроатлантск<strong>и</strong>те амб<strong>и</strong>ц<strong>и</strong><strong>и</strong> <strong>на</strong> Хрватска. Иако <strong>во</strong> текот <strong>на</strong> претходн<strong>и</strong>те две<br />

год<strong>и</strong>н<strong>и</strong> соработката со Хаг беше подобре<strong>на</strong>, случајот <strong>на</strong> Готов<strong>и</strong><strong>на</strong> <strong>во</strong> тоа време го <strong>и</strong>стак<strong>на</strong><br />

81

сè уште постојн<strong>и</strong>от легат <strong>на</strong> реж<strong>и</strong>мот <strong>на</strong> Туѓман, не само <strong>во</strong> ХДЗ, туку <strong>и</strong> <strong>во</strong> рамк<strong>и</strong>те <strong>на</strong><br />

М<strong>и</strong>н<strong>и</strong>стерст<strong>во</strong>то за одбра<strong>на</strong> кое дур<strong>и</strong> неодам<strong>на</strong> го запре <strong>и</strong>сплаќањето <strong>на</strong> пенз<strong>и</strong>јата <strong>на</strong><br />

Готов<strong>и</strong><strong>на</strong>. 252 Меѓутоа, до октомвр<strong>и</strong> 2005 год<strong>и</strong><strong>на</strong>, ЕУ <strong>и</strong>зне<strong>на</strong>дувачк<strong>и</strong> се прем<strong>и</strong>сл<strong>и</strong> <strong>и</strong> <strong>и</strong> го даде<br />

<strong>на</strong> Хрватска канд<strong>и</strong>датск<strong>и</strong> статус кој таа долго го посакуваше. Се спекул<strong>и</strong>раше дека до оваа<br />

проме<strong>на</strong> дошло порад<strong>и</strong> <strong>и</strong>зменетото расудување <strong>на</strong> Главн<strong>и</strong>от јавен обв<strong>и</strong>н<strong>и</strong>тел <strong>на</strong> ОН, Карла<br />

дел Понте <strong>во</strong> однос <strong>на</strong> соработката <strong>на</strong> Хрватска со ICTY, б<strong>и</strong>дејќ<strong>и</strong> таа веќе беше<br />

<strong>и</strong>нформ<strong>и</strong>ра<strong>на</strong> за план<strong>и</strong>раното апсење <strong>на</strong> Готов<strong>и</strong><strong>на</strong> неколку недел<strong>и</strong> подоц<strong>на</strong>. Но,<br />

<strong>на</strong>јверојатно е дека беше поз<strong>на</strong>чен пр<strong>и</strong>т<strong>и</strong>сокот пр<strong>и</strong>менет од Австр<strong>и</strong>ја <strong>во</strong> октомвр<strong>и</strong> 2005<br />

год<strong>и</strong><strong>на</strong> за пазарење за пр<strong>и</strong>фаќање <strong>на</strong> канд<strong>и</strong>датск<strong>и</strong>от статус <strong>на</strong> Турц<strong>и</strong>ја <strong>во</strong> заме<strong>на</strong> за<br />

започнување прего<strong>во</strong>р<strong>и</strong> за пр<strong>и</strong>стапување <strong>на</strong> Хрватска. Сепак, <strong>во</strong> услов<strong>и</strong> кога Готов<strong>и</strong><strong>на</strong> е <strong>во</strong><br />

Хаг од декемвр<strong>и</strong> 2005 год<strong>и</strong><strong>на</strong>, мошне в<strong>и</strong>дл<strong>и</strong>в<strong>и</strong>те пол<strong>и</strong>т<strong>и</strong>чк<strong>и</strong> прашања <strong>на</strong> Хрватска <strong>и</strong>згледа<br />

дека се решен<strong>и</strong>.<br />

Исто така, Хрватска веќе е длабоко <strong>и</strong>н<strong>во</strong>лв<strong>и</strong>ра<strong>на</strong> <strong>во</strong> соработка <strong>на</strong> план<strong>и</strong>рањето <strong>на</strong><br />

безбедноста <strong>на</strong> НАТО <strong>и</strong> <strong>на</strong> ЕУ. Иако сè уште не е членка, Хрватска <strong>во</strong> с<strong>во</strong>јот Стратег<strong>и</strong>ск<strong>и</strong><br />

одбранбен преглед од март 2005 год<strong>и</strong><strong>на</strong> разм<strong>и</strong>слува за давање пр<strong>и</strong>донес <strong>во</strong> Борбен<strong>и</strong>те<br />

груп<strong>и</strong> <strong>на</strong> ЕУ <strong>и</strong> <strong>на</strong> друг<strong>и</strong> структур<strong>и</strong> <strong>на</strong> <strong>и</strong>д<strong>на</strong>та Европска безбеднос<strong>на</strong> <strong>и</strong> одбранбе<strong>на</strong> пол<strong>и</strong>т<strong>и</strong>ка<br />

(ESDP). 253 Сепак, поголем<strong>и</strong>от дел од план<strong>и</strong>ран<strong>и</strong>от пр<strong>и</strong>доне ќе б<strong>и</strong>дат <strong>и</strong>ст<strong>и</strong>те ед<strong>и</strong>н<strong>и</strong>ц<strong>и</strong> ко<strong>и</strong><br />

Хрватска ќе г<strong>и</strong> обучува <strong>и</strong> ек<strong>и</strong>п<strong>и</strong>ра за операц<strong>и</strong><strong>и</strong> <strong>и</strong> структур<strong>и</strong> пред<strong>во</strong>ден<strong>и</strong> од НАТО.<br />

Програм<strong>и</strong> <strong>на</strong> НАТО со Хрватска<br />

Перспект<strong>и</strong>вата <strong>на</strong> членст<strong>во</strong>то <strong>во</strong> НАТО, <strong>во</strong> <strong>и</strong>зм<strong>и</strong><strong>на</strong>т<strong>и</strong>те неколку год<strong>и</strong>н<strong>и</strong>, претставува<br />

акт<strong>и</strong>в<strong>и</strong>рачка с<strong>и</strong>ла која сто<strong>и</strong> зад реформ<strong>и</strong>те <strong>во</strong> секторот за одбра<strong>на</strong> <strong>на</strong> Хрватска. Од<br />

нејз<strong>и</strong>ното пр<strong>и</strong>стапување <strong>во</strong> програмата Партнерст<strong>во</strong> за м<strong>и</strong>р (PfP) <strong>во</strong> 2000 год<strong>и</strong><strong>на</strong>, Хрватска<br />

г<strong>и</strong> зголем<strong>и</strong> с<strong>во</strong><strong>и</strong>те акт<strong>и</strong>вност<strong>и</strong> <strong>и</strong> обврск<strong>и</strong> <strong>во</strong> рамк<strong>и</strong>те <strong>на</strong> оваа програма. Преку<br />

Инд<strong>и</strong>в<strong>и</strong>дуал<strong>на</strong>та програма за партнерст<strong>во</strong> (IPP), таа учествуваше <strong>во</strong> 251 <strong>на</strong>стан<strong>и</strong> 254 <strong>во</strong> 2004<br />

год<strong>и</strong><strong>на</strong> <strong>и</strong> <strong>и</strong>ма <strong>на</strong>мера да учествува <strong>во</strong> 430 IPP акт<strong>и</strong>вност<strong>и</strong> <strong>во</strong> 2005 год<strong>и</strong><strong>на</strong>. 255 Исто така,<br />

Хрватска <strong>во</strong> 2001 год<strong>и</strong><strong>на</strong> се соглас<strong>и</strong> да го коорд<strong>и</strong>н<strong>и</strong>ра Процесот <strong>на</strong> план<strong>и</strong>рање <strong>и</strong><br />

рев<strong>и</strong>д<strong>и</strong>рање (PARP) со НАТО, д<strong>во</strong>јаз<strong>и</strong>чен ц<strong>и</strong>клус за б<strong>и</strong>латералн<strong>и</strong> <strong>и</strong> мулт<strong>и</strong>латералн<strong>и</strong><br />

консултац<strong>и</strong><strong>и</strong> за план<strong>и</strong>рање <strong>на</strong> одбра<strong>на</strong>та. Преку PARP, хрватската стра<strong>на</strong> секоја год<strong>и</strong><strong>на</strong> ќе<br />

се договара за сер<strong>и</strong>ја партнерск<strong>и</strong> цел<strong>и</strong> (PG) со цел <strong>во</strong>споставување <strong>на</strong> меѓусеб<strong>на</strong><br />

операт<strong>и</strong>вност <strong>на</strong> CAF со с<strong>и</strong>л<strong>и</strong>те <strong>на</strong> NATO, <strong>и</strong> што е уште попр<strong>и</strong>стапно, <strong>во</strong>споставување<br />

82

современ<strong>и</strong> структур<strong>и</strong>. PG не само што обезбедуваат јасн<strong>и</strong> <strong>на</strong>сок<strong>и</strong> за реформата <strong>на</strong><br />

одбра<strong>на</strong>та <strong>во</strong> Хрватска, туку <strong>и</strong> утврдуваат роков<strong>и</strong> за секоја цел. Б<strong>и</strong>дејќ<strong>и</strong> Хрватска е<br />

ст<strong>и</strong>г<strong>на</strong>та до оф<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>јалн<strong>и</strong>от статус <strong>на</strong> асп<strong>и</strong>рант за полноправно членст<strong>во</strong> <strong>во</strong> НАТО, за с<strong>и</strong>те<br />

мерк<strong>и</strong> <strong>на</strong> PARP <strong>и</strong> IPP се <strong>и</strong>нформ<strong>и</strong>ра Акц<strong>и</strong>ск<strong>и</strong>от план за членст<strong>во</strong> (MAP) <strong>на</strong> НАТО. Покрај<br />

тоа, експерт<strong>и</strong> <strong>на</strong> НАТО, како <strong>и</strong> б<strong>и</strong>латералн<strong>и</strong> м<strong>и</strong>с<strong>и</strong><strong>и</strong> од Обед<strong>и</strong>нетото Кралст<strong>во</strong>, САД <strong>и</strong> од<br />

Герман<strong>и</strong>ја се покануван<strong>и</strong> од хрватската влада за друг<strong>и</strong> многубројн<strong>и</strong> консултац<strong>и</strong><strong>и</strong>, м<strong>и</strong>с<strong>и</strong><strong>и</strong> <strong>и</strong><br />

работ<strong>и</strong>лн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>. Два експертск<strong>и</strong> т<strong>и</strong>ма <strong>на</strong> НАТО, еден за профес<strong>и</strong>о<strong>на</strong>лно пре<strong>на</strong>сочување <strong>и</strong><br />

преквал<strong>и</strong>ф<strong>и</strong>кац<strong>и</strong>ја <strong>на</strong> в<strong>и</strong>шокот <strong>во</strong>ен персо<strong>на</strong>л, а друг<strong>и</strong>от за конверз<strong>и</strong>ја <strong>на</strong> баз<strong>и</strong>те, оствар<strong>и</strong>ја<br />

комун<strong>и</strong>кац<strong>и</strong>ја <strong>и</strong> се срет<strong>на</strong>а со релевантн<strong>и</strong> членов<strong>и</strong> <strong>на</strong> хрватската стра<strong>на</strong>. 256 Експерт<strong>и</strong> <strong>на</strong><br />

НАТО беа <strong>и</strong>н<strong>во</strong>лв<strong>и</strong>ран<strong>и</strong> <strong>и</strong> <strong>во</strong> подготовката <strong>на</strong> Стратег<strong>и</strong>ск<strong>и</strong>от одбранбен преглед <strong>во</strong> 2005<br />

год<strong>и</strong><strong>на</strong>. Покрај тоа, хрватското MO потп<strong>и</strong>ша дого<strong>во</strong>р<strong>и</strong> за неколку акт<strong>и</strong>вност<strong>и</strong> согласно<br />

Прашк<strong>и</strong>те заложб<strong>и</strong> за способност (PCC). 257<br />

Изгледаше дека цел<strong>и</strong>от процес <strong>на</strong> реформата <strong>на</strong> одбра<strong>на</strong>та се <strong>на</strong>сочува преку работ<strong>и</strong>лн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>,<br />

заедн<strong>и</strong>чк<strong>и</strong> вежб<strong>и</strong> <strong>и</strong> консултац<strong>и</strong><strong>и</strong> со земј<strong>и</strong>те-членк<strong>и</strong> <strong>на</strong> НАТО <strong>на</strong> б<strong>и</strong>латерален <strong>и</strong> <strong>на</strong><br />

мулт<strong>и</strong>латерален <strong>на</strong>ч<strong>и</strong>н. Иако е тешко да се <strong>и</strong>змер<strong>и</strong> д<strong>и</strong>ректното вл<strong>и</strong>јан<strong>и</strong>е <strong>на</strong> НАТО врз<br />

секоја поед<strong>и</strong>неч<strong>на</strong> акт<strong>и</strong>вност <strong>во</strong> реформата <strong>на</strong> одбра<strong>на</strong>та <strong>на</strong> Хрватска, зголеме<strong>на</strong>та брз<strong>и</strong><strong>на</strong><br />

<strong>на</strong> ов<strong>и</strong>е реформ<strong>и</strong> <strong>и</strong> проме<strong>на</strong>та <strong>на</strong> одбранбен<strong>и</strong>те стратег<strong>и</strong><strong>и</strong>, задач<strong>и</strong> <strong>и</strong> капац<strong>и</strong>тет<strong>и</strong> оч<strong>и</strong>гледно е<br />

поврза<strong>на</strong> со обврск<strong>и</strong>те <strong>и</strong> роков<strong>и</strong>те утврден<strong>и</strong> од НАТО. Без опц<strong>и</strong>јата <strong>на</strong> членст<strong>во</strong>то <strong>на</strong><br />

НАТО <strong>и</strong> ЕУ <strong>и</strong> потенц<strong>и</strong>јалн<strong>и</strong>те доб<strong>и</strong>вк<strong>и</strong> што тоа може да г<strong>и</strong> донесе, хрватската влада не б<strong>и</strong><br />

ја <strong>и</strong>н<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>рала реформата <strong>на</strong> одбра<strong>на</strong>та со оваа д<strong>и</strong><strong>на</strong>м<strong>и</strong>ка. 258<br />

Пол<strong>и</strong>т<strong>и</strong>чко <strong>на</strong>сочување <strong>на</strong> реформата <strong>на</strong> одбра<strong>на</strong>та<br />

Хрватската арм<strong>и</strong>ја, како <strong>и</strong> друг<strong>и</strong>те државн<strong>и</strong> с<strong>и</strong>л<strong>и</strong> за безбедност, беа мошне<br />

<strong>и</strong>спол<strong>и</strong>т<strong>и</strong>з<strong>и</strong>ран<strong>и</strong> за време <strong>на</strong> <strong>во</strong>ј<strong>на</strong>та <strong>и</strong> по 1995 год<strong>и</strong><strong>на</strong> од стра<strong>на</strong> <strong>на</strong> реж<strong>и</strong>мот <strong>на</strong> Фрањо<br />

Туѓман. Со год<strong>и</strong>н<strong>и</strong> квал<strong>и</strong>ф<strong>и</strong>куван од Freedom House како "Делумно слободен", реж<strong>и</strong>мот <strong>на</strong><br />

Туѓман се распад<strong>на</strong> по неговата смрт <strong>и</strong> по првата проме<strong>на</strong> <strong>на</strong> владата <strong>на</strong> <strong>и</strong>збор<strong>и</strong>те <strong>во</strong> 2000<br />

год<strong>и</strong><strong>на</strong>. Туѓман, херојот <strong>на</strong> хрватската <strong>во</strong>ј<strong>на</strong> прот<strong>и</strong>в Срб<strong>и</strong>те од Кра<strong>и</strong><strong>на</strong>, секогаш<br />

поддржуваше с<strong>и</strong>лн<strong>и</strong> CAF, <strong>и</strong> според тоа Генералштабот <strong>на</strong> CAF успешно одб<strong>и</strong>ваше каква<br />

б<strong>и</strong>ло реформа за еден подолг пер<strong>и</strong>од. 259 Сепак, Хрватска <strong>во</strong>веде разл<strong>и</strong>чн<strong>и</strong><br />

83

<strong>и</strong>нст<strong>и</strong>туц<strong>и</strong>о<strong>на</strong>лн<strong>и</strong> мерк<strong>и</strong> за да гарант<strong>и</strong>ра ц<strong>и</strong>в<strong>и</strong>лен <strong>на</strong>дзор <strong>и</strong> демократска контрола <strong>на</strong><br />

арм<strong>и</strong>јата.<br />

Парламентарен <strong>и</strong> ц<strong>и</strong>в<strong>и</strong>лен <strong>на</strong>дзор 260<br />

Врз основа <strong>на</strong> Законот за одбра<strong>на</strong> <strong>и</strong> Законот за служб<strong>и</strong> за безбедност, хрватск<strong>и</strong>от<br />

парламент <strong>и</strong>ма овластување да решава за главн<strong>и</strong>те прашања <strong>на</strong> одбра<strong>на</strong>та, како <strong>и</strong> за<br />

општ<strong>и</strong>от <strong>на</strong>дзор <strong>на</strong> с<strong>и</strong>л<strong>и</strong>те за безбедност вклучувајќ<strong>и</strong> г<strong>и</strong> <strong>и</strong> CAF. 261 Неговата Парламентар<strong>на</strong><br />

ком<strong>и</strong>с<strong>и</strong>ја за в<strong>на</strong>треш<strong>на</strong> пол<strong>и</strong>т<strong>и</strong>ка <strong>и</strong> <strong>на</strong>ц<strong>и</strong>о<strong>на</strong>л<strong>на</strong> безбедност може да г<strong>и</strong> св<strong>и</strong>ка<br />

функц<strong>и</strong>онер<strong>и</strong>те од CAF зарад<strong>и</strong> сослушување, како <strong>и</strong> да врш<strong>и</strong> евалуац<strong>и</strong>ја <strong>на</strong> с<strong>и</strong>те<br />

ф<strong>и</strong><strong>на</strong>нс<strong>и</strong>ск<strong>и</strong> <strong>и</strong> матер<strong>и</strong>јалн<strong>и</strong> прашања <strong>на</strong> CAF <strong>и</strong> <strong>на</strong> друг<strong>и</strong>те безбедносн<strong>и</strong> служб<strong>и</strong>. Исто така,<br />

<strong>во</strong>споставувањето <strong>на</strong> Советот за <strong>на</strong>дзор <strong>на</strong> служб<strong>и</strong>те за безбедност (COSS) <strong>во</strong> 2003 год<strong>и</strong><strong>на</strong>,<br />

кој се состоеше од седумм<strong>и</strong><strong>на</strong> незав<strong>и</strong>сн<strong>и</strong> експерт<strong>и</strong> беше пр<strong>и</strong>фатен со акламац<strong>и</strong>ја.<br />

Членов<strong>и</strong>те <strong>на</strong> COSS <strong>и</strong>маат пра<strong>во</strong> <strong>на</strong> пр<strong>и</strong>стап до <strong>и</strong>звешта<strong>и</strong>те од безбедносн<strong>и</strong>те служб<strong>и</strong> <strong>и</strong><br />

н<strong>и</strong>вн<strong>и</strong>от односен персо<strong>на</strong>л, ко<strong>и</strong> може да г<strong>и</strong> св<strong>и</strong>кува <strong>на</strong> сослушување. 262 Иако <strong>и</strong>згледа дека<br />

орган<strong>и</strong>зац<strong>и</strong>јата е задо<strong>во</strong>л<strong>и</strong>тел<strong>на</strong> <strong>и</strong> сл<strong>и</strong>ч<strong>на</strong> <strong>на</strong> друг<strong>и</strong>те мерк<strong>и</strong> за <strong>на</strong>дзор ко<strong>и</strong> се пр<strong>и</strong>менуваат<br />

<strong>во</strong> европск<strong>и</strong>те земј<strong>и</strong>, реалноста кажува по<strong>и</strong><strong>на</strong>ку. Во хрватск<strong>и</strong>от парламент посто<strong>и</strong> општ<br />

недост<strong>и</strong>г <strong>на</strong> ц<strong>и</strong>в<strong>и</strong>л<strong>на</strong> експерт<strong>и</strong>за за <strong>во</strong>ен<strong>и</strong> <strong>и</strong> за безбедносн<strong>и</strong> прашања. Порад<strong>и</strong><br />

огран<strong>и</strong>чувањето <strong>на</strong> чет<strong>и</strong>р<strong>и</strong>год<strong>и</strong>шен мандат, парламентарц<strong>и</strong>те <strong>во</strong> Ком<strong>и</strong>с<strong>и</strong>јата тешко можат<br />

да го <strong>и</strong>зградат о<strong>во</strong>ј капац<strong>и</strong>тет до<strong>во</strong>лно адекватно за да <strong>и</strong>звршат каква б<strong>и</strong>ло функц<strong>и</strong>ја <strong>на</strong><br />

сер<strong>и</strong>озен <strong>на</strong>дзор <strong>и</strong> контрола. 263 Ова важ<strong>и</strong> <strong>и</strong> за невлад<strong>и</strong>н<strong>и</strong>те орган<strong>и</strong>зац<strong>и</strong><strong>и</strong> <strong>и</strong> за<br />

<strong>и</strong>стражувачката заедн<strong>и</strong>ца <strong>во</strong> Хрватска, каде што <strong>во</strong> моментот нема до<strong>во</strong>лно експерт<strong>и</strong>за за<br />

прашањата <strong>на</strong> безбедноста. 264 Што се однесува до COSS, не само што претседателот <strong>на</strong><br />

о<strong>во</strong>ј совет, поз<strong>на</strong>т академск<strong>и</strong> експерт за одбранбен<strong>и</strong> <strong>и</strong> безбедносн<strong>и</strong> прашања неодам<strong>на</strong><br />

поднесе оставка од функц<strong>и</strong>јата, туку <strong>и</strong>згледа дека М<strong>и</strong>н<strong>и</strong>стерст<strong>во</strong>то за одбра<strong>на</strong> <strong>и</strong><br />

Генералштабот сè уште се колебаат да го обезбедат о<strong>во</strong>ј форум со баран<strong>и</strong>те документ<strong>и</strong>.<br />

Неодамнешен пр<strong>и</strong>мер <strong>на</strong> о<strong>во</strong>ј проблем е еден скандал поврзан со обв<strong>и</strong>нен<strong>и</strong>е за с<strong>и</strong>лување <strong>и</strong><br />

сексуално малтрет<strong>и</strong>рање <strong>во</strong> CAF, б<strong>и</strong>дејќ<strong>и</strong> резултат<strong>и</strong>те <strong>на</strong> <strong>во</strong>е<strong>на</strong>та <strong>и</strong>страга н<strong>и</strong>ту беа јавно<br />

обелоденет<strong>и</strong>, н<strong>и</strong>ту пак тој беше предаден <strong>на</strong> однос<strong>на</strong>та Парламентар<strong>на</strong> ком<strong>и</strong>с<strong>и</strong>ја <strong>и</strong>л<strong>и</strong> <strong>на</strong><br />

COSS. Во ноемвр<strong>и</strong> 2004 год<strong>и</strong><strong>на</strong>, MO <strong>на</strong>ред<strong>и</strong> <strong>и</strong>страга <strong>во</strong> однос <strong>на</strong> тврдењата <strong>на</strong>правен<strong>и</strong> од<br />

ед<strong>на</strong> група за човеков<strong>и</strong> права <strong>во</strong> однос <strong>на</strong> сексуалното малтрет<strong>и</strong>рање <strong>во</strong> CAF. Оттогаш,<br />

М<strong>и</strong>н<strong>и</strong>стерст<strong>во</strong>то го м<strong>и</strong>н<strong>и</strong>м<strong>и</strong>з<strong>и</strong>ра з<strong>на</strong>чењето <strong>на</strong> тврдењата. Скандалот <strong>и</strong>збув<strong>на</strong> кога друга<br />

невлад<strong>и</strong><strong>на</strong> група <strong>и</strong>лезе <strong>во</strong> јавност со пр<strong>и</strong>казн<strong>и</strong> за сексуално малтрет<strong>и</strong>рање <strong>и</strong> с<strong>и</strong>лување <strong>на</strong><br />

84

регрут<strong>и</strong> уште <strong>во</strong> 2000 год<strong>и</strong><strong>на</strong>. Информац<strong>и</strong>јата дојде од тројца оф<strong>и</strong>цер<strong>и</strong> <strong>и</strong> <strong>и</strong>н<strong>во</strong>лв<strong>и</strong>раше<br />

десетт<strong>и</strong><strong>на</strong> случа<strong>и</strong>. 265 Исто така, случајот со Готов<strong>и</strong><strong>на</strong> дого време покажуваше недост<strong>и</strong>г <strong>на</strong><br />

ц<strong>и</strong>в<strong>и</strong>л<strong>на</strong> контрола <strong>на</strong>д с<strong>и</strong>те безбедносн<strong>и</strong> служб<strong>и</strong> <strong>во</strong> Хрватска, како <strong>и</strong> постојано <strong>на</strong>следст<strong>во</strong><br />

<strong>на</strong> мреж<strong>и</strong> <strong>на</strong> реж<strong>и</strong>мот <strong>на</strong> Туѓман. 266<br />

Поделба <strong>на</strong> контролата <strong>на</strong>д CAF<br />

Акумул<strong>и</strong>ра<strong>на</strong> за време <strong>на</strong> полуавтор<strong>и</strong>тарн<strong>и</strong>от реж<strong>и</strong>м <strong>на</strong> Туѓман, претседателот <strong>на</strong> Хрватска<br />

<strong>и</strong>ма с<strong>и</strong>л<strong>на</strong> устав<strong>на</strong> функц<strong>и</strong>ја како оф<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>јален командант <strong>на</strong> CAF. Тој е претседавач <strong>на</strong><br />

Заедн<strong>и</strong>чк<strong>и</strong>от ком<strong>и</strong>тет за <strong>на</strong>ц<strong>и</strong>о<strong>на</strong>л<strong>на</strong> безбедност (JNSC) кој г<strong>и</strong> вклучува, меѓу друг<strong>и</strong>те, <strong>и</strong><br />

прем<strong>и</strong>ерот <strong>и</strong> м<strong>и</strong>н<strong>и</strong>стерот за одбра<strong>на</strong>. Иако овластувањата <strong>на</strong> претседателот се <strong>на</strong>мален<strong>и</strong> од<br />

стра<strong>на</strong> <strong>на</strong> сегашн<strong>и</strong>от претседател Мес<strong>и</strong>ќ, неко<strong>и</strong> област<strong>и</strong> <strong>на</strong> потенц<strong>и</strong>јален конфл<strong>и</strong>кт меѓу<br />

претседателската функц<strong>и</strong>ја <strong>и</strong> владата <strong>и</strong>л<strong>и</strong> MO остануваат. 267 Иако м<strong>и</strong>н<strong>и</strong>стерот за одбра<strong>на</strong><br />

г<strong>и</strong> контрол<strong>и</strong>ра <strong>во</strong>ен<strong>и</strong>те <strong>и</strong>нст<strong>и</strong>туц<strong>и</strong><strong>и</strong>, буџетот <strong>и</strong> процесот <strong>на</strong> план<strong>и</strong>рање, стратег<strong>и</strong>ск<strong>и</strong>те<br />

одлук<strong>и</strong> треба да се носат со консензус од стра<strong>на</strong> <strong>на</strong> претседателот, прем<strong>и</strong>ерот <strong>и</strong> JNSC.<br />

Иако сегаш<strong>на</strong>та орган<strong>и</strong>зац<strong>и</strong>ја <strong>и</strong>згледа разумно <strong>и</strong>збаланс<strong>и</strong>ра<strong>на</strong>, таа б<strong>и</strong> можела да доведе до<br />

конфуз<strong>и</strong>ја <strong>во</strong> случајот <strong>на</strong> <strong>на</strong>пад <strong>и</strong>л<strong>и</strong> <strong>на</strong> <strong>во</strong>нред<strong>на</strong> состојба. 268 Меѓутоа, постојан<strong>и</strong>те<br />

д<strong>и</strong>скус<strong>и</strong><strong>и</strong> <strong>во</strong> однос <strong>на</strong> компетенц<strong>и</strong><strong>и</strong>те <strong>на</strong> претседателот <strong>и</strong> <strong>на</strong> прем<strong>и</strong>ерот <strong>на</strong>д секторот за<br />

одбра<strong>на</strong> ја <strong>на</strong>мал<strong>и</strong>ја еф<strong>и</strong>касноста <strong>на</strong> демократската контрола <strong>на</strong>д CAF <strong>и</strong> <strong>на</strong>д друг<strong>и</strong>те<br />

агенц<strong>и</strong><strong>и</strong> за безбедност. 269 Инст<strong>и</strong>туц<strong>и</strong>о<strong>на</strong>л<strong>на</strong> орган<strong>и</strong>зац<strong>и</strong>ја со с<strong>и</strong>лен претседател често пат<strong>и</strong><br />

доведува до проблем<strong>и</strong> со поделбата <strong>на</strong> контролата <strong>на</strong>д оружен<strong>и</strong>те с<strong>и</strong>л<strong>и</strong>, што е заедн<strong>и</strong>чк<strong>и</strong><br />

проблем <strong>во</strong> реч<strong>и</strong>с<strong>и</strong> с<strong>и</strong>те републ<strong>и</strong>к<strong>и</strong> <strong>на</strong> поранеш<strong>на</strong> Југослав<strong>и</strong>ја. Иако <strong>во</strong> Македон<strong>и</strong>ја тоа е<br />

помалку <strong>и</strong>зразено прашање б<strong>и</strong>дејќ<strong>и</strong> претседателот <strong>и</strong> прем<strong>и</strong>ерот се од <strong>и</strong>ста пол<strong>и</strong>т<strong>и</strong>чка<br />

парт<strong>и</strong>ја, <strong>во</strong> Албан<strong>и</strong>ја <strong>и</strong> <strong>во</strong> Хрватска тоа често до з<strong>на</strong>ч<strong>и</strong>телно з<strong>на</strong>чаен степен се меша со<br />

процесот <strong>на</strong> реформа <strong>на</strong> одбра<strong>на</strong>та.<br />

Воопшто кажано, <strong>во</strong>ен<strong>и</strong>те реформ<strong>и</strong> <strong>во</strong> Хрватска веќе се вграден<strong>и</strong> <strong>во</strong> добро разв<strong>и</strong>ен<strong>и</strong>те<br />

демократск<strong>и</strong> структур<strong>и</strong> <strong>и</strong> култур<strong>и</strong> <strong>и</strong> <strong>во</strong> брзо растечката економ<strong>и</strong>ја. По две демократск<strong>и</strong><br />

промен<strong>и</strong> преку редовн<strong>и</strong> <strong>и</strong>збор<strong>и</strong>, Freedom House по 2000 год<strong>и</strong><strong>на</strong> ја ранг<strong>и</strong>ра Хрватска како<br />

"слобод<strong>на</strong>". Исто така, според Бертелсманов<strong>и</strong>от <strong>и</strong>ндекс <strong>на</strong> трансформац<strong>и</strong>ја (Bertelsmann<br />

Transformation Index) земјата се смета за консол<strong>и</strong>д<strong>и</strong>ра<strong>на</strong> <strong>и</strong> демократска пазар<strong>на</strong> економ<strong>и</strong>ја,<br />

што е з<strong>на</strong>чајно кога ќе се според<strong>и</strong> со случајот <strong>на</strong> Албан<strong>и</strong>ја <strong>и</strong> <strong>на</strong> Македон<strong>и</strong>ја. 270 Иако<br />

демонстрац<strong>и</strong><strong>и</strong>те за поддршка <strong>на</strong> Готов<strong>и</strong><strong>на</strong> <strong>во</strong> Задар <strong>и</strong> <strong>во</strong> друг<strong>и</strong> крајбрежн<strong>и</strong> градов<strong>и</strong> <strong>во</strong><br />

85

декемвр<strong>и</strong> 2005 год<strong>и</strong><strong>на</strong> покажаа дека <strong>во</strong> Хрватска сè уште посто<strong>и</strong> едно <strong>на</strong>ц<strong>и</strong>о<strong>на</strong>л<strong>и</strong>ст<strong>и</strong>чко<br />

малц<strong>и</strong>нст<strong>во</strong>, мноз<strong>и</strong>нст<strong>во</strong>то од Владата го поддржа трансферот <strong>на</strong> Готов<strong>и</strong><strong>на</strong> <strong>во</strong> Хаг.<br />

Де<strong>на</strong>ц<strong>и</strong>о<strong>на</strong>л<strong>и</strong>зац<strong>и</strong>јата <strong>на</strong> хрватската пол<strong>и</strong>т<strong>и</strong>ка по смртта <strong>на</strong> Туѓман деф<strong>и</strong>н<strong>и</strong>т<strong>и</strong>вно <strong>и</strong>ма с<strong>и</strong>лно<br />

вл<strong>и</strong>јан<strong>и</strong>е <strong>на</strong> де<strong>на</strong>ц<strong>и</strong>о<strong>на</strong>л<strong>и</strong>зац<strong>и</strong>јата <strong>на</strong> CAF <strong>и</strong> <strong>на</strong> подобрувањето <strong>на</strong> ц<strong>и</strong>в<strong>и</strong>л<strong>на</strong>та <strong>и</strong> <strong>на</strong><br />

демократската контрола.<br />

Конверз<strong>и</strong>ја <strong>на</strong> одбра<strong>на</strong>та<br />

Намалување <strong>на</strong> арм<strong>и</strong>јата <strong>и</strong> профес<strong>и</strong>о<strong>на</strong>лно пре<strong>на</strong>сочување <strong>во</strong> Хрватска: Програма SPECTRA<br />

Сл<strong>и</strong>чно <strong>на</strong> с<strong>и</strong>туац<strong>и</strong>јата <strong>во</strong> Срб<strong>и</strong>ја <strong>и</strong> Цр<strong>на</strong> Гора, владата <strong>на</strong> Хрватска треба да реш<strong>и</strong>—главно<br />

порад<strong>и</strong> буџетск<strong>и</strong> пр<strong>и</strong>ч<strong>и</strong>н<strong>и</strong>—да г<strong>и</strong> <strong>на</strong>мал<strong>и</strong> <strong>и</strong> реструкту<strong>и</strong>ра с<strong>во</strong><strong>и</strong>те оружен<strong>и</strong> с<strong>и</strong>л<strong>и</strong> без пр<strong>и</strong>тоа<br />

да <strong>и</strong>ма какв<strong>и</strong> б<strong>и</strong>ло стратег<strong>и</strong>ск<strong>и</strong> документ<strong>и</strong> <strong>во</strong> с<strong>и</strong>ла за да се определат <strong>и</strong>дн<strong>и</strong>те задач<strong>и</strong> <strong>и</strong> со<br />

н<strong>и</strong>в поврза<strong>на</strong>та с<strong>и</strong>ла <strong>и</strong> структура <strong>на</strong> CAF. Покрај буџетск<strong>и</strong>те пр<strong>и</strong>ч<strong>и</strong>н<strong>и</strong>, одложувањето <strong>на</strong><br />

разгледувањето <strong>на</strong> потреб<strong>и</strong>те од <strong>на</strong>малување <strong>на</strong> оружен<strong>и</strong>те с<strong>и</strong>л<strong>и</strong> беше пред<strong>и</strong>зв<strong>и</strong>кано <strong>и</strong> од<br />

жестокото спрот<strong>и</strong>вставување <strong>и</strong> колебл<strong>и</strong><strong>во</strong>ста кон процесот <strong>на</strong> <strong>на</strong>малување од стра<strong>на</strong> <strong>на</strong><br />

сам<strong>и</strong>те CAF, како <strong>и</strong> од здружен<strong>и</strong>јата <strong>на</strong> <strong>во</strong>ен<strong>и</strong>те ветеран<strong>и</strong>. 271<br />

Како што е споме<strong>на</strong>то погоре, хрватската влада еден подолг пер<strong>и</strong>од немаше јас<strong>на</strong><br />

стратег<strong>и</strong>ја за реструкту<strong>и</strong>рање <strong>и</strong> <strong>на</strong>малување <strong>на</strong> хрватск<strong>и</strong>те оружен<strong>и</strong> с<strong>и</strong>л<strong>и</strong>. За време <strong>на</strong><br />

реж<strong>и</strong>мот <strong>на</strong> Туѓман не постоеше посебен <strong>и</strong>нтерес за тоа прашање. CAF, заедно со друг<strong>и</strong>те<br />

с<strong>и</strong>л<strong>и</strong> за безбедност, форм<strong>и</strong>раа з<strong>на</strong>чај<strong>на</strong> база <strong>на</strong> моќ за реж<strong>и</strong>мот, <strong>и</strong> дур<strong>и</strong> <strong>и</strong> по 2000 год<strong>и</strong><strong>на</strong>,<br />

оф<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>јалн<strong>и</strong>те л<strong>и</strong>ца оста<strong>на</strong>а колебл<strong>и</strong>в<strong>и</strong> <strong>во</strong> однос <strong>на</strong> <strong>и</strong>дејата за <strong>на</strong>малување порад<strong>и</strong> јавн<strong>и</strong>от <strong>и</strong><br />

в<strong>на</strong>трешн<strong>и</strong>от пр<strong>и</strong>т<strong>и</strong>сок. 272 Кон оваа тенденц<strong>и</strong>ја пр<strong>и</strong>донесе <strong>и</strong> доцнењето <strong>на</strong> Нац<strong>и</strong>о<strong>на</strong>л<strong>на</strong>та<br />

безбеднос<strong>на</strong> стратег<strong>и</strong>ја <strong>и</strong> <strong>на</strong> Одбранбе<strong>на</strong>та стратег<strong>и</strong>ја<br />

Сепак, раз<strong>во</strong>јот <strong>на</strong> програма за <strong>на</strong>малување, преквал<strong>и</strong>ф<strong>и</strong>кац<strong>и</strong>ја <strong>и</strong> ре<strong>и</strong>нтеграц<strong>и</strong>ја за в<strong>и</strong>шокот<br />

<strong>во</strong>ен персо<strong>на</strong>л <strong>на</strong> CAF беше <strong>и</strong>н<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>ран кон крајот <strong>на</strong> 2001 год<strong>и</strong><strong>на</strong> врз основа <strong>на</strong> Програмата<br />

за акт<strong>и</strong>вност <strong>на</strong> хрватската влада за пер<strong>и</strong>одот 2000-2004 год<strong>и</strong><strong>на</strong>. Прв<strong>и</strong>от <strong>на</strong>црт <strong>на</strong> предлогпроектот<br />

беше објавен <strong>во</strong> мај 2002 год<strong>и</strong><strong>на</strong>, завршн<strong>и</strong>от <strong>на</strong>црт беше одобрен од Владата <strong>на</strong><br />

Хрватска <strong>на</strong> 3 октовмр<strong>и</strong> 2002 год<strong>и</strong><strong>на</strong> <strong>и</strong> <strong>во</strong> 2003 год<strong>и</strong><strong>на</strong> беше <strong>во</strong>споставе<strong>на</strong> Програмата за<br />

гр<strong>и</strong>жа за отпуштен<strong>и</strong>те <strong>во</strong>ен<strong>и</strong> л<strong>и</strong>за <strong>и</strong> транз<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>ја (SPECTRA), пр<strong>и</strong> што прв<strong>и</strong>от т<strong>и</strong>м <strong>во</strong><br />

86

рамк<strong>и</strong>те <strong>на</strong> проектот поч<strong>на</strong> да робот<strong>и</strong> <strong>во</strong> мај, а друг<strong>и</strong>те два <strong>во</strong> септемвр<strong>и</strong> 2003 год<strong>и</strong><strong>на</strong>. 273<br />

Како посеб<strong>на</strong> ед<strong>и</strong>н<strong>и</strong>ца <strong>на</strong> М<strong>и</strong>н<strong>и</strong>стерст<strong>во</strong>то за одбра<strong>на</strong> <strong>во</strong> Загреб беше <strong>во</strong>споставен Одделот<br />

за транз<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>ја, коорд<strong>и</strong><strong>на</strong>т<strong>и</strong>вно тело за програмата.<br />

Цел<strong>на</strong> група<br />

Глав<strong>на</strong> цел <strong>на</strong> програмата SPECTRA е поддршка <strong>на</strong> персо<strong>на</strong>лот <strong>на</strong> хрватск<strong>и</strong>те оружен<strong>и</strong><br />

с<strong>и</strong>л<strong>и</strong> отпуштен<strong>и</strong> од 2002 год<strong>и</strong><strong>на</strong> до денес. Иако н<strong>и</strong>вн<strong>и</strong>от главен пр<strong>и</strong>од кон <strong>на</strong>малувањето<br />

<strong>на</strong> арм<strong>и</strong>јата треба да б<strong>и</strong>де добро<strong>во</strong>лен процес, голем<strong>и</strong>от број пр<strong>и</strong>падн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong> <strong>на</strong> персо<strong>на</strong>лот<br />

ко<strong>и</strong> се ослободен<strong>и</strong> од должноста ја <strong>на</strong>метнува потребата дека неко<strong>и</strong> можеб<strong>и</strong> треба да б<strong>и</strong>дат<br />

пр<strong>и</strong>нуден<strong>и</strong> да зам<strong>и</strong><strong>на</strong>т не по с<strong>во</strong>ја <strong>во</strong>лја. Проектот SPECTRA прв<strong>и</strong>чно предв<strong>и</strong>дуваше<br />

11.000 членов<strong>и</strong> <strong>на</strong> CAF како технолошк<strong>и</strong> в<strong>и</strong>шок до крајот <strong>на</strong> 2006 год<strong>и</strong><strong>на</strong>. 274 Меѓутоа,<br />

план<strong>и</strong>ран<strong>и</strong>от број од 3.286 л<strong>и</strong>ца за отпуштање <strong>во</strong> 2002 год<strong>и</strong><strong>на</strong> се зголем<strong>и</strong> <strong>на</strong> <strong>на</strong>д 8.000. 275<br />

Сè <strong>на</strong> сè, Одделот за транз<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>ја (TO) рег<strong>и</strong>стр<strong>и</strong>ра 14.632 л<strong>и</strong>ца ослободен<strong>и</strong> од должност до<br />

крајот <strong>на</strong> 2005 год<strong>и</strong><strong>на</strong>. Со новата одлука <strong>во</strong> Стратег<strong>и</strong>ск<strong>и</strong>от одбранбен преглед (SDR) за<br />

<strong>на</strong>малување <strong>на</strong> оружен<strong>и</strong>те с<strong>и</strong>л<strong>и</strong> <strong>на</strong> персо<strong>на</strong>л од 16.000 пр<strong>и</strong>падн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>, ќе се зголем<strong>и</strong> <strong>и</strong> бројот<br />

<strong>на</strong> поед<strong>и</strong>нц<strong>и</strong>те ко<strong>и</strong> <strong>и</strong>маат пра<strong>во</strong> <strong>на</strong> помош преку SPECTRA. Споредувајќ<strong>и</strong> г<strong>и</strong> проекц<strong>и</strong><strong>и</strong>те<br />

<strong>на</strong> персо<strong>на</strong>лот <strong>во</strong> прв<strong>и</strong>чн<strong>и</strong>от документ <strong>на</strong> SPECTRA од 2002 год<strong>и</strong><strong>на</strong> со сегашн<strong>и</strong>те бројк<strong>и</strong><br />

обезбеден<strong>и</strong> од TO, <strong>и</strong>згледа дека <strong>и</strong>ма неко<strong>и</strong> нерегуларност<strong>и</strong>. Дур<strong>и</strong> <strong>и</strong> броев<strong>и</strong>те <strong>на</strong> факт<strong>и</strong>чката<br />

голем<strong>и</strong><strong>на</strong> <strong>на</strong> CAF <strong>во</strong> 2002 <strong>и</strong> <strong>во</strong> 2003 год<strong>и</strong><strong>на</strong> се сменет<strong>и</strong> <strong>во</strong> сегашн<strong>и</strong>те документ<strong>и</strong>. Хрватска<br />

сега, кон крајот <strong>на</strong> 2005 год<strong>и</strong><strong>на</strong> веќе ст<strong>и</strong>г<strong>на</strong> до бројката од 19.520 л<strong>и</strong>ца која беше<br />

предв<strong>и</strong>де<strong>на</strong> за 2006 год<strong>и</strong><strong>на</strong>.<br />

Табела 16: Проекц<strong>и</strong>ја <strong>на</strong> бројот <strong>на</strong> персо<strong>на</strong>лот <strong>на</strong> CAF <strong>и</strong> бројот <strong>на</strong> персо<strong>на</strong>лот кој ќе б<strong>и</strong>де<br />

отпуштен од 2002–2005 год<strong>и</strong><strong>на</strong><br />

Год<strong>и</strong><strong>на</strong> 2002 2003 2004 2005<br />

Почет<strong>на</strong> голем<strong>и</strong><strong>на</strong> 40.714 31.936 27.864 23.742<br />

Орган<strong>и</strong>зац<strong>и</strong>ско отпуштање 2.117 0 0 0<br />

Број <strong>на</strong> пенз<strong>и</strong>он<strong>и</strong>ран<strong>и</strong> л<strong>и</strong>ца 2.998 490 615 790<br />

Друг<strong>и</strong> форм<strong>и</strong> <strong>на</strong> пр<strong>и</strong>родно одлевање 663 582 507 432<br />

Отпуштање <strong>на</strong> в<strong>и</strong>шокот персо<strong>на</strong>л 3.000 3.000 3.000 3.000<br />

Вкупно год<strong>и</strong>шно отпуштање 8.778 4.072 4.122 4.222<br />

87

Краен број 31.936 27.864 23.742 19.520<br />

Из<strong>во</strong>р: Презентац<strong>и</strong>ја <strong>на</strong> SPECTRA <strong>во</strong> Меѓу<strong>на</strong>родн<strong>и</strong>от центар за конверз<strong>и</strong>ја <strong>во</strong> Бон,<br />

декемвр<strong>и</strong> 2005 год.<br />

Од ов<strong>и</strong>е 14.632 276 , <strong>на</strong>д 9.000 л<strong>и</strong>ца доб<strong>и</strong>ле пока<strong>на</strong> од SPECTRA да ја потврдат с<strong>во</strong>јата<br />

квал<strong>и</strong>ф<strong>и</strong>куваност за помош. До крајот <strong>на</strong> 2005 год<strong>и</strong><strong>на</strong>, 2.100 поед<strong>и</strong>нц<strong>и</strong> доб<strong>и</strong>ле помош од<br />

SPECTRA. 277 Порад<strong>и</strong> нејз<strong>и</strong>н<strong>и</strong>те буџетск<strong>и</strong> <strong>и</strong> структурн<strong>и</strong> огран<strong>и</strong>чувања, SPECTRA е <strong>во</strong><br />

можност да помогне само <strong>на</strong> 800–1.000 отпуштен<strong>и</strong> пр<strong>и</strong>падн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong> <strong>на</strong> <strong>во</strong>ен<strong>и</strong>от персо<strong>на</strong>л<br />

год<strong>и</strong>шно. Според тоа, план<strong>и</strong>ра<strong>на</strong>та поддршка <strong>на</strong> неко<strong>и</strong> <strong>во</strong>ен<strong>и</strong> ветеран<strong>и</strong> <strong>и</strong> <strong>и</strong>нвал<strong>и</strong>д<strong>и</strong> <strong>во</strong><br />

рамк<strong>и</strong>те <strong>на</strong> програмата <strong>во</strong> моментов е оставе<strong>на</strong> <strong>на</strong> друг<strong>и</strong> влад<strong>и</strong>н<strong>и</strong> <strong>и</strong>н<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>јат<strong>и</strong>в<strong>и</strong> <strong>и</strong> <strong>на</strong> проект<strong>и</strong><br />

<strong>на</strong> здружен<strong>и</strong>јата <strong>на</strong> <strong>во</strong>ен<strong>и</strong>те ветеран<strong>и</strong>. Воопшто, повеќето од отпуштен<strong>и</strong>те л<strong>и</strong>ца <strong>и</strong>л<strong>и</strong> ја<br />

пр<strong>и</strong>фат<strong>и</strong>ле опц<strong>и</strong>јата за предвремено пенз<strong>и</strong>он<strong>и</strong>рање <strong>и</strong>л<strong>и</strong> за <strong>и</strong>сплата <strong>на</strong> отпремн<strong>и</strong><strong>на</strong>, што го<br />

поставува општото прашање дал<strong>и</strong> <strong>во</strong> Хрватска <strong>на</strong>в<strong>и</strong>ст<strong>и</strong><strong>на</strong> беше потреб<strong>на</strong> ед<strong>на</strong> в<strong>и</strong>соко<br />

соф<strong>и</strong>ст<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>ра<strong>на</strong> програма за прераспределба. 278<br />

Пра<strong>во</strong>то <strong>на</strong> поддршка од SPECTRA за реч<strong>и</strong>с<strong>и</strong> с<strong>и</strong>те отпуштен<strong>и</strong> л<strong>и</strong>ца како <strong>и</strong> немањето<br />

кр<strong>и</strong>тер<strong>и</strong>ум<strong>и</strong> да се одред<strong>и</strong> кој треба да ја продолж<strong>и</strong> службата <strong>во</strong> CAF, е мошне кр<strong>и</strong>т<strong>и</strong>кувано<br />

прашање. Неко<strong>и</strong> пр<strong>и</strong>падн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong> <strong>на</strong> <strong>во</strong>ен<strong>и</strong>от персо<strong>на</strong>л не б<strong>и</strong> требало да б<strong>и</strong>дат охрабруван<strong>и</strong> да<br />

зам<strong>и</strong><strong>на</strong>т од CAF преку по<strong>во</strong>лност<strong>и</strong>те што г<strong>и</strong> нуд<strong>и</strong> SPECTRA. 279 Особено за време <strong>на</strong> прв<strong>и</strong>те<br />

год<strong>и</strong>н<strong>и</strong> од <strong>на</strong>малувањето <strong>и</strong> од спроведувањето <strong>на</strong> SPECTRA, проценк<strong>и</strong>те покажуваат дека<br />

околу 10–15 отсто од персо<strong>на</strong>лот кој ја <strong>на</strong>пушт<strong>и</strong>л службата се в<strong>и</strong>соко образован<strong>и</strong> л<strong>и</strong>ца,<br />

додека неко<strong>и</strong> дур<strong>и</strong> <strong>и</strong>маат пом<strong>и</strong><strong>на</strong>то обука <strong>во</strong> <strong>во</strong>ен<strong>и</strong> <strong>и</strong>нст<strong>и</strong>тут<strong>и</strong> <strong>на</strong> партнерск<strong>и</strong> држав<strong>и</strong> <strong>на</strong><br />

НАТО. Споме<strong>на</strong>тото р<strong>и</strong>валст<strong>во</strong> меѓу стар<strong>и</strong>те „необразован<strong>и</strong> <strong>во</strong>ен<strong>и</strong> херо<strong>и</strong>“ <strong>и</strong> млад<strong>и</strong>те<br />

оф<strong>и</strong>цер<strong>и</strong> со з<strong>на</strong>ење <strong>на</strong> странск<strong>и</strong> јаз<strong>и</strong>ц<strong>и</strong> <strong>и</strong> со обука <strong>во</strong> НАТО доведе до определен<strong>и</strong><br />

фрустрац<strong>и</strong><strong>и</strong> за втор<strong>и</strong>те, б<strong>и</strong>дејќ<strong>и</strong> млад<strong>и</strong>те оф<strong>и</strong>цер<strong>и</strong> се соочуваат со тешкот<strong>и</strong><strong>и</strong> пр<strong>и</strong><br />

„<strong>и</strong>скачувањето <strong>на</strong> скал<strong>и</strong>лото“ <strong>на</strong>спрот<strong>и</strong> тоа што доб<strong>и</strong>ле дополн<strong>и</strong>тел<strong>на</strong> обука за <strong>и</strong>дн<strong>и</strong>те<br />

меѓуоперат<strong>и</strong>вн<strong>и</strong> задач<strong>и</strong> со НАТО. 280 М<strong>и</strong>н<strong>и</strong>стерст<strong>во</strong>то за одбра<strong>на</strong> го нег<strong>и</strong>ра ова тврдење,<br />

<strong>и</strong>ако резултат<strong>и</strong>те од ед<strong>на</strong> анкета <strong>на</strong> Меѓу<strong>на</strong>род<strong>на</strong>та орган<strong>и</strong>зац<strong>и</strong>ја за м<strong>и</strong>грац<strong>и</strong>ја (IOM), се<br />

ч<strong>и</strong>н<strong>и</strong>, го поткрепуваат. Посто<strong>и</strong> веројатност образован<strong>и</strong>те пр<strong>и</strong>падн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong> <strong>на</strong> оружен<strong>и</strong>те с<strong>и</strong>л<strong>и</strong><br />

да се поподготвен<strong>и</strong> за добро<strong>во</strong>лно <strong>на</strong>пуштање <strong>на</strong> арм<strong>и</strong>јата <strong>и</strong> за последовател<strong>на</strong> помош од<br />

SPECTRA б<strong>и</strong>дејќ<strong>и</strong> н<strong>и</strong>вн<strong>и</strong>те шанс<strong>и</strong> <strong>и</strong> можност<strong>и</strong> <strong>на</strong> сегашн<strong>и</strong>от пазар <strong>на</strong> труд <strong>во</strong> Хрватска се<br />

88

поголем<strong>и</strong>. Сепак, за <strong>и</strong>дн<strong>и</strong>те задач<strong>и</strong> <strong>на</strong> CAF <strong>во</strong> евроатлантск<strong>и</strong>те структур<strong>и</strong>, ова одлеавње <strong>на</strong><br />

ресурс<strong>и</strong>те б<strong>и</strong> можело да се покаже штетно <strong>на</strong> подолг рок.<br />

Инст<strong>и</strong>туц<strong>и</strong>о<strong>на</strong>л<strong>на</strong> орган<strong>и</strong>зац<strong>и</strong>ја за преквал<strong>и</strong>ф<strong>и</strong>кац<strong>и</strong>ја <strong>и</strong> профес<strong>и</strong>о<strong>на</strong>лно пре<strong>на</strong>сочување<br />

Пр<strong>и</strong>одот кон спроведувањето <strong>на</strong> SPECTRA е меѓуресорен, што з<strong>на</strong>ч<strong>и</strong> дека се <strong>и</strong>н<strong>во</strong>лв<strong>и</strong>ран<strong>и</strong><br />

с<strong>и</strong>те релевантн<strong>и</strong> м<strong>и</strong>н<strong>и</strong>стерства <strong>и</strong> дека пр<strong>и</strong>фат<strong>и</strong>ле да спроведат одреден<strong>и</strong> делов<strong>и</strong> од<br />

програмата SPECTRA. 281 Меѓуресорн<strong>и</strong>от <strong>на</strong>дзорен ком<strong>и</strong>тет ја <strong>и</strong>ма одго<strong>во</strong>рноста за<br />

севкупното рако<strong>во</strong>дење со програмата—<strong>и</strong>ако ова повеќе претставува с<strong>и</strong>мбол<strong>и</strong>ч<strong>на</strong> <strong>и</strong><br />

пол<strong>и</strong>т<strong>и</strong>чка задача—додека Меѓуресорн<strong>и</strong>от операт<strong>и</strong>вен совет се состанува <strong>на</strong> секо<strong>и</strong> тр<strong>и</strong><br />

месец<strong>и</strong> <strong>и</strong> го рев<strong>и</strong>д<strong>и</strong>ра статусот <strong>на</strong> спроведувањето <strong>на</strong> програмата. 282 Меѓутоа, главното<br />

тело е Одделот за транз<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>ја кој дејствува мошне незав<strong>и</strong>сно, но одржува тес<strong>на</strong><br />

комун<strong>и</strong>кац<strong>и</strong>ја со друг<strong>и</strong>те партнер<strong>и</strong>. Прв<strong>и</strong>чн<strong>и</strong>от документ <strong>на</strong> проектот предв<strong>и</strong>дуваше тес<strong>на</strong><br />

соработка со невлад<strong>и</strong>н<strong>и</strong>те орган<strong>и</strong>зац<strong>и</strong><strong>и</strong> <strong>на</strong> спроведувањето <strong>и</strong> <strong>на</strong>дзорот <strong>на</strong> програмата, но<br />

тоа не беше остварено. 283 Ед<strong>на</strong> таква соработка б<strong>и</strong> б<strong>и</strong>ла в<strong>и</strong>ст<strong>и</strong>нск<strong>и</strong> кор<strong>и</strong>с<strong>на</strong> за програмата.<br />

Согласно н<strong>и</strong>в<strong>на</strong>та деф<strong>и</strong>н<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>ја како невлад<strong>и</strong><strong>на</strong> орган<strong>и</strong>зац<strong>и</strong>ја, т<strong>и</strong>мот <strong>на</strong> SPECTRA,<br />

всушност, г<strong>и</strong> вклуч<strong>и</strong> здружен<strong>и</strong>јата <strong>на</strong> хрватск<strong>и</strong>те <strong>во</strong>ен<strong>и</strong> ветеран<strong>и</strong> <strong>во</strong> програмата како<br />

потенц<strong>и</strong>јалн<strong>и</strong> НВО партнер<strong>и</strong>. На ед<strong>на</strong> средба со претставн<strong>и</strong>к <strong>на</strong> так<strong>во</strong> здружен<strong>и</strong>е 284 беше<br />

ставено до з<strong>на</strong>ење дека т<strong>и</strong>е здружен<strong>и</strong>ја сè уште се мошне од<strong>во</strong>ен<strong>и</strong> од SPECTRA, но дека<br />

програмск<strong>и</strong>от персо<strong>на</strong>л <strong>на</strong> SPECTRA б<strong>и</strong> сакал потесно да соработува со н<strong>и</strong>в со оглед дека<br />

т<strong>и</strong>е <strong>и</strong>маат соодветн<strong>и</strong> средства, но немаат до<strong>во</strong>лен капац<strong>и</strong>тет да г<strong>и</strong> спроведат проект<strong>и</strong>те за<br />

ветеран<strong>и</strong>те. 285 Засега, горе<strong>на</strong>веденото здружен<strong>и</strong>е ја ф<strong>и</strong><strong>на</strong>нс<strong>и</strong>раше обуката за „ловц<strong>и</strong> за<br />

работа“ за да <strong>и</strong>м помагаат <strong>на</strong> ветеран<strong>и</strong>те <strong>и</strong> <strong>на</strong> друг<strong>и</strong>те кл<strong>и</strong>ент<strong>и</strong> <strong>на</strong> SPECTRA.<br />

Покрај Одделот за транз<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>ја стац<strong>и</strong>он<strong>и</strong>ран <strong>во</strong> MO, самата програма се состо<strong>и</strong> од чет<strong>и</strong>р<strong>и</strong><br />

така<strong>на</strong>речен<strong>и</strong> Моб<strong>и</strong>лн<strong>и</strong> транз<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>ск<strong>и</strong> т<strong>и</strong>мов<strong>и</strong> (MTT) сместен<strong>и</strong> <strong>на</strong> локац<strong>и</strong><strong>и</strong> <strong>во</strong> Загреб, Р<strong>и</strong>ека,<br />

Ос<strong>и</strong>ек <strong>и</strong> Спл<strong>и</strong>т. С<strong>и</strong>те MTT <strong>и</strong>маат вработен<strong>и</strong> советн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>, пс<strong>и</strong>холоз<strong>и</strong>, соц<strong>и</strong>олоз<strong>и</strong>, економ<strong>и</strong>ст<strong>и</strong><br />

<strong>и</strong> ад<strong>во</strong>кат<strong>и</strong>. Во моментот <strong>во</strong> MTT работат 19 л<strong>и</strong>ца. 286<br />

Ед<strong>на</strong> мошне ун<strong>и</strong>кат<strong>на</strong> дополн<strong>и</strong>тел<strong>на</strong> компонента <strong>на</strong> програмата SPECTRA се состо<strong>и</strong> од<br />

<strong>и</strong>н<strong>во</strong>лв<strong>и</strong>раноста <strong>на</strong> Меѓу<strong>на</strong>род<strong>на</strong>та орган<strong>и</strong>зац<strong>и</strong>ја за м<strong>и</strong>грац<strong>и</strong>ја (IOM). За разл<strong>и</strong>ка од<br />

сл<strong>и</strong>чн<strong>и</strong>те проект<strong>и</strong> <strong>во</strong> Бос<strong>на</strong> <strong>и</strong> Херцегов<strong>и</strong><strong>на</strong> 287 , TO стап<strong>и</strong> <strong>во</strong> контакт со IOM со барање да<br />

<strong>во</strong>спостав<strong>и</strong> комплементар<strong>на</strong> програма <strong>на</strong> акт<strong>и</strong>вност<strong>и</strong>те <strong>на</strong> SPECTRA. IOM <strong>и</strong> персо<strong>на</strong>лот <strong>на</strong><br />

89

SPECTRA <strong>и</strong> <strong>на</strong> MO тогаш спроведоа заедн<strong>и</strong>чка работ<strong>и</strong>лн<strong>и</strong>ца за раз<strong>во</strong>ј <strong>на</strong> PRIOM <strong>и</strong>л<strong>и</strong><br />

RASDP—Помош за ре<strong>и</strong>нтеграц<strong>и</strong>ја <strong>на</strong> отпуштен<strong>и</strong> <strong>во</strong>ен<strong>и</strong> л<strong>и</strong>ца од одбра<strong>на</strong>та. Во февруар<strong>и</strong><br />

2004 год<strong>и</strong><strong>на</strong>, IOM <strong>и</strong> MO потп<strong>и</strong>шаа дого<strong>во</strong>р за соработка. Наместо вд<strong>во</strong>јување <strong>на</strong><br />

функц<strong>и</strong><strong>и</strong>те <strong>и</strong> <strong>на</strong> <strong>на</strong>пор<strong>и</strong>те, како што често се случува, експерт<strong>и</strong>те <strong>и</strong> проект ме<strong>на</strong>џер<strong>и</strong>те од<br />

IOM се <strong>и</strong>нтегр<strong>и</strong>ран<strong>и</strong> <strong>во</strong> структур<strong>и</strong>те <strong>на</strong> SPECTRA <strong>и</strong>стовремено останувајќ<strong>и</strong> незав<strong>и</strong>сн<strong>и</strong> <strong>во</strong><br />

спроведувањето <strong>на</strong> с<strong>во</strong><strong>и</strong>те акт<strong>и</strong>вност<strong>и</strong>. IOM <strong>и</strong>ма тр<strong>и</strong> потканцелар<strong>и</strong><strong>и</strong> <strong>во</strong> простор<strong>и</strong><strong>и</strong>те <strong>на</strong> MO<br />

<strong>во</strong> Загреб, Ос<strong>и</strong>ек <strong>и</strong> <strong>во</strong> Спл<strong>и</strong>т, ко<strong>и</strong> покр<strong>и</strong>ваат чет<strong>и</strong>р<strong>и</strong> рег<strong>и</strong>он<strong>и</strong> <strong>на</strong> Хрватска. Седум советн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong><br />

едуц<strong>и</strong>ран<strong>и</strong> за обука, б<strong>и</strong>зн<strong>и</strong>с, пс<strong>и</strong>холог<strong>и</strong>ја како <strong>и</strong> за <strong>во</strong>јска (тројца поранешн<strong>и</strong> оф<strong>и</strong>цер<strong>и</strong>)<br />

работат како моб<strong>и</strong>лн<strong>и</strong> т<strong>и</strong>мов<strong>и</strong> <strong>и</strong> г<strong>и</strong> посетуваат с<strong>во</strong><strong>и</strong>те кор<strong>и</strong>сн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong> дур<strong>и</strong> <strong>и</strong> <strong>во</strong> оддалечен<strong>и</strong>те<br />

села. 288 Програмата RASDP поддржува само поед<strong>и</strong>нц<strong>и</strong> ко<strong>и</strong> веќе се <strong>и</strong>збран<strong>и</strong> од SPECTRA <strong>и</strong><br />

ко<strong>и</strong> ја заврш<strong>и</strong>ле работ<strong>и</strong>лн<strong>и</strong>цата за ор<strong>и</strong>ентац<strong>и</strong>ја за да г<strong>и</strong> зголемат с<strong>во</strong><strong>и</strong>те шанс<strong>и</strong> за<br />

вработување. IOM се определ<strong>и</strong> главно да <strong>и</strong>м помага поед<strong>и</strong>нц<strong>и</strong> ко<strong>и</strong> ж<strong>и</strong>веат <strong>во</strong><br />

така<strong>на</strong>речен<strong>и</strong>те „Област<strong>и</strong> од посебен <strong>и</strong>нтерес за државата“ (ASSC), како што се рег<strong>и</strong>он<strong>и</strong>те<br />

погоден<strong>и</strong> од <strong>во</strong>ј<strong>на</strong>та. Пред <strong>во</strong>споставувањето <strong>на</strong> програмата, таа спроведе сондажа <strong>на</strong><br />

пазарот <strong>на</strong> труд <strong>во</strong> рамк<strong>и</strong>те <strong>на</strong> ASSC за да пост<strong>и</strong>гне акт<strong>и</strong>вност<strong>и</strong>те ко<strong>и</strong> се орган<strong>и</strong>з<strong>и</strong>раат <strong>во</strong><br />

согласност со RASDP да одго<strong>во</strong>рат <strong>на</strong> локалн<strong>и</strong>те барања. 289 Главн<strong>и</strong>от фокус <strong>на</strong><br />

акт<strong>и</strong>вност<strong>и</strong>те според RASDP е самовработувањето.<br />

Програм<strong>и</strong> <strong>и</strong> акт<strong>и</strong>вност<strong>и</strong><br />

Нацрт-програмата SPECTRA од 2002 год<strong>и</strong><strong>на</strong> предв<strong>и</strong>дуваше ш<strong>и</strong>рок д<strong>и</strong>јапазон акт<strong>и</strong>вност<strong>и</strong> за<br />

в<strong>и</strong>шокот <strong>во</strong>ен персо<strong>на</strong>л, почнувајќ<strong>и</strong> од задолж<strong>и</strong>телн<strong>и</strong> работ<strong>и</strong>лн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong> за ор<strong>и</strong>ентац<strong>и</strong>ја <strong>и</strong><br />

транз<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>ја до понуда <strong>на</strong> кред<strong>и</strong>т<strong>и</strong> за работодавач<strong>и</strong>те <strong>и</strong> дополн<strong>и</strong>телн<strong>и</strong> средства за<br />

самовработување. Неко<strong>и</strong> од ов<strong>и</strong>е акт<strong>и</strong>вност<strong>и</strong>, особено заем<strong>и</strong> <strong>и</strong> плаќања <strong>и</strong> поддршка <strong>на</strong><br />

мал<strong>и</strong> <strong>и</strong> средн<strong>и</strong> претпр<strong>и</strong>јат<strong>и</strong>ја не се оствар<strong>и</strong>ја порад<strong>и</strong> недо<strong>во</strong>лн<strong>и</strong> средства. 290 Наместо тоа,<br />

т<strong>и</strong>мот <strong>на</strong> SPECTRA од Одделот за транз<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>ја реш<strong>и</strong> да се фокус<strong>и</strong>ра <strong>на</strong> севкуп<strong>на</strong>та PR<br />

кампања со цел да ја под<strong>и</strong>гне свеста <strong>во</strong> рамк<strong>и</strong>те <strong>на</strong> CAF, како <strong>и</strong> <strong>во</strong> хрватското општест<strong>во</strong> за<br />

SPECTRA, за транз<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>ск<strong>и</strong>те работ<strong>и</strong>лн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong> <strong>и</strong> за генерал<strong>на</strong>та поддршка <strong>и</strong> соведован<strong>и</strong>те<br />

услуг<strong>и</strong> ко<strong>и</strong> му се нудат <strong>на</strong> в<strong>и</strong>шокот персо<strong>на</strong>л. По завршувањето <strong>на</strong> работ<strong>и</strong>лн<strong>и</strong>цата,<br />

учесн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>те можат да <strong>и</strong>зберат меѓу доб<strong>и</strong>вање помош за вработување, самовработување <strong>и</strong>л<strong>и</strong><br />

обука за зан<strong>и</strong>мање. Со оглед <strong>на</strong> сè поголем<strong>и</strong>от број отпуштен<strong>и</strong> <strong>во</strong>ен<strong>и</strong> профес<strong>и</strong>о<strong>на</strong>лц<strong>и</strong>, оваа<br />

помош о<strong>во</strong>зможува процесот <strong>на</strong> вработување побрзо да се дв<strong>и</strong>ж<strong>и</strong> <strong>на</strong>пред <strong>на</strong>место да мора<br />

90

да се чека да се соберат соодветн<strong>и</strong> средства за спроведување <strong>на</strong> поелабор<strong>и</strong>ран<strong>и</strong> програм<strong>и</strong><br />

за поддршка.<br />

Беше план<strong>и</strong>рано транз<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>ск<strong>и</strong>те работ<strong>и</strong>лн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong> да траат чет<strong>и</strong>р<strong>и</strong> де<strong>на</strong>, но мошне брзо беа<br />

скратен<strong>и</strong> <strong>на</strong> тр<strong>и</strong> де<strong>на</strong> за да се зголем<strong>и</strong> бројот <strong>на</strong> кор<strong>и</strong>сн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>те. Работ<strong>и</strong>лн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>те се<br />

спроведуваат <strong>во</strong> с<strong>и</strong>те чет<strong>и</strong>р<strong>и</strong> канцелар<strong>и</strong><strong>и</strong> <strong>на</strong> SPECTRA <strong>во</strong> земјата <strong>и</strong>, генерално, се кор<strong>и</strong>стат<br />

<strong>и</strong>ст<strong>и</strong> метод<strong>и</strong>, со <strong>и</strong>склучок <strong>на</strong> неколку нез<strong>на</strong>ч<strong>и</strong>телн<strong>и</strong> разл<strong>и</strong>к<strong>и</strong> (в<strong>и</strong>д<strong>и</strong> го пр<strong>и</strong>мерот <strong>на</strong> Ос<strong>и</strong>ек<br />

подолу). На еден транз<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>ск<strong>и</strong> курс се соб<strong>и</strong>ра меша<strong>на</strong> група луѓе според ранг <strong>и</strong> <strong>во</strong>зраст, а<br />

орган<strong>и</strong>затор<strong>и</strong>те, <strong>и</strong>сто така, се об<strong>и</strong>дуваат <strong>во</strong> секоја група да вклучат <strong>и</strong> отпуштен<strong>и</strong><br />

пр<strong>и</strong>падн<strong>и</strong>чк<strong>и</strong> <strong>на</strong> <strong>во</strong>ен<strong>и</strong>от персо<strong>на</strong>л, <strong>и</strong>ако ова од<strong>и</strong> тешко порад<strong>и</strong> мал<strong>и</strong>от број <strong>на</strong> жен<strong>и</strong>те <strong>во</strong><br />

CAF. Тр<strong>и</strong>те де<strong>на</strong> се структу<strong>и</strong>ран<strong>и</strong> <strong>на</strong> следн<strong>и</strong>от <strong>на</strong>ч<strong>и</strong>н:<br />

Прв ден:<br />

По општ<strong>и</strong>от <strong>во</strong>вед <strong>и</strong> вежб<strong>и</strong> за кршење <strong>на</strong> мраз, учесн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>те пополнуваат прашалн<strong>и</strong>к <strong>и</strong><br />

<strong>и</strong>зведуваат тест <strong>на</strong> способност<strong>и</strong>. Потоа с<strong>и</strong>те учесн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong> учествуваат <strong>во</strong> <strong>и</strong>нтервју за работа<br />

кој се сн<strong>и</strong>ма <strong>и</strong> а<strong>на</strong>л<strong>и</strong>з<strong>и</strong>ра трет<strong>и</strong>от ден. Друг<strong>и</strong>те тем<strong>и</strong> прв<strong>и</strong>от ден вклучуваат законск<strong>и</strong><br />

регулат<strong>и</strong>в<strong>и</strong>, л<strong>и</strong>ч<strong>на</strong> вредност, техн<strong>и</strong>к<strong>и</strong> за решавање <strong>на</strong> проблем<strong>и</strong>, <strong>и</strong> кре<strong>и</strong>рање <strong>на</strong><br />

<strong>и</strong>нд<strong>и</strong>в<strong>и</strong>дуален транз<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>ск<strong>и</strong> план за секој учесн<strong>и</strong>к.<br />

Втор ден:<br />

Втор<strong>и</strong>от ден с<strong>и</strong>те учесн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong> го елабор<strong>и</strong>раат с<strong>во</strong>јот транз<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>ск<strong>и</strong> план <strong>на</strong> кој продолж<strong>и</strong>ле да<br />

работат претход<strong>на</strong>та вечер како домаш<strong>на</strong> работа. Покрај тоа, втор<strong>и</strong>от ден е „ден <strong>на</strong><br />

кар<strong>и</strong>ерата“ со п<strong>и</strong>смен<strong>и</strong> вежб<strong>и</strong> за п<strong>и</strong>шување пр<strong>и</strong>дружн<strong>и</strong> п<strong>и</strong>сма, б<strong>и</strong>ограф<strong>и</strong><strong>и</strong> (CV) како <strong>и</strong><br />

вежб<strong>и</strong> за барање работа <strong>и</strong> како да му се пр<strong>и</strong>јде <strong>на</strong> потенц<strong>и</strong>јалн<strong>и</strong>от работодавач.<br />

Трет ден:<br />

Трет<strong>и</strong>от ден, главно, пом<strong>и</strong>нува <strong>во</strong> заедн<strong>и</strong>чка а<strong>на</strong>л<strong>и</strong>за <strong>на</strong> <strong>и</strong>нтервјуата за работа сн<strong>и</strong>мен<strong>и</strong><br />

прв<strong>и</strong>от ден. Покрај тоа, успешн<strong>и</strong>те кор<strong>и</strong>сн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong> <strong>на</strong> програмата SPECTRA доаѓаат да<br />

зборуваат за н<strong>и</strong>вното сегашно вработување <strong>и</strong>л<strong>и</strong> б<strong>и</strong>зн<strong>и</strong>с. Исто така, IOM обезбедува<br />

преглед <strong>на</strong> опц<strong>и</strong>о<strong>на</strong>лн<strong>и</strong>те акт<strong>и</strong>вност<strong>и</strong> за поддршка <strong>на</strong> RASDP. Конечно, с<strong>и</strong>те учесн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong><br />

доб<strong>и</strong>ваат оф<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>јален серт<strong>и</strong>ф<strong>и</strong>кат.<br />

Како акт<strong>и</strong>вност по завршувањето <strong>на</strong> работ<strong>и</strong>лн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>те, советн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>те по два де<strong>на</strong> контакт<strong>и</strong>раат<br />

со учесн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>те. Има тр<strong>и</strong> оф<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>јалн<strong>и</strong> советодавн<strong>и</strong> сес<strong>и</strong><strong>и</strong> (<strong>и</strong>ако <strong>на</strong> неко<strong>и</strong> <strong>и</strong>м се потребн<strong>и</strong> <strong>и</strong><br />

повеќе) за учесн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>те да г<strong>и</strong> одредат с<strong>во</strong><strong>и</strong>те цел<strong>и</strong> за вработување <strong>во</strong> <strong>и</strong>дн<strong>и</strong><strong>на</strong> <strong>и</strong> да <strong>и</strong>зберат<br />

91

ед<strong>на</strong> од програм<strong>и</strong>те за поддршка. Иако уште од сам<strong>и</strong>от почеток се план<strong>и</strong>раше да се след<strong>и</strong><br />

успехот <strong>на</strong> учесн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>те <strong>во</strong> <strong>на</strong>редн<strong>и</strong>те две год<strong>и</strong>н<strong>и</strong>, ова е <strong>на</strong>малено <strong>на</strong> временска рамка од<br />

ед<strong>на</strong> год<strong>и</strong><strong>на</strong>—повторно порад<strong>и</strong> структурн<strong>и</strong>те <strong>и</strong> ф<strong>и</strong><strong>на</strong>нс<strong>и</strong>ск<strong>и</strong>те огран<strong>и</strong>чувања <strong>на</strong><br />

SPECTRA. 291<br />

Иако досега нема детал<strong>на</strong> евалуац<strong>и</strong>ја <strong>на</strong> вл<strong>и</strong>јан<strong>и</strong>ето <strong>на</strong> програмата, прв<strong>и</strong>чн<strong>и</strong>те успес<strong>и</strong> <strong>на</strong><br />

SPECTRA укажуваат <strong>на</strong> поз<strong>и</strong>т<strong>и</strong>вен уч<strong>и</strong>нок, <strong>и</strong>мајќ<strong>и</strong> ја предв<strong>и</strong>д севкуп<strong>на</strong>та економска<br />

с<strong>и</strong>туац<strong>и</strong>ја <strong>во</strong> Хрватска <strong>и</strong> особено пазарот <strong>на</strong> труд. До октомвр<strong>и</strong> 2004 год<strong>и</strong><strong>на</strong>, 1.100<br />

кор<strong>и</strong>сн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong> учествуваа <strong>во</strong> акт<strong>и</strong>вност<strong>и</strong>те <strong>на</strong> SPECTRA, од ко<strong>и</strong> 40 отсто беа вработен<strong>и</strong>, 16<br />

отсто успеаја да се самовработат, додека 20 отсто започнуваа сопствен б<strong>и</strong>зн<strong>и</strong>с. Натамошн<strong>и</strong><br />

12 отсто заврш<strong>и</strong>ле допол<strong>и</strong>тел<strong>на</strong> струч<strong>на</strong> обука. 292 Во <strong>и</strong>нтервјуата <strong>во</strong> апр<strong>и</strong>л 2005 год<strong>и</strong><strong>на</strong>,<br />

програм ме<strong>на</strong>џер<strong>и</strong>те <strong>на</strong> SPECTRA откр<strong>и</strong>ја нез<strong>на</strong>ч<strong>и</strong>телно разл<strong>и</strong>чн<strong>и</strong> бројк<strong>и</strong> според ко<strong>и</strong> само<br />

30 отсто од вкупно 1.600 кор<strong>и</strong>сн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong> се вработ<strong>и</strong>ле, 23 отсто се самовработ<strong>и</strong>ле, а 15 отсто се<br />

здоб<strong>и</strong>ле со струч<strong>на</strong> обука. До декемвр<strong>и</strong> 2005 год<strong>и</strong><strong>на</strong> ов<strong>и</strong>е бројк<strong>и</strong> се смен<strong>и</strong>ја, повторно, сега<br />

со 2.100 кор<strong>и</strong>сн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong> од ко<strong>и</strong> само 20 отсто се вработ<strong>и</strong>ле <strong>и</strong> 42 отсто се самовработ<strong>и</strong>ле. Иако<br />

промен<strong>и</strong>те <strong>во</strong> бројот <strong>на</strong> вработен<strong>и</strong>те <strong>и</strong> самовработен<strong>и</strong>те се мошне з<strong>на</strong>ч<strong>и</strong>телн<strong>и</strong>,<br />

по<strong>и</strong>нд<strong>и</strong>кат<strong>и</strong>в<strong>на</strong> е проме<strong>на</strong>та <strong>во</strong> фокусот <strong>на</strong> б<strong>и</strong>зн<strong>и</strong>с советн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>те кон самовработување,<br />

б<strong>и</strong>дејќ<strong>и</strong> можност<strong>и</strong>те за вработување <strong>на</strong> поранешн<strong>и</strong>от <strong>во</strong>ен персо<strong>на</strong>л можат потешко да се<br />

лоц<strong>и</strong>раат. Персо<strong>на</strong>лот <strong>на</strong> SPECTRA, <strong>и</strong>сто така, објасн<strong>и</strong> дека <strong>на</strong> он<strong>и</strong>е кор<strong>и</strong>сн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong> ко<strong>и</strong> не<br />

успеале да <strong>на</strong>јдат вработување не <strong>и</strong>м недост<strong>и</strong>гаат способност<strong>и</strong> <strong>и</strong>л<strong>и</strong> квал<strong>и</strong>ф<strong>и</strong>кац<strong>и</strong><strong>и</strong>, туку<br />

дека т<strong>и</strong>е не сакаат да се вработат. Неко<strong>и</strong> <strong>на</strong>оѓаат работа <strong>на</strong> црн<strong>и</strong>от пазар, што <strong>и</strong>м помага да<br />

го одбег<strong>на</strong>т <strong>на</strong>малувањето за пенз<strong>и</strong>ско ос<strong>и</strong>гурување од 50 отсто, со кое нормално б<strong>и</strong> се<br />

сооч<strong>и</strong>ле кога б<strong>и</strong> се вработ<strong>и</strong>ле <strong>на</strong> редовн<strong>и</strong>от пазар. 293<br />

RASDP <strong>на</strong> Меѓу<strong>на</strong>род<strong>на</strong>та орган<strong>и</strong>зац<strong>и</strong>ја за м<strong>и</strong>грац<strong>и</strong>ја уште од сам<strong>и</strong>от почеток беше<br />

фокус<strong>и</strong>ран <strong>на</strong> поддршката <strong>на</strong> в<strong>и</strong>шокот персо<strong>на</strong>л главно за самовработување. Средствата <strong>на</strong><br />

орган<strong>и</strong>зац<strong>и</strong>јата се кор<strong>и</strong>стат за коспонзор<strong>и</strong>рање <strong>на</strong> купувањето опрема, за обезбедување<br />

дополн<strong>и</strong>тел<strong>на</strong> обука, коф<strong>и</strong><strong>на</strong>нс<strong>и</strong>рање <strong>на</strong> адаптац<strong>и</strong>јата <strong>на</strong> деловн<strong>и</strong> објект<strong>и</strong>, дејствување како<br />

колатерал за започнување компан<strong>и</strong><strong>и</strong> <strong>и</strong> за поддршка <strong>на</strong> кор<strong>и</strong>сн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>те пр<strong>и</strong> доб<strong>и</strong>вање л<strong>и</strong>ценц<strong>и</strong><br />

<strong>и</strong> законск<strong>и</strong> овластувања за с<strong>во</strong>јот б<strong>и</strong>зн<strong>и</strong>с. 294 Персо<strong>на</strong>лот <strong>на</strong> IOM ја <strong>во</strong>ведува програмата <strong>на</strong><br />

транз<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>ск<strong>и</strong>те работ<strong>и</strong>лн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong> <strong>на</strong> SPECTRA <strong>и</strong> односн<strong>и</strong>те канд<strong>и</strong>дат<strong>и</strong> доб<strong>и</strong>ваат формулар за<br />

рег<strong>и</strong>стр<strong>и</strong>рање (2.800 се веќе <strong>и</strong>спратен<strong>и</strong>) кој т<strong>и</strong>е треба да го поднесат ако се за<strong>и</strong>тнерес<strong>и</strong>ран<strong>и</strong><br />

92

за учест<strong>во</strong> <strong>во</strong> RASDP. Засега, 1.445 л<strong>и</strong>ца ко<strong>и</strong> б<strong>и</strong>ле отпуштен<strong>и</strong> побарале поддршка од IOM.<br />

Проектн<strong>и</strong>от т<strong>и</strong>м <strong>во</strong> март 2005 год<strong>и</strong><strong>на</strong> потп<strong>и</strong>ша 667 дого<strong>во</strong>р<strong>и</strong> за ре<strong>и</strong>нтеграц<strong>и</strong>ја, од ко<strong>и</strong> 222<br />

се <strong>во</strong> областа <strong>на</strong> Загреб <strong>и</strong> Р<strong>и</strong>ека, 263 <strong>во</strong> областа <strong>на</strong> Ос<strong>и</strong>ек <strong>и</strong> 182 <strong>во</strong> областа <strong>на</strong> Спл<strong>и</strong>т. 295 До<br />

крајот <strong>на</strong> 2005 год<strong>и</strong><strong>на</strong> севкупн<strong>и</strong>от број кор<strong>и</strong>сн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong> е зголемен <strong>на</strong> 1.002 пр<strong>и</strong> што 852 се<br />

самовработ<strong>и</strong>ле, а 153 се вработ<strong>и</strong>ле <strong>на</strong> пазарот. Коф<strong>и</strong><strong>на</strong>нс<strong>и</strong>рањето <strong>на</strong> опремата беше<br />

<strong>на</strong>јчест<strong>и</strong>от в<strong>и</strong>д помош (76 отсто), што резулт<strong>и</strong>раше со тоа околу 82 отсто од с<strong>и</strong>те<br />

кор<strong>и</strong>сн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong> <strong>и</strong>л<strong>и</strong> да ја продолжат <strong>и</strong>л<strong>и</strong> да започ<strong>на</strong>т акт<strong>и</strong>вност за самовработување. Околу 73<br />

отсто го <strong>и</strong>збрале земјоделст<strong>во</strong>то како област за самовработување, како што е одгледување<br />

доб<strong>и</strong>ток <strong>и</strong> чување пчел<strong>и</strong> <strong>и</strong>.т.н. Имајќ<strong>и</strong> го предв<strong>и</strong>д потенц<strong>и</strong>јалното пр<strong>и</strong>стапување <strong>на</strong><br />

Хрватска <strong>во</strong> ЕУ, о<strong>во</strong>ј <strong>и</strong>збор за неко<strong>и</strong> кл<strong>и</strong>ент<strong>и</strong> б<strong>и</strong> можел да се покаже како р<strong>и</strong>з<strong>и</strong>чен <strong>на</strong><br />

подолг рок б<strong>и</strong>дејќ<strong>и</strong> земјоделст<strong>во</strong>то од помал обем б<strong>и</strong> можело да потпадне под тежок<br />

пазарен пр<strong>и</strong>т<strong>и</strong>сок. Прашан<strong>и</strong> за ова, ме<strong>на</strong>џер<strong>и</strong>те <strong>на</strong> IOM не убедуваа дека г<strong>и</strong> <strong>и</strong>нформ<strong>и</strong>раат<br />

с<strong>во</strong><strong>и</strong>те кл<strong>и</strong>ент<strong>и</strong> за <strong>и</strong>н<strong>во</strong>лв<strong>и</strong>ран<strong>и</strong>от р<strong>и</strong>з<strong>и</strong>кот <strong>и</strong> дека успешно лоб<strong>и</strong>раат за <strong>во</strong>споставување<br />

задруг<strong>и</strong> <strong>и</strong> здружен<strong>и</strong>ја; советн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>те <strong>на</strong> IOM за ова прашање соработуваат <strong>и</strong> со<br />

М<strong>и</strong>н<strong>и</strong>стерст<strong>во</strong>то за земјоделст<strong>во</strong>. 296 Исто така, б<strong>и</strong>дејќ<strong>и</strong> повеќе кл<strong>и</strong>ент<strong>и</strong> веќе поседуваат<br />

земја, <strong>и</strong>маат <strong>и</strong>скуст<strong>во</strong> <strong>во</strong> земјоделст<strong>во</strong>то <strong>и</strong> сакаат поголема поддршка, IOM гледа до<strong>во</strong>лно<br />

перспект<strong>и</strong>в<strong>и</strong> да го поддрж<strong>и</strong> пр<strong>и</strong>одот за форм<strong>и</strong>рање задруг<strong>и</strong> <strong>и</strong> здружен<strong>и</strong>ја, дур<strong>и</strong> <strong>и</strong>ако<br />

конкуренц<strong>и</strong>јата од европск<strong>и</strong>от пазар б<strong>и</strong> можела да го отежне тоа.<br />

Со проектот се план<strong>и</strong>ра <strong>во</strong> 2005 год<strong>и</strong><strong>на</strong> да <strong>и</strong>м се помогне <strong>на</strong> 650 поед<strong>и</strong>нц<strong>и</strong>. Иако следењето<br />

започ<strong>на</strong> уште <strong>во</strong> септемвро<strong>и</strong> 2004 год<strong>и</strong><strong>на</strong> со 65 случа<strong>и</strong>, сè уште е премногу рано да се<br />

оценува успехот <strong>и</strong> одржл<strong>и</strong><strong>во</strong>ста <strong>на</strong> помошта за ре<strong>и</strong>нтеграц<strong>и</strong>ја <strong>на</strong> IOM. Меѓутоа,<br />

флекс<strong>и</strong>б<strong>и</strong>лноста <strong>на</strong> програмата <strong>и</strong> в<strong>и</strong>соката мот<strong>и</strong>в<strong>и</strong>раност <strong>на</strong> т<strong>и</strong>мот б<strong>и</strong> можеле да укажат <strong>на</strong><br />

проспер<strong>и</strong>тетен <strong>на</strong>пор, <strong>и</strong>мајќ<strong>и</strong> постојано предв<strong>и</strong>д дека IOM серв<strong>и</strong>с<strong>и</strong>ра неко<strong>и</strong> од економск<strong>и</strong><br />

<strong>на</strong>јтешк<strong>и</strong>те рег<strong>и</strong>он<strong>и</strong> <strong>во</strong> земјата. Советн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>те редовно л<strong>и</strong>чно г<strong>и</strong> посетуваат с<strong>во</strong><strong>и</strong>те кл<strong>и</strong>ент<strong>и</strong>,<br />

<strong>во</strong>зејќ<strong>и</strong> дур<strong>и</strong> до <strong>на</strong>јоддалечен<strong>и</strong>те села <strong>и</strong> фарм<strong>и</strong>. Исто така, планов<strong>и</strong>те <strong>на</strong> IOM RASDP<br />

вклучуваат прош<strong>и</strong>рување <strong>на</strong> н<strong>и</strong>в<strong>на</strong>та поддршка <strong>на</strong> пош<strong>и</strong>рока група невработен<strong>и</strong> <strong>во</strong>ен<strong>и</strong><br />

ветеран<strong>и</strong> ко<strong>и</strong> доб<strong>и</strong>ваат само мала помош преку законск<strong>и</strong>те права, акт<strong>и</strong>вност<strong>и</strong>те <strong>на</strong><br />

М<strong>и</strong>н<strong>и</strong>стерст<strong>во</strong>то за ветеран<strong>и</strong>те од татков<strong>и</strong>нската <strong>во</strong>ј<strong>на</strong> <strong>и</strong> неко<strong>и</strong> здружен<strong>и</strong>ја. Од околу 20<br />

отсто од невработен<strong>и</strong>те л<strong>и</strong>ца <strong>во</strong> Хрватска, 10 отсто се <strong>во</strong>ен<strong>и</strong> ветеран<strong>и</strong>, што <strong>и</strong>знесува околу<br />

34.000 поед<strong>и</strong>нц<strong>и</strong>. 297 Според проценк<strong>и</strong>те од <strong>во</strong>ј<strong>на</strong>та, околу 350.000 маж<strong>и</strong> <strong>и</strong> жен<strong>и</strong> пом<strong>и</strong><strong>на</strong>ле<br />

н<strong>и</strong>з CAF од 1991 до 1995 год<strong>и</strong><strong>на</strong>.<br />

93

Покрај разл<strong>и</strong>чн<strong>и</strong>те заедн<strong>и</strong>чк<strong>и</strong> акт<strong>и</strong>вност<strong>и</strong> <strong>и</strong> структур<strong>и</strong> <strong>на</strong> SPECTRA <strong>и</strong> <strong>на</strong> IOM, RASDP <strong>и</strong>сто<br />

така, пр<strong>и</strong>донесе за првата јас<strong>на</strong> а<strong>на</strong>л<strong>и</strong>за <strong>на</strong> цел<strong>на</strong>та група/кор<strong>и</strong>сн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong> од аспект <strong>на</strong> н<strong>и</strong>вното<br />

образован<strong>и</strong>е, <strong>во</strong>зраст <strong>и</strong> соц<strong>и</strong>оекономската с<strong>и</strong>туац<strong>и</strong>ја. 298 Просеч<strong>на</strong>та старост <strong>на</strong> кор<strong>и</strong>сн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>те<br />

е околу 40 год<strong>и</strong>н<strong>и</strong>, но околу 20 отсто од кл<strong>и</strong>ент<strong>и</strong>те се под 35 год<strong>и</strong>н<strong>и</strong>, што е мошне<br />

необ<strong>и</strong>чно со оглед <strong>на</strong> проблемот <strong>на</strong> „стар<strong>и</strong>от“ персо<strong>на</strong>л <strong>на</strong> CAF <strong>и</strong> н<strong>и</strong>вн<strong>и</strong>от пред<strong>и</strong>зв<strong>и</strong>к да го<br />

задрж<strong>и</strong> <strong>и</strong> да регурт<strong>и</strong>ра помлад персо<strong>на</strong>л. Иако само 32 отсто од кл<strong>и</strong>ент<strong>и</strong>те <strong>и</strong>маа<br />

спец<strong>и</strong>јал<strong>и</strong>з<strong>и</strong>рано <strong>во</strong>ено образован<strong>и</strong>е, околу 6 отсто беа ун<strong>и</strong>верз<strong>и</strong>тетск<strong>и</strong> д<strong>и</strong>пломц<strong>и</strong>, додека<br />

<strong>на</strong>д 35 отсто тврдеа дека <strong>и</strong>маат добро поз<strong>на</strong>вање <strong>на</strong> англ<strong>и</strong>ск<strong>и</strong>от јаз<strong>и</strong>к, нешто што б<strong>и</strong> б<strong>и</strong>ло<br />

кор<strong>и</strong>сно за <strong>и</strong>д<strong>на</strong>та <strong>и</strong>нтеграц<strong>и</strong>ја <strong>на</strong> CAF <strong>во</strong> евроатлантск<strong>и</strong>те структур<strong>и</strong>. 299 Студ<strong>и</strong>јата <strong>и</strong>сто<br />

така го докажува тврдењето дека повеќето членов<strong>и</strong> <strong>на</strong> CAF б<strong>и</strong>ле „ц<strong>и</strong>в<strong>и</strong>л<strong>и</strong> ко<strong>и</strong> се фат<strong>и</strong>ле за<br />

оружје“: 63 отсто од персо<strong>на</strong>лот б<strong>и</strong>ле вработен<strong>и</strong> (56 отсто) <strong>и</strong>л<strong>и</strong> самовработен<strong>и</strong> (7 отсто)<br />

пред да се пр<strong>и</strong>клучат <strong>на</strong> CAF, што претставува голема предност за каков б<strong>и</strong>ло в<strong>и</strong>д помош<br />

за ре<strong>и</strong>нтеграц<strong>и</strong>ја. Како што беше објаснето <strong>во</strong> разго<strong>во</strong>р<strong>и</strong>те со персо<strong>на</strong>лот <strong>на</strong> IOM, повеќето<br />

„кл<strong>и</strong>ент<strong>и</strong>“ се за<strong>и</strong>нтерес<strong>и</strong>ран<strong>и</strong> за самовработување (80 отсто), од ко<strong>и</strong> 61 отсто ја сметаат за<br />

по<strong>во</strong>л<strong>на</strong> <strong>и</strong>дејата за купување опрема преку програмата <strong>на</strong> IOM.<br />

Ф<strong>и</strong><strong>на</strong>нс<strong>и</strong>рањето <strong>и</strong> <strong>на</strong>таму останува еден од основн<strong>и</strong>те проблем<strong>и</strong> <strong>на</strong> двата проекта. Уште од<br />

сам<strong>и</strong>от почеток рако<strong>во</strong>дст<strong>во</strong>то <strong>на</strong> SPECTRA предв<strong>и</strong>де прекумерно голема сума од<br />

<strong>на</strong>д<strong>во</strong>решн<strong>и</strong> до<strong>на</strong>тор<strong>и</strong> проект<strong>и</strong>рајќ<strong>и</strong> ја <strong>на</strong> околу 54 отсто од севкупн<strong>и</strong>от буџет, односно <strong>на</strong><br />

прекумерн<strong>и</strong> 120 м<strong>и</strong>л<strong>и</strong>он<strong>и</strong> амер<strong>и</strong>канск<strong>и</strong> долар<strong>и</strong>. 300 Засега, Одделот за транз<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>ја мораше да<br />

г<strong>и</strong> спонзор<strong>и</strong>ра сопствен<strong>и</strong>те структур<strong>и</strong>, а трошоц<strong>и</strong>те за персо<strong>на</strong>лот <strong>и</strong>знесуваа околу 100.000<br />

евра, сума со која се план<strong>и</strong>раше да се покр<strong>и</strong>јат потреб<strong>и</strong>те за само ед<strong>на</strong> год<strong>и</strong><strong>на</strong>, а не тр<strong>и</strong>. 301<br />

Во моментов, рако<strong>во</strong>дст<strong>во</strong>то <strong>на</strong> SPECTRA се об<strong>и</strong>дува да ја доб<strong>и</strong>е коорд<strong>и</strong><strong>на</strong>ц<strong>и</strong>јата <strong>на</strong><br />

<strong>и</strong>дн<strong>и</strong>от проект за конверз<strong>и</strong>ја <strong>на</strong> баз<strong>и</strong>те за да собере повеќе пар<strong>и</strong> за профес<strong>и</strong>о<strong>на</strong>лно<br />

пре<strong>на</strong>сочување преку очекуван<strong>и</strong>от проф<strong>и</strong>т од продажбата <strong>и</strong>л<strong>и</strong> од давањето под <strong>на</strong>ем <strong>на</strong><br />

<strong>во</strong>ен<strong>и</strong>от <strong>и</strong>мот.<br />

SPECTRA <strong>и</strong> RASDP се соочуваат со поголема побарувачка отколку што се <strong>во</strong> можност да<br />

задо<strong>во</strong>лат. Само <strong>во</strong> Рег<strong>и</strong>о<strong>на</strong>лн<strong>и</strong>от центар Ос<strong>и</strong>ек <strong>и</strong>ма 300 л<strong>и</strong>ца <strong>на</strong> л<strong>и</strong>стата <strong>на</strong> чекање б<strong>и</strong>дејќ<strong>и</strong><br />

транз<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>ск<strong>и</strong>те курсев<strong>и</strong> се пополнет<strong>и</strong> до јун<strong>и</strong> 2006 год<strong>и</strong><strong>на</strong>. 302<br />

94

Препорак<strong>и</strong><br />

Иако SPECTRA <strong>и</strong> нејз<strong>и</strong><strong>на</strong>та компонента IOM, <strong>и</strong>сто така, се борат за средства, н<strong>и</strong>в<strong>на</strong>та<br />

работа <strong>и</strong>згледа дека <strong>и</strong>ма поз<strong>и</strong>т<strong>и</strong>вн<strong>и</strong> <strong>и</strong>зглед<strong>и</strong> <strong>во</strong> <strong>на</strong>редн<strong>и</strong>те две год<strong>и</strong>н<strong>и</strong>. Инст<strong>и</strong>туц<strong>и</strong>о<strong>на</strong>л<strong>на</strong>та<br />

орган<strong>и</strong>зац<strong>и</strong>ја <strong>и</strong> акт<strong>и</strong>вност<strong>и</strong>те <strong>на</strong> двете орган<strong>и</strong>зац<strong>и</strong><strong>и</strong> се добро осм<strong>и</strong>слен<strong>и</strong> <strong>и</strong> пр<strong>и</strong>менет<strong>и</strong>.<br />

Сепак, неко<strong>и</strong> аспект<strong>и</strong> остануваат кр<strong>и</strong>т<strong>и</strong>чн<strong>и</strong>:<br />

Посто<strong>и</strong> потреба од пр<strong>и</strong>ме<strong>на</strong> <strong>на</strong> јасн<strong>и</strong> кр<strong>и</strong>тер<strong>и</strong>ум<strong>и</strong> со што ќе се спреч<strong>и</strong> млад<strong>и</strong>те <strong>и</strong>/<strong>и</strong>л<strong>и</strong><br />

<strong>во</strong>јн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>те обучуван<strong>и</strong> од НАТО (за НАТО <strong>и</strong> за друг<strong>и</strong> меѓу<strong>на</strong>родн<strong>и</strong> м<strong>и</strong>с<strong>и</strong><strong>и</strong>) не само да не<br />

зам<strong>и</strong>нуваат од CAF туку <strong>и</strong> да доб<strong>и</strong>јат бенеф<strong>и</strong>ц<strong>и</strong><strong>и</strong> според програмата <strong>на</strong> SPECTRA.<br />

На ов<strong>и</strong>е оф<strong>и</strong>цер<strong>и</strong> <strong>и</strong>м се потребн<strong>и</strong> подобр<strong>и</strong> можност<strong>и</strong> за градење <strong>на</strong> кар<strong>и</strong>ерата <strong>и</strong> за<br />

у<strong>на</strong>предување <strong>во</strong> рамк<strong>и</strong>те <strong>на</strong> CAF.<br />

Ц<strong>и</strong>в<strong>и</strong>лн<strong>и</strong>те НВО, а не само здружен<strong>и</strong>јата <strong>на</strong> ветеран<strong>и</strong>те б<strong>и</strong> требало да б<strong>и</strong>дат<br />

по<strong>и</strong>н<strong>во</strong>лв<strong>и</strong>ран<strong>и</strong> <strong>во</strong> курсев<strong>и</strong>те за профес<strong>и</strong>о<strong>на</strong>л<strong>на</strong> ор<strong>и</strong>ентац<strong>и</strong>ја, особено <strong>во</strong> случај со<br />

в<strong>и</strong>шокот персо<strong>на</strong>л со <strong>во</strong>ено <strong>и</strong>скуст<strong>во</strong>, за да се помогне н<strong>и</strong>в<strong>на</strong>та ре<strong>и</strong>нтеграц<strong>и</strong>ја <strong>во</strong><br />

ц<strong>и</strong>в<strong>и</strong>л<strong>на</strong>та сред<strong>и</strong><strong>на</strong>.<br />

Исклуч<strong>и</strong>тел<strong>на</strong>та соработка со IOM б<strong>и</strong> требало да о<strong>во</strong>змож<strong>и</strong> <strong>на</strong>тамош<strong>на</strong> соработка со<br />

друг<strong>и</strong> меѓу<strong>на</strong>родн<strong>и</strong> раз<strong>во</strong>јн<strong>и</strong> програм<strong>и</strong> <strong>во</strong> Хрватска.<br />

Иако SPECTRA <strong>и</strong> IOM обезбед<strong>и</strong>ја неко<strong>и</strong> податоц<strong>и</strong> за програм<strong>и</strong>те <strong>и</strong> за н<strong>и</strong>вн<strong>и</strong>те<br />

кор<strong>и</strong>сн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>, т<strong>и</strong>е сè уште немаат детал<strong>на</strong> евалуац<strong>и</strong>ја <strong>на</strong> теков<strong>на</strong>та с<strong>и</strong>туац<strong>и</strong>ја <strong>на</strong><br />

поранешн<strong>и</strong>те кор<strong>и</strong>сн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>. Ед<strong>на</strong> таква а<strong>на</strong>л<strong>и</strong>за б<strong>и</strong> можела да <strong>и</strong> о<strong>во</strong>змож<strong>и</strong> <strong>на</strong> програмата<br />

SPECTRA да оствар<strong>и</strong> контакт<strong>и</strong> со до<strong>на</strong>тор<strong>и</strong> за дополн<strong>и</strong>телн<strong>и</strong> средства.<br />

IOM, <strong>и</strong>сто така, план<strong>и</strong>ра <strong>во</strong> с<strong>во</strong>јата програма да г<strong>и</strong> вклуч<strong>и</strong> <strong>и</strong> <strong>во</strong>ен<strong>и</strong>те ветеран<strong>и</strong> без<br />

редовн<strong>и</strong> арм<strong>и</strong>ск<strong>и</strong> бенеф<strong>и</strong>ц<strong>и</strong><strong>и</strong>. Одделот за транз<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>ја <strong>на</strong> SPECTRA б<strong>и</strong> требало да<br />

разм<strong>и</strong>сл<strong>и</strong> <strong>и</strong> за едно так<strong>во</strong> прош<strong>и</strong>рување, што б<strong>и</strong> можело да доведе до заедн<strong>и</strong>чка<br />

програма со М<strong>и</strong>н<strong>и</strong>стерст<strong>во</strong>то за <strong>во</strong>ен<strong>и</strong> ветеран<strong>и</strong> <strong>и</strong> со разл<strong>и</strong>чн<strong>и</strong> здружен<strong>и</strong>ја <strong>на</strong><br />

ветеран<strong>и</strong>те.<br />

Конверз<strong>и</strong>ја <strong>на</strong> баз<strong>и</strong>те: Проф<strong>и</strong>т за осовременување?<br />

Голем број одбранбен<strong>и</strong> <strong>и</strong>нсталац<strong>и</strong><strong>и</strong> <strong>во</strong> Хрватска <strong>во</strong> последн<strong>и</strong>те год<strong>и</strong>н<strong>и</strong> се зат<strong>во</strong>рен<strong>и</strong>, а<br />

дополн<strong>и</strong>телен број ќе б<strong>и</strong>дат зат<strong>во</strong>рен<strong>и</strong> <strong>во</strong> <strong>на</strong>редн<strong>и</strong>те десет год<strong>и</strong>н<strong>и</strong>. Според нов<strong>и</strong>те<br />

проценк<strong>и</strong>, <strong>во</strong>ен<strong>и</strong>те власт<strong>и</strong> ќе <strong>и</strong>маат потреба од само 1/3 од сегашн<strong>и</strong>от број <strong>на</strong><br />

95

<strong>и</strong>нсталац<strong>и</strong><strong>и</strong>те. Он<strong>и</strong>е ко<strong>и</strong> ќе оста<strong>на</strong>т под н<strong>и</strong>в<strong>на</strong> контрола ќе треба да се осовреме<strong>на</strong>т <strong>во</strong><br />

согласност со современ<strong>и</strong>те стандард<strong>и</strong>.<br />

Иако хрватск<strong>и</strong>те оружен<strong>и</strong> с<strong>и</strong>л<strong>и</strong> (CAF) беа создаден<strong>и</strong> од н<strong>и</strong>што за време <strong>на</strong> <strong>во</strong>ј<strong>на</strong>та <strong>во</strong> 1991-<br />

1995 год<strong>и</strong><strong>на</strong>, новата незав<strong>и</strong>с<strong>на</strong> држава <strong>на</strong>след<strong>и</strong> многу <strong>во</strong>ен<strong>и</strong> баз<strong>и</strong> <strong>и</strong> локал<strong>и</strong>тет<strong>и</strong> <strong>на</strong> с<strong>во</strong>јата<br />

тер<strong>и</strong>тор<strong>и</strong>ја. Неко<strong>и</strong> од н<strong>и</strong>в беа поранешн<strong>и</strong> локал<strong>и</strong>тет<strong>и</strong> <strong>на</strong> ЈНА, <strong>на</strong> с<strong>и</strong>л<strong>и</strong>те за тер<strong>и</strong>тор<strong>и</strong>јал<strong>на</strong><br />

одбра<strong>на</strong> <strong>и</strong> друг<strong>и</strong>, додека друг<strong>и</strong>те беа одржуван<strong>и</strong> од М<strong>и</strong>н<strong>и</strong>стерст<strong>во</strong>то за в<strong>на</strong>трешн<strong>и</strong> работ<strong>и</strong><br />

(МВР) за негов<strong>и</strong>те спец<strong>и</strong>јалн<strong>и</strong> с<strong>и</strong>л<strong>и</strong>. Покрај тоа, неко<strong>и</strong> <strong>во</strong>ен<strong>и</strong> локал<strong>и</strong>тет<strong>и</strong> <strong>во</strong> 1992 год<strong>и</strong><strong>на</strong><br />

веќе беа ставен<strong>и</strong> под контрола <strong>на</strong> градов<strong>и</strong>те <strong>и</strong> <strong>на</strong> окруз<strong>и</strong>те. Клас<strong>и</strong>ф<strong>и</strong>кац<strong>и</strong>јата <strong>на</strong> <strong>во</strong>ен<strong>и</strong>от<br />

<strong>и</strong>мот таа год<strong>и</strong><strong>на</strong> покажува вкупно 657 <strong>во</strong>ен<strong>и</strong> локал<strong>и</strong>тет<strong>и</strong>, од ко<strong>и</strong> 511 беа под контрола <strong>на</strong><br />

MO, 43 <strong>на</strong> МВР <strong>и</strong> 103 <strong>на</strong> градов<strong>и</strong>те <strong>и</strong> <strong>на</strong> окруз<strong>и</strong>те. 303 Разл<strong>и</strong>чното сопствен<strong>и</strong>што <strong>и</strong><br />

т<strong>и</strong>полог<strong>и</strong>ја (ЈНА/TDF) <strong>на</strong> ов<strong>и</strong>е локал<strong>и</strong>тет<strong>и</strong> доведе до одреде<strong>на</strong> <strong>и</strong>р<strong>и</strong>т<strong>и</strong>раност од аспект <strong>на</strong><br />

севкупн<strong>и</strong>те пресметк<strong>и</strong> за локал<strong>и</strong>тет<strong>и</strong>те ко<strong>и</strong> се задржуваат <strong>и</strong> <strong>на</strong> он<strong>и</strong>е ко<strong>и</strong> се префрлен<strong>и</strong> <strong>на</strong><br />

друг<strong>и</strong> државн<strong>и</strong> агенц<strong>и</strong><strong>и</strong>, заедн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong> <strong>и</strong>л<strong>и</strong> <strong>во</strong> Фондот за пр<strong>и</strong>ват<strong>и</strong>зац<strong>и</strong>ја. 304 Тоа ја покажува<br />

потребата за пос<strong>и</strong>стематска пресметка за да се презент<strong>и</strong>ра прец<strong>и</strong>зен преглед <strong>на</strong> статусот <strong>на</strong><br />

конверз<strong>и</strong>јата <strong>на</strong> баз<strong>и</strong>те <strong>во</strong> Хрватска.<br />

Прашањето <strong>на</strong> <strong>на</strong>пуштен<strong>и</strong>те <strong>и</strong> <strong>на</strong> тајн<strong>и</strong>те локал<strong>и</strong>тет<strong>и</strong> <strong>на</strong> с<strong>и</strong>л<strong>и</strong>те за тер<strong>и</strong>тор<strong>и</strong>јал<strong>на</strong> одбра<strong>на</strong><br />

б<strong>и</strong> можело да создаде одреден<strong>и</strong> тешкот<strong>и</strong><strong>и</strong> <strong>во</strong> Хрватска. 305 Како што може да се в<strong>и</strong>д<strong>и</strong> <strong>во</strong><br />

Бос<strong>на</strong> <strong>и</strong> Херцегов<strong>и</strong><strong>на</strong>, складов<strong>и</strong>те <strong>на</strong> TDF за оружје <strong>и</strong> тајн<strong>и</strong>те локал<strong>и</strong>тет<strong>и</strong> претставуваат<br />

еколошко <strong>и</strong> безбедносно прашање <strong>и</strong> според тоа, се зака<strong>на</strong> за локалн<strong>и</strong>те заедн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>. Не е<br />

јасно колку голем е тој проблем <strong>во</strong> Хрватска <strong>и</strong> како досега тој е решаван.<br />

Иако трансферот <strong>на</strong> <strong>во</strong>ен<strong>и</strong> локал<strong>и</strong>тет<strong>и</strong> започ<strong>на</strong> уште <strong>во</strong> 1992 год<strong>и</strong><strong>на</strong>—пр<strong>и</strong> што 64 од 511<br />

локал<strong>и</strong>тет<strong>и</strong> веќе беа пренесен<strong>и</strong> <strong>во</strong> 1995 год<strong>и</strong><strong>на</strong>—не постоеше с<strong>и</strong>стематска постапка за<br />

конверз<strong>и</strong>ја <strong>на</strong> баз<strong>и</strong>те. Се ч<strong>и</strong>н<strong>и</strong> дека за време <strong>на</strong> <strong>во</strong>ј<strong>на</strong>та стратег<strong>и</strong>ск<strong>и</strong> важн<strong>и</strong>те баз<strong>и</strong><br />

едносавно беа <strong>на</strong>уштен<strong>и</strong> за да се ослободат пар<strong>и</strong> <strong>и</strong> персо<strong>на</strong>л <strong>на</strong> CAF за <strong>во</strong>ен<strong>и</strong>от <strong>на</strong>пор. 306<br />

Засега не посто<strong>и</strong> с<strong>и</strong>стематска а<strong>на</strong>л<strong>и</strong>за за тоа што се случ<strong>и</strong>ло со т<strong>и</strong>е локал<strong>и</strong>тет<strong>и</strong>. Сл<strong>и</strong>чно <strong>на</strong><br />

прашањето <strong>на</strong> <strong>на</strong>малувањето <strong>на</strong> с<strong>и</strong>л<strong>и</strong>те, трансферот <strong>на</strong> баз<strong>и</strong>те—а да не зборуваме за<br />

конверз<strong>и</strong>јата <strong>во</strong>општо—не беше в<strong>и</strong>соко <strong>на</strong> агендата <strong>на</strong> Туѓмановата влада, која се<br />

об<strong>и</strong>дуваше да ја одрж<strong>и</strong> с<strong>во</strong>јата с<strong>и</strong>ла за да спреч<strong>и</strong> нов <strong>на</strong>пад <strong>на</strong> поранеш<strong>на</strong>та југословенска<br />

републ<strong>и</strong>ка <strong>и</strong> да ја задрж<strong>и</strong> власта <strong>на</strong>спрот<strong>и</strong> домаш<strong>на</strong>та опоз<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>ја. Од 1996 год<strong>и</strong><strong>на</strong> до смртта<br />

96

<strong>на</strong> Туѓман <strong>во</strong> 2000 год<strong>и</strong><strong>на</strong>, беше <strong>и</strong>звршен трансфер само <strong>на</strong> 22 локал<strong>и</strong>тет<strong>и</strong>, <strong>во</strong> споредба со<br />

25 <strong>и</strong> 41 <strong>во</strong> 2002, односно <strong>во</strong> 2003 год<strong>и</strong><strong>на</strong>. 307<br />

Немањето стратег<strong>и</strong>ск<strong>и</strong> документ<strong>и</strong> <strong>и</strong> долгорочн<strong>и</strong> планов<strong>и</strong> за оружен<strong>и</strong>те с<strong>и</strong>л<strong>и</strong> <strong>и</strong>маше сл<strong>и</strong>чно<br />

вл<strong>и</strong>јан<strong>и</strong>е <strong>на</strong> процесот <strong>на</strong> трансферот <strong>на</strong> локал<strong>и</strong>тет<strong>и</strong>те <strong>и</strong> конверз<strong>и</strong>јата, како <strong>и</strong> <strong>на</strong><br />

<strong>на</strong>малувањето <strong>на</strong> <strong>во</strong>ен<strong>и</strong>от персо<strong>на</strong>л. Сè <strong>на</strong> сè, ова вл<strong>и</strong>јан<strong>и</strong>е резулт<strong>и</strong>раше со отстуст<strong>во</strong> <strong>на</strong><br />

с<strong>и</strong>стематск<strong>и</strong> пр<strong>и</strong>од<strong>и</strong>; ад хок продажба <strong>на</strong> <strong>и</strong>мот; <strong>и</strong> со немање јас<strong>на</strong> а<strong>на</strong>л<strong>и</strong>за за <strong>и</strong>дн<strong>и</strong>те<br />

потреб<strong>и</strong> за <strong>и</strong>нтеграц<strong>и</strong>ја <strong>во</strong> рамк<strong>и</strong>те <strong>на</strong> евроатлантск<strong>и</strong>те безбедносн<strong>и</strong> структур<strong>и</strong>. Во<br />

последно време, MO <strong>и</strong> владата сфат<strong>и</strong>ја дека прашањето <strong>на</strong> <strong>во</strong>ен<strong>и</strong>те објект<strong>и</strong> е скапо<br />

прашање, но так<strong>во</strong> кое <strong>и</strong>сто така може да генер<strong>и</strong>ра доб<strong>и</strong>вка доколку се <strong>и</strong>н<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>ра<br />

структу<strong>и</strong>ран пр<strong>и</strong>од за трансфер <strong>и</strong> за конверз<strong>и</strong>ја. Меѓутоа, сè уште <strong>и</strong>ма недостатоц<strong>и</strong> за<br />

конкретн<strong>и</strong> <strong>и</strong> успешн<strong>и</strong> <strong>и</strong>дн<strong>и</strong> чекор<strong>и</strong> <strong>во</strong> процесот. Во Нац<strong>и</strong>о<strong>на</strong>л<strong>на</strong>та год<strong>и</strong>ш<strong>на</strong> програма за<br />

трет<strong>и</strong>от ц<strong>и</strong>клус <strong>на</strong> Акц<strong>и</strong>ск<strong>и</strong>от план за членст<strong>во</strong> (MAP) презент<strong>и</strong>ран <strong>на</strong> НАТО, MO ја<br />

<strong>на</strong>гласува потребата од осовременување <strong>на</strong> з<strong>на</strong>чајн<strong>и</strong>те <strong>во</strong>ен<strong>и</strong> локал<strong>и</strong>тет<strong>и</strong>, како <strong>и</strong> од<br />

продажба <strong>на</strong> неко<strong>и</strong> објект<strong>и</strong> за соб<strong>и</strong>рање пар<strong>и</strong> за CAF <strong>и</strong> за SPECTRA. 308 Тоа го утврдува <strong>и</strong><br />

рокот за <strong>во</strong>споставување конкретен трансфер <strong>и</strong> програма за конверз<strong>и</strong>ја со <strong>во</strong>дечк<strong>и</strong>от оддел<br />

<strong>на</strong> MO <strong>и</strong> за с<strong>и</strong>те законск<strong>и</strong> прашања (<strong>и</strong>мотн<strong>и</strong>те права <strong>и</strong>.т.н.) да б<strong>и</strong>дат решен<strong>и</strong> до крајот <strong>на</strong><br />

2004 год<strong>и</strong><strong>на</strong>. Врз МО по ова прашање е зголемен <strong>и</strong> <strong>на</strong>д<strong>во</strong>решн<strong>и</strong>от пр<strong>и</strong>т<strong>и</strong>сок. Каб<strong>и</strong>нетот <strong>на</strong><br />

претседателот <strong>на</strong> Хрватска поднесе оф<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>јално барање до MO да состав<strong>и</strong> с<strong>и</strong>стематска<br />

л<strong>и</strong>ста <strong>на</strong> с<strong>и</strong>те <strong>во</strong>ен<strong>и</strong> објект<strong>и</strong> <strong>и</strong> <strong>на</strong> н<strong>и</strong>вн<strong>и</strong>от статус. 309 MO <strong>на</strong>з<strong>на</strong>ч<strong>и</strong> работ<strong>на</strong> група со задача да<br />

усоврш<strong>и</strong> план за конверз<strong>и</strong>ја <strong>на</strong> в<strong>и</strong>шокот објект<strong>и</strong>. Меѓутоа, проблемот <strong>на</strong> немањето<br />

Долгорочен раз<strong>во</strong>ен план <strong>на</strong> CAF, кој б<strong>и</strong> можел да укаже ко<strong>и</strong> <strong>во</strong>ен<strong>и</strong> објект<strong>и</strong>, всушност, б<strong>и</strong><br />

б<strong>и</strong>ле потребн<strong>и</strong> за <strong>и</strong>дн<strong>и</strong>те задач<strong>и</strong>, сè уште посто<strong>и</strong>. Иако сега ц<strong>и</strong>ркул<strong>и</strong>ра <strong>на</strong>цртот <strong>на</strong> LTDP,<br />

претставн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong> <strong>на</strong> НАТО укажаа дека т<strong>и</strong>е не очекуваат оф<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>јално ус<strong>во</strong>јување до пролетта<br />

2006 год<strong>и</strong><strong>на</strong>. 310 Дур<strong>и</strong> <strong>и</strong>ако Стратег<strong>и</strong>ск<strong>и</strong>от одбранбен преглед од март 2005 год<strong>и</strong><strong>на</strong> беше<br />

сметан за з<strong>на</strong>чаен чекор кон LTDP, тој по<strong>во</strong>трно одложува донесување јасн<strong>и</strong> одлук<strong>и</strong>. На<br />

пр<strong>и</strong>мет, <strong>во</strong> SDR се споменува ф<strong>и</strong><strong>на</strong>нс<strong>и</strong>ск<strong>и</strong>от товар <strong>на</strong> одржувањето <strong>и</strong> <strong>на</strong> чувањето <strong>на</strong><br />

огромн<strong>и</strong>от број <strong>во</strong>ен<strong>и</strong> локал<strong>и</strong>тет<strong>и</strong>, но се остава <strong>на</strong> LTDP да г<strong>и</strong> „деф<strong>и</strong>н<strong>и</strong>ра цел<strong>и</strong>те <strong>и</strong><br />

д<strong>и</strong><strong>на</strong>м<strong>и</strong>ката за раз<strong>во</strong>ј <strong>на</strong> зград<strong>и</strong>те <strong>и</strong> <strong>на</strong> <strong>и</strong>нфраструктурата“. 311 Без ов<strong>и</strong>е цел<strong>и</strong>, се ч<strong>и</strong>н<strong>и</strong> дека е<br />

мошне необ<strong>и</strong>чно да се врш<strong>и</strong> трансфер <strong>на</strong> <strong>во</strong>ен<strong>и</strong>те објект<strong>и</strong> ко<strong>и</strong> можеб<strong>и</strong> б<strong>и</strong> б<strong>и</strong>ле потребн<strong>и</strong> за<br />

<strong>и</strong>д<strong>на</strong>та меѓуоперат<strong>и</strong>вност со с<strong>и</strong>л<strong>и</strong>те <strong>на</strong> НАТО.<br />

97

Сепак, <strong>и</strong> без јасн<strong>и</strong> цел<strong>и</strong> за <strong>и</strong>д<strong>на</strong>та структура <strong>на</strong> CAF, MO меѓу 2002 <strong>и</strong> 2004 год<strong>и</strong><strong>на</strong> <strong>и</strong>зврш<strong>и</strong><br />

трансфер <strong>на</strong> 124 <strong>во</strong>ен<strong>и</strong> локал<strong>и</strong>тет<strong>и</strong>. 312 Од 336 локал<strong>и</strong>тет<strong>и</strong> ко<strong>и</strong> <strong>во</strong> моментов сè уште г<strong>и</strong><br />

одржува MO, само 203 ќе б<strong>и</strong>дат задржан<strong>и</strong> од оружен<strong>и</strong>те с<strong>и</strong>л<strong>и</strong>. 71 локал<strong>и</strong>тет<strong>и</strong> се подготвен<strong>и</strong><br />

за трансфер додека 62 сè уште не се ослободен<strong>и</strong> од оружен<strong>и</strong>те с<strong>и</strong>л<strong>и</strong>. 313 Покрај прашањето<br />

<strong>на</strong> ослободувањето <strong>на</strong> потенц<strong>и</strong>јално важн<strong>и</strong>те <strong>и</strong>дн<strong>и</strong> локал<strong>и</strong>тет<strong>и</strong>, оваа пол<strong>и</strong>т<strong>и</strong>ка <strong>и</strong>ма см<strong>и</strong>сол<br />

од перспект<strong>и</strong>вата <strong>на</strong> MO <strong>на</strong> Хрватска. Колку поскоро MO <strong>и</strong>зврш<strong>и</strong> трансфер <strong>на</strong> ов<strong>и</strong>е<br />

локал<strong>и</strong>тет<strong>и</strong>, толку повеќе тоа ќе може да го зголем<strong>и</strong> с<strong>во</strong>јот буџет <strong>и</strong> персо<strong>на</strong>л <strong>и</strong> да го<br />

алоц<strong>и</strong>ра за друг<strong>и</strong> цел<strong>и</strong>. 314 Меѓутоа, општ<strong>и</strong>от <strong>и</strong>нтерес <strong>на</strong> хрватската влада <strong>и</strong> држава за еден<br />

структу<strong>и</strong>ран <strong>и</strong> кор<strong>и</strong>сен процес <strong>на</strong> конверз<strong>и</strong>ја б<strong>и</strong> требал да <strong>и</strong>ма поголемо вл<strong>и</strong>јан<strong>и</strong>е од<br />

краткорочн<strong>и</strong>от <strong>и</strong>нтерес <strong>на</strong> арм<strong>и</strong>јата за доб<strong>и</strong>вање брз<strong>и</strong> <strong>и</strong> проф<strong>и</strong>таб<strong>и</strong>лн<strong>и</strong> трансфер<strong>и</strong>.<br />

Без оглед <strong>на</strong> бројк<strong>и</strong>те, јасно е дека Хрватска веќе <strong>и</strong>ма бројн<strong>и</strong> <strong>и</strong>скуства <strong>во</strong> зат<strong>во</strong>рањето <strong>на</strong><br />

баз<strong>и</strong>, конверз<strong>и</strong>јата <strong>и</strong>л<strong>и</strong> повторн<strong>и</strong>от раз<strong>во</strong>ј, дур<strong>и</strong> со 204 315 „трансфер<strong>и</strong>ран<strong>и</strong>“ локал<strong>и</strong>тет<strong>и</strong> до<br />

денес. Ако досега не е <strong>на</strong>праве<strong>на</strong> општа евалуац<strong>и</strong>ја <strong>на</strong> ов<strong>и</strong>е случа<strong>и</strong>, хрватското MO треба<br />

сер<strong>и</strong>озно да разм<strong>и</strong>сл<strong>и</strong> за ед<strong>на</strong> таква евалуац<strong>и</strong>ја пред да преземе какв<strong>и</strong> б<strong>и</strong>ло нов<strong>и</strong> чекор<strong>и</strong> од<br />

аспект <strong>на</strong> <strong>во</strong>споставувањето нова <strong>и</strong>нст<strong>и</strong>туц<strong>и</strong>о<strong>на</strong>л<strong>на</strong> орган<strong>и</strong>зац<strong>и</strong>ја <strong>и</strong>л<strong>и</strong> друг<strong>и</strong> постапк<strong>и</strong>. Зб<strong>и</strong>р<br />

<strong>на</strong> <strong>на</strong>јдобр<strong>и</strong>те практ<strong>и</strong>к<strong>и</strong> (разл<strong>и</strong>чн<strong>и</strong> в<strong>и</strong>дов<strong>и</strong> <strong>на</strong> успеш<strong>на</strong> повтор<strong>на</strong> употреба, еф<strong>и</strong>касн<strong>и</strong><br />

структур<strong>и</strong> за процес<strong>и</strong>те <strong>на</strong> конверз<strong>и</strong>ја <strong>на</strong> локално н<strong>и</strong><strong>во</strong> <strong>и</strong>.т.н.) б<strong>и</strong> б<strong>и</strong>ле од в<strong>и</strong>ст<strong>и</strong>нска полза.<br />

Инст<strong>и</strong>туц<strong>и</strong>о<strong>на</strong>л<strong>на</strong> орган<strong>и</strong>зац<strong>и</strong>ја за трансфер <strong>и</strong> за продажба<br />

Во 2001 год<strong>и</strong><strong>на</strong> хрватската влада <strong>во</strong>спостав<strong>и</strong> држав<strong>на</strong> агенц<strong>и</strong>ја за управување со<br />

продажбата <strong>и</strong>л<strong>и</strong> со трансферот <strong>на</strong> државн<strong>и</strong>те средства /<strong>и</strong>мот<strong>и</strong>: Фонд за пр<strong>и</strong>ват<strong>и</strong>зац<strong>и</strong>ја (PF).<br />

Огран<strong>и</strong>чување за трансферот <strong>и</strong> за конверз<strong>и</strong>јата <strong>на</strong> <strong>во</strong>ен<strong>и</strong>те средства претставува тоа што<br />

држав<strong>на</strong>та агенц<strong>и</strong>ја е одго<strong>во</strong>р<strong>на</strong> за продажба <strong>на</strong> средствата ко<strong>и</strong> <strong>и</strong>м „пр<strong>и</strong>паѓаат“ <strong>на</strong> с<strong>и</strong>те<br />

влад<strong>и</strong>н<strong>и</strong> оддел<strong>и</strong>, па според тоа, процесот може да б<strong>и</strong>де мошне бавен. MO <strong>во</strong> моментов<br />

спонзор<strong>и</strong>ра Нацрт-закон пред парламентот за М<strong>и</strong>н<strong>и</strong>стерст<strong>во</strong>то да може само да б<strong>и</strong>де<br />

одго<strong>во</strong>рно за трансфер <strong>на</strong> објект<strong>и</strong>те. Се ч<strong>и</strong>н<strong>и</strong> дека нема големо спрот<strong>и</strong>вставување <strong>на</strong><br />

законот, 316 <strong>и</strong>ако MO беше <strong>и</strong>скрено <strong>во</strong> с<strong>во</strong>ето пр<strong>и</strong>з<strong>на</strong>вање дека за него <strong>и</strong>ма слаба поддршка<br />

<strong>на</strong>д<strong>во</strong>р од MO. Предлогот <strong>и</strong>ма потенц<strong>и</strong>јал<strong>на</strong> предност да го забрза трансферот <strong>на</strong> <strong>во</strong>ен<strong>и</strong>те<br />

објект<strong>и</strong>, но <strong>и</strong> потенц<strong>и</strong>јален недостаток да <strong>и</strong>м се даде премногу тесен фокус <strong>на</strong> резултат<strong>и</strong>те<br />

<strong>на</strong> конверз<strong>и</strong>јата, која <strong>во</strong> о<strong>во</strong>ј случај б<strong>и</strong> б<strong>и</strong>ла полез<strong>на</strong> само за MO. Треба да се дадат<br />

98

аргумент<strong>и</strong> дека еден структу<strong>и</strong>ран трансфер <strong>и</strong> конверз<strong>и</strong>ја <strong>на</strong> <strong>во</strong>ен<strong>и</strong>те средства треба да<br />

б<strong>и</strong>дат од полза за земјата <strong>и</strong> за нејз<strong>и</strong><strong>на</strong>та економ<strong>и</strong>ја <strong>во</strong> цел<strong>и</strong><strong>на</strong>, а не само за MO.<br />

Кога станува збор за прв<strong>и</strong>от оф<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>јален трансфер <strong>и</strong>л<strong>и</strong> продажба <strong>на</strong> државен <strong>и</strong>мот, со н<strong>и</strong>в<br />

рако<strong>во</strong>дат тр<strong>и</strong> разл<strong>и</strong>чн<strong>и</strong> тела, <strong>во</strong> зав<strong>и</strong>сност од проценетата вредност <strong>на</strong> <strong>и</strong>нсталац<strong>и</strong>јата:<br />

Централ<strong>на</strong> држав<strong>на</strong> адм<strong>и</strong>н<strong>и</strong>страт<strong>и</strong>в<strong>на</strong> канцелар<strong>и</strong>ја за управување со државен <strong>и</strong>мот (до<br />

100.000 кун<strong>и</strong>)<br />

Ком<strong>и</strong>с<strong>и</strong>ја за средства <strong>на</strong> Владата <strong>на</strong> Хрватска (од 100.000 до 10 м<strong>и</strong>л<strong>и</strong>он<strong>и</strong> кун<strong>и</strong>)<br />

Владата <strong>на</strong> Републ<strong>и</strong>ка Хрватска (<strong>на</strong>д 10 м<strong>и</strong>л<strong>и</strong>он<strong>и</strong> кун<strong>и</strong>)<br />

Работн<strong>и</strong>те постапк<strong>и</strong> <strong>на</strong> тр<strong>и</strong>те тела не се јасн<strong>и</strong> како што не е јасен <strong>и</strong> н<strong>и</strong>вн<strong>и</strong>от однос со<br />

Фондот за пр<strong>и</strong>ват<strong>и</strong>зац<strong>и</strong>ја. Во текот <strong>на</strong> последн<strong>и</strong>те две год<strong>и</strong>н<strong>и</strong> мноз<strong>и</strong>нст<strong>во</strong>то трансфер<strong>и</strong><br />

б<strong>и</strong>ло <strong>и</strong>звршено од Ком<strong>и</strong>с<strong>и</strong>јата за средства, неко<strong>и</strong> од хрватската влада, а н<strong>и</strong>ту еден не б<strong>и</strong>л<br />

<strong>и</strong>звршен од Централ<strong>на</strong> држав<strong>на</strong> адм<strong>и</strong>н<strong>и</strong>страт<strong>и</strong>в<strong>на</strong> канцелар<strong>и</strong>ја. 317 Ов<strong>и</strong>е тела вршат<br />

трансфер <strong>на</strong> локал<strong>и</strong>тет<strong>и</strong>те д<strong>и</strong>ректно <strong>на</strong> локалн<strong>и</strong>те заедн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>, места <strong>и</strong>л<strong>и</strong> градов<strong>и</strong> <strong>и</strong>л<strong>и</strong> <strong>на</strong><br />

Фондот за пр<strong>и</strong>ват<strong>и</strong>зац<strong>и</strong>ја. Од 124 локал<strong>и</strong>тет<strong>и</strong> врз ко<strong>и</strong> е <strong>и</strong>звршен трансфер меѓу 2002 <strong>и</strong> 2004<br />

год<strong>и</strong><strong>на</strong>, 54 се предаден<strong>и</strong> <strong>на</strong> Фондот за пр<strong>и</strong>ват<strong>и</strong>зац<strong>и</strong>ја <strong>во</strong> 2002 <strong>и</strong> 2003 год<strong>и</strong><strong>на</strong> без каков б<strong>и</strong>ло<br />

<strong>на</strong>домест. Меѓутоа, <strong>и</strong>згледа дека <strong>во</strong> последно време посто<strong>и</strong> проме<strong>на</strong> <strong>во</strong> полт<strong>и</strong><strong>и</strong>ката б<strong>и</strong>дејќ<strong>и</strong><br />

<strong>во</strong> 2004 год<strong>и</strong><strong>на</strong> н<strong>и</strong>ту еден локал<strong>и</strong>тет не е предаден <strong>на</strong> Фондот за пр<strong>и</strong>ват<strong>и</strong>зац<strong>и</strong>ја, а само еден<br />

локал<strong>и</strong>тет б<strong>и</strong>л даден без <strong>на</strong>домест <strong>и</strong>ако оваа пол<strong>и</strong>т<strong>и</strong>ка б<strong>и</strong>ла практ<strong>и</strong>кува<strong>на</strong> <strong>во</strong> последн<strong>и</strong>те<br />

две год<strong>и</strong>н<strong>и</strong>. 318<br />

Можеб<strong>и</strong> за Хрватска опц<strong>и</strong>ја б<strong>и</strong> претставувал моделот <strong>на</strong> незав<strong>и</strong>с<strong>на</strong> агенц<strong>и</strong>ја која б<strong>и</strong><br />

рако<strong>во</strong>дела со с<strong>и</strong>те прашања <strong>на</strong> конверз<strong>и</strong>јата. На ед<strong>на</strong> средба со работ<strong>на</strong>та група <strong>на</strong> НАТО<br />

<strong>во</strong> Загреб, претставн<strong>и</strong>кот <strong>на</strong> Фондот за пр<strong>и</strong>ват<strong>и</strong>зац<strong>и</strong>ја споме<strong>на</strong> но<strong>во</strong><strong>и</strong>зграде<strong>на</strong><br />

Меѓуагенц<strong>и</strong>ска потгрупа за конверз<strong>и</strong>ја <strong>во</strong> Фондот, но не ја објасн<strong>и</strong> нејз<strong>и</strong><strong>на</strong>та орган<strong>и</strong>зац<strong>и</strong>ја,<br />

составн<strong>и</strong>те делов<strong>и</strong> <strong>и</strong> постапк<strong>и</strong> за одлучување. 319 Изгледа дека сè уште посто<strong>и</strong> недост<strong>и</strong>г <strong>на</strong><br />

еф<strong>и</strong>касн<strong>и</strong> <strong>и</strong> <strong>на</strong> транспарентн<strong>и</strong> структур<strong>и</strong> со јасно утврден<strong>и</strong> задач<strong>и</strong> <strong>и</strong> одго<strong>во</strong>рност<strong>и</strong> , не само<br />

за трансфер <strong>на</strong> <strong>во</strong>ен<strong>и</strong> средства, туку <strong>и</strong> за трансфер <strong>на</strong> државн<strong>и</strong>от <strong>и</strong>мот <strong>во</strong>општо.<br />

Постапк<strong>и</strong> за трансфер<br />

99

Сл<strong>и</strong>чно <strong>на</strong> „дупк<strong>и</strong>те“ <strong>во</strong> <strong>и</strong>нст<strong>и</strong>туц<strong>и</strong>о<strong>на</strong>л<strong>на</strong>та орган<strong>и</strong>зац<strong>и</strong>ја за трансфер <strong>и</strong> за конверз<strong>и</strong>ја <strong>на</strong><br />

<strong>во</strong>ен<strong>и</strong>те објект<strong>и</strong>, постапк<strong>и</strong>те сè уште се <strong>во</strong> н<strong>и</strong>в<strong>на</strong>та раз<strong>во</strong>ј<strong>на</strong> фаза баз<strong>и</strong>ра<strong>на</strong> <strong>на</strong><br />

Одбранбе<strong>на</strong>та стратег<strong>и</strong>ја <strong>и</strong> <strong>на</strong> SDR. Воен<strong>и</strong>те објект<strong>и</strong> сепак се орган<strong>и</strong>з<strong>и</strong>ран<strong>и</strong> <strong>во</strong> чет<strong>и</strong>р<strong>и</strong><br />

груп<strong>и</strong>:<br />

Он<strong>и</strong>е ко<strong>и</strong> <strong>и</strong>маат <strong>во</strong>е<strong>на</strong> перспект<strong>и</strong>ва;<br />

Он<strong>и</strong>е ко<strong>и</strong> <strong>и</strong>маат време<strong>на</strong> <strong>во</strong>е<strong>на</strong> перспект<strong>и</strong>ва;<br />

Он<strong>и</strong>е без <strong>во</strong>е<strong>на</strong> перспект<strong>и</strong>ва;<br />

Дополн<strong>и</strong>телн<strong>и</strong> објект<strong>и</strong> ко<strong>и</strong> треба да се <strong>на</strong>бават за оружен<strong>и</strong>те с<strong>и</strong>л<strong>и</strong>. 320<br />

Врз основа <strong>на</strong> оваа т<strong>и</strong>полог<strong>и</strong>ја, MO реш<strong>и</strong> да задрж<strong>и</strong> 203 од сегашн<strong>и</strong>те 336 <strong>во</strong>ен<strong>и</strong> објект<strong>и</strong>. 321<br />

Да повтор<strong>и</strong>ме, треба да се <strong>на</strong>глас<strong>и</strong> дека селекц<strong>и</strong>ја <strong>на</strong> баз<strong>и</strong>те за зат<strong>во</strong>рање без <strong>и</strong>мање <strong>на</strong><br />

располагање <strong>на</strong> с<strong>и</strong>те стратег<strong>и</strong>ск<strong>и</strong> документ<strong>и</strong> б<strong>и</strong> можела да доведе до проблем<strong>и</strong> <strong>во</strong> <strong>и</strong>дн<strong>и</strong>те<br />

процес<strong>и</strong> <strong>на</strong> реструкту<strong>и</strong>рање <strong>и</strong> <strong>на</strong> осовременување.<br />

Наредн<strong>и</strong>те чекор<strong>и</strong> за еден локал<strong>и</strong>тет <strong>и</strong>збран за продажба вклучуваат соб<strong>и</strong>рање <strong>на</strong><br />

<strong>и</strong>нформац<strong>и</strong><strong>и</strong>те <strong>на</strong>веден<strong>и</strong> подолу, ко<strong>и</strong> потоа МО г<strong>и</strong> обед<strong>и</strong>нува <strong>во</strong> преглед за Централ<strong>на</strong><br />

држав<strong>на</strong> адм<strong>и</strong>н<strong>и</strong>страт<strong>и</strong>в<strong>на</strong> канцелар<strong>и</strong>ја за управување со државен <strong>и</strong>мот:<br />

Коп<strong>и</strong>ја од рег<strong>и</strong>старот за земј<strong>и</strong>ште<br />

Уверен<strong>и</strong>е за статусот <strong>и</strong> целта <strong>на</strong> парцелата според Урбан<strong>и</strong>ст<strong>и</strong>чк<strong>и</strong>от план<br />

Информац<strong>и</strong>ја за статусот <strong>на</strong> парцелата <strong>на</strong> денот <strong>на</strong> донесувањето <strong>на</strong> Законот за<br />

земјоделско земј<strong>и</strong>ште<br />

Информац<strong>и</strong>ја за Барањето за враќање поднесено врз база <strong>на</strong> Законот за враќање <strong>на</strong><br />

<strong>и</strong>мот конф<strong>и</strong>скуван за време <strong>на</strong> југословенск<strong>и</strong>от комун<strong>и</strong>ст<strong>и</strong>чк<strong>и</strong> с<strong>и</strong>стем<br />

Изјава <strong>на</strong> Хрватск<strong>и</strong>те шум<strong>и</strong> за статусот <strong>на</strong> парцелата<br />

Проценка <strong>на</strong> пазар<strong>на</strong>та вредност од Даноч<strong>на</strong>та служба <strong>на</strong> М<strong>и</strong>н<strong>и</strong>стерст<strong>во</strong>то за ф<strong>и</strong><strong>на</strong>нс<strong>и</strong><strong>и</strong><br />

Фотограф<strong>и</strong>рање <strong>на</strong> <strong>и</strong>мотот<br />

Теренск<strong>и</strong> <strong>и</strong>сп<strong>и</strong>тувања<br />

М<strong>и</strong>слење <strong>на</strong> соодветн<strong>и</strong>те јавн<strong>и</strong> власт<strong>и</strong> 322<br />

Меѓу 2001 <strong>и</strong> 2005 год<strong>и</strong><strong>на</strong> МО достав<strong>и</strong>л 262 преглед<strong>и</strong> до Централ<strong>на</strong> држав<strong>на</strong><br />

адм<strong>и</strong>н<strong>и</strong>страт<strong>и</strong>в<strong>на</strong> канцелар<strong>и</strong>ја за управување со државен <strong>и</strong>мот, што резулт<strong>и</strong>рало со<br />

трансфер <strong>на</strong> 100 <strong>и</strong>мот<strong>и</strong>. 323 Повторно, ов<strong>и</strong>е бројк<strong>и</strong> <strong>и</strong> севкуп<strong>на</strong>та постапка поставуваат<br />

100

неколку прашања. Од 124 локал<strong>и</strong>тет<strong>и</strong> ко<strong>и</strong> всушност се трансфер<strong>и</strong>ран<strong>и</strong>, н<strong>и</strong>ту еден не <strong>и</strong> б<strong>и</strong>л<br />

даден <strong>на</strong> Централ<strong>на</strong> држав<strong>на</strong> адм<strong>и</strong>н<strong>и</strong>страт<strong>и</strong>в<strong>на</strong> канцелар<strong>и</strong>ја за управување со државен<br />

<strong>и</strong>мот. Исто така, <strong>на</strong> тој орган б<strong>и</strong> требало да му се даваат само <strong>и</strong>мот<strong>и</strong> од мала вредност, а<br />

касарн<strong>и</strong>те <strong>и</strong> баз<strong>и</strong>те веројатно <strong>и</strong>маат поголема вредност од 100.000 кун<strong>и</strong>. Оч<strong>и</strong>гледно, ова<br />

укажува <strong>на</strong> неконз<strong>и</strong>стент<strong>на</strong>та <strong>и</strong> нетранспарент<strong>на</strong> пр<strong>и</strong>рода <strong>на</strong> структур<strong>и</strong>те <strong>и</strong> постапк<strong>и</strong>те ко<strong>и</strong><br />

<strong>во</strong> моментов се <strong>во</strong> с<strong>и</strong>ла, како <strong>и</strong> немање <strong>и</strong>нст<strong>и</strong>туц<strong>и</strong>о<strong>на</strong>лн<strong>и</strong> <strong>и</strong> централ<strong>и</strong>з<strong>и</strong>ран<strong>и</strong> з<strong>на</strong>ења <strong>во</strong> MO<br />

<strong>и</strong> <strong>во</strong> друг<strong>и</strong>те државн<strong>и</strong> агенц<strong>и</strong><strong>и</strong>-соработн<strong>и</strong>чк<strong>и</strong> за м<strong>и</strong><strong>на</strong>т<strong>и</strong>те <strong>и</strong> за тековн<strong>и</strong>те процес<strong>и</strong> <strong>во</strong> таа<br />

област.<br />

Што е уште поз<strong>на</strong>чајно, останува прашањето <strong>во</strong> однос <strong>на</strong> тоа кој всушност г<strong>и</strong> <strong>во</strong>д<strong>и</strong> такв<strong>и</strong>те<br />

<strong>и</strong>сп<strong>и</strong>тувања. Доколку MO е задолжено за севкупн<strong>и</strong>от <strong>и</strong>нпут <strong>во</strong> тој процес, тука б<strong>и</strong> можел<br />

да посто<strong>и</strong> конфл<strong>и</strong>кт <strong>на</strong> <strong>и</strong>нтерес<strong>и</strong>. Глав<strong>на</strong>та цел <strong>на</strong> MO е брза <strong>и</strong> проф<strong>и</strong>таб<strong>и</strong>л<strong>на</strong> продажба <strong>на</strong><br />

<strong>во</strong>ен<strong>и</strong>те локал<strong>и</strong>тет<strong>и</strong>. Иако Даноч<strong>на</strong>та управа <strong>на</strong> М<strong>и</strong>н<strong>и</strong>стерст<strong>во</strong>то за ф<strong>и</strong><strong>на</strong>нс<strong>и</strong><strong>и</strong> ја прав<strong>и</strong><br />

пазар<strong>на</strong>та проценка, посто<strong>и</strong> простор MO да <strong>и</strong>зврш<strong>и</strong> вл<strong>и</strong>јан<strong>и</strong>е <strong>на</strong> процесот обезбедувајќ<strong>и</strong><br />

неко<strong>и</strong> основн<strong>и</strong> податоц<strong>и</strong>. Пазарн<strong>и</strong>те проценк<strong>и</strong> од стра<strong>на</strong> <strong>на</strong> Даноч<strong>на</strong>та управа <strong>на</strong><br />

М<strong>и</strong>н<strong>и</strong>стерст<strong>во</strong>то за ф<strong>и</strong><strong>на</strong>нс<strong>и</strong><strong>и</strong> понекогаш се з<strong>на</strong>ч<strong>и</strong>телно пов<strong>и</strong>сок<strong>и</strong> од он<strong>и</strong>е спроведен<strong>и</strong> од<br />

локалн<strong>и</strong>те власт<strong>и</strong> за<strong>и</strong>нтерес<strong>и</strong>ран<strong>и</strong> за купување <strong>и</strong>л<strong>и</strong> за земање под <strong>на</strong>ем <strong>на</strong> локал<strong>и</strong>тетот<br />

(в<strong>и</strong>д<strong>и</strong> Поле 2 за Кр<strong>и</strong>жевц<strong>и</strong>). Исто така, <strong>и</strong>ма жалб<strong>и</strong> од локалн<strong>и</strong>те општ<strong>и</strong>н<strong>и</strong> дека проценката<br />

<strong>на</strong> пазар<strong>на</strong>та вредност трае премногу долго. 324<br />

Имотн<strong>и</strong> права <strong>и</strong> еколошк<strong>и</strong> проблем<strong>и</strong><br />

Уште едно з<strong>на</strong>чајно прашање за процесот <strong>на</strong> конверз<strong>и</strong>ја е сопственоста <strong>на</strong> локал<strong>и</strong>тет<strong>и</strong>те.<br />

Ова прашање не само што се зан<strong>и</strong>мава со прашањето дал<strong>и</strong> ов<strong>и</strong>е локал<strong>и</strong>тет<strong>и</strong> <strong>и</strong><br />

потенц<strong>и</strong>јалн<strong>и</strong>от проф<strong>и</strong>т пр<strong>и</strong>паѓаат <strong>на</strong> државата <strong>и</strong>л<strong>и</strong> не, туку <strong>и</strong> од аспект <strong>на</strong> <strong>и</strong>мотн<strong>и</strong>те права<br />

од врем<strong>и</strong>њата пред соц<strong>и</strong>јал<strong>и</strong>ст<strong>и</strong>чк<strong>и</strong>от с<strong>и</strong>стем <strong>и</strong>л<strong>и</strong> <strong>на</strong> <strong>на</strong>следн<strong>и</strong>кот <strong>на</strong> ЈНА, Српск<strong>и</strong>те <strong>и</strong><br />

црногорск<strong>и</strong>те оружен<strong>и</strong> с<strong>и</strong>л<strong>и</strong>. Во неко<strong>и</strong> случа<strong>и</strong> спорот околу сопственоста <strong>на</strong> еден<br />

определен локал<strong>и</strong>тет останува како пречка. Хрватска доб<strong>и</strong> заем од Светската банка да<br />

<strong>во</strong>спостав<strong>и</strong> рег<strong>и</strong>стар <strong>на</strong> земј<strong>и</strong>штето, со оглед дека сегашн<strong>и</strong>те рег<strong>и</strong>стр<strong>и</strong> не се <strong>и</strong>сцрпн<strong>и</strong>.<br />

Оф<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>јалн<strong>и</strong>те л<strong>и</strong>ца со ко<strong>и</strong> е разговарано за оваа студ<strong>и</strong>ја повеќе пат<strong>и</strong> го <strong>на</strong>мал<strong>и</strong>ја<br />

з<strong>на</strong>чењето <strong>на</strong> прашањето <strong>на</strong> загадувањето <strong>на</strong> <strong>во</strong>ен<strong>и</strong>те локал<strong>и</strong>тет<strong>и</strong>. 325 Меѓутоа, <strong>и</strong>мајќ<strong>и</strong> г<strong>и</strong><br />

предв<strong>и</strong>д <strong>и</strong>скуствата со друг<strong>и</strong>те локал<strong>и</strong>тет<strong>и</strong> <strong>во</strong> Источ<strong>на</strong> Европа, може да се очекуваат<br />

101

сл<strong>и</strong>чн<strong>и</strong> проблем<strong>и</strong> <strong>и</strong> <strong>во</strong> Хрватска. Поконретно, застаре<strong>на</strong>та мун<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>ја <strong>и</strong> друга експлоз<strong>и</strong>в<strong>на</strong><br />

опрема од локал<strong>и</strong>тет<strong>и</strong>те <strong>на</strong> с<strong>и</strong>л<strong>и</strong>те за тер<strong>и</strong>тор<strong>и</strong>јал<strong>на</strong> одбра<strong>на</strong> веројатно претставуваат<br />

еколошка <strong>и</strong> безбеднос<strong>на</strong> зака<strong>на</strong> за локалното <strong>на</strong>селен<strong>и</strong>е, како што е случај <strong>во</strong> Бос<strong>на</strong> <strong>и</strong><br />

Херцегов<strong>и</strong><strong>на</strong>. 326 Од средб<strong>и</strong>те со претставн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong> <strong>на</strong> MO не беше јасно дал<strong>и</strong> <strong>и</strong>ма спец<strong>и</strong>јал<strong>и</strong>ст<strong>и</strong><br />

за зашт<strong>и</strong>та <strong>на</strong> ж<strong>и</strong><strong>во</strong>т<strong>на</strong>та сред<strong>и</strong><strong>на</strong> <strong>и</strong>н<strong>во</strong>лв<strong>и</strong>ран<strong>и</strong> <strong>во</strong> правењето <strong>на</strong> <strong>и</strong>сп<strong>и</strong>тувањата <strong>на</strong> <strong>во</strong>ен<strong>и</strong>те<br />

локал<strong>и</strong>тет<strong>и</strong>, <strong>и</strong>л<strong>и</strong> дал<strong>и</strong> <strong>во</strong> CAF <strong>и</strong>м спец<strong>и</strong>јалн<strong>и</strong> ед<strong>и</strong>н<strong>и</strong>ц<strong>и</strong> <strong>и</strong> програм<strong>и</strong> за расч<strong>и</strong>стување <strong>на</strong><br />

загаден<strong>и</strong>те баз<strong>и</strong>. Оф<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>јалн<strong>и</strong>от одго<strong>во</strong>р <strong>на</strong> амбасадорот <strong>на</strong> Хрватска <strong>во</strong> НАТО <strong>во</strong> октомвр<strong>и</strong><br />

2005 год<strong>и</strong><strong>на</strong>, конечно, покажа дека MO го пр<strong>и</strong>з<strong>на</strong>ва проблемот. Оф<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>јал<strong>на</strong>та <strong>и</strong>зјава глас<strong>и</strong><br />

дека „Конверз<strong>и</strong><strong>и</strong>те ко<strong>и</strong> ќе б<strong>и</strong>дат <strong>на</strong>јскап<strong>и</strong> ќе б<strong>и</strong>дат он<strong>и</strong>е <strong>на</strong> поранешн<strong>и</strong>те складов<strong>и</strong> за<br />

гор<strong>и</strong><strong>во</strong> б<strong>и</strong>дејќ<strong>и</strong> т<strong>и</strong>е немаат соодветно одржување, н<strong>и</strong>ту пак се кор<strong>и</strong>стат. Тоа ќе создаде<br />

еколошк<strong>и</strong> прашања. Иако Републ<strong>и</strong>ка Хрватска нема <strong>и</strong>мот загаден со рад<strong>и</strong>оакт<strong>и</strong>вн<strong>и</strong><br />

матер<strong>и</strong>јал<strong>и</strong>, посто<strong>и</strong> одреден процент <strong>на</strong> <strong>и</strong>мот опкружен со м<strong>и</strong>нск<strong>и</strong> пол<strong>и</strong>ња“. 327<br />

Цел<strong>и</strong> <strong>на</strong> MO<br />

Двете главн<strong>и</strong> цел<strong>и</strong> <strong>на</strong> MO за трансферот <strong>на</strong> локал<strong>и</strong>тет<strong>и</strong>те <strong>и</strong> средствата се:<br />

Ослободување <strong>на</strong> ресурс<strong>и</strong>те за осовременување <strong>на</strong> <strong>во</strong>ен<strong>и</strong>от <strong>и</strong>мот кој ветува <strong>и</strong>л<strong>и</strong> за<br />

<strong>и</strong>зградба <strong>на</strong> нов<strong>и</strong><br />

Ослободување <strong>на</strong> ресурс<strong>и</strong>те за реал<strong>и</strong>зац<strong>и</strong>ја <strong>на</strong> програмата SPECTRA <strong>и</strong> за<br />

реорган<strong>и</strong>зац<strong>и</strong>ја <strong>на</strong> MO 328<br />

Преку план<strong>и</strong>ра<strong>на</strong>та програма за конверз<strong>и</strong>ја, MO сака да собере средства за<br />

осовременување <strong>на</strong> CAF <strong>и</strong> <strong>на</strong> цел<strong>и</strong>от одбранбен с<strong>и</strong>стем, како <strong>и</strong> за поддршка <strong>на</strong> в<strong>и</strong>шокот<br />

персо<strong>на</strong>л. О<strong>во</strong>ј план <strong>и</strong>згледа мошне д<strong>и</strong>скутаб<strong>и</strong>лен. Воен<strong>и</strong>от буџет не б<strong>и</strong> требало да зав<strong>и</strong>с<strong>и</strong><br />

од очекуван<strong>и</strong>от проф<strong>и</strong>т од продажбата <strong>на</strong> <strong>во</strong>ен<strong>и</strong>те локал<strong>и</strong>тет<strong>и</strong>, б<strong>и</strong>дејќ<strong>и</strong> таа е премногу<br />

непредв<strong>и</strong>дл<strong>и</strong>ва. Всушност, конверз<strong>и</strong>јата <strong>во</strong> прв<strong>и</strong>те год<strong>и</strong>н<strong>и</strong> од процесот често <strong>и</strong>мпл<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>ра<br />

повеќе трошоц<strong>и</strong> од проф<strong>и</strong>т.<br />

Гледајќ<strong>и</strong> г<strong>и</strong> одлук<strong>и</strong>те <strong>на</strong> Ком<strong>и</strong>с<strong>и</strong>јата за средства од 2002 до 2004 год<strong>и</strong><strong>на</strong>, очекувањата за<br />

доб<strong>и</strong>вање доход <strong>во</strong> MO <strong>и</strong> <strong>во</strong> друг<strong>и</strong>те односн<strong>и</strong> државн<strong>и</strong> агенц<strong>и</strong><strong>и</strong> се зголем<strong>и</strong>ја <strong>во</strong> последн<strong>и</strong>те<br />

неколку год<strong>и</strong>н<strong>и</strong>. 329 Додека <strong>во</strong> 2002 <strong>и</strong> <strong>во</strong> поголем<strong>и</strong>от дел од 2003 год<strong>и</strong><strong>на</strong> мноз<strong>и</strong>нст<strong>во</strong>то<br />

локал<strong>и</strong>тет<strong>и</strong> беа даден<strong>и</strong> без <strong>на</strong>домест, кон крајот <strong>на</strong> 2003 год<strong>и</strong><strong>на</strong>, а особено <strong>во</strong> 2004 год<strong>и</strong><strong>на</strong>,<br />

бројот <strong>на</strong> локал<strong>и</strong>тет<strong>и</strong>те даден без <strong>на</strong>домест се <strong>на</strong>мал<strong>и</strong> само <strong>на</strong> 1 од 20. Зошто е сменета<br />

102

пол<strong>и</strong>т<strong>и</strong>ката? Дал<strong>и</strong> MO сака да собере проф<strong>и</strong>т? Дал<strong>и</strong> ова покажува поголема побарувачка <strong>и</strong><br />

<strong>и</strong>нтерес кај локалн<strong>и</strong>те градск<strong>и</strong> власт<strong>и</strong> за поседување <strong>во</strong>ен<strong>и</strong> локал<strong>и</strong>тет<strong>и</strong>? Судејќ<strong>и</strong> според<br />

<strong>и</strong>скуствата со конверз<strong>и</strong>јата <strong>во</strong> друг<strong>и</strong>те постсоц<strong>и</strong>јал<strong>и</strong>ст<strong>и</strong>чк<strong>и</strong> земј<strong>и</strong>, MO б<strong>и</strong> требало да г<strong>и</strong><br />

<strong>на</strong>мал<strong>и</strong> с<strong>во</strong><strong>и</strong>те очекувања: м<strong>и</strong>ров<strong>на</strong>та д<strong>и</strong>в<strong>и</strong>денда ретко се матер<strong>и</strong>јал<strong>и</strong>з<strong>и</strong>рала <strong>во</strong> ов<strong>и</strong>е земј<strong>и</strong>.<br />

Меѓутоа, конверз<strong>и</strong>јата <strong>и</strong> повтор<strong>на</strong>та <strong>и</strong>зградба <strong>на</strong> баз<strong>и</strong>те нудат можност за општ<strong>и</strong><br />

бенеф<strong>и</strong>ц<strong>и</strong><strong>и</strong> за општест<strong>во</strong>то <strong>и</strong> за локал<strong>на</strong>та економ<strong>и</strong>ја ко<strong>и</strong> не можат да се мерат со<br />

ф<strong>и</strong>скалн<strong>и</strong>от проф<strong>и</strong>т.<br />

Повеќето цел<strong>и</strong> <strong>на</strong> MO се краткорочн<strong>и</strong>, пр<strong>и</strong> што се бараат брз<strong>и</strong> решен<strong>и</strong>ја <strong>и</strong> продажба со<br />

голем проф<strong>и</strong>т. Наместо да го постав<strong>и</strong> MO да б<strong>и</strong>де одго<strong>во</strong>рен за процесот <strong>на</strong> конверз<strong>и</strong>ја,<br />

хрватската држава б<strong>и</strong> требало да се об<strong>и</strong>де да формул<strong>и</strong>ра долгорочн<strong>и</strong> цел<strong>и</strong> <strong>и</strong> партнерства за<br />

процесот <strong>на</strong> конверз<strong>и</strong>ја ко<strong>и</strong> б<strong>и</strong> б<strong>и</strong>ле од полза за општест<strong>во</strong>то како цел<strong>и</strong><strong>на</strong>. Б<strong>и</strong>дејќ<strong>и</strong> повеќе<br />

<strong>во</strong>ен<strong>и</strong> локал<strong>и</strong>тет<strong>и</strong> се сместен<strong>и</strong> <strong>во</strong> неразв<strong>и</strong>ен<strong>и</strong> област<strong>и</strong> разур<strong>на</strong>т<strong>и</strong> од <strong>во</strong>ј<strong>на</strong>та, хрватската<br />

држава треба да земе предв<strong>и</strong>д повеќе фактор<strong>и</strong> од едноставно <strong>во</strong>ен<strong>и</strong>те разм<strong>и</strong>слувања.<br />

Зат<strong>во</strong>рањето <strong>на</strong> баз<strong>и</strong> може да <strong>и</strong>ма тешк<strong>и</strong> послед<strong>и</strong>ц<strong>и</strong> <strong>во</strong> такв<strong>и</strong>те област<strong>и</strong>. 330 Можеб<strong>и</strong> б<strong>и</strong> б<strong>и</strong>ло<br />

кор<strong>и</strong>сно сл<strong>и</strong>чно партнерст<strong>во</strong> <strong>на</strong> о<strong>на</strong> со IOM за ре<strong>и</strong>нтеграц<strong>и</strong>ја. Б<strong>и</strong> б<strong>и</strong>ло кор<strong>и</strong>сно <strong>и</strong><br />

поврзувањето <strong>на</strong> процесот <strong>на</strong> конверз<strong>и</strong>ја <strong>на</strong> баз<strong>и</strong>те со помоошта <strong>на</strong> SPECTRA. Ме<strong>на</strong>џер<strong>и</strong>те<br />

<strong>на</strong> SPECTRA <strong>во</strong> моментов бараат средства за акт<strong>и</strong>вноста <strong>на</strong>рече<strong>на</strong> „конверз<strong>и</strong>ја <strong>на</strong> <strong>во</strong>ен<strong>и</strong>те<br />

баз<strong>и</strong> за земјоделск<strong>и</strong> цел<strong>и</strong>“ 331 која б<strong>и</strong> вклуч<strong>и</strong>ла еколошка обнова, обезбедување растен<strong>и</strong>ја <strong>и</strong><br />

семе <strong>и</strong> која б<strong>и</strong> требала да <strong>и</strong>м помогне <strong>на</strong> неко<strong>и</strong> поранешн<strong>и</strong> <strong>во</strong>ен<strong>и</strong> л<strong>и</strong>ца да се самовработат<br />

<strong>во</strong> земјоделст<strong>во</strong>то.<br />

Препорак<strong>и</strong><br />

За да се пост<strong>и</strong>гне „<strong>на</strong>јдобра вредност за пар<strong>и</strong>те“, можното повторно кор<strong>и</strong>стење <strong>на</strong><br />

<strong>во</strong>ен<strong>и</strong>те објект<strong>и</strong> треба да подлеж<strong>и</strong> <strong>на</strong> <strong>и</strong>нвест<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>о<strong>на</strong> оценка. Ова е поврзано со<br />

с<strong>и</strong>стематска споредба <strong>на</strong> трошоц<strong>и</strong>те <strong>и</strong> <strong>на</strong> доб<strong>и</strong>вк<strong>и</strong>те <strong>на</strong> разл<strong>и</strong>чн<strong>и</strong> опц<strong>и</strong><strong>и</strong> за повтор<strong>на</strong><br />

употреба за секој даден локал<strong>и</strong>тет. Треба да се спроведе вреднување <strong>на</strong> <strong>и</strong>нсталац<strong>и</strong><strong>и</strong>те<br />

за продавање од стра<strong>на</strong> <strong>на</strong> незав<strong>и</strong>сн<strong>и</strong> „процен<strong>и</strong>тел<strong>и</strong>“. На тој <strong>на</strong>ч<strong>и</strong>н б<strong>и</strong> се одбег<strong>на</strong>ле<br />

проблем<strong>и</strong>те <strong>на</strong> довербата <strong>и</strong> б<strong>и</strong> се олесн<strong>и</strong>ле разго<strong>во</strong>р<strong>и</strong>те за це<strong>на</strong>та. Пр<strong>и</strong>родно, ова е<br />

условено од постоење незав<strong>и</strong>сно тело процен<strong>и</strong>тел<strong>и</strong> <strong>во</strong> Хрватска.<br />

Еден од <strong>на</strong>ч<strong>и</strong>н<strong>и</strong>те за забрзување <strong>на</strong> процесот <strong>на</strong> конверз<strong>и</strong>ја може да б<strong>и</strong>де создавањето<br />

<strong>на</strong> советодавен т<strong>и</strong>м за недв<strong>и</strong>жн<strong>и</strong>от <strong>и</strong>мот со добро поз<strong>на</strong>вање <strong>на</strong> хрватск<strong>и</strong>от пазар <strong>на</strong><br />

103

недв<strong>и</strong>жн<strong>и</strong>н<strong>и</strong>, економ<strong>и</strong>јата <strong>на</strong> недв<strong>и</strong>жн<strong>и</strong>от <strong>и</strong>мот <strong>и</strong> ф<strong>и</strong><strong>на</strong>нс<strong>и</strong>рањето. О<strong>во</strong>ј т<strong>и</strong>м може да<br />

б<strong>и</strong>де дел од MO <strong>и</strong>л<strong>и</strong> да б<strong>и</strong>де незав<strong>и</strong>сен, за да не с<strong>и</strong> доз<strong>во</strong>л<strong>и</strong> да потпадне под вл<strong>и</strong>јан<strong>и</strong>е <strong>на</strong><br />

МО. Т<strong>и</strong>мот б<strong>и</strong> <strong>и</strong>мал две главн<strong>и</strong> цел<strong>и</strong>:<br />

Да пр<strong>и</strong>донесе со давање реал<strong>на</strong> сл<strong>и</strong>ка <strong>на</strong> услов<strong>и</strong>те за продажба <strong>и</strong> за конверз<strong>и</strong>ја, како <strong>во</strong><br />

MO, така <strong>и</strong> кај локалн<strong>и</strong>те власт<strong>и</strong><br />

Да <strong>и</strong>м даде <strong>на</strong> засег<strong>на</strong>т<strong>и</strong>те локалн<strong>и</strong> власт<strong>и</strong> профес<strong>и</strong>о<strong>на</strong>л<strong>на</strong> помош со цел процесот <strong>на</strong><br />

конверз<strong>и</strong>ја да може брзо да започне<br />

Зб<strong>и</strong>р <strong>на</strong> <strong>на</strong>јдобр<strong>и</strong> практ<strong>и</strong>к<strong>и</strong> (<strong>на</strong> пр<strong>и</strong>мер, за разл<strong>и</strong>чн<strong>и</strong> в<strong>и</strong>дов<strong>и</strong> успешно повторно<br />

кор<strong>и</strong>стење, еф<strong>и</strong>кас<strong>на</strong> структура за процес<strong>и</strong>те <strong>на</strong> конверз<strong>и</strong>ја <strong>на</strong> локално н<strong>и</strong><strong>во</strong> <strong>и</strong>.т.н.) б<strong>и</strong><br />

претставувал кор<strong>и</strong>с<strong>на</strong> алатка. Потребн<strong>и</strong> се <strong>и</strong> подеталн<strong>и</strong> <strong>и</strong>нформац<strong>и</strong><strong>и</strong> за локал<strong>и</strong>тет<strong>и</strong>те <strong>и</strong><br />

за објект<strong>и</strong>те за ко<strong>и</strong> е <strong>и</strong>звршен трансфер.<br />

Заедн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>те <strong>во</strong> Хрватска ко<strong>и</strong> куп<strong>и</strong>ле <strong>и</strong>мот треба да орган<strong>и</strong>з<strong>и</strong>раат мрежа за разме<strong>на</strong> <strong>на</strong><br />

<strong>и</strong>скуствата <strong>и</strong> за дејствување како хомоге<strong>на</strong> група со цел да „<strong>и</strong>стуркаат“ соодветн<strong>и</strong><br />

закон<strong>и</strong> <strong>и</strong> пол<strong>и</strong>т<strong>и</strong>ка <strong>на</strong> ова поле.<br />

Заклучоц<strong>и</strong><br />

Додека реформата <strong>на</strong> одбра<strong>на</strong>та <strong>во</strong>општо е под големо вл<strong>и</strong>јан<strong>и</strong>е <strong>на</strong> <strong>на</strong>д<strong>во</strong>решен пр<strong>и</strong>т<strong>и</strong>сок <strong>и</strong><br />

потт<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>, како што е можното членст<strong>во</strong> <strong>во</strong> ЕУ <strong>и</strong> <strong>во</strong> НАТО, од ф<strong>и</strong><strong>на</strong>нс<strong>и</strong>ск<strong>и</strong> разм<strong>и</strong>слувања се<br />

потт<strong>и</strong>к<strong>на</strong>т<strong>и</strong> <strong>и</strong> конкретн<strong>и</strong>те мерк<strong>и</strong> за <strong>на</strong>малување <strong>на</strong> арм<strong>и</strong>јата, за профес<strong>и</strong>о<strong>на</strong>лно<br />

пре<strong>на</strong>сочување <strong>и</strong> конверз<strong>и</strong>ја. Со <strong>на</strong>малувањето <strong>на</strong> бројот <strong>на</strong> персо<strong>на</strong>лот <strong>и</strong> <strong>на</strong> <strong>во</strong>ен<strong>и</strong>те баз<strong>и</strong>,<br />

MO се <strong>на</strong>дева да ослобод<strong>и</strong> повеќе пар<strong>и</strong> за соц<strong>и</strong>јалн<strong>и</strong>те <strong>на</strong>доместоц<strong>и</strong> за отпуштен<strong>и</strong>от в<strong>и</strong>шок<br />

<strong>во</strong>ен персо<strong>на</strong>л, како <strong>и</strong> за осовременување <strong>на</strong> CAF што е барање <strong>на</strong> НАТО преку<br />

програм<strong>и</strong>те за пр<strong>и</strong>стапување кон Ал<strong>и</strong>јансата<br />

Сепак, домаш<strong>на</strong>та пол<strong>и</strong>т<strong>и</strong>ка веќе <strong>и</strong>звесно време претставува глав<strong>на</strong> пречка за повеќе<br />

реформск<strong>и</strong> мерк<strong>и</strong> <strong>во</strong> одбра<strong>на</strong>та, особено за време <strong>на</strong> реж<strong>и</strong>мот <strong>на</strong> Туѓман, кога немаше<br />

демократска контрола <strong>на</strong>д <strong>во</strong>јската. Во Хрватска до <strong>и</strong>звесен степен сè уште нема<br />

задо<strong>во</strong>л<strong>и</strong>телн<strong>и</strong> однос<strong>и</strong> меѓу ц<strong>и</strong>в<strong>и</strong>лн<strong>и</strong>от <strong>и</strong> <strong>во</strong>ен<strong>и</strong>от сектор, но државата <strong>и</strong> нејз<strong>и</strong><strong>на</strong>та арм<strong>и</strong>ја,<br />

сепак, се де<strong>на</strong>ц<strong>и</strong>о<strong>на</strong>л<strong>и</strong>з<strong>и</strong>ран<strong>и</strong>. Меѓутоа, <strong>и</strong>згледа дека парламентарн<strong>и</strong>те актер<strong>и</strong> <strong>и</strong>л<strong>и</strong><br />

ц<strong>и</strong>в<strong>и</strong>лн<strong>и</strong>те експерт<strong>и</strong> <strong>и</strong>маат м<strong>и</strong>н<strong>и</strong>мално вл<strong>и</strong>јан<strong>и</strong>е <strong>на</strong> тековн<strong>и</strong>те прашања <strong>на</strong> конверз<strong>и</strong>јата <strong>и</strong><br />

<strong>на</strong> односн<strong>и</strong>от процес <strong>на</strong> план<strong>и</strong>рање.<br />

104

Двете главн<strong>и</strong> област<strong>и</strong> <strong>на</strong> акт<strong>и</strong>вност<strong>и</strong> <strong>на</strong> конверз<strong>и</strong>јата—програмата SPECTRA <strong>и</strong><br />

но<strong>во</strong><strong>во</strong>споставе<strong>на</strong>та Група за конверз<strong>и</strong>ја—се добро осм<strong>и</strong>слен<strong>и</strong> <strong>и</strong>, <strong>во</strong> случајот <strong>на</strong> SPECTRA,<br />

добро се спроведуваат со оглед <strong>на</strong> огран<strong>и</strong>чен<strong>и</strong>те средства <strong>и</strong> <strong>во</strong> споредба со сл<strong>и</strong>чн<strong>и</strong>те<br />

проект<strong>и</strong> <strong>во</strong> соседн<strong>и</strong>те држав<strong>и</strong>. Меѓутоа, процесот <strong>на</strong> конверз<strong>и</strong>ја <strong>на</strong> баз<strong>и</strong>те <strong>и</strong> н<strong>и</strong>вн<strong>и</strong>от<br />

повторен раз<strong>во</strong>ј бара поголема транспарентност <strong>и</strong> незав<strong>и</strong>с<strong>на</strong> а<strong>на</strong>л<strong>и</strong>за. Потребен е јасен<br />

преглед <strong>на</strong> с<strong>и</strong>те трансфер<strong>и</strong> <strong>на</strong> баз<strong>и</strong>те зарад<strong>и</strong> у<strong>на</strong>предување <strong>на</strong> продукц<strong>и</strong>јата <strong>на</strong> програмата<br />

<strong>и</strong> можеб<strong>и</strong> дур<strong>и</strong> <strong>и</strong> за генер<strong>и</strong>рање доход. Сепак, MO б<strong>и</strong> требало да г<strong>и</strong> <strong>на</strong>мал<strong>и</strong> сопствен<strong>и</strong>те<br />

очекувања за доб<strong>и</strong>вање <strong>на</strong>д<strong>во</strong>решн<strong>и</strong> средства за двата проекта, како <strong>и</strong> за потенц<strong>и</strong>јален<br />

проф<strong>и</strong>т што б<strong>и</strong> можел да го оствар<strong>и</strong> преку продажбата <strong>на</strong> <strong>во</strong>ен <strong>и</strong>мот.<br />

Меѓутоа, реформ<strong>и</strong>те <strong>во</strong> секторот <strong>на</strong> одбра<strong>на</strong>та <strong>на</strong> Хрватска <strong>и</strong>маат з<strong>на</strong>ч<strong>и</strong>тел<strong>на</strong> предност: т<strong>и</strong>е<br />

се вграден<strong>и</strong> <strong>во</strong> ед<strong>на</strong> растечка економ<strong>и</strong>ја <strong>и</strong> консол<strong>и</strong>д<strong>и</strong>ра<strong>на</strong> демократ<strong>и</strong>ја. По октомвр<strong>и</strong> 2005<br />

год<strong>и</strong><strong>на</strong> европската перспект<strong>и</strong>ва <strong>на</strong> Хрватска <strong>и</strong> нејз<strong>и</strong><strong>на</strong>та способност да г<strong>и</strong> дост<strong>и</strong>гне<br />

евроатлантск<strong>и</strong>те стандард<strong>и</strong> се пореалн<strong>и</strong> <strong>и</strong> попоз<strong>и</strong>т<strong>и</strong>вн<strong>и</strong> <strong>во</strong> однос <strong>на</strong> која б<strong>и</strong>ло друга држава<br />

од Западен Балкан. Европск<strong>и</strong>те фондов<strong>и</strong> за еколошко расч<strong>и</strong>стување <strong>на</strong> <strong>во</strong>ен<strong>и</strong>те локал<strong>и</strong>тет<strong>и</strong>,<br />

мерк<strong>и</strong>те за поддршка <strong>на</strong> поранешн<strong>и</strong>те вработен<strong>и</strong> <strong>во</strong> <strong>во</strong>јската <strong>и</strong> зголемен<strong>и</strong>те странск<strong>и</strong><br />

д<strong>и</strong>ректн<strong>и</strong> <strong>и</strong>нвест<strong>и</strong>ц<strong>и</strong><strong>и</strong> <strong>во</strong> тур<strong>и</strong>ст<strong>и</strong>чк<strong>и</strong>те рег<strong>и</strong>он<strong>и</strong> се <strong>на</strong> дофат <strong>и</strong> б<strong>и</strong> <strong>на</strong>прав<strong>и</strong>ле голема разл<strong>и</strong>ка<br />

за <strong>и</strong>дн<strong>и</strong><strong>на</strong>та <strong>на</strong> конверз<strong>и</strong>јата <strong>на</strong> баз<strong>и</strong>те <strong>во</strong> Хрватска <strong>и</strong> <strong>на</strong> програм<strong>и</strong>те за ре<strong>и</strong>нтеграц<strong>и</strong>ја.<br />

105

5. Севкупн<strong>и</strong> заклучоц<strong>и</strong><br />

Тр<strong>и</strong>те држав<strong>и</strong> а<strong>на</strong>л<strong>и</strong>з<strong>и</strong>ран<strong>и</strong> <strong>во</strong> оваа студ<strong>и</strong>ја мошне се разл<strong>и</strong>куваат <strong>во</strong> однос <strong>на</strong> статусот <strong>на</strong><br />

реформата, осовременувањето <strong>и</strong> профес<strong>и</strong>о<strong>на</strong>л<strong>и</strong>зац<strong>и</strong>јата <strong>на</strong> н<strong>и</strong>вн<strong>и</strong>те оружен<strong>и</strong> с<strong>и</strong>л<strong>и</strong>. Ова<br />

важ<strong>и</strong> <strong>и</strong> за програм<strong>и</strong>те <strong>и</strong>н<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>ран<strong>и</strong> <strong>и</strong>л<strong>и</strong> спроведуван<strong>и</strong> <strong>во</strong> сферата <strong>на</strong> конверз<strong>и</strong>ја <strong>на</strong> одбра<strong>на</strong>та,<br />

каде што с<strong>и</strong>те тр<strong>и</strong> држав<strong>и</strong> се соочуваат со разл<strong>и</strong>чн<strong>и</strong> проблем<strong>и</strong> <strong>и</strong>л<strong>и</strong> се <strong>во</strong> разл<strong>и</strong>чн<strong>и</strong> фаз<strong>и</strong> <strong>на</strong><br />

проектн<strong>и</strong>от ц<strong>и</strong>клус. Според тоа, беше спроведе<strong>на</strong> а<strong>на</strong>л<strong>и</strong>за <strong>на</strong> н<strong>и</strong><strong>во</strong>то <strong>на</strong> реформата <strong>и</strong> <strong>на</strong><br />

план<strong>и</strong>рањето, <strong>и</strong>дент<strong>и</strong>ф<strong>и</strong>кац<strong>и</strong>ја <strong>на</strong> <strong>на</strong>учен<strong>и</strong>те лекц<strong>и</strong><strong>и</strong> <strong>и</strong> прашањата за разгледување <strong>во</strong><br />

програм<strong>и</strong>те за конверз<strong>и</strong>ја <strong>на</strong> одбра<strong>на</strong>та <strong>во</strong> <strong>и</strong>дн<strong>и</strong><strong>на</strong>, <strong>на</strong>место формал<strong>на</strong> компарат<strong>и</strong>в<strong>на</strong><br />

студ<strong>и</strong>ја. Обемот <strong>на</strong> студ<strong>и</strong>јата беше огран<strong>и</strong>чен со општ<strong>и</strong>от недост<strong>и</strong>г с<strong>и</strong>стематска а<strong>на</strong>л<strong>и</strong>за <strong>во</strong><br />

одбранбен<strong>и</strong>те сектор<strong>и</strong> <strong>во</strong> тр<strong>и</strong>те држав<strong>и</strong> за подготвување <strong>и</strong> спроведување проект<strong>и</strong>, што е<br />

заедн<strong>и</strong>чко за реч<strong>и</strong>с<strong>и</strong> с<strong>и</strong>те <strong>и</strong>сп<strong>и</strong>тан<strong>и</strong> програм<strong>и</strong>. Исто така, често нема основн<strong>и</strong> податоц<strong>и</strong> за<br />

прашањата <strong>на</strong> одбра<strong>на</strong>та, не посто<strong>и</strong> пр<strong>и</strong>стап до н<strong>и</strong>в <strong>и</strong>л<strong>и</strong>, пак, се менуваат <strong>во</strong> зав<strong>и</strong>сност од<br />

<strong>и</strong>з<strong>во</strong>р<strong>и</strong>те. Затоа <strong>во</strong> студ<strong>и</strong>јата се поставуваат <strong>и</strong> следн<strong>и</strong>те прашања: Како може<br />

<strong>и</strong>стражувачк<strong>и</strong>те <strong>и</strong>нст<strong>и</strong>тут<strong>и</strong>, но <strong>и</strong> агенц<strong>и</strong><strong>и</strong>те за спроведување, да го мерат успехот <strong>на</strong><br />

реформата <strong>во</strong> одбра<strong>на</strong>та ако податоц<strong>и</strong>те не се до<strong>во</strong>лно точн<strong>и</strong>? Што се случува кога<br />

недост<strong>и</strong>гаат јасн<strong>и</strong> <strong>и</strong>нд<strong>и</strong>катор<strong>и</strong> <strong>и</strong>л<strong>и</strong> кога разл<strong>и</strong>чн<strong>и</strong>те агенд<strong>и</strong> <strong>на</strong> <strong>на</strong>д<strong>во</strong>решн<strong>и</strong>те <strong>и</strong> <strong>на</strong><br />

в<strong>на</strong>трешн<strong>и</strong>те актер<strong>и</strong> до определен степен г<strong>и</strong> заматуваат <strong>и</strong>нформац<strong>и</strong><strong>и</strong>те?<br />

Сепак, <strong>и</strong>ма заедн<strong>и</strong>чк<strong>и</strong> карактер<strong>и</strong>ст<strong>и</strong>к<strong>и</strong> меѓу случа<strong>и</strong>те ко<strong>и</strong> о<strong>во</strong>зможуваат <strong>и</strong>дент<strong>и</strong>ф<strong>и</strong>кац<strong>и</strong>ја <strong>на</strong><br />

неколку пр<strong>и</strong>доб<strong>и</strong>вк<strong>и</strong>, недостатоц<strong>и</strong> <strong>и</strong> детерм<strong>и</strong><strong>на</strong>нт<strong>и</strong> за реформата <strong>на</strong> одбра<strong>на</strong>та <strong>во</strong><br />

постсоц<strong>и</strong>јал<strong>и</strong>ст<strong>и</strong>чк<strong>и</strong>те држав<strong>и</strong> <strong>во</strong> Југо<strong>и</strong>сточ<strong>на</strong> Европа. 332 За н<strong>и</strong>в ќе прод<strong>и</strong>скут<strong>и</strong>раме по ред.<br />

Пр<strong>и</strong>доб<strong>и</strong>вк<strong>и</strong><br />

Пр<strong>и</strong>марн<strong>и</strong>от успех <strong>на</strong> с<strong>и</strong>те реформ<strong>и</strong> <strong>на</strong> одбра<strong>на</strong>та <strong>на</strong> Западен Балкан е з<strong>на</strong>ч<strong>и</strong>телното<br />

<strong>на</strong>малување <strong>на</strong> <strong>во</strong>ен<strong>и</strong>те структур<strong>и</strong>, што ја гарант<strong>и</strong>ра <strong>и</strong>д<strong>на</strong>та стаб<strong>и</strong>л<strong>и</strong>зац<strong>и</strong>ја <strong>на</strong> о<strong>во</strong>ј рег<strong>и</strong>он<br />

погоден од <strong>во</strong>ј<strong>на</strong>. Во повеќето случа<strong>и</strong> проект<strong>и</strong>те за <strong>на</strong>малување <strong>на</strong> арм<strong>и</strong>јата доведоа до<br />

промен<strong>и</strong> не само <strong>во</strong> структурата <strong>на</strong> <strong>во</strong>ен<strong>и</strong>от персо<strong>на</strong>л, туку <strong>и</strong> <strong>во</strong> образован<strong>и</strong>ето <strong>и</strong> обуката за<br />

нов<strong>и</strong> задач<strong>и</strong>. Подобрата <strong>во</strong>е<strong>на</strong> едуц<strong>и</strong>раност, како <strong>и</strong> ре<strong>и</strong>нтеграц<strong>и</strong>јата <strong>и</strong> програм<strong>и</strong>те за<br />

струч<strong>на</strong> обука не само што доведуваат до поквал<strong>и</strong>ф<strong>и</strong>куван персо<strong>на</strong>л, туку <strong>и</strong> до проме<strong>на</strong> <strong>на</strong><br />

соц<strong>и</strong>јал<strong>и</strong>ст<strong>и</strong>чк<strong>и</strong>те <strong>и</strong> патер<strong>на</strong>л<strong>и</strong>ст<strong>и</strong>чк<strong>и</strong>те разм<strong>и</strong>слувања. Исто така, нов<strong>и</strong>те оружен<strong>и</strong> с<strong>и</strong>л<strong>и</strong> <strong>во</strong><br />

106

тр<strong>и</strong>те држав<strong>и</strong> г<strong>и</strong> загуб<strong>и</strong>ја с<strong>во</strong><strong>и</strong>те <strong>и</strong>луз<strong>и</strong><strong>и</strong> <strong>и</strong> нереалн<strong>и</strong> очекувања <strong>во</strong> однос <strong>на</strong> опремата,<br />

достапн<strong>и</strong>те средства <strong>и</strong> перцепц<strong>и</strong><strong>и</strong>те <strong>на</strong> можн<strong>и</strong>те закан<strong>и</strong>.<br />

Друг поз<strong>и</strong>т<strong>и</strong>вен резултат е отсуст<strong>во</strong>то з<strong>на</strong>чајн<strong>и</strong> попречувања <strong>и</strong>л<strong>и</strong> соц<strong>и</strong>јалн<strong>и</strong> безред<strong>и</strong>ја од<br />

стра<strong>на</strong> <strong>на</strong> отпуштен<strong>и</strong>от <strong>во</strong>ен персо<strong>на</strong>л <strong>и</strong>л<strong>и</strong> од <strong>во</strong>ен<strong>и</strong>те ветеран<strong>и</strong> <strong>во</strong> бавно консол<strong>и</strong>д<strong>и</strong>рачк<strong>и</strong>те<br />

демократ<strong>и</strong><strong>и</strong> <strong>на</strong> Албан<strong>и</strong>ја, Хрватска <strong>и</strong> Македон<strong>и</strong>ја. Меѓутоа, особено <strong>во</strong> случајот <strong>на</strong><br />

Хрватска каде што <strong>во</strong>ј<strong>на</strong>та остав<strong>и</strong> траум<strong>и</strong> кај голем дел од <strong>на</strong>селен<strong>и</strong>ето, важно е да се<br />

<strong>и</strong>сп<strong>и</strong>таат пс<strong>и</strong>холошк<strong>и</strong>те проблем<strong>и</strong> <strong>на</strong> ре<strong>и</strong>нтеграц<strong>и</strong>јата <strong>и</strong> нејз<strong>и</strong>ното вл<strong>и</strong>јан<strong>и</strong>е врз<br />

општест<strong>во</strong>то, како што е орган<strong>и</strong>з<strong>и</strong>ран<strong>и</strong>от кр<strong>и</strong>м<strong>и</strong><strong>на</strong>л, домашното <strong>на</strong>с<strong>и</strong>лст<strong>во</strong> <strong>и</strong>л<strong>и</strong> зголеме<strong>на</strong>та<br />

стапка <strong>на</strong> самоуб<strong>и</strong>ства меѓу поранешн<strong>и</strong>от <strong>во</strong>ен персо<strong>на</strong>л.<br />

Како дополнен<strong>и</strong>е <strong>на</strong> процесот <strong>на</strong> реформа, де<strong>на</strong>ц<strong>и</strong>о<strong>на</strong>л<strong>и</strong>зац<strong>и</strong>јата <strong>и</strong> <strong>и</strong>нтер<strong>на</strong>ц<strong>и</strong>о<strong>на</strong>л<strong>и</strong>зац<strong>и</strong>јата<br />

<strong>на</strong> оружен<strong>и</strong>те с<strong>и</strong>л<strong>и</strong> <strong>во</strong> с<strong>и</strong>те тр<strong>и</strong> држав<strong>и</strong> се поддржан<strong>и</strong> од достапноста <strong>на</strong> обука <strong>и</strong><br />

консултац<strong>и</strong><strong>и</strong>те од Запад. Во случајот <strong>на</strong> Хрватска, апсењето <strong>и</strong> судењето <strong>на</strong> Готов<strong>и</strong><strong>на</strong><br />

конечно б<strong>и</strong> можело да ја обелоден<strong>и</strong> улогата <strong>на</strong> неко<strong>и</strong> делов<strong>и</strong> <strong>на</strong> CAF <strong>во</strong> <strong>во</strong>ј<strong>на</strong>та прот<strong>и</strong>в<br />

Срб<strong>и</strong>те од Кра<strong>и</strong><strong>на</strong> <strong>и</strong> <strong>на</strong> тој <strong>на</strong>ч<strong>и</strong>н да ја помогне н<strong>и</strong>в<strong>на</strong>та трансформац<strong>и</strong>ја.<br />

Во однос <strong>на</strong> конкретн<strong>и</strong> програм<strong>и</strong> ко<strong>и</strong> <strong>во</strong> моментов се спроведуваат <strong>во</strong> однос <strong>на</strong><br />

конверз<strong>и</strong>јата <strong>на</strong> одбра<strong>на</strong>та, само SPECTRA може да се оцен<strong>и</strong> како успеш<strong>на</strong>, додека с<strong>и</strong>те<br />

друг<strong>и</strong> програм<strong>и</strong> <strong>и</strong>л<strong>и</strong> <strong>и</strong>маат недостатоц<strong>и</strong> <strong>и</strong>л<strong>и</strong> само што влегле <strong>во</strong> фазата <strong>на</strong> спроведување со<br />

мошне скромн<strong>и</strong> резултат<strong>и</strong> (LEPEZA). Јасно е дека само SPECTRA успеала да даде<br />

поддршка <strong>во</strong> услов<strong>и</strong> <strong>на</strong> недостатно средства <strong>и</strong> <strong>на</strong> в<strong>и</strong>сока стапка <strong>на</strong> невработеност кај<br />

поранешн<strong>и</strong>от <strong>во</strong>ен персо<strong>на</strong>л.<br />

Недостатоц<strong>и</strong><br />

Доцното започнување <strong>на</strong> реформата <strong>на</strong> Западен Балкан <strong>и</strong> одложувањето <strong>на</strong> донесувањето<br />

стратег<strong>и</strong>ск<strong>и</strong> документ<strong>и</strong> <strong>во</strong> повеќето држав<strong>и</strong> се главн<strong>и</strong>те фактор<strong>и</strong> за тековн<strong>и</strong>те проблем<strong>и</strong> со<br />

ко<strong>и</strong> се соочуваат Хрватска, Албан<strong>и</strong>ја <strong>и</strong> Македон<strong>и</strong>ја. Исто така, <strong>во</strong> секторот <strong>на</strong> безбедноста<br />

сè уште <strong>и</strong>ма структурн<strong>и</strong> недостатоц<strong>и</strong>, вклучувајќ<strong>и</strong> <strong>и</strong> недост<strong>и</strong>г <strong>на</strong> ц<strong>и</strong>в<strong>и</strong>л<strong>на</strong> контрола <strong>на</strong>д<br />

оружен<strong>и</strong>те с<strong>и</strong>л<strong>и</strong>, конкурентн<strong>и</strong> способност<strong>и</strong> <strong>на</strong> влад<strong>и</strong>н<strong>и</strong>те структур<strong>и</strong> за прашањата <strong>на</strong><br />

безбедноста, како <strong>и</strong> недост<strong>и</strong>г <strong>на</strong> <strong>и</strong>нпут <strong>и</strong>л<strong>и</strong> <strong>на</strong> незав<strong>и</strong>с<strong>на</strong> а<strong>на</strong>л<strong>и</strong>за од стра<strong>на</strong> <strong>на</strong> НВО <strong>и</strong>л<strong>и</strong> <strong>на</strong><br />

орган<strong>и</strong>зац<strong>и</strong><strong>и</strong> за соц<strong>и</strong>олошко-пол<strong>и</strong>т<strong>и</strong>чк<strong>и</strong> <strong>и</strong>стражувања. Ов<strong>и</strong>е недостатоц<strong>и</strong>, често пат<strong>и</strong>,<br />

107

доведуваат до промен<strong>и</strong>, одложувања <strong>и</strong> осред<strong>на</strong> продукц<strong>и</strong>ја <strong>на</strong> стратег<strong>и</strong>ск<strong>и</strong> одбранбен<strong>и</strong> <strong>и</strong><br />

безбедносн<strong>и</strong> документ<strong>и</strong>, што <strong>и</strong>ма ефект врз долгорочното план<strong>и</strong>рање <strong>на</strong> одбранбен<strong>и</strong>те<br />

с<strong>и</strong>л<strong>и</strong>, н<strong>и</strong>вн<strong>и</strong>те баз<strong>и</strong> <strong>и</strong> <strong>на</strong> н<strong>и</strong>в<strong>на</strong>та опрема.<br />

Без долгорочн<strong>и</strong> стратег<strong>и</strong><strong>и</strong> <strong>и</strong> планов<strong>и</strong>, <strong>на</strong>малувањето <strong>на</strong> арм<strong>и</strong>јата, профес<strong>и</strong>о<strong>на</strong>лното<br />

пре<strong>на</strong>сочување <strong>и</strong> трансферот <strong>на</strong> <strong>во</strong>ен<strong>и</strong>те баз<strong>и</strong> б<strong>и</strong> можело да доведе до нееф<strong>и</strong>касн<strong>и</strong> <strong>и</strong> слабо<br />

опремен<strong>и</strong> с<strong>и</strong>л<strong>и</strong>. Немањето планов<strong>и</strong> <strong>и</strong> преоста<strong>на</strong>т<strong>и</strong>те структурн<strong>и</strong> проблем<strong>и</strong> <strong>во</strong> одбранбен<strong>и</strong>от<br />

сектор вл<strong>и</strong>јаат <strong>на</strong> <strong>на</strong>ч<strong>и</strong>нот <strong>на</strong> кој досега се решава профес<strong>и</strong>о<strong>на</strong>лното пре<strong>на</strong>сочување <strong>и</strong><br />

ре<strong>и</strong>нтеграц<strong>и</strong>јата, како <strong>и</strong> конверз<strong>и</strong>јата <strong>во</strong> с<strong>и</strong>те тр<strong>и</strong> држав<strong>и</strong>. Во с<strong>и</strong>те тр<strong>и</strong> случа<strong>и</strong>, недост<strong>и</strong>гаат<br />

јас<strong>на</strong> а<strong>на</strong>л<strong>и</strong>за <strong>и</strong> преглед<strong>и</strong> <strong>на</strong> м<strong>и</strong><strong>на</strong>т<strong>и</strong>те акт<strong>и</strong>вност<strong>и</strong> <strong>на</strong> конверз<strong>и</strong>ја <strong>и</strong> евалуац<strong>и</strong>ја <strong>на</strong> актуел<strong>на</strong>та<br />

с<strong>и</strong>туац<strong>и</strong>ја <strong>на</strong> поранешн<strong>и</strong>от <strong>во</strong>ен персо<strong>на</strong>л. Со помош <strong>на</strong> такв<strong>и</strong>те преглед<strong>и</strong> б<strong>и</strong> можеле да се<br />

<strong>на</strong>сочуваат тековн<strong>и</strong>те <strong>и</strong> но<strong>во</strong>план<strong>и</strong>ран<strong>и</strong>те мерк<strong>и</strong> <strong>во</strong> конверз<strong>и</strong>јата <strong>на</strong> баз<strong>и</strong>те <strong>и</strong><br />

профес<strong>и</strong>о<strong>на</strong>лното пре<strong>на</strong>сочување <strong>и</strong> ре<strong>и</strong>нтеграц<strong>и</strong>јата <strong>на</strong> <strong>во</strong>ен<strong>и</strong>от персо<strong>на</strong>л. Недостат<strong>на</strong>та<br />

култура <strong>на</strong> <strong>и</strong>звестување која е пр<strong>и</strong>сут<strong>на</strong> <strong>во</strong> с<strong>и</strong>те тр<strong>и</strong> одбранбен<strong>и</strong> сектора ја спречува толку<br />

потреб<strong>на</strong>та а<strong>на</strong>л<strong>и</strong>за <strong>и</strong> точноста <strong>на</strong> податоц<strong>и</strong>те од ко<strong>и</strong> б<strong>и</strong> <strong>и</strong>мале полза с<strong>и</strong>те проект<strong>и</strong>.<br />

Исто така, с<strong>и</strong>те тр<strong>и</strong> држав<strong>и</strong> веќе подолго време <strong>и</strong>маа погрешн<strong>и</strong> очекувања од аспект <strong>на</strong><br />

<strong>на</strong>д<strong>во</strong>решното ф<strong>и</strong><strong>на</strong>нс<strong>и</strong>рање <strong>и</strong>л<strong>и</strong> евентуалн<strong>и</strong>от проф<strong>и</strong>т од продажбата <strong>и</strong>л<strong>и</strong> од трансферот<br />

<strong>на</strong> <strong>во</strong>ен<strong>и</strong>те баз<strong>и</strong>. Недо<strong>во</strong>лното ф<strong>и</strong><strong>на</strong>нс<strong>и</strong>рање <strong>на</strong> програм<strong>и</strong>те претставува главен проблем,<br />

дур<strong>и</strong> <strong>и</strong> <strong>во</strong> Хрватска, каде што економ<strong>и</strong>јата закрепнува со многу пов<strong>и</strong>сока стапка од друг<strong>и</strong>те<br />

две држав<strong>и</strong>.<br />

Детерм<strong>и</strong><strong>на</strong>нт<strong>и</strong><br />

Се ч<strong>и</strong>н<strong>и</strong> дека <strong>во</strong> с<strong>и</strong>те тр<strong>и</strong> држав<strong>и</strong> а<strong>на</strong>л<strong>и</strong>з<strong>и</strong>ран<strong>и</strong> <strong>во</strong> оваа студ<strong>и</strong>ја <strong>и</strong>дното членст<strong>во</strong> <strong>во</strong> НАТО <strong>и</strong><br />

<strong>во</strong> ЕУ, <strong>и</strong>сто така, претставува акт<strong>и</strong>в<strong>и</strong>рачка с<strong>и</strong>ла што сто<strong>и</strong> зад реформск<strong>и</strong>те мерк<strong>и</strong>. Меѓутоа,<br />

ф<strong>и</strong><strong>на</strong>нс<strong>и</strong>ск<strong>и</strong>от пр<strong>и</strong>т<strong>и</strong>сок врз н<strong>и</strong>вн<strong>и</strong>те буџет<strong>и</strong> за одбра<strong>на</strong> <strong>и</strong>сто така <strong>и</strong>гра з<strong>на</strong>чај<strong>на</strong> улога<br />

б<strong>и</strong>дејќ<strong>и</strong> претставува пр<strong>и</strong>з<strong>на</strong>вање <strong>на</strong> легатот <strong>на</strong> д<strong>и</strong>сфункц<strong>и</strong>о<strong>на</strong>л<strong>на</strong> <strong>во</strong>јска. Ирон<strong>и</strong>чно е тоа<br />

што ф<strong>и</strong><strong>на</strong>нс<strong>и</strong>ск<strong>и</strong>от пр<strong>и</strong>т<strong>и</strong>сок донекаде се зголемува порад<strong>и</strong> барањата за осовременување <strong>и</strong><br />

за реструкту<strong>и</strong>рање <strong>на</strong> оружен<strong>и</strong>те с<strong>и</strong>л<strong>и</strong> <strong>и</strong> <strong>на</strong> н<strong>и</strong>в<strong>на</strong>та опрема преку обврск<strong>и</strong>те <strong>на</strong>веден<strong>и</strong> <strong>во</strong><br />

планов<strong>и</strong>те за пр<strong>и</strong>стап <strong>во</strong> НАТО. Македон<strong>и</strong>ја претставува ун<strong>и</strong>катен пр<strong>и</strong>мер б<strong>и</strong>дејќ<strong>и</strong><br />

реструкту<strong>и</strong>рањето <strong>на</strong> оружен<strong>и</strong>те с<strong>и</strong>л<strong>и</strong> се турка <strong>на</strong>пред <strong>и</strong> преку пол<strong>и</strong>т<strong>и</strong>чката агенда зарад<strong>и</strong><br />

пост<strong>и</strong>гнување етн<strong>и</strong>чк<strong>и</strong> <strong>и</strong>збаланс<strong>и</strong>ра<strong>на</strong> арм<strong>и</strong>ја. Изложеноста <strong>на</strong> запад<strong>на</strong>та култура <strong>и</strong> <strong>во</strong>е<strong>на</strong><br />

108

обука, <strong>и</strong>сто така, вл<strong>и</strong>јае <strong>на</strong> обемот <strong>на</strong> реформ<strong>и</strong>те, како <strong>и</strong> проме<strong>на</strong>та <strong>на</strong> генерац<strong>и</strong>јата н<strong>и</strong>з<br />

која пом<strong>и</strong>нуваат оружен<strong>и</strong>те с<strong>и</strong>л<strong>и</strong> <strong>на</strong> тр<strong>и</strong>те држав<strong>и</strong>. Во с<strong>и</strong>те тр<strong>и</strong> држав<strong>и</strong> PMC <strong>и</strong>граат улога<br />

за поттурнување <strong>на</strong> реформ<strong>и</strong>те, <strong>и</strong>ако н<strong>и</strong>вното вл<strong>и</strong>јан<strong>и</strong>е не може да се <strong>и</strong>змер<strong>и</strong> <strong>и</strong> е от<strong>во</strong>рено<br />

доведено <strong>во</strong> прашање од локалн<strong>и</strong> <strong>и</strong> од меѓу<strong>на</strong>родн<strong>и</strong> експерт<strong>и</strong>.<br />

Повеќето фактор<strong>и</strong> <strong>на</strong> мешање ко<strong>и</strong> попречуваат брза реформа потекнуваат од<br />

соц<strong>и</strong>јал<strong>и</strong>ст<strong>и</strong>чк<strong>и</strong>от ментал<strong>и</strong>тет кој бавно одум<strong>и</strong>ра <strong>и</strong> од по<strong>во</strong>ен<strong>и</strong>от <strong>на</strong>ц<strong>и</strong>о<strong>на</strong>л<strong>и</strong>зам кој беше<br />

од круц<strong>и</strong>јално з<strong>на</strong>чење за <strong>и</strong>зградбата <strong>на</strong> <strong>на</strong>ц<strong>и</strong>јата <strong>во</strong> Хрватска <strong>и</strong> <strong>во</strong> Македон<strong>и</strong>ја, но сега<br />

претставува товар за ов<strong>и</strong>е држав<strong>и</strong>. Исто така, <strong>и</strong>нст<strong>и</strong>туц<strong>и</strong>о<strong>на</strong>лното <strong>на</strong>следст<strong>во</strong> <strong>и</strong>ма<br />

негат<strong>и</strong>вно вл<strong>и</strong>јан<strong>и</strong>е <strong>на</strong> обемот <strong>и</strong> <strong>на</strong> брз<strong>и</strong><strong>на</strong>та <strong>на</strong> реформ<strong>и</strong>те, а особено тенз<strong>и</strong><strong>и</strong>те меѓу<br />

претседател<strong>и</strong>те <strong>и</strong> прем<strong>и</strong>ер<strong>и</strong>те околу <strong>на</strong>длежност<strong>и</strong>те <strong>во</strong> одбра<strong>на</strong>та, но <strong>и</strong> не<strong>и</strong>скуст<strong>во</strong>то <strong>на</strong><br />

парламентарц<strong>и</strong>те <strong>во</strong> <strong>на</strong>дзорот <strong>и</strong> контролата. За разл<strong>и</strong>ка од западн<strong>и</strong>те држав<strong>и</strong>,<br />

парламентарц<strong>и</strong>те <strong>во</strong> с<strong>и</strong>те тр<strong>и</strong> држав<strong>и</strong> не можат да се потпрат <strong>на</strong> незав<strong>и</strong>с<strong>на</strong> а<strong>на</strong>л<strong>и</strong>за <strong>и</strong> совет<strong>и</strong><br />

б<strong>и</strong>дејќ<strong>и</strong> посто<strong>и</strong> општ недост<strong>и</strong>г <strong>на</strong> ц<strong>и</strong>в<strong>и</strong>лн<strong>и</strong> капац<strong>и</strong>тет<strong>и</strong> <strong>во</strong> одбранбен<strong>и</strong>от сектор, како што<br />

се експерт<strong>и</strong>, орган<strong>и</strong>зац<strong>и</strong><strong>и</strong> за соц<strong>и</strong>олошко-пол<strong>и</strong>т<strong>и</strong>чк<strong>и</strong> <strong>и</strong>стражувања („трустов<strong>и</strong> <strong>на</strong> мозоц<strong>и</strong>“)<br />

<strong>и</strong> академ<strong>и</strong><strong>и</strong>.<br />

Разл<strong>и</strong>чн<strong>и</strong>те резултат<strong>и</strong> од процесот <strong>на</strong> реформа <strong>во</strong> Хрватска, Албан<strong>и</strong>ја <strong>и</strong> <strong>во</strong> Македон<strong>и</strong>ја,<br />

главно, се под вл<strong>и</strong>јан<strong>и</strong>е <strong>на</strong> н<strong>и</strong><strong>во</strong>то <strong>на</strong> реал<strong>и</strong>змот <strong>во</strong> однос <strong>и</strong>дното членст<strong>во</strong> <strong>во</strong> НАТО <strong>и</strong>л<strong>и</strong> <strong>во</strong><br />

ЕУ. Во случајот со Македон<strong>и</strong>ја, о<strong>во</strong>ј процес оч<strong>и</strong>гледно го усложнува етн<strong>и</strong>чката<br />

хетерогеност, особено <strong>во</strong> услов<strong>и</strong> <strong>на</strong> неопходн<strong>и</strong>те промен<strong>и</strong> ко<strong>и</strong> <strong>во</strong> моментов се преземаат.<br />

Исто така, обемот <strong>на</strong> проблем<strong>и</strong>те со демоб<strong>и</strong>л<strong>и</strong>зац<strong>и</strong>јата <strong>и</strong> ре<strong>и</strong>нтеграц<strong>и</strong>јата, како <strong>и</strong><br />

конверз<strong>и</strong>јата <strong>на</strong> баз<strong>и</strong>те, <strong>во</strong> голем степен се разл<strong>и</strong>куваат. Хрватска оч<strong>и</strong>гледно <strong>и</strong>звлекува<br />

полза од с<strong>во</strong>јот голем економск<strong>и</strong> пораст <strong>и</strong> од консол<strong>и</strong>дац<strong>и</strong>јата <strong>на</strong> демократск<strong>и</strong>те<br />

структур<strong>и</strong>. Исто така, севкупн<strong>и</strong>те капац<strong>и</strong>тет<strong>и</strong> <strong>на</strong> пол<strong>и</strong>т<strong>и</strong>чк<strong>и</strong>от реж<strong>и</strong>м за контрола <strong>и</strong><br />

еф<strong>и</strong>касно регул<strong>и</strong>рање <strong>на</strong> одбранбен<strong>и</strong>от сектор многу подобро се разв<strong>и</strong>ен<strong>и</strong> <strong>во</strong> Хрватска<br />

отколку <strong>во</strong> друг<strong>и</strong>те две држав<strong>и</strong>, како што е <strong>и</strong> степенот <strong>на</strong> дејствувањето прот<strong>и</strong>в<br />

корупц<strong>и</strong>јата. Ин<strong>во</strong>лв<strong>и</strong>раноста <strong>на</strong> меѓу<strong>на</strong>родн<strong>и</strong>те орган<strong>и</strong>зац<strong>и</strong><strong>и</strong> како што е IOM <strong>во</strong> Хрватска,<br />

<strong>и</strong>сто така, го зголем<strong>и</strong> перформансот <strong>на</strong> проект<strong>и</strong>те како што е SPECTRA. Хрватска <strong>и</strong><br />

Македон<strong>и</strong>ја <strong>и</strong>маа <strong>и</strong> ќе продолжат да <strong>и</strong>маат полза од с<strong>во</strong><strong>и</strong>те сè поголем<strong>и</strong> <strong>и</strong>зглед<strong>и</strong> за<br />

членст<strong>во</strong> <strong>во</strong> ЕУ.<br />

109

Препорак<strong>и</strong> за програм<strong>и</strong>те за конверз<strong>и</strong>ја<br />

Потреб<strong>на</strong> е поголема транспарентност <strong>во</strong> с<strong>и</strong>те план<strong>и</strong>ран<strong>и</strong> <strong>и</strong> <strong>во</strong> моментот преземен<strong>и</strong><br />

акт<strong>и</strong>вност<strong>и</strong> <strong>на</strong> конверз<strong>и</strong>ја, но особено <strong>во</strong> рамк<strong>и</strong>те <strong>на</strong> процесот <strong>на</strong> трансфер <strong>и</strong> <strong>на</strong><br />

продажба <strong>на</strong> <strong>во</strong>ен<strong>и</strong>те баз<strong>и</strong>, локал<strong>и</strong>тет<strong>и</strong> <strong>и</strong> средства. Зарад<strong>и</strong> пост<strong>и</strong>гнување <strong>на</strong> таквата<br />

транспарентност, парламентарн<strong>и</strong>те ком<strong>и</strong>с<strong>и</strong><strong>и</strong> мора да б<strong>и</strong>дат подобро обучен<strong>и</strong> <strong>и</strong><br />

зајак<strong>на</strong>т<strong>и</strong>. Покрај тоа, од в<strong>и</strong>тално з<strong>на</strong>чење е <strong>и</strong>мање понезав<strong>и</strong>с<strong>на</strong> експерт<strong>и</strong>за за<br />

консултац<strong>и</strong><strong>и</strong>, спроведување <strong>и</strong> евалу<strong>и</strong>рање <strong>на</strong> такв<strong>и</strong>те мерк<strong>и</strong>.<br />

Можеб<strong>и</strong> моделот <strong>на</strong> незав<strong>и</strong>с<strong>на</strong> агенц<strong>и</strong>ја за конверз<strong>и</strong>ја б<strong>и</strong> гарант<strong>и</strong>рал поголема<br />

транспарентност <strong>и</strong> модерн<strong>и</strong>з<strong>и</strong>рање <strong>на</strong> б<strong>и</strong>рократск<strong>и</strong>те процедур<strong>и</strong>. За оваа цел од особено<br />

з<strong>на</strong>чење б<strong>и</strong> б<strong>и</strong>ла незав<strong>и</strong>с<strong>на</strong> проценка <strong>на</strong> пазар<strong>на</strong>та вредност. Инст<strong>и</strong>туц<strong>и</strong>о<strong>на</strong>л<strong>на</strong>та<br />

структ<strong>и</strong>раност, која беше <strong>во</strong>споставе<strong>на</strong> <strong>во</strong> с<strong>и</strong>те тр<strong>и</strong> држав<strong>и</strong>, не само што беше нејас<strong>на</strong><br />

туку <strong>и</strong>згледаше <strong>и</strong> мошне непракт<strong>и</strong>ч<strong>на</strong> за спроведување.<br />

План<strong>и</strong>рањето мора да б<strong>и</strong>де предв<strong>и</strong>дл<strong>и</strong><strong>во</strong> <strong>и</strong> ор<strong>и</strong>ент<strong>и</strong>рано <strong>на</strong> подолг рок; <strong>и</strong>сто така,<br />

пакет<strong>и</strong>те со бенеф<strong>и</strong>ц<strong>и</strong><strong>и</strong>те <strong>и</strong> правата мора да се предв<strong>и</strong>дл<strong>и</strong>в<strong>и</strong> <strong>и</strong> <strong>во</strong>ден<strong>и</strong> од транспарентн<strong>и</strong><br />

кр<strong>и</strong>тер<strong>и</strong>ум<strong>и</strong>.<br />

Добар пр<strong>и</strong>мер <strong>на</strong> одбегнување <strong>на</strong> вд<strong>во</strong>јувањето со <strong>и</strong>нтегр<strong>и</strong>рање <strong>на</strong> IOM <strong>во</strong> структурата<br />

<strong>на</strong> програмата SPECTRA б<strong>и</strong> можело да се кор<strong>и</strong>ст<strong>и</strong> <strong>и</strong> за друг<strong>и</strong> акт<strong>и</strong>вност<strong>и</strong> <strong>во</strong><br />

конверз<strong>и</strong>јата <strong>на</strong> одбра<strong>на</strong>та. Исто така, б<strong>и</strong> требало да се кор<strong>и</strong>стат НВО—како <strong>и</strong><br />

постојн<strong>и</strong>те <strong>на</strong>ц<strong>и</strong>о<strong>на</strong>лн<strong>и</strong> агенц<strong>и</strong><strong>и</strong>—со цел процесот да стане поеконом<strong>и</strong>чен <strong>и</strong>, <strong>во</strong><br />

случајот <strong>на</strong> преквал<strong>и</strong>ф<strong>и</strong>кац<strong>и</strong>јата <strong>и</strong> профес<strong>и</strong>о<strong>на</strong>лното пре<strong>на</strong>сочување, да се <strong>и</strong>ма ц<strong>и</strong>в<strong>и</strong>лен<br />

партнер за ре<strong>и</strong>нтегр<strong>и</strong>рање <strong>на</strong> поранешн<strong>и</strong>от <strong>во</strong>ен персо<strong>на</strong>л <strong>во</strong> општест<strong>во</strong>то <strong>и</strong> <strong>во</strong><br />

економ<strong>и</strong>јата.<br />

Треба да се <strong>на</strong>малат в<strong>и</strong>сок<strong>и</strong>те очекувања за проф<strong>и</strong>т од трансфер<strong>и</strong>те <strong>и</strong> од продажбата.<br />

Не посто<strong>и</strong> веројатност т<strong>и</strong>е да се остварат. Особено еколошк<strong>и</strong>те прашања б<strong>и</strong> можеле да<br />

се вратат како бумеранг <strong>на</strong> планр<strong>и</strong>а<strong>на</strong>та продажба. Друга опц<strong>и</strong>ја за пр<strong>и</strong>влекување нов<strong>и</strong><br />

средства <strong>во</strong> време <strong>на</strong> <strong>на</strong>мален <strong>и</strong>нтерес <strong>на</strong> до<strong>на</strong>тор<strong>и</strong>те за поддршка <strong>на</strong> <strong>во</strong>ен<strong>и</strong> реформ<strong>и</strong> е<br />

да се побара ф<strong>и</strong><strong>на</strong>нс<strong>и</strong>ска помош за расч<strong>и</strong>стување <strong>на</strong> загаден<strong>и</strong>те локал<strong>и</strong>тет<strong>и</strong>. Иако ова<br />

нема д<strong>и</strong>ректно вл<strong>и</strong>јан<strong>и</strong>е <strong>на</strong> заработувачката за MO, тоа ќе <strong>и</strong>ма поз<strong>и</strong>т<strong>и</strong>вен ефект врз<br />

соседн<strong>и</strong>те заедн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>.<br />

Треба да се <strong>и</strong>нтенз<strong>и</strong>в<strong>и</strong>ра разме<strong>на</strong>та <strong>на</strong> <strong>и</strong>скуствата <strong>во</strong> рег<strong>и</strong>онот <strong>на</strong> реформата <strong>на</strong><br />

одбра<strong>на</strong>та <strong>и</strong> конкретн<strong>и</strong>те проект<strong>и</strong> за конверз<strong>и</strong>ја. Структур<strong>и</strong>те како што е новата Ќел<strong>и</strong>ја<br />

110

за конверз<strong>и</strong>ја <strong>на</strong> одбра<strong>на</strong>та <strong>во</strong> RACVIAC можат да обезбедат з<strong>на</strong>чај<strong>на</strong> поддршка за оваа<br />

цел <strong>и</strong> да пр<strong>и</strong>донесат кон механ<strong>и</strong>зм<strong>и</strong>те за документац<strong>и</strong>ја <strong>и</strong> евалуац<strong>и</strong>ја за програм<strong>и</strong>те <strong>во</strong><br />

рег<strong>и</strong>онот.<br />

Во програм<strong>и</strong>те за ре<strong>и</strong>нтеграц<strong>и</strong>ја треба да се <strong>и</strong>маат предв<strong>и</strong>д <strong>и</strong> разл<strong>и</strong>чн<strong>и</strong>те с<strong>и</strong>туац<strong>и</strong><strong>и</strong>,<br />

сред<strong>и</strong>н<strong>и</strong> <strong>и</strong> можност<strong>и</strong> <strong>во</strong> секоја земја, пр<strong>и</strong> што не треба да се ус<strong>во</strong>јува пр<strong>и</strong>одот „ед<strong>на</strong><br />

голем<strong>и</strong><strong>на</strong> одговара <strong>на</strong> с<strong>и</strong>те“.<br />

Во случајот <strong>на</strong> преквал<strong>и</strong>ф<strong>и</strong>кац<strong>и</strong>ја <strong>и</strong> ре<strong>и</strong>нтеграц<strong>и</strong>ја, треба да се <strong>и</strong>спрат<strong>и</strong> јас<strong>на</strong> порака<br />

дека н<strong>и</strong>ту ед<strong>на</strong> соц<strong>и</strong>јал<strong>на</strong> бенеф<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>ја автоматск<strong>и</strong> не резулт<strong>и</strong>ра од <strong>во</strong>е<strong>на</strong>та кар<strong>и</strong>ера, туку<br />

дека секој <strong>во</strong>јн<strong>и</strong>к <strong>и</strong>ма с<strong>во</strong>ј ц<strong>и</strong>в<strong>и</strong>лен <strong>и</strong>дент<strong>и</strong>тет <strong>и</strong> одго<strong>во</strong>рност кон ц<strong>и</strong>в<strong>и</strong>лното општест<strong>во</strong>.<br />

На подолг рок, ова ќе ја поддрж<strong>и</strong> претставата дека <strong>и</strong> <strong>во</strong>ен<strong>и</strong>от персо<strong>на</strong>л е дел од<br />

општест<strong>во</strong>то <strong>и</strong> треба да <strong>и</strong>ма ц<strong>и</strong>в<strong>и</strong>лн<strong>и</strong> способност<strong>и</strong> <strong>и</strong> вредност<strong>и</strong>.<br />

111

Л<strong>и</strong>нков<strong>и</strong>:<br />

Неоф<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>јал<strong>на</strong> web стран<strong>и</strong>ца <strong>на</strong> албанската арм<strong>и</strong>ја<br />

http://www.stormloader.com/albanianarmy/army.htm<br />

Albanian Daily News<br />

http://www.albaniannews.com/<br />

Собран<strong>и</strong>е <strong>на</strong> Републ<strong>и</strong>ка Македон<strong>и</strong>ја<br />

http://www.sobranie.mk/en/default.asp<br />

Brauchli, David. Crisis? What Crisis? A Photographer's Diary.<br />

http://www.digitaljournalist.org/issue9810/crisis1.htm.<br />

Chossudovsky, Michel. Washington Behind Terrorist Attacks in Macedonia. July 23, 2001<br />

http://www.antiwar.com/rep/chuss6.html<br />

Инст<strong>и</strong>тут за <strong>и</strong>звестување за <strong>во</strong>ј<strong>на</strong> <strong>и</strong> м<strong>и</strong>р<br />

http://www.iwpr.net/balkans_index1.html<br />

Закон за пенз<strong>и</strong>ско <strong>и</strong> <strong>и</strong>нвал<strong>и</strong>дско ос<strong>и</strong>гурување, 1993<br />

http://www.mlrc.org.mk/law/l018.htm<br />

МИА, Македонска <strong>и</strong>нформат<strong>и</strong>в<strong>на</strong> агенц<strong>и</strong>ја<br />

http://www.mia.com.mk/webang.asp<br />

Војска <strong>на</strong> Албан<strong>и</strong>ја<br />

http://www.fact-index.com/m/mi/military_of_albania.html<br />

Пр<strong>и</strong>рачн<strong>и</strong>к <strong>на</strong> НАТО (Nato Handbook)<br />

http://www.nato.int/docu/handbook/2001/<br />

Пр<strong>и</strong>рачн<strong>и</strong>к <strong>на</strong> НАТО (Nato Handbook)<br />

http://www.nato.int/docu/handbook/2001/<br />

Рад<strong>и</strong>о Слобод<strong>на</strong> Европа, Југо<strong>и</strong>сточ<strong>на</strong> Европа.<br />

http://www.rferl.org/newsline/4-see.asp<br />

Reality Macedonia<br />

http://www.realitymacedonia.org.mk/web/firstpage.asp<br />

Републ<strong>и</strong>ка Албан<strong>и</strong>ја, М<strong>и</strong>н<strong>и</strong>стерст<strong>во</strong> за одбра<strong>на</strong><br />

http://www.MO.gov.al/eng/default.asp<br />

Републ<strong>и</strong>ка Македон<strong>и</strong>ја, М<strong>и</strong>н<strong>и</strong>стерст<strong>во</strong> за одбра<strong>на</strong><br />

http://www.morm.gov.mk/index1en.htm<br />

112

Robertson, G. NATO-Albania Relations, Strong and Growing Stronger.<br />

http://www.usembassy.it/file2001_05/alia/a1051815.htm<br />

South East European Times<br />

http://www.setimes.com/cocoon/setimes/xhtml/en_GB/homepage/default<br />

Јадранска повелба<br />

http://www.adriaticcharter.gov.mk/adriatictreaty.htm<br />

Центар за југо<strong>и</strong>сточн<strong>и</strong> студ<strong>и</strong><strong>и</strong><br />

http://www.csees.net/?page=news&news_id=39586&country_id=1.<br />

The Political and Economic Outlook for Albania.<br />

http://www.cespi.it/STOCCHIERO/Ascod-Albania/analytica3.PDF<br />

Transitions online<br />

http://www.tol.cz/look/TOL/home.tpl?IdLanguage=1&IdPublication=4&NrIssue=116<br />

Troubled September in Albania, SAT, 19 SEP 1998<br />

http://www.aimpress.ch/dyn/trae/archive/data/199809/80919-009-trae-tir.htm<br />

ZNet Balkan Watch<br />

http://www.zmag.org/balkanwatch/balkanwatch.htm<br />

7. Сп<strong>и</strong>сок <strong>на</strong> <strong>и</strong>нтервју<strong>и</strong>ран<strong>и</strong> л<strong>и</strong>ца<br />

Агол<strong>и</strong>, Ил<strong>и</strong>р<strong>и</strong>јан, Гласот <strong>на</strong> Амер<strong>и</strong>ка, нов<strong>и</strong><strong>на</strong>р, Т<strong>и</strong>ра<strong>на</strong>, Албан<strong>и</strong>ја, 2 март 2005 год.<br />

Алексоск<strong>и</strong>, М<strong>и</strong>ле, Генералштаб (J5), MО, потполковн<strong>и</strong>к, Скопје, Македон<strong>и</strong>ја, 23 март 2005<br />

год.<br />

Ата<strong>на</strong>совск<strong>и</strong>, Ем<strong>и</strong>л, NDI, проект оф<strong>и</strong>цер, Скопје, Македон<strong>и</strong>ја, 21 март 2005 год.<br />

Баб<strong>и</strong>ќ, Том<strong>и</strong>слав, IOM, програм ме<strong>на</strong>џер, Ос<strong>и</strong>ек, Хрватска, 14 апр<strong>и</strong>л 2005 год.<br />

Баш<strong>и</strong>ќ, Иван, програм ме<strong>на</strong>џер, SPECTRA, Загреб, Хрватска, 10 март 2005 год., 12 апр<strong>и</strong>л,<br />

12 декемвр<strong>и</strong> 2005 год.<br />

113

Бега, Ерм<strong>и</strong>р, Албанск<strong>и</strong> спец<strong>и</strong>јалн<strong>и</strong> с<strong>и</strong>л<strong>и</strong>, капетан, Т<strong>и</strong>ра<strong>на</strong>, Албан<strong>и</strong>ја, 28 февруар<strong>и</strong>, 3 март<br />

2005 год.<br />

Бегала, Енѓел, М<strong>и</strong>н<strong>и</strong>стерст<strong>во</strong> за <strong>на</strong>д<strong>во</strong>решн<strong>и</strong> однос<strong>и</strong>, шеф <strong>на</strong> протокол, Т<strong>и</strong>ра<strong>на</strong>, Албан<strong>и</strong>ја, 4<br />

март 2005 год.<br />

Б<strong>и</strong>ланџ<strong>и</strong>ја, Жељка, нов<strong>и</strong><strong>на</strong>р, Agence France Press, Загреб, Хрватска, 13 апр<strong>и</strong>л 2005 год.<br />

Б<strong>и</strong>шковск<strong>и</strong>, Јован, MO, Рако<strong>во</strong>д<strong>и</strong>тел <strong>на</strong> одделот за недв<strong>и</strong>жен <strong>и</strong>мот, Скопје, Македон<strong>и</strong>ја, 24<br />

март 2005 год.<br />

Боланд, Френк, д<strong>и</strong>ректор <strong>на</strong> Одделен<strong>и</strong>ето за план<strong>и</strong>рање <strong>на</strong> с<strong>и</strong>л<strong>и</strong>те, одбранбе<strong>на</strong> пол<strong>и</strong>т<strong>и</strong>ка <strong>и</strong><br />

план<strong>и</strong>рање, NATO, Бр<strong>и</strong>сел, Белг<strong>и</strong>ја, 9 декемвр<strong>и</strong> 2005 год.<br />

Бонов<strong>и</strong>л, А<strong>на</strong>, советн<strong>и</strong>к, SPECTRA, Бон, 12 декемвр<strong>и</strong> 2005 год.<br />

Брад<strong>и</strong>ќ, Том<strong>и</strong>слав, Атлантск<strong>и</strong> совет <strong>на</strong> Хрватска, Загреб, Хрватска, 12 апр<strong>и</strong>л 2005 год.<br />

Кадр<strong>и</strong>, Мар<strong>и</strong>а<strong>на</strong>, д-р, MO, Д<strong>и</strong>ректорат за управување со човечк<strong>и</strong> ресурс<strong>и</strong>, д<strong>и</strong>ректор,<br />

Т<strong>и</strong>ра<strong>на</strong>, Албан<strong>и</strong>ја, 22 март 2005 год.<br />

Цеко, Иван, проект ме<strong>на</strong>џер, IOM RASDP, Загреб, Хрватска, 12 апр<strong>и</strong>л 2005 год.<br />

Чела, Арбен, MO, Рако<strong>во</strong>дење со човечк<strong>и</strong> ресурс<strong>и</strong>, експерт, Т<strong>и</strong>ра<strong>на</strong>, Албан<strong>и</strong>ја, 31 мај, 1-2<br />

јун<strong>и</strong> 2005 год.<br />

Цота, Иља, IOM програм ме<strong>на</strong>џер, Ос<strong>и</strong>ек, Хрватска, 13 апр<strong>и</strong>л 2005 год.<br />

Црвт<strong>и</strong>ла, Влатко, советн<strong>и</strong>к за одбра<strong>на</strong> <strong>во</strong> Каб<strong>и</strong>нетот <strong>на</strong> претседателот <strong>и</strong> <strong>на</strong> Факултетот за<br />

пол<strong>и</strong>т<strong>и</strong>чк<strong>и</strong> <strong>на</strong>ук<strong>и</strong> пр<strong>и</strong> Загрепск<strong>и</strong>от ун<strong>и</strong>верз<strong>и</strong>тет, Хрватска, 3 апр<strong>и</strong>л 2005 год.<br />

Д<strong>и</strong>мевск<strong>и</strong> Сашко, Утр<strong>и</strong>нск<strong>и</strong> весн<strong>и</strong>к, нов<strong>и</strong><strong>на</strong>р, Скопје, Македон<strong>и</strong>ја, 26 март 2005 год.<br />

114

Дренова, Исмет, претседател <strong>на</strong> НВО Нац<strong>и</strong>о<strong>на</strong>лен центар за дем<strong>и</strong>л<strong>и</strong>тар<strong>и</strong>зац<strong>и</strong>ја (NDC),<br />

Т<strong>и</strong>ра<strong>на</strong>, Албан<strong>и</strong>ја, 1 март 2005 год.<br />

Фуерст, Алберт, А., Booz/ Allen/ Hamilton Inc., службен<strong>и</strong>к, Скопје, Македон<strong>и</strong>ја, 24 март<br />

2005 год.<br />

Гервен<strong>и</strong>, Кр<strong>и</strong>с, Генералштаб, MO, д<strong>и</strong>ректор <strong>на</strong> Д<strong>и</strong>рекц<strong>и</strong>јата за план<strong>и</strong>рање <strong>на</strong> одбра<strong>на</strong>та,<br />

CAP I R., Т<strong>и</strong>ра<strong>на</strong>, Албан<strong>и</strong>ја, 28 февруар<strong>и</strong>, 3 март 2005 год.<br />

Ѓата, Арбен, TRADOC, MO, потполковн<strong>и</strong>к (пенз.), поранешен советн<strong>и</strong>к за безбедност <strong>на</strong><br />

прем<strong>и</strong>ерот, Т<strong>и</strong>ра<strong>на</strong>, Албан<strong>и</strong>ја, 1 март, 3 март, 5 март 2005 год.<br />

Голубов<strong>и</strong>ќ, Вјекослав, ме<strong>на</strong>џер <strong>на</strong> транз<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>ск<strong>и</strong> работ<strong>и</strong>лн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>, SPECTRA, Загреб, Хрватска,<br />

12 апр<strong>и</strong>л 2005 год.<br />

Годштајн, Грегоар, шеф <strong>на</strong> м<strong>и</strong>с<strong>и</strong>ја, IOM, Загреб, Хрватска, 10 март 2005 год.<br />

Худра, Т<strong>и</strong>м<strong>и</strong>, Генералштаб (J5), MO, д<strong>и</strong>ректор, полковн<strong>и</strong>к, <strong>во</strong>ен советн<strong>и</strong>к <strong>на</strong> прем<strong>и</strong>ерот,<br />

Т<strong>и</strong>ра<strong>на</strong>, Албан<strong>и</strong>ја, 1 март 2005 год.<br />

Хрг, Бранко, градо<strong>на</strong>чалн<strong>и</strong>к <strong>на</strong> Кр<strong>и</strong>жевц<strong>и</strong>, Хрватска, 8 март 2005 год.<br />

Ивановск<strong>и</strong>, Зоран, д-р, Вое<strong>на</strong> академ<strong>и</strong>ја, MO, мајор, професор, Скопје, Македон<strong>и</strong>ја, 22<br />

март 2005 год.<br />

Жакм<strong>и</strong>н, Фредер<strong>и</strong>к, Економска д<strong>и</strong>рекц<strong>и</strong>ја, НАТО, Бр<strong>и</strong>сел, Белг<strong>и</strong>ја, 9 декемвр<strong>и</strong> 2005 год.<br />

Колчаку, Бед<strong>и</strong>л, MO, Д<strong>и</strong>рекц<strong>и</strong>ја за меѓу<strong>на</strong>род<strong>на</strong> соработка, мајор, Т<strong>и</strong>ра<strong>на</strong>, Албан<strong>и</strong>ја, 3 март<br />

2005 год.<br />

115

Конч<strong>и</strong>, Бесн<strong>и</strong>к, поранешен амбасадор <strong>во</strong> Срб<strong>и</strong>ја, Т<strong>и</strong>ра<strong>на</strong>, Албан<strong>и</strong>ја, 3 март 2005 год.<br />

Кос<strong>и</strong>рн<strong>и</strong>к, Рок, а<strong>на</strong>л<strong>и</strong>т<strong>и</strong>чар за копнен<strong>и</strong> с<strong>и</strong>л<strong>и</strong> <strong>и</strong> оф<strong>и</strong>цер <strong>на</strong> земјата <strong>во</strong> PARP, Одделен<strong>и</strong>е за<br />

одбранбе<strong>на</strong> пол<strong>и</strong>т<strong>и</strong>ка <strong>и</strong> план<strong>и</strong>рање, НАТО, Бр<strong>и</strong>сел, Белг<strong>и</strong>ја, 9 декемвр<strong>и</strong> 2005 год.<br />

Ковачев, Иван, Хрватск<strong>и</strong> фонд за пр<strong>и</strong>ват<strong>и</strong>зац<strong>и</strong>ју, коорд<strong>и</strong><strong>на</strong>тор <strong>на</strong> Секторот за конверз<strong>и</strong>ја,<br />

Загреб, Хрватска, 7 март 2005 год.<br />

Крој, Зајд<strong>и</strong>, претседател <strong>на</strong> НВО NAMRA, полковн<strong>и</strong>к (пенз.), Т<strong>и</strong>ра<strong>на</strong>, Албан<strong>и</strong>ја, 5 март<br />

2005 год.<br />

Кузев, Стојан, Вое<strong>на</strong> академ<strong>и</strong>ја, MO, Рако<strong>во</strong>д<strong>и</strong>тел <strong>на</strong> Одделот за стратег<strong>и</strong>ск<strong>и</strong> <strong>и</strong>стражувања,<br />

Скопје, Македон<strong>и</strong>ја, 22 март 2005 год.<br />

Кузмановск<strong>и</strong>, Слободан, Македонско Собран<strong>и</strong>е, советн<strong>и</strong>к, Скопје, Македон<strong>и</strong>ја, 25 март<br />

2005 год.<br />

Махеч<strong>и</strong>ќ, З<strong>во</strong>н<strong>и</strong>м<strong>и</strong>р, помошн<strong>и</strong>к рако<strong>во</strong>д<strong>и</strong>тел <strong>на</strong> Канцелар<strong>и</strong>јата за <strong>во</strong>ен<strong>и</strong> прашања <strong>на</strong><br />

претседателот <strong>на</strong> Републ<strong>и</strong>ка Хрватска, Загреб, Хрватска, 13 апр<strong>и</strong>л 2005 год.<br />

Мал<strong>и</strong>нкова, Вер<strong>и</strong>ца, MO, рако<strong>во</strong>д<strong>и</strong>тел <strong>на</strong> Одделот за персо<strong>на</strong>лно управување, Скопје,<br />

Македон<strong>и</strong>ја, 23 март 2005год.; Загреб, RACVIAC, Хрватска, 1-2 јун<strong>и</strong> 2005 год., 30-31 мај, 1<br />

јун<strong>и</strong> 2005 год.<br />

М<strong>и</strong>љ, Цеск, MO, рако<strong>во</strong>д<strong>и</strong>тел Канцелар<strong>и</strong>јата за мон<strong>и</strong>тор<strong>и</strong>нг <strong>на</strong> проект<strong>и</strong>, полковн<strong>и</strong>к, Загреб,<br />

RACVIAC, Хрватска, 1-2 јун<strong>и</strong> 2005 год.<br />

Моро, Мар<strong>и</strong>о, ме<strong>на</strong>џер за транз<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>ја, SPECTRA, Ос<strong>и</strong>ек, Хрватска, 14 апр<strong>и</strong>л 2005 год.<br />

Морфју, Кр<strong>и</strong>с, а<strong>на</strong>л<strong>и</strong>т<strong>и</strong>чар <strong>на</strong> <strong>во</strong>здухопловн<strong>и</strong>те с<strong>и</strong>л<strong>и</strong> <strong>и</strong> службен<strong>и</strong>к <strong>на</strong> земјата <strong>во</strong> PARP,<br />

Одделен<strong>и</strong>е за одбранбе<strong>на</strong> пол<strong>и</strong>т<strong>и</strong>ка <strong>и</strong> план<strong>и</strong>рање, НАТО, Бр<strong>и</strong>сел, Белг<strong>и</strong>ја, 9 декемвр<strong>и</strong> 2005<br />

год.<br />

116

Н<strong>и</strong>колоск<strong>и</strong>, Александар, ВМРО-ДПМНЕ, член <strong>на</strong> Извршн<strong>и</strong>от ком<strong>и</strong>тет, Скопје,<br />

Македон<strong>и</strong>ја, 26 март 2005 год.<br />

Погаче, Мехд<strong>и</strong>, замен<strong>и</strong>к претседател <strong>на</strong> НВО NAMRA, полковн<strong>и</strong>к (пенз.), Т<strong>и</strong>ра<strong>на</strong>,<br />

Албан<strong>и</strong>ја, 2 март, 5 март 2005 год.<br />

Понц<strong>и</strong>ан<strong>и</strong>, Енр<strong>и</strong>ко, IOM, шеф <strong>на</strong> м<strong>и</strong>с<strong>и</strong>ја, Скопје, Македон<strong>и</strong>ја 23 март 2005 год.<br />

Попов<strong>и</strong>ќ, З<strong>во</strong>нко, рако<strong>во</strong>д<strong>и</strong>тел <strong>на</strong> Канцелар<strong>и</strong>јата за транз<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>ја, SPECTRA, Загреб,<br />

Хрватска, 10 март 2005 год., 12 апр<strong>и</strong>л, 12 декемвр<strong>и</strong> 2005 год.<br />

Ред<strong>и</strong>, Бард<strong>и</strong>л, поранешен претставн<strong>и</strong>к <strong>на</strong> Албан<strong>и</strong>ја <strong>во</strong> НАТО, полковн<strong>и</strong>к <strong>во</strong> пенз<strong>и</strong>ја,<br />

Т<strong>и</strong>ра<strong>на</strong>, Албан<strong>и</strong>ја, 1 март 2005 год.<br />

Зајерштат, Кнут Аре, LTC, Пододдел заплан<strong>и</strong>рање <strong>на</strong> одбра<strong>на</strong>та, Трансформац<strong>и</strong>ја <strong>на</strong><br />

Сојузн<strong>и</strong>чката команда, SHAPE, Загреб, Хрватска, 11 март 2005 год.<br />

Шелекенс, Франк, а<strong>на</strong>л<strong>и</strong>т<strong>и</strong>чар <strong>на</strong> поморск<strong>и</strong>те с<strong>и</strong>л<strong>и</strong> <strong>и</strong> службен<strong>и</strong>к <strong>на</strong> земјата <strong>во</strong> PARP,<br />

Одделен<strong>и</strong>е за одбранбе<strong>на</strong> пол<strong>и</strong>т<strong>и</strong>ка <strong>и</strong> план<strong>и</strong>рање, НАТО, Бр<strong>и</strong>сел, Белг<strong>и</strong>ја, 9 декемвр<strong>и</strong> 2005<br />

год.<br />

Ш<strong>и</strong>керукај, Елез, службен<strong>и</strong>к <strong>во</strong> Амбасадата <strong>на</strong> САД, мајор (пенз.), Т<strong>и</strong>ра<strong>на</strong>, Албан<strong>и</strong>ја, 2<br />

март 2005 год.<br />

С<strong>и</strong>мунов<strong>и</strong>ќ, Пјер, <strong>на</strong>ц<strong>и</strong>о<strong>на</strong>лен коорд<strong>и</strong><strong>на</strong>тор за НАТО, М<strong>и</strong>н<strong>и</strong>стерст<strong>во</strong> за <strong>на</strong>д<strong>во</strong>решн<strong>и</strong> работ<strong>и</strong><br />

<strong>на</strong> Хрватска, Загреб, Хрватска, 7 март 2005 год.<br />

С<strong>и</strong>к<strong>и</strong>р<strong>и</strong>ќ, Катар<strong>и</strong><strong>на</strong>, советн<strong>и</strong>к, SPECTRA, Бон, 12 декемвр<strong>и</strong> 2005 год.<br />

Скупњак-Кап<strong>и</strong>ќ, Сунчан<strong>и</strong>ца, коорд<strong>и</strong><strong>на</strong>тор <strong>на</strong> проект, IOM RASDP, Загреб, Хрватска, 12<br />

апр<strong>и</strong>л 2005 год.<br />

117

Спај<strong>и</strong>ќ, Дарко, LTC, рако<strong>во</strong>д<strong>и</strong>тел <strong>на</strong> д<strong>и</strong>ректоратот за НАТО/PfP <strong>на</strong> хрватското MO,<br />

Варажд<strong>и</strong>н, Хрватска, 11 март 2005 год.<br />

Сп<strong>и</strong>љак, Роберт, рако<strong>во</strong>д<strong>и</strong>тел за транз<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>ја, Р<strong>и</strong>ечка канцелар<strong>и</strong>ја <strong>на</strong> SPECTRA, Ос<strong>и</strong>ек,<br />

Хрватска, 14 апр<strong>и</strong>л 2005 год..<br />

Сп<strong>и</strong>ролар<strong>и</strong>, М<strong>и</strong>халак, UNDP, службен<strong>и</strong>к за Нац<strong>и</strong>о<strong>на</strong>л<strong>на</strong>та програма, потполковн<strong>и</strong>к (пенз.),<br />

Т<strong>и</strong>ра<strong>на</strong>, Албан<strong>и</strong>ја, 1 март 2005 год.<br />

Старова, Ар<strong>и</strong>јан, член <strong>на</strong> Парламентот (DP), поранешен м<strong>и</strong>н<strong>и</strong>стер за <strong>на</strong>д<strong>во</strong>решн<strong>и</strong> работ<strong>и</strong>,<br />

претседател <strong>на</strong> НВО AAA, Т<strong>и</strong>ра<strong>на</strong>, Албан<strong>и</strong>ја, 3 март 2005 год.<br />

Талеск<strong>и</strong>, Дане, Центар за европска <strong>и</strong>нтеграц<strong>и</strong>ја/ Friedrich Wilhelms University, маг<strong>и</strong>странт,<br />

Бон, Герман<strong>и</strong>ја, 14 март, 1 апр<strong>и</strong>л, 10 јун<strong>и</strong> 2005 год.<br />

Темелкова, В<strong>и</strong>лма, Собран<strong>и</strong>е <strong>на</strong> Македон<strong>и</strong>ја, експерт <strong>во</strong> Ком<strong>и</strong>с<strong>и</strong>јата за одбра<strong>на</strong> <strong>и</strong><br />

безбедност, Скопје, Македон<strong>и</strong>ја, 24 март 2005 год.<br />

Џафер<strong>и</strong>, Talat, замен<strong>и</strong>к м<strong>и</strong>н<strong>и</strong>стер, MO, Скопје, Македон<strong>и</strong>ја, 25 март 2005 год.<br />

118

Б<br />

р.<br />

Група<br />

8. Анекс<br />

Табела 1: СТРУКТУРА НА ЕТНИЧКАТА ЗАСТАПЕНОСТ ВО АРМ<br />

П Р Е Г Л Е Д<br />

<strong>на</strong> статусот <strong>на</strong> персо<strong>на</strong>лот <strong>на</strong> MO <strong>и</strong> АРМ <strong>на</strong> 1.2.2006<br />

Персо<strong>на</strong>л <strong>на</strong><br />

MO <strong>и</strong> <strong>на</strong><br />

ВА 333<br />

Бр.<br />

1 МК 566<br />

про<br />

цент<br />

85,7<br />

6<br />

Персо<strong>на</strong>л <strong>на</strong> АРМ<br />

Оф<strong>и</strong>цер<strong>и</strong> Подоф<strong>и</strong>цер<strong>и</strong><br />

Бр.<br />

про<br />

цент<br />

1227 87,9<br />

6<br />

Бр.<br />

проце<br />

нт<br />

119<br />

Ц<strong>и</strong>в<strong>и</strong>л<strong>и</strong> <strong>во</strong><br />

служба <strong>на</strong><br />

АРМ<br />

Бр.<br />

про<br />

цент<br />

Профес<strong>и</strong>о<strong>на</strong><br />

лн<strong>и</strong> <strong>во</strong>јн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong><br />

Бр.<br />

проце<br />

нт<br />

Вкупно <strong>во</strong><br />

АРМ<br />

Бр.<br />

Проц<br />

ент<br />

Вкупно <strong>во</strong><br />

MO <strong>и</strong> <strong>во</strong> АРМ<br />

Бр.<br />

проце<br />

1430 76,59 1021 0 2139 78,29 5817 80,66 6383 81,08<br />

2 Албанц<strong>и</strong> 52 7,88 68 4,87 316 16,93 80 6,57 420 15,37 884 12,26 936 11,89<br />

3 Турц<strong>и</strong> 7 1,06 13 0,93 27 1,45 9 0,74 41 1,5 90 1,25 97 1,23<br />

4 Срб<strong>и</strong> 16 2,42 24 1,72 32 1,71 62 5,09 63 2,31 181 2,51 197 2,50<br />

5 Ром<strong>и</strong> 3 0,45 3 0,22 6 0,32 9 0,74 28 1,02 46 0,64 49 0,62<br />

6 Бошња<br />

Ц<strong>и</strong><br />

2 0,30 12 0,86 18 0,96 5 0,41 7 0,26 42 0,58 44 0,56<br />

7 Влас<strong>и</strong> 10 1,52 17 1,22 7 0,37 11 0,9 9 0,33 44 0,61 54 0,69<br />

8 Друг<strong>и</strong> 334 4 0,61 31 2,22 31 1,66 21 1,72 25 0,92 108 1,50 112 1,42<br />

В<br />

к<br />

у<br />

п<br />

н<br />

660 100,00 1395 100 1867 100 1218 100 2732 100 7212 100,0<br />

1<br />

нт<br />

7872 99,99

о<br />

Из<strong>во</strong>р: MO <strong>на</strong> Македон<strong>и</strong>ја, февруар<strong>и</strong> 2006 год.<br />

Табела 2: СКАЛ НА ТЕКОВНИТЕ ПЛАТИ ВО РАМКИТЕ НА АРМ<br />

Број Ч<strong>и</strong>н<br />

Просеч<strong>на</strong><br />

плата –<br />

спец<strong>и</strong>јалн<strong>и</strong><br />

ед<strong>и</strong>н<strong>и</strong>ц<strong>и</strong><br />

<strong>во</strong><br />

македонск<strong>и</strong><br />

де<strong>на</strong>р<strong>и</strong> (МКД)<br />

120<br />

Просеч<strong>на</strong><br />

плата –<br />

спец<strong>и</strong>јалн<strong>и</strong><br />

ед<strong>и</strong>н<strong>и</strong>ц<strong>и</strong><br />

<strong>во</strong> долар<strong>и</strong><br />

Просеч<strong>на</strong><br />

плата – друг<strong>и</strong><br />

<strong>во</strong> АРМ<br />

<strong>во</strong> македонск<strong>и</strong><br />

де<strong>на</strong>р<strong>и</strong> (МКД)<br />

Просеч<strong>на</strong><br />

плата –<br />

друг<strong>и</strong> <strong>во</strong><br />

АРМ<br />

<strong>во</strong> долар<strong>и</strong><br />

1 генерал мајор 43.500,00 870,00<br />

2 бр<strong>и</strong>гаден генерал 32.700,00 654,00<br />

3 полковн<strong>и</strong>к 35.800,00 716,00 25.600,00 512,00<br />

4 потполковн<strong>и</strong>к 30.200,00 604,00 21.600,00 432,00<br />

5 мајор 24.400,00 488,00 18.500,00 370,00<br />

6 капетан I класа 23.700,00 474,00 17.200,00 344,00<br />

7 капетан 22.900,00 458,00 16.400,00 328,00<br />

8 поручн<strong>и</strong>к 22,300.00 446,00 14.900,00 298,00<br />

9 потпоручн<strong>и</strong>к 23.300,00 466.00 14.500,00 290,00<br />

10 заставн<strong>и</strong>к I класа 15.300,00 306,00<br />

11 заставн<strong>и</strong>к 20.400,00 408,00 14.600,00 292,00<br />

12 постар <strong>во</strong>дн<strong>и</strong>к I класа 20.300,00 406,00 13.900,00 278,00<br />

13 постар <strong>во</strong>дн<strong>и</strong>к 19.600,00 392,00 13.500,00 270,00<br />

14 <strong>во</strong>дн<strong>и</strong>к I класа 20.100,00 402,00 13.800,00 276,00<br />

15 <strong>во</strong>дн<strong>и</strong>к 19.400,00 388,00 12.600,00 252,00<br />

16 помлад <strong>во</strong>дн<strong>и</strong>к 19.500,00 390,00 12.300,00 246,00

17 десетар 18.100,00 362,00 12.000,00 240,00<br />

18 раз<strong>во</strong>дн<strong>и</strong>к 17.500,00 350,00 11.900,00 238,00<br />

Из<strong>во</strong>р: MO <strong>на</strong> Македон<strong>и</strong>ја, февруар<strong>и</strong> 2006 год.<br />

Табела 3: ОДЛИВ НА ВОЕН ПЕРСОНАЛ ВО МАКЕДОНИЈА ДО 31.12. 2007год.<br />

КАТЕГОРИЈА ЧИН 1.9.2005 г. 31.12.2007 г. РАЗЛИКА<br />

ОФИЦЕРИ<br />

Генерал 7 6 1<br />

полковн<strong>и</strong>к 87 59 28<br />

потполковн<strong>и</strong>к 213 127 86<br />

мајор 262 205 57<br />

капетан I класа 55 0 55<br />

капетан 428 223 205<br />

поручн<strong>и</strong>к 287 243 44<br />

потпоручн<strong>и</strong>к 103 56 47<br />

ВКУПНО оф<strong>и</strong>цер<strong>и</strong> 1441 919 512 335<br />

КАДЕТИ<br />

1-ва год<strong>и</strong><strong>на</strong> <strong>на</strong> ВA<br />

2-ра год<strong>и</strong><strong>на</strong> <strong>на</strong> ВA 3 3<br />

3-та год<strong>и</strong><strong>на</strong> <strong>на</strong> ВA 1 1<br />

4-та год<strong>и</strong><strong>на</strong> <strong>на</strong> ВA 88 88<br />

ВКУПНО кадет<strong>и</strong> 92 92<br />

Подоф<strong>и</strong>цер<strong>и</strong><br />

заставн<strong>и</strong>к 80 38 42<br />

заставн<strong>и</strong>к I класа 171 135 36<br />

постар<br />

класа<br />

<strong>во</strong>дн<strong>и</strong>к I<br />

271 213 58<br />

постар <strong>во</strong>дн<strong>и</strong>к 247 425 -178<br />

<strong>во</strong>дн<strong>и</strong>к I класа 5 0 5<br />

<strong>во</strong>дн<strong>и</strong>к 1055 1119 -64<br />

121

ВКУПНО ПОДОФИЦЕРИ 1829 1930 -101<br />

ВКУПНО (ОФИЦЕРИ,<br />

ПОДОФИЦЕРИ И КАДЕТИ)<br />

3453 2849 503<br />

Табела 4: ПРЕГЛЕД НА ИМОТОТ КОЈ СЕ КОРИСТИ, ИМОТОТ ШТО ЌЕ СЕ<br />

НАПУШТИ И ИМОТОТ ПОДГОТВЕН ЗА ПРЕНОС<br />

ВИД ВОЕН ОБЈЕКТ СЕ<br />

КОРИ<br />

СТИ<br />

КАСАРНИ, ШТАБОВИ, БАЗИ НА<br />

ВОЕНИТЕ СИЛИ<br />

56 10<br />

КАПАЦИТЕТИ ЗА ЛОГИСТИКА 37 26<br />

ОБЈЕКТИ ЗА ПОСЕБНА НАМЕНА 76 24<br />

ТЕРЕНИ ЗА ВЕЖБИ, ПОЛИГОНИ ЗА 30<br />

ОБУКА И ПОЛИГНИ ЗА СТРЕЛАЊЕ<br />

2<br />

122<br />

ЗА<br />

НАПУШТАЊЕ<br />

ДРУГО 4 0<br />

ВКУПНО 203 62 71<br />

ВКУПНО 336<br />

Из<strong>во</strong>р Табела 1-8: М<strong>и</strong>н<strong>и</strong>стерст<strong>во</strong> за одбра<strong>на</strong> <strong>на</strong> Хрватска, март 2005 год.<br />

НАПУШТЕН<br />

Табела 5: КАТЕГОРИЗАЦИЈА НА ВОЕНИОТ ИМОТ ВО ХРВАТСКА ВО 1992 ГОД.a<br />

ВИД ВОЕН ИМОТ MO MOI МЕСТА<br />

ОКРУЗИ<br />

И<br />

КАСАРНИ, ШТАБОВИ, БАЗИ НА<br />

ВОЕНИТЕ СИЛИ<br />

155 14 48<br />

КАПАЦИТЕТИ ЗА ЛОГИСТИКА 133 1 19<br />

ОБЈЕКТИ ЗА ПОСЕБНА НАМЕНА 72 1<br />

ТЕРЕНИ ЗА ВЕЖБИ, ПОЛИГОНИ ЗА 34<br />

ОБУКА И ПОЛИГНИ ЗА СТРЕЛАЊЕ<br />

6<br />

ПАРЦЕЛИ (ЛИВАДИ И ШУМИ) 39 1 13<br />

ХАЛИ НА ОРУЖЕНИТЕ СИЛИ 25 1 6

ТУРИСТИЧКО-УГОСТИТЕЛСКИ<br />

ОБЈЕКТИ<br />

16 1 1<br />

ВОЕНИ ЗДРАВСТВЕНИ ОБЈЕКТИ 1 9<br />

ЧУВАРНИЦИ 3 25<br />

ДРУГО 33<br />

ВКУПНО 511 43 103<br />

= 657<br />

Табела 6: ПРЕГЛЕДИ ПРЕДАДЕНИ НА ЦЕНТРАЛНАТА ДРЖАВНА<br />

АДМИНИСТРАТИВНА КАНЦЕЛАРИЈА НА ХРВАТСКА ЗА УПРАВУВАЊЕ СО<br />

ДРЖАВЕН ИМОТ 2001–2005 ГОД.<br />

ВИД ВОЕН ИМОТ ПРЕДАДЕНИ<br />

ПРЕГЛЕДИ<br />

КАСАРНИ, ШТАБОВИ, БАЗИ НА<br />

ОРУЖЕНИТЕ СИЛИ<br />

123<br />

77 46<br />

КАПАЦИТЕТИ ЗА ЛОГИСТИКА 61 15<br />

ОБЈЕКТИ ЗА НАМЕНА 31 9<br />

ТЕРЕНИ ЗА ВЕЖБИ, ПОЛИГОНИ ЗА ОБУКА 6<br />

И ПОЛИГНИ ЗА СТРЕЛАЊЕ<br />

3<br />

ПАРЦЕЛИ (ЛИВАДИ И ШУМИ) 42 10<br />

ХАЛИ НА ОРУЖЕНИТЕ СИЛИ 12 2<br />

ТУРИСТИЧКО-УГОСТИТЕЛСКИ ОБЈЕКТИ 3 11<br />

ДРУГО 30 4<br />

ВКУПНО 262 100<br />

ПРЕНЕСЕН<br />

ИМОТ<br />

Табела 7: ПРЕНОС НА СОПСТВЕНОСТА НА ВОЕН ИМОТ ВО ХРВАТСКА ВО<br />

ПЕРИОДОТ ОД 1992-2005 ГОД.<br />

ВИД ВОЕН ИМОТ MO-92 ПРЕНЕСЕН<br />

КАСАРНИ, ШТАБОВИ, БАЗИ НА ОРУЖЕНИТЕ СИЛИ 155 77<br />

КАПАЦИТЕТИ ЗА ЛОГИСТИКА 133 30

ОБЈЕКТИ ЗА НАМЕНА 72 14<br />

ТЕРЕНИ ЗА ВЕЖБИ, ПОЛИГОНИ ЗА ОБУКА И<br />

ПОЛИГНИ ЗА СТРЕЛАЊЕ<br />

124<br />

34 4<br />

ПАРЦЕЛИ (ЛИВАДИ И ШУМИ) 39 27<br />

ХАЛИ НА ОРУЖЕНИТЕ СИЛИ 25 9<br />

ТУРИСТИЧКО-УГОСТИТЕЛСКИ ОБЈЕКТИ 16 13<br />

ДРУГО 37 10<br />

ВКУПНО 511 184<br />

Табела 8: ЛИСТА НА ВОЕН ИМОТ ВО ХРВАТСКА СО ПРЕНЕСЕНА СОПСТВЕНОСТ<br />

ВИД ВОЕН ИМОТ 1993 199<br />

4<br />

КАСАРНИ,<br />

ШТАБОВИ, БАЗИ<br />

НА ОРУЖЕНИТЕ<br />

СИЛИ<br />

КАПАЦИТЕТИ ЗА<br />

ЛОГИСТИКА<br />

ОБЈЕКТИ ЗА<br />

ПОСЕБНА<br />

НАМЕНА<br />

ТЕРЕНИ<br />

ВЕЖБИ,<br />

ЗА<br />

ПОЛИГОНИ ЗА<br />

ОБУКА И<br />

ПОЛИГНИ<br />

СТРЕЛАЊЕ<br />

ЗА<br />

199<br />

5<br />

199<br />

6<br />

199<br />

7<br />

199<br />

8<br />

199<br />

9<br />

200<br />

0<br />

200<br />

1<br />

200<br />

2<br />

2003 200<br />

4<br />

13 10 2 1 1 2 2 5 9 13 19 77<br />

7 7 1 3 2 9 1 30<br />

3 1 1 2 2 5 14<br />

1 1 1 1 4<br />

ПАРЦЕЛИ 7 3 1 5 1 1 9 27<br />

ХАЛИ<br />

ОРУЖЕНИТЕ<br />

НА 5 2 1 1 9<br />

ВКУПНО

СИЛИ<br />

ТУРИСТИЧКИ 1 1 10 1 13<br />

ДРУГО 1 2 1 2 2 2 10<br />

ВКУПНО 37 25 2 3 2 9 4 2 12 25 41 22 184<br />

Табела 9: РЕШЕНИЈА НА КОМИСИЈАТА ЗА СРЕДСТВА НА ВЛАДАТА НА<br />

ХРВАТСКА ЗА ПРЕНОС НА ВОЕН НЕДВИЖЕН ИМОТ ВО 2002 ГОД.<br />

Локац<strong>и</strong>ја Кор<strong>и</strong>сн<strong>и</strong>к Оп<strong>и</strong>с, коментар<br />

БАШКО ПОЉЕ—<br />

одморал<strong>и</strong>ште <strong>и</strong> камп,<br />

БАШКА ВОДА<br />

СУТЈЕСКА<br />

(Хрватска)—<br />

одморал<strong>и</strong>ште, БАШКА<br />

ВОДА<br />

БИЛОГОРА—касар<strong>на</strong>,<br />

БЈЕЛОВАР, дел од<br />

теренот<br />

Леп<strong>и</strong>рац<br />

за обука<br />

КРИЖЕВАЧКА бб—<br />

економ<strong>и</strong>ја (р<strong>и</strong>бн<strong>и</strong>к)<br />

„ПУЛМАН“,<br />

БЈЕЛОВАР<br />

КУКАВИЦА—центар<br />

за обука, БЈЕЛОВАР<br />

ЕДЕН (БЕЛГРАД)—<br />

одморал<strong>и</strong>ште,<br />

Хрватск<strong>и</strong> фонд за<br />

пр<strong>и</strong>ват<strong>и</strong>зац<strong>и</strong>ја, врз основа<br />

<strong>на</strong> одлука <strong>на</strong> Ком<strong>и</strong>с<strong>и</strong>јата <strong>на</strong><br />

Владата<br />

Хрватск<strong>и</strong> фонд за<br />

пр<strong>и</strong>ват<strong>и</strong>зац<strong>и</strong>ја, врз основа<br />

<strong>на</strong> одлука <strong>на</strong> Ком<strong>и</strong>с<strong>и</strong>јата <strong>на</strong><br />

Владата<br />

Градот Бјеловар<br />

Дого<strong>во</strong>р за до<strong>на</strong>ц<strong>и</strong>ја<br />

Градот Бјеловар,<br />

врз основа <strong>на</strong> одлука <strong>на</strong><br />

Ком<strong>и</strong>с<strong>и</strong>јата <strong>на</strong> Владата<br />

Хрватск<strong>и</strong> фонд за<br />

пр<strong>и</strong>ват<strong>и</strong>зац<strong>и</strong>ја, врз основа<br />

<strong>на</strong> одлука <strong>на</strong> Ком<strong>и</strong>с<strong>и</strong>јата <strong>на</strong><br />

Владата<br />

Хрватск<strong>и</strong> фонд за<br />

пр<strong>и</strong>ват<strong>и</strong>зац<strong>и</strong>ја, врз основа<br />

125<br />

Со Одлука <strong>на</strong> Владата, без<br />

<strong>на</strong>домест<br />

Со Одлука <strong>на</strong> Владата, без<br />

<strong>на</strong>домест<br />

Одлука, Дого<strong>во</strong>р за до<strong>на</strong>ц<strong>и</strong>ја <strong>и</strong><br />

Анекс <strong>на</strong> Дого<strong>во</strong>рот, за купување<br />

<strong>на</strong> нов локал<strong>и</strong>тет за MO како<br />

<strong>на</strong>домeст<br />

Со одлука <strong>на</strong> Ком<strong>и</strong>с<strong>и</strong>јата за<br />

управување со средства <strong>на</strong> Владата<br />

<strong>на</strong> Хрватска<br />

Со Одлука <strong>на</strong> Владата, без<br />

<strong>на</strong>домест<br />

Со Одлука <strong>на</strong> Владата, без

ЦРИКВЕНИЦА <strong>на</strong> одлука <strong>на</strong> Ком<strong>и</strong>с<strong>и</strong>јата <strong>на</strong><br />

Владата<br />

ПАРК (Истра)—<br />

одморал<strong>и</strong>ште,<br />

ЦРИКВЕНИЦА<br />

УВАЛА СЛАНА—<br />

авто- камп, СЕЛЦЕ<br />

ВИЛА ИСТРАНКА—<br />

одморал<strong>и</strong>ште,<br />

ЦРИКВЕНИЦА<br />

ДОЊИ МИХОЉАЦ—<br />

<strong>и</strong>спостава, ДОЊИ<br />

МИХОЉАЦ<br />

ТРСТЕНИК—касар<strong>на</strong>,<br />

ДУГО СЕЛО<br />

МОСЛАВИНА—<br />

касар<strong>на</strong>, ИВАНИЌ<br />

ГРАД<br />

ЛОГОРИШТЕ<br />

(С.М.ШИЉО)—<br />

Хрватск<strong>и</strong> фонд за<br />

пр<strong>и</strong>ват<strong>и</strong>зац<strong>и</strong>ја, врз основа<br />

<strong>на</strong> одлука <strong>на</strong> Ком<strong>и</strong>с<strong>и</strong>јата <strong>на</strong><br />

Владата<br />

Хрватск<strong>и</strong> фонд за<br />

пр<strong>и</strong>ват<strong>и</strong>зац<strong>и</strong>ја, врз основа<br />

<strong>на</strong> одлука <strong>на</strong> Ком<strong>и</strong>с<strong>и</strong>јата <strong>на</strong><br />

Владата<br />

Држав<strong>на</strong> агенц<strong>и</strong>ја за<br />

средства <strong>на</strong> хрватската<br />

Влада, врз основа <strong>на</strong><br />

одлука <strong>на</strong> Ком<strong>и</strong>с<strong>и</strong>јата <strong>на</strong><br />

Владата<br />

Градот Доњ<strong>и</strong> М<strong>и</strong>хољац,<br />

врз основа <strong>на</strong> одлука <strong>на</strong><br />

Ком<strong>и</strong>с<strong>и</strong>јата <strong>на</strong> Владата<br />

М<strong>и</strong>н<strong>и</strong>стерст<strong>во</strong> за<br />

в<strong>на</strong>трешн<strong>и</strong> работ<strong>и</strong>, врз<br />

основа <strong>на</strong> одлука <strong>на</strong><br />

Ком<strong>и</strong>с<strong>и</strong>јата <strong>на</strong> Владата<br />

Хрватск<strong>и</strong> фонд за<br />

пр<strong>и</strong>ват<strong>и</strong>зац<strong>и</strong>ја, врз основа<br />

<strong>на</strong> одлука <strong>на</strong> Ком<strong>и</strong>с<strong>и</strong>јата <strong>на</strong><br />

Владата<br />

Хрватск<strong>и</strong> фонд за<br />

пр<strong>и</strong>ват<strong>и</strong>зац<strong>и</strong>ја, врз основа<br />

126<br />

<strong>на</strong>домест<br />

Со Одлука <strong>на</strong> Владата, без<br />

<strong>на</strong>домест<br />

Со Одлука <strong>на</strong> Владата, без<br />

<strong>на</strong>домест<br />

Одлука <strong>на</strong> Ком<strong>и</strong>с<strong>и</strong>ја <strong>на</strong> Владата,<br />

СТАНБЕНИ ОБЈЕКТИ<br />

Одлука <strong>на</strong> Ком<strong>и</strong>с<strong>и</strong>јата <strong>на</strong> Владата<br />

за управување со државен <strong>и</strong>мот,<br />

без <strong>на</strong>домест<br />

Одлука <strong>на</strong> Владата <strong>на</strong> Хрватска,<br />

Агенц<strong>и</strong>ја за државен <strong>и</strong>мот,<br />

кор<strong>и</strong>сн<strong>и</strong>кот г<strong>и</strong> плаќа трошоц<strong>и</strong>те за<br />

одржување<br />

трошоц<strong>и</strong><br />

<strong>и</strong> кому<strong>на</strong>лн<strong>и</strong>те<br />

Одлука <strong>на</strong> Владата <strong>на</strong> Хрватска,<br />

Агенц<strong>и</strong>ја за управување со<br />

државен <strong>и</strong>мот, без <strong>на</strong>домест<br />

Одлука <strong>на</strong> Агенц<strong>и</strong>јата за

касар<strong>на</strong>, КАРЛОВАЦ –<br />

гра<strong>на</strong>т<strong>и</strong>ра<strong>на</strong><br />

ПОПОВИЌ БРДО—<br />

склад за мун<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>ја,<br />

економ<strong>и</strong>ја, КАРЛОВАЦ<br />

БОРШТ—склад за<br />

гор<strong>и</strong><strong>во</strong>, ШАПЈАНЕ<br />

СТУДЕНА<br />

(ЛИСКОВАЦ)—депо,<br />

КЛАНА<br />

СЕЊАК—<br />

<strong>и</strong>нтендантск<strong>и</strong> склад,<br />

КНИН<br />

СТРМИЦА—депо,<br />

КНИН<br />

КРВАВИЦЕ—базен за<br />

<strong>во</strong>да, МАКАРСКА<br />

КРВАВИЦЕ—<br />

одморал<strong>и</strong>ште,<br />

МАКАРСКА<br />

<strong>на</strong> одлука <strong>на</strong> Ком<strong>и</strong>с<strong>и</strong>јата <strong>на</strong><br />

Владата<br />

Хрватск<strong>и</strong> фонд за<br />

пр<strong>и</strong>ват<strong>и</strong>зац<strong>и</strong>ја, врз основа<br />

<strong>на</strong> одлука <strong>на</strong> Ком<strong>и</strong>с<strong>и</strong>јата <strong>на</strong><br />

Владата<br />

Хрватск<strong>и</strong> фонд за<br />

пр<strong>и</strong>ват<strong>и</strong>зац<strong>и</strong>ја, врз основа<br />

<strong>на</strong> одлука <strong>на</strong> Ком<strong>и</strong>с<strong>и</strong>јата <strong>на</strong><br />

Владата<br />

Хрватск<strong>и</strong> фонд за<br />

пр<strong>и</strong>ват<strong>и</strong>зац<strong>и</strong>ја, врз основа<br />

<strong>на</strong> одлука <strong>на</strong> Ком<strong>и</strong>с<strong>и</strong>јата <strong>на</strong><br />

Владата<br />

Градот Кн<strong>и</strong>н, врз основа <strong>на</strong><br />

одлука <strong>на</strong> Ком<strong>и</strong>с<strong>и</strong>јата <strong>на</strong><br />

Владата<br />

Градот Кн<strong>и</strong>н, врз основа <strong>на</strong><br />

одлука <strong>на</strong> Ком<strong>и</strong>с<strong>и</strong>јата <strong>на</strong><br />

Владата<br />

Хрватск<strong>и</strong> фонд за<br />

пр<strong>и</strong>ват<strong>и</strong>зац<strong>и</strong>ја, врз основа<br />

<strong>на</strong> одлука <strong>на</strong> Ком<strong>и</strong>с<strong>и</strong>јата <strong>на</strong><br />

Владата<br />

Хрватск<strong>и</strong> фонд за<br />

пр<strong>и</strong>ват<strong>и</strong>зац<strong>и</strong>ја, врз основа<br />

<strong>на</strong> одлука <strong>на</strong> Ком<strong>и</strong>с<strong>и</strong>јата <strong>на</strong><br />

Владата<br />

ГОЛИ—кеј, остров, Јав<strong>на</strong> установа Нац<strong>и</strong>о<strong>на</strong>лен<br />

127<br />

управување со државен <strong>и</strong>мот, без<br />

<strong>на</strong>домест<br />

Одлука <strong>на</strong> Агенц<strong>и</strong>јата за<br />

управување со државен <strong>и</strong>мот, без<br />

<strong>на</strong>домест<br />

Одлука <strong>на</strong> Агенц<strong>и</strong>јата за<br />

управување со државен <strong>и</strong>мот, без<br />

<strong>на</strong>домест<br />

Одлука <strong>на</strong> Агенц<strong>и</strong>јата за<br />

управување со државен <strong>и</strong>мот, без<br />

<strong>на</strong>домест<br />

Одлука <strong>на</strong> Агенц<strong>и</strong>јата за<br />

управување со државен <strong>и</strong>мот, без<br />

<strong>на</strong>домест<br />

Одлука <strong>на</strong> Агенц<strong>и</strong>јата за<br />

управување со државен <strong>и</strong>мот, без<br />

<strong>на</strong>домест<br />

Одлука <strong>на</strong> Ком<strong>и</strong>с<strong>и</strong>јата <strong>на</strong> Владата,<br />

без <strong>на</strong>домест<br />

Одлука <strong>на</strong> Владата <strong>на</strong> Хрватска,<br />

без <strong>на</strong>домест

МЉЕТ парк „Мљет“, врз основа <strong>на</strong><br />

одлука <strong>на</strong> Ком<strong>и</strong>с<strong>и</strong>јата <strong>на</strong><br />

Владата<br />

БОНАСТЕР—касар<strong>на</strong>,<br />

остров МОЛАТ<br />

Зал<strong>и</strong>в ЛУЧИНА—<br />

стражарн<strong>и</strong>ца, МОЛАТ,<br />

ЗАДАР<br />

ХАЛА И КАСАРНА<br />

НА ОРУЖЕНИТЕ<br />

СИЛИ, Франкопа<strong>на</strong> 7,<br />

ОГУЛИН<br />

ГАЛГЕ—комплекс,<br />

ОГУЛИН<br />

ПЕРНА—одморал<strong>и</strong>ште<br />

<strong>и</strong> авто-камп, остров<br />

ПЕЉЕШАЦ, ОРЕБИЌ<br />

Хрватск<strong>и</strong> фонд за<br />

пр<strong>и</strong>ват<strong>и</strong>зац<strong>и</strong>ја, врз основа<br />

<strong>на</strong> одлука <strong>на</strong> Ком<strong>и</strong>с<strong>и</strong>јата <strong>на</strong><br />

Владата<br />

Хрватск<strong>и</strong> фонд за<br />

пр<strong>и</strong>ват<strong>и</strong>зац<strong>и</strong>ја, врз основа<br />

<strong>на</strong> одлука <strong>на</strong> Ком<strong>и</strong>с<strong>и</strong>јата <strong>на</strong><br />

Владата<br />

Градот Огул<strong>и</strong>н, врз основа<br />

<strong>на</strong> одлука <strong>на</strong> Ком<strong>и</strong>с<strong>и</strong>јата <strong>на</strong><br />

Владата<br />

Градот Огул<strong>и</strong>н, врз основа<br />

<strong>на</strong> одлука <strong>на</strong> Ком<strong>и</strong>с<strong>и</strong>јата <strong>на</strong><br />

Владата<br />

Хрватск<strong>и</strong> фонд за<br />

пр<strong>и</strong>ват<strong>и</strong>зац<strong>и</strong>ја, врз основа<br />

<strong>на</strong> одлука <strong>на</strong> Ком<strong>и</strong>с<strong>и</strong>јата <strong>на</strong><br />

Владата<br />

128<br />

Одлука <strong>на</strong> Владата, Ком<strong>и</strong>с<strong>и</strong>ја за<br />

управување со државн<strong>и</strong> средства,<br />

без <strong>на</strong>домест<br />

Одлука <strong>на</strong> Владата, Ком<strong>и</strong>с<strong>и</strong>ја за<br />

управување со државн<strong>и</strong> средства,<br />

без <strong>на</strong>домест<br />

Одлука <strong>на</strong> Владата, Ком<strong>и</strong>с<strong>и</strong>ја за<br />

управување со државн<strong>и</strong> средства,<br />

без <strong>на</strong>домест<br />

Одлука <strong>на</strong> Владата <strong>на</strong> Хрватска,<br />

Ком<strong>и</strong>с<strong>и</strong>ја за управување со<br />

државн<strong>и</strong> средства, Градот<br />

обезбедува два ста<strong>на</strong> за ц<strong>и</strong>в<strong>и</strong>лн<strong>и</strong><br />

службен<strong>и</strong>ц<strong>и</strong> (околу 60 m²), го<br />

отп<strong>и</strong>шува долгот <strong>на</strong> Државата <strong>и</strong> го<br />

ослободува MO од плаќање <strong>на</strong><br />

кому<strong>на</strong>лн<strong>и</strong>те трошоц<strong>и</strong><br />

Одлука <strong>на</strong> Владата <strong>на</strong> Хрватска,<br />

Ком<strong>и</strong>с<strong>и</strong>ја за управување со<br />

државн<strong>и</strong> средства, Градот<br />

обезбедува два ста<strong>на</strong> за ц<strong>и</strong>в<strong>и</strong>лн<strong>и</strong><br />

службен<strong>и</strong>ц<strong>и</strong> (околу 60 m²), го<br />

отп<strong>и</strong>шува долгот <strong>на</strong> Државата <strong>и</strong> го<br />

ослободува MO од плаќање <strong>на</strong><br />

кому<strong>на</strong>лн<strong>и</strong>те трошоц<strong>и</strong><br />

Одлука <strong>на</strong> Владата <strong>на</strong> Хрватска,<br />

без <strong>на</strong>домест

ТЕЊА—склад, ОСИЕК ДАМПИНГ д.о.о Ос<strong>и</strong>ек,<br />

дого<strong>во</strong>р за продажба<br />

ПОД КРПЕЉ—склад за<br />

мун<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>ја, ОШТАРИЈЕ<br />

ШПИЛНИК—<br />

комплекс, ОТОЧАЦ<br />

(ун<strong>и</strong>штен)<br />

КАРЛО РОЈЦ—<br />

касар<strong>на</strong>, ПУЛА<br />

ПИНЕТА (13 МАЈ)—<br />

одморал<strong>и</strong>ште,<br />

ФАЖАНА, ПУЛА<br />

ЛАЃАРСКА (ВАСИЛ<br />

ГАЌЕША)—касар<strong>на</strong>,<br />

СИСАК<br />

ПОТОЧАНИ—пол<strong>и</strong>гон<br />

за стрелање,<br />

СЛАТИНА<br />

СЛАТИНА—касар<strong>на</strong>,<br />

СЛАТИНА<br />

Хрватск<strong>и</strong> фонд за<br />

пр<strong>и</strong>ват<strong>и</strong>зац<strong>и</strong>ја, врз основа<br />

<strong>на</strong> одлука <strong>на</strong> Ком<strong>и</strong>с<strong>и</strong>јата <strong>на</strong><br />

Владата<br />

Градот Оточац, врз основа<br />

<strong>на</strong> Одлука за разме<strong>на</strong> <strong>на</strong><br />

локац<strong>и</strong>јата<br />

Градот Пула, Одлука <strong>на</strong><br />

Ком<strong>и</strong>с<strong>и</strong>јата <strong>на</strong> Владата<br />

Хрватск<strong>и</strong> фонд за<br />

пр<strong>и</strong>ват<strong>и</strong>зац<strong>и</strong>ја, врз основа<br />

<strong>на</strong> одлука <strong>на</strong> Ком<strong>и</strong>с<strong>и</strong>јата <strong>на</strong><br />

Владата<br />

Хрватск<strong>и</strong> фонд за<br />

пр<strong>и</strong>ват<strong>и</strong>зац<strong>и</strong>ја, врз основа<br />

<strong>на</strong> одлука <strong>на</strong> Ком<strong>и</strong>с<strong>и</strong>јата <strong>на</strong><br />

Владата<br />

Гтадот Слат<strong>и</strong><strong>на</strong>, врз основа<br />

<strong>на</strong> одлука <strong>на</strong> Ком<strong>и</strong>с<strong>и</strong>јата <strong>на</strong><br />

Владата<br />

Градот Слат<strong>и</strong><strong>на</strong>, врз основа<br />

<strong>на</strong> одлука <strong>на</strong> Ком<strong>и</strong>с<strong>и</strong>јата <strong>на</strong><br />

129<br />

Одлука <strong>на</strong> Ком<strong>и</strong>с<strong>и</strong>јата за<br />

управување со државн<strong>и</strong> средства<br />

<strong>на</strong> Владата <strong>на</strong> Хрватска, продадено<br />

<strong>на</strong> ДАМПИНГ д.о.о. од Ос<strong>и</strong>ек.<br />

Пар<strong>и</strong>те се уплатен<strong>и</strong> <strong>во</strong> државн<strong>и</strong>от<br />

буџет.<br />

Одлука <strong>на</strong> Ком<strong>и</strong>с<strong>и</strong>јата за<br />

управување со државн<strong>и</strong> средства<br />

<strong>на</strong> Владата <strong>на</strong> Хрватска, без<br />

<strong>на</strong>домест<br />

Одлука <strong>на</strong> Ком<strong>и</strong>с<strong>и</strong>јата за<br />

управување со средства <strong>на</strong> Владата<br />

<strong>на</strong> Хрватска, разме<strong>на</strong> за<br />

локал<strong>и</strong>тетот <strong>во</strong> Руњав<strong>и</strong>ца<br />

Одлука <strong>на</strong> Владата <strong>на</strong> Хрватска,<br />

отп<strong>и</strong>шување <strong>на</strong> долгот <strong>на</strong> државата<br />

до вредноста <strong>на</strong> <strong>и</strong>мотот<br />

Одлука <strong>на</strong> Владата <strong>на</strong> Хрватска,<br />

без <strong>на</strong>домест<br />

Одлука <strong>на</strong> Владата <strong>на</strong> Хрватска,<br />

без <strong>на</strong>домест<br />

Одлука <strong>на</strong> Ком<strong>и</strong>с<strong>и</strong>јата <strong>на</strong> Владата,<br />

без <strong>на</strong>домест<br />

Одлука <strong>на</strong> Ком<strong>и</strong>с<strong>и</strong>јата за

СВ. НИКОЛА<br />

(ЛОРА)—касар<strong>на</strong>, дел,<br />

СПЛИТ<br />

СЕГЕТ, МЕДЕНА—<br />

одморал<strong>и</strong>ште, СПЛИТ<br />

БИОЧЕ—склад<br />

(КОСА) ШИБЕНИК<br />

КУЛИНЕ—касар<strong>на</strong>,<br />

ШИБЕНИК<br />

ЈАЛКОВЕЧКЕ<br />

ЖРТВЕ—касар<strong>на</strong>,<br />

ВАРАЖДИН<br />

ЈАЛКОВЕЦ—пол<strong>и</strong>гон<br />

за обука <strong>и</strong> вежб<strong>и</strong>,<br />

ВАРАЖДИН<br />

РИБЊАК—пол<strong>и</strong>гон за<br />

вежб<strong>и</strong>, ВАРАЖДИН<br />

Владата управување со средства <strong>на</strong> Владата<br />

<strong>на</strong> Хрватска, без <strong>на</strong>домест<br />

Градот Спл<strong>и</strong>т, дого<strong>во</strong>р за<br />

до<strong>на</strong>ц<strong>и</strong>ја<br />

Хрватск<strong>и</strong> фонд за<br />

пр<strong>и</strong>ват<strong>и</strong>зац<strong>и</strong>ја, врз основа<br />

<strong>на</strong> одлука <strong>на</strong> Ком<strong>и</strong>с<strong>и</strong>јата <strong>на</strong><br />

Владата<br />

Градот Ш<strong>и</strong>бен<strong>и</strong>к, врз<br />

основа <strong>на</strong> одлука <strong>на</strong><br />

Ком<strong>и</strong>с<strong>и</strong>јата <strong>на</strong> Владата<br />

Градот Ш<strong>и</strong>бен<strong>и</strong>к, врз<br />

основа <strong>на</strong> одлука <strong>на</strong><br />

Ком<strong>и</strong>с<strong>и</strong>јата <strong>на</strong> Владата<br />

Градот Варажд<strong>и</strong>н, Дого<strong>во</strong>р<br />

за до<strong>на</strong>ц<strong>и</strong>ја<br />

Градот Варажд<strong>и</strong>н, врз<br />

основа <strong>на</strong> одлука <strong>на</strong><br />

Ком<strong>и</strong>с<strong>и</strong>јата <strong>на</strong> Владата<br />

Градот Варажд<strong>и</strong>н, дого<strong>во</strong>р<br />

за до<strong>на</strong>ц<strong>и</strong>ја<br />

130<br />

Одлука <strong>на</strong> Ком<strong>и</strong>с<strong>и</strong>јата за<br />

управување со средства <strong>на</strong> Владата<br />

<strong>на</strong> Хрватска, плаќањето <strong>на</strong><br />

проценетата сума е <strong>во</strong> тек<br />

Одлука <strong>на</strong> Владата <strong>на</strong> Хрватска,<br />

без <strong>на</strong>домест<br />

Одлука <strong>на</strong> Ком<strong>и</strong>с<strong>и</strong>јата <strong>на</strong> Владата,<br />

отп<strong>и</strong>шување <strong>на</strong> долгот <strong>на</strong> државата<br />

до вредноста <strong>на</strong> <strong>и</strong>мотот<br />

Одлука <strong>на</strong> Ком<strong>и</strong>с<strong>и</strong>јата <strong>на</strong> Владата,<br />

отп<strong>и</strong>шување <strong>на</strong> долгот <strong>на</strong> државата<br />

до вредноста <strong>на</strong> <strong>и</strong>мотот<br />

Одлука <strong>на</strong> Владата <strong>на</strong> Хрватска,<br />

Ком<strong>и</strong>с<strong>и</strong>ја за управување со<br />

средства, ветување <strong>на</strong> Градот дека<br />

ќе <strong>и</strong>зведе градежн<strong>и</strong> работ<strong>и</strong> <strong>на</strong><br />

касар<strong>на</strong>та „Иван В. Драшков<strong>и</strong>ќ“ <strong>во</strong><br />

Варажд<strong>и</strong>, согласно<br />

спец<strong>и</strong>ф<strong>и</strong>кац<strong>и</strong><strong>и</strong>те<br />

трошоц<strong>и</strong>те <strong>на</strong> MO<br />

<strong>и</strong> <strong>на</strong>цртот <strong>на</strong><br />

Градот Варажд<strong>и</strong>н, Одлука <strong>на</strong><br />

Ком<strong>и</strong>с<strong>и</strong>јата <strong>на</strong> Владата,<br />

обезбедување локац<strong>и</strong><strong>и</strong> за <strong>и</strong>зградба<br />

<strong>на</strong> 1000 станов<strong>и</strong> за вработен<strong>и</strong>те <strong>во</strong><br />

MO.<br />

Одлука <strong>на</strong> Ком<strong>и</strong>с<strong>и</strong>јата <strong>на</strong> Владата<br />

<strong>на</strong> Хрватска за управување со

ЧЕШКА ВИЛА—склад,<br />

ВИС<br />

ХАЛА НА<br />

ОРУЖЕНИТЕ СИЛИ<br />

НА ХРВАТСКА—ВИС,<br />

остров ВИС<br />

Хрватск<strong>и</strong> фонд за<br />

пр<strong>и</strong>ват<strong>и</strong>зац<strong>и</strong>ја, врз основа<br />

<strong>на</strong> одлука <strong>на</strong> Ком<strong>и</strong>с<strong>и</strong>јата <strong>на</strong><br />

Владата<br />

Градот В<strong>и</strong>с, врз основа <strong>на</strong><br />

одлука <strong>на</strong> Ком<strong>и</strong>с<strong>и</strong>јата <strong>на</strong><br />

Владата<br />

РУКАВАЦ, земја, ВИС Хрватск<strong>и</strong> фонд за<br />

пр<strong>и</strong>ват<strong>и</strong>зац<strong>и</strong>ја, врз основа<br />

<strong>на</strong> одлука <strong>на</strong> Ком<strong>и</strong>с<strong>и</strong>јата <strong>на</strong><br />

Владата<br />

САМОГОР (МАРИЈАН<br />

БИЛИЌ)—касар<strong>на</strong>,<br />

ВИС<br />

АНТЕ БАНИНА<br />

(СТАНОВИ, НОВИ<br />

ЛОГОР, ВИШЊИК)—<br />

дел од касар<strong>на</strong>, ЗАДАР<br />

ПУТ МУРВИЦЕ,<br />

поранешен<br />

КОЊУШНИЦЕ—<br />

склад, ЗАДАР<br />

ВУКОВАРСКИ<br />

БРАНИТЕЉИ<br />

Градот В<strong>и</strong>с, врз основа <strong>на</strong><br />

одлука <strong>на</strong> Ком<strong>и</strong>с<strong>и</strong>јата <strong>на</strong><br />

Владата<br />

Градот Задар, врз основа<br />

<strong>на</strong> одлука <strong>на</strong> Ком<strong>и</strong>с<strong>и</strong>јата <strong>на</strong><br />

Владата<br />

Т<strong>во</strong>рн<strong>и</strong>ца електрон<strong>и</strong>чк<strong>и</strong>х<br />

про<strong>и</strong>з<strong>во</strong>да д.д. Загреб,<br />

Дого<strong>во</strong>р<br />

<strong>и</strong>мотот<br />

за разме<strong>на</strong> <strong>на</strong><br />

М<strong>и</strong>н<strong>и</strong>стерст<strong>во</strong> за правда,<br />

локал<strong>на</strong> адм<strong>и</strong>н<strong>и</strong>страц<strong>и</strong>ја <strong>и</strong><br />

131<br />

средства, обезбедување локац<strong>и</strong><strong>и</strong> за<br />

<strong>и</strong>зградба <strong>на</strong> 1000 станов<strong>и</strong> за<br />

вработен<strong>и</strong>те <strong>во</strong> MO.<br />

Одлука <strong>на</strong> Владата <strong>на</strong> Хрватска,<br />

Ком<strong>и</strong>с<strong>и</strong>ја за управување со<br />

средства, без <strong>на</strong>домест<br />

Одлука <strong>на</strong> Владата <strong>на</strong> Хрватска,<br />

Ком<strong>и</strong>с<strong>и</strong>ја за управување со<br />

средства, отп<strong>и</strong>шување <strong>на</strong> долгот <strong>на</strong><br />

државата кон градот<br />

Одлука <strong>на</strong> Владата <strong>на</strong> Хрватска,<br />

Ком<strong>и</strong>с<strong>и</strong>ја за управување со<br />

средства, без <strong>на</strong>домест<br />

Одлука <strong>на</strong> Владата <strong>на</strong> Хрватска,<br />

Ком<strong>и</strong>с<strong>и</strong>ја за управување со<br />

средства, отп<strong>и</strong>шување <strong>на</strong> долгот <strong>на</strong><br />

државата кон градот<br />

Одлука <strong>на</strong> Владата <strong>на</strong> Хрватска,<br />

Ком<strong>и</strong>с<strong>и</strong>ја за управување со<br />

средства, дел од касар<strong>на</strong>та даден <strong>на</strong><br />

градот кој ќе обезбед<strong>и</strong> <strong>и</strong>зведување<br />

градежн<strong>и</strong> работ<strong>и</strong> <strong>во</strong> Халата <strong>на</strong><br />

Воздухопловн<strong>и</strong>те с<strong>и</strong>л<strong>и</strong> <strong>во</strong> Задар<br />

Одлука <strong>и</strong> Дого<strong>во</strong>р за разме<strong>на</strong> <strong>на</strong><br />

<strong>и</strong>мот

(КУМРОВЕЦ)—<br />

касар<strong>на</strong>, ЗАГРЕБ<br />

локал<strong>на</strong> власт,<br />

Одлук<strong>и</strong><br />

Влада<br />

<strong>на</strong> хрватската<br />

132<br />

Одлука <strong>на</strong> Владата <strong>на</strong> Хрватска,<br />

Ком<strong>и</strong>с<strong>и</strong>ја за управување со<br />

средства, без <strong>на</strong>домест<br />

Табела 10: ОДЛУКИ НА КОМИСИЈАТА ЗА СРЕДСТВА НА ВЛАДАТА НА ХРВАТСКА<br />

ЗА ПРЕНОС НА ВОЕН НЕДВИЖЕН ИМОТ ВО 2003 год.<br />

Локац<strong>и</strong>ја Кор<strong>и</strong>сн<strong>и</strong>к Оп<strong>и</strong>с, коментар<br />

БИЉЕ САВОЈСКИ—<br />

шум<strong>и</strong>, БИЉЕ<br />

ГЛАВИЦА—касар<strong>на</strong>,<br />

МИЛНА, остров БРАЧ<br />

У ПРИГОРЈУ II—<br />

склад, БРДОВЕЦ<br />

КУПАРИ—<br />

одморал<strong>и</strong>ште <strong>и</strong> автокамп,<br />

ДУБРОВНИК<br />

САЛИ, стражарн<strong>и</strong>ца,<br />

остров ДУГИ ОТОК<br />

ПЕРОВЕЦ<br />

(ПРЕЧЕЦ)—склад,<br />

ДУГО СЕЛО<br />

Општ<strong>и</strong><strong>на</strong> Б<strong>и</strong>ље<br />

Дого<strong>во</strong>р за до<strong>на</strong>ц<strong>и</strong>ја<br />

Општ<strong>и</strong><strong>на</strong> М<strong>и</strong>л<strong>на</strong><br />

Одлук<strong>и</strong><br />

Хрватска<br />

<strong>на</strong> Владата <strong>на</strong><br />

Општ<strong>и</strong><strong>на</strong> Брдовец<br />

Дого<strong>во</strong>р за до<strong>на</strong>ц<strong>и</strong>ја<br />

Хрватск<strong>и</strong> фонд за<br />

пр<strong>и</strong>ват<strong>и</strong>зац<strong>и</strong>ја, Одлука <strong>на</strong><br />

Ком<strong>и</strong>с<strong>и</strong>ја <strong>на</strong> Владата <strong>на</strong><br />

Хрватска<br />

М<strong>и</strong>н<strong>и</strong>стерст<strong>во</strong> за<br />

в<strong>на</strong>трешн<strong>и</strong> однос<strong>и</strong><br />

Одлука <strong>на</strong> Ком<strong>и</strong>с<strong>и</strong>јата <strong>на</strong><br />

Владата <strong>на</strong> Хрватска<br />

М<strong>и</strong>н<strong>и</strong>стерст<strong>во</strong><br />

в<strong>на</strong>трешн<strong>и</strong> работ<strong>и</strong><br />

за<br />

Одлук<strong>и</strong> <strong>на</strong> Владата <strong>на</strong><br />

Хрватска<br />

Одлука <strong>на</strong> Ком<strong>и</strong>с<strong>и</strong>јата <strong>на</strong> Владата<br />

за управување со средства, без<br />

<strong>на</strong>домест<br />

Одлука <strong>на</strong> Ком<strong>и</strong>с<strong>и</strong>јата <strong>на</strong> Владата<br />

за управување со средства, без<br />

<strong>на</strong>домест<br />

Одлука <strong>на</strong> Ком<strong>и</strong>с<strong>и</strong>јата <strong>на</strong> Владата,<br />

без <strong>на</strong>домест<br />

Одлука <strong>на</strong> Владата, без <strong>на</strong>домест<br />

Одлука <strong>на</strong> Ком<strong>и</strong>с<strong>и</strong>јата <strong>на</strong> Владата<br />

за управување со средства,<br />

плаќање <strong>на</strong> кому<strong>на</strong>лн<strong>и</strong>те трошоц<strong>и</strong><br />

Одлука <strong>на</strong> Ком<strong>и</strong>с<strong>и</strong>јата <strong>на</strong> Владата<br />

за управување со средства, без<br />

<strong>на</strong>домест

МАГАРЧЕВАЦ МС<br />

400 (ПЕТРОВА<br />

ГОРА)—објект за<br />

посеб<strong>на</strong><br />

КАРЛОВАЦ<br />

<strong>на</strong>ме<strong>на</strong>,<br />

ФРАНКОПАН<br />

(И.Л.РИБАР)—касар<strong>на</strong>,<br />

КАРЛОВАЦ<br />

МАТЕ БЛАЖИНА—<br />

касар<strong>на</strong>, КЛАНА<br />

СТАРА СТРАЖА—<br />

склад за гор<strong>и</strong><strong>во</strong>, КНИН<br />

БИШЕВО, подземен <strong>и</strong><br />

батер<strong>и</strong>ск<strong>и</strong> локал<strong>и</strong>тет,<br />

остров БИШЕВО<br />

ПОДХУМЉЕ—<br />

касар<strong>на</strong>, КОМИЖА,<br />

ВИС—дел од касар<strong>на</strong>та<br />

СУБОТИЦА I—склад,<br />

КОПРИВНИЦА<br />

СУБОТИЦА II—земја,<br />

КОПРИВНИЦА<br />

Хрватске<br />

Загреб<br />

шуме д.о.о.<br />

Одлука <strong>на</strong> Ком<strong>и</strong>с<strong>и</strong>ја <strong>на</strong><br />

Владата <strong>на</strong> Хрватска<br />

Велеуч<strong>и</strong>л<strong>и</strong>ште <strong>во</strong> Карловац<br />

(колеџ)<br />

Дого<strong>во</strong>р за до<strong>на</strong>ц<strong>и</strong>ја<br />

Општ<strong>и</strong><strong>на</strong> Кла<strong>на</strong><br />

Дого<strong>во</strong>р за до<strong>на</strong>ц<strong>и</strong>ја<br />

Хрватск<strong>и</strong> фонд за<br />

пр<strong>и</strong>ват<strong>и</strong>зац<strong>и</strong>ја, Одлук<strong>и</strong> <strong>на</strong><br />

Владата <strong>на</strong> Хрватска<br />

Хрватск<strong>и</strong> фонд за<br />

пр<strong>и</strong>ват<strong>и</strong>зац<strong>и</strong>ја, Одлук<strong>и</strong> <strong>на</strong><br />

Владата <strong>на</strong> Хрватска<br />

Град Коможа,<br />

Одлук<strong>и</strong><br />

Хрватска<br />

<strong>на</strong> Владата <strong>на</strong><br />

Хрватск<strong>и</strong> фонд за<br />

пр<strong>и</strong>ват<strong>и</strong>зац<strong>и</strong>ја, Одлука <strong>на</strong><br />

Ком<strong>и</strong>с<strong>и</strong>ја <strong>на</strong> Владата <strong>на</strong><br />

Хрватска<br />

Хрватск<strong>и</strong> фонд за<br />

пр<strong>и</strong>ват<strong>и</strong>зац<strong>и</strong>ја, Одлука <strong>на</strong><br />

133<br />

Одлука <strong>на</strong> Ком<strong>и</strong>с<strong>и</strong>јата <strong>на</strong> Владата<br />

за управување со средства,<br />

Хрватскке шуме г<strong>и</strong> плаќаат<br />

кому<strong>на</strong>лн<strong>и</strong>те трошоц<strong>и</strong><br />

Одлука <strong>на</strong> Ком<strong>и</strong>с<strong>и</strong>јата <strong>на</strong> Владата<br />

за управување со средства, без<br />

<strong>на</strong>домест<br />

Одлука <strong>на</strong> Ком<strong>и</strong>с<strong>и</strong>јата <strong>на</strong> Владата<br />

за управување со средства,<br />

Општ<strong>и</strong><strong>на</strong>та Кла<strong>на</strong> ќе го отп<strong>и</strong>ше<br />

долгот <strong>на</strong> државата до вредноста <strong>на</strong><br />

<strong>и</strong>мотот<br />

Одлука <strong>на</strong> Ком<strong>и</strong>с<strong>и</strong>јата <strong>на</strong> Владата<br />

за управување со средства, без<br />

<strong>на</strong>домест<br />

Одлука <strong>на</strong> Ком<strong>и</strong>с<strong>и</strong>јата <strong>на</strong> Владата<br />

за управување со средства, без<br />

<strong>на</strong>домест<br />

Разме<strong>на</strong> <strong>на</strong> земја неопход<strong>на</strong> за<br />

<strong>и</strong>зградба <strong>на</strong> радарск<strong>и</strong> локал<strong>и</strong>тет<br />

Врз основа <strong>на</strong> одлука <strong>на</strong> Владата <strong>на</strong><br />

Хрватска, Ком<strong>и</strong>с<strong>и</strong>ја за управување<br />

со државен <strong>и</strong>мот, без <strong>на</strong>домест<br />

Одлука <strong>на</strong> Ком<strong>и</strong>с<strong>и</strong>јата <strong>на</strong> Владата<br />

за управување со средства, без

РЕЗЕРВОАР ЗА ВОДА,<br />

УБЛИ, остров<br />

ЛАСТОВО<br />

КАШТЕЛ—објект за<br />

посеб<strong>на</strong> <strong>на</strong>ме<strong>на</strong>, остров<br />

ЛАСТОВО<br />

МАРШАЛ ТИТО<br />

поранеш<strong>на</strong>—касар<strong>на</strong>,<br />

ЛАСТОВО<br />

НИЖНО ПОЉЕ—<br />

склад, ЛАСТОВО<br />

ПРОДАВАОНИЦА,<br />

Убл<strong>и</strong>, остров<br />

ЛАСТОВО<br />

РУТЕВЊАК МАЛИ,<br />

остров<br />

ЛАСТОВО<br />

– земја,<br />

ЗЕМЈА—земја,<br />

рег<strong>и</strong>стерск<strong>и</strong> бр.6929/8,<br />

остров ЛАСТОВО<br />

АНЃЕЛИ ББ—објект за<br />

посеб<strong>на</strong> <strong>на</strong>ме<strong>на</strong>—<br />

подземен, МАТУЉИ<br />

БЕТОНСКИ БУНКЕР,<br />

НАШИЦЕ<br />

Ком<strong>и</strong>с<strong>и</strong>ја <strong>на</strong> Владата <strong>на</strong><br />

Хрватска<br />

Хрватск<strong>и</strong> фонд за<br />

пр<strong>и</strong>ват<strong>и</strong>зац<strong>и</strong>ја, Одлук<strong>и</strong> <strong>на</strong><br />

Владата <strong>на</strong> Хрватска<br />

Хрватск<strong>и</strong> фонд за<br />

пр<strong>и</strong>ват<strong>и</strong>зац<strong>и</strong>ја, Одлук<strong>и</strong> <strong>на</strong><br />

Владата <strong>на</strong> Хрватска<br />

Хрватск<strong>и</strong> фонд за<br />

пр<strong>и</strong>ват<strong>и</strong>зац<strong>и</strong>ја, Одлук<strong>и</strong> <strong>на</strong><br />

Владата <strong>на</strong> Хрватска<br />

Хрватск<strong>и</strong> фонд за<br />

пр<strong>и</strong>ват<strong>и</strong>зац<strong>и</strong>ја, Одлук<strong>и</strong> <strong>на</strong><br />

Владата <strong>на</strong> Хрватска<br />

Хрватск<strong>и</strong> фонд за<br />

пр<strong>и</strong>ват<strong>и</strong>зац<strong>и</strong>ја, Одлук<strong>и</strong> <strong>на</strong><br />

Владата <strong>на</strong> Хрватска<br />

Хрватск<strong>и</strong> фонд за<br />

пр<strong>и</strong>ват<strong>и</strong>зац<strong>и</strong>ја, Одлука <strong>на</strong><br />

Ком<strong>и</strong>с<strong>и</strong>ја <strong>на</strong> Владата <strong>на</strong><br />

Хрватска<br />

Хрватск<strong>и</strong> фонд за<br />

пр<strong>и</strong>ват<strong>и</strong>зац<strong>и</strong>ја, Одлук<strong>и</strong> <strong>на</strong><br />

Владата <strong>на</strong> Хрватска<br />

Хрватск<strong>и</strong> фонд за<br />

пр<strong>и</strong>ват<strong>и</strong>зац<strong>и</strong>ја, Одлук<strong>и</strong> <strong>на</strong><br />

Владата <strong>на</strong> Хрватска<br />

Хрватск<strong>и</strong> фонд за<br />

пр<strong>и</strong>ват<strong>и</strong>зац<strong>и</strong>ја, Одлука <strong>на</strong><br />

Ком<strong>и</strong>с<strong>и</strong>ја <strong>на</strong> Владата <strong>на</strong><br />

Хрватска<br />

134<br />

<strong>на</strong>домест<br />

Одлука <strong>на</strong> Ком<strong>и</strong>с<strong>и</strong>јата <strong>на</strong> Владата<br />

за управување со средства, без<br />

<strong>на</strong>домест<br />

Одлука <strong>на</strong> Ком<strong>и</strong>с<strong>и</strong>јата <strong>на</strong> Владата<br />

за управување со државн<strong>и</strong><br />

средства, без <strong>на</strong>домест<br />

Одлука <strong>на</strong> Ком<strong>и</strong>с<strong>и</strong>јата <strong>на</strong> Владата<br />

за управување со државн<strong>и</strong><br />

средства, без <strong>на</strong>домест<br />

Одлука <strong>на</strong> Ком<strong>и</strong>с<strong>и</strong>јата <strong>на</strong> Владата<br />

за управување со државн<strong>и</strong><br />

средства, без <strong>на</strong>домест<br />

Одлука <strong>на</strong> Ком<strong>и</strong>с<strong>и</strong>јата <strong>на</strong> Владата<br />

за управување со државн<strong>и</strong><br />

средства, без <strong>на</strong>домест<br />

Одлука <strong>на</strong> Ком<strong>и</strong>с<strong>и</strong>јата <strong>на</strong> Владата<br />

за управување со државн<strong>и</strong><br />

средства, без <strong>на</strong>домест<br />

Одлука <strong>на</strong> Ком<strong>и</strong>с<strong>и</strong>јата <strong>на</strong> Владата<br />

за управување со државн<strong>и</strong><br />

средства, без <strong>на</strong>домест<br />

Одлука <strong>на</strong> Ком<strong>и</strong>с<strong>и</strong>јата <strong>на</strong> Владата<br />

за управување со државн<strong>и</strong><br />

средства, без <strong>на</strong>домест<br />

Одлука <strong>на</strong> Ком<strong>и</strong>с<strong>и</strong>јата <strong>на</strong> Владата<br />

за управување со државн<strong>и</strong><br />

средства, без <strong>на</strong>домест

БЕТОНСКИ БУНКЕР,<br />

НАШИЦЕ<br />

БЕТОНСКИ БУНКЕР,<br />

НАШИЦЕ<br />

ПОДЗЕМНО<br />

ЗАСОЛНИШТЕ,<br />

НАШИЦЕ<br />

ПОДЗЕМНО<br />

ЗАСОЛНИШТЕ,<br />

НАШИЦЕ<br />

ПОДЗЕМНО<br />

ЗАСОЛНИШТЕ,<br />

НАШИЦЕ<br />

ЗЕМЈА—Но<strong>во</strong> Насеље,<br />

НАШИЦЕ<br />

ЗЕМЈА—Ул<strong>и</strong>ца Краља<br />

Петра Креш<strong>и</strong>м<strong>и</strong>ра,<br />

НАШИЦЕ<br />

ИВА ГОРИЦЕ—<br />

пол<strong>и</strong>гон за вежб<strong>и</strong><br />

НОВА ГРАДИШКА<br />

Хрватск<strong>и</strong> фонд за<br />

пр<strong>и</strong>ват<strong>и</strong>зац<strong>и</strong>ја, Одлука <strong>на</strong><br />

Ком<strong>и</strong>с<strong>и</strong>ја <strong>на</strong> Владата <strong>на</strong><br />

Хрватска<br />

Хрватск<strong>и</strong> фонд за<br />

пр<strong>и</strong>ват<strong>и</strong>зац<strong>и</strong>ја, Одлука <strong>на</strong><br />

Ком<strong>и</strong>с<strong>и</strong>ја <strong>на</strong> Владата <strong>на</strong><br />

Хрватска<br />

Хрватск<strong>и</strong> фонд за<br />

пр<strong>и</strong>ват<strong>и</strong>зац<strong>и</strong>ја, Одлука <strong>на</strong><br />

Ком<strong>и</strong>с<strong>и</strong>ја <strong>на</strong> Владата <strong>на</strong><br />

Хрватска<br />

Хрватск<strong>и</strong> фонд за<br />

пр<strong>и</strong>ват<strong>и</strong>зац<strong>и</strong>ја, Одлука <strong>на</strong><br />

Ком<strong>и</strong>с<strong>и</strong>ја <strong>на</strong> Владата <strong>на</strong><br />

Хрватска<br />

Хрватск<strong>и</strong> фонд за<br />

пр<strong>и</strong>ват<strong>и</strong>зац<strong>и</strong>ја, Одлука <strong>на</strong><br />

Ком<strong>и</strong>с<strong>и</strong>ја <strong>на</strong> Владата <strong>на</strong><br />

Хрватска<br />

Хрватск<strong>и</strong> фонд за<br />

пр<strong>и</strong>ват<strong>и</strong>зац<strong>и</strong>ја, Одлука <strong>на</strong><br />

Ком<strong>и</strong>с<strong>и</strong>ја <strong>на</strong> Владата <strong>на</strong><br />

Хрватска<br />

Хрватск<strong>и</strong> фонд за<br />

пр<strong>и</strong>ват<strong>и</strong>зац<strong>и</strong>ја, Одлука <strong>на</strong><br />

Ком<strong>и</strong>с<strong>и</strong>ја <strong>на</strong> Владата <strong>на</strong><br />

Хрватска<br />

Хрватск<strong>и</strong> фонд за<br />

пр<strong>и</strong>ват<strong>и</strong>зац<strong>и</strong>ја, Одлук<strong>и</strong> <strong>на</strong><br />

Владата <strong>на</strong> Хрватска<br />

135<br />

Одлука <strong>на</strong> Ком<strong>и</strong>с<strong>и</strong>јата <strong>на</strong> Владата<br />

за управување со државн<strong>и</strong><br />

средства, без <strong>на</strong>домест<br />

Одлука <strong>на</strong> Ком<strong>и</strong>с<strong>и</strong>јата <strong>на</strong> Владата<br />

за управување со државн<strong>и</strong><br />

средства, без <strong>на</strong>домест<br />

Одлука <strong>на</strong> Ком<strong>и</strong>с<strong>и</strong>јата <strong>на</strong> Владата<br />

за управување со државн<strong>и</strong><br />

средства, без <strong>на</strong>домест<br />

Одлука <strong>на</strong> Ком<strong>и</strong>с<strong>и</strong>јата <strong>на</strong> Владата<br />

за управување со државн<strong>и</strong><br />

средства, без <strong>на</strong>домест<br />

Одлука <strong>на</strong> Ком<strong>и</strong>с<strong>и</strong>јата <strong>на</strong> Владата<br />

за управување со државн<strong>и</strong><br />

средства, без <strong>на</strong>домест<br />

Одлука <strong>на</strong> Ком<strong>и</strong>с<strong>и</strong>јата <strong>на</strong> Владата<br />

за управување со државн<strong>и</strong><br />

средства, без <strong>на</strong>домест<br />

Одлука <strong>на</strong> Ком<strong>и</strong>с<strong>и</strong>јата <strong>на</strong> Владата<br />

за управување со државн<strong>и</strong><br />

средства, без <strong>на</strong>домест<br />

Одлука <strong>на</strong> Ком<strong>и</strong>с<strong>и</strong>јата <strong>на</strong> Владата<br />

за управување со државн<strong>и</strong>

КАПЕЛА—склад за<br />

гор<strong>и</strong><strong>во</strong>, ЛИЧКЕ<br />

ЈАСЕНИЦЕ, ОГУЛИН<br />

ХАЛА НА<br />

ХРВАТСКИТЕ<br />

ОРУЖЕНИ СИЛИ—<br />

ОТОЧАЦ, разур<strong>на</strong>та<br />

ВОЛИЊА—депо за<br />

мун<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>ја,<br />

КОСТАЈНИЦА,<br />

ПЕТРИЊА<br />

ХАЛА НА<br />

ХРВАТСКАТА<br />

МОРНАРИЦА,<br />

ПЛОЧЕ, Зм<strong>и</strong>ја<strong>на</strong>ц<br />

ХАЛА НА<br />

ХРВАТСКИТЕ<br />

ОРУЖЕНИ СИЛИ,<br />

ПОЖЕГА<br />

МЕДВИЈАК—склад,<br />

остров ПРЕМУДА<br />

НОЗДРА—земја,<br />

остров ПРЕМУДА<br />

Хрватск<strong>и</strong> фонд за<br />

пр<strong>и</strong>ват<strong>и</strong>зац<strong>и</strong>ја, Одлук<strong>и</strong> <strong>на</strong><br />

Владата <strong>на</strong> Хрватска<br />

Хрватск<strong>и</strong> фонд за<br />

пр<strong>и</strong>ват<strong>и</strong>зац<strong>и</strong>ја, Одлук<strong>и</strong> <strong>на</strong><br />

Владата <strong>на</strong> Хрватска<br />

Хрватск<strong>и</strong> фонд за<br />

пр<strong>и</strong>ват<strong>и</strong>зац<strong>и</strong>ја, Одлук<strong>и</strong> <strong>на</strong><br />

Владата <strong>на</strong> Хрватска<br />

Град Плоче,<br />

Одлука <strong>на</strong> Ком<strong>и</strong>с<strong>и</strong>ја <strong>на</strong><br />

Владата <strong>на</strong> Хрватска<br />

Град Пожега, Колеџ <strong>во</strong><br />

Пожега<br />

Одлука <strong>на</strong> Ком<strong>и</strong>с<strong>и</strong>ја <strong>на</strong><br />

Владата <strong>на</strong> Хрватска<br />

Хрватск<strong>и</strong> фонд за<br />

пр<strong>и</strong>ват<strong>и</strong>зац<strong>и</strong>ја, Одлука <strong>на</strong><br />

Ком<strong>и</strong>с<strong>и</strong>ја <strong>на</strong> Владата <strong>на</strong><br />

Хрватска<br />

Хрватск<strong>и</strong> фонд за<br />

пр<strong>и</strong>ват<strong>и</strong>зац<strong>и</strong>ја, Одлука <strong>на</strong><br />

Ком<strong>и</strong>с<strong>и</strong>јата <strong>на</strong> Владата <strong>на</strong><br />

Хрватска за управување со<br />

<strong>и</strong>мот<br />

МОНУМЕНТИ— Хрватск<strong>и</strong> фонд за<br />

136<br />

средства, без <strong>на</strong>домест<br />

Одлука <strong>на</strong> Ком<strong>и</strong>с<strong>и</strong>јата <strong>на</strong> Владата<br />

за управување со државн<strong>и</strong><br />

средства, без <strong>на</strong>домест<br />

Одлука <strong>на</strong> Ком<strong>и</strong>с<strong>и</strong>јата <strong>на</strong> Владата<br />

за управување со државн<strong>и</strong><br />

средства, без <strong>на</strong>домест<br />

Одлука <strong>на</strong> Ком<strong>и</strong>с<strong>и</strong>ја <strong>на</strong> Владата,<br />

без <strong>на</strong>домест<br />

Одлука <strong>на</strong> Ком<strong>и</strong>с<strong>и</strong>јата <strong>на</strong> Владата<br />

за управување со државн<strong>и</strong><br />

средства, без <strong>на</strong>домест<br />

Одлука <strong>на</strong> Ком<strong>и</strong>с<strong>и</strong>јата <strong>на</strong> Владата<br />

за управување со државн<strong>и</strong><br />

средства, без <strong>на</strong>домест<br />

Одлука <strong>на</strong> Владата <strong>на</strong> Хрватска,<br />

Ком<strong>и</strong>с<strong>и</strong>ја за управување со<br />

државен <strong>и</strong>мот, без <strong>на</strong>домест<br />

Одлука <strong>на</strong> Ком<strong>и</strong>с<strong>и</strong>јата <strong>на</strong> Владата<br />

за управување со државен <strong>и</strong>мот,<br />

без <strong>на</strong>домест

касар<strong>на</strong> со остров<br />

„Катар<strong>и</strong><strong>на</strong>“ ПУЛА<br />

ВЛАДИМИР<br />

ГОРТАН—касар<strong>на</strong>,<br />

ПУЛА<br />

Св. КАТАРИНА<br />

(НИКОЛА ЦАР -<br />

ЧРНИ)—касар<strong>на</strong>,<br />

РИЕКА<br />

ТРСАТ (ШПАЊ:<br />

ДОБРОВОЉЦИI)—<br />

касар<strong>на</strong>, РИЕКА<br />

МАРКОВО ПОЉЕ—<br />

склад, ун<strong>и</strong>штен <strong>во</strong><br />

пожар, СЕСВЕТЕ<br />

МАРКОВО ПОЉЕ –<br />

ДУБОКИ ЈАРАК –<br />

земја, СЕСВЕТЕ<br />

СКРАД—дел од <strong>во</strong>ен<br />

мед<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>нск<strong>и</strong> центар,<br />

СКРАД<br />

Зал<strong>и</strong>в ПОЉУД—парк,<br />

веслачк<strong>и</strong> клуб, СПЛИТ<br />

пр<strong>и</strong>ват<strong>и</strong>зац<strong>и</strong>ја, Одлука <strong>на</strong><br />

Ком<strong>и</strong>с<strong>и</strong>ја <strong>на</strong> Владата <strong>на</strong><br />

Хрватска<br />

Град Пула,<br />

Дого<strong>во</strong>р за до<strong>на</strong>ц<strong>и</strong>ја<br />

М<strong>и</strong>н<strong>и</strong>стерст<strong>во</strong><br />

в<strong>на</strong>трешн<strong>и</strong> работ<strong>и</strong>,<br />

за<br />

Одлук<strong>и</strong> <strong>на</strong> Владата <strong>на</strong><br />

Хрватска<br />

Град Р<strong>и</strong>ека<br />

Дого<strong>во</strong>р за до<strong>на</strong>ц<strong>и</strong>ја<br />

Хрватск<strong>и</strong> фонд за<br />

пр<strong>и</strong>ват<strong>и</strong>зац<strong>и</strong>ја, Одлук<strong>и</strong> <strong>на</strong><br />

Владата <strong>на</strong> Хрватска<br />

Хрватск<strong>и</strong> фонд за<br />

пр<strong>и</strong>ват<strong>и</strong>зац<strong>и</strong>ја, Одлук<strong>и</strong> <strong>на</strong><br />

Владата <strong>на</strong> Хрватска<br />

Општ<strong>и</strong><strong>на</strong> Скрад<br />

Одлука <strong>на</strong> Ком<strong>и</strong>с<strong>и</strong>ја <strong>на</strong><br />

Владата <strong>на</strong> Хрватска<br />

Под <strong>на</strong>ем<br />

Дого<strong>во</strong>р за <strong>на</strong>ем<br />

137<br />

Одлука <strong>на</strong> Ком<strong>и</strong>с<strong>и</strong>јата <strong>на</strong> Владата<br />

за управување со државен <strong>и</strong>мот,<br />

без <strong>на</strong>домест<br />

Одлука <strong>на</strong> Ком<strong>и</strong>с<strong>и</strong>јата <strong>на</strong> Владата<br />

за управување со државен <strong>и</strong>мот,<br />

Градот Пула ќе ја обнов<strong>и</strong> зградата<br />

<strong>на</strong> држав<strong>на</strong>та адм<strong>и</strong>н<strong>и</strong>страц<strong>и</strong>ја <strong>во</strong><br />

округот <strong>на</strong> Истра<br />

Одлука <strong>на</strong> Ком<strong>и</strong>с<strong>и</strong>јата <strong>на</strong> Владата<br />

за управување со државен <strong>и</strong>мот,<br />

плаќање <strong>на</strong> кому<strong>на</strong>лн<strong>и</strong>те трошоц<strong>и</strong><br />

Одлука <strong>на</strong> Ком<strong>и</strong>с<strong>и</strong>јата <strong>на</strong> Владата<br />

за управување со државен <strong>и</strong>мот,<br />

Градот Р<strong>и</strong>ека го ослободува<br />

М<strong>и</strong>н<strong>и</strong>стерст<strong>во</strong>то за одбра<strong>на</strong> од<br />

плаќањето <strong>на</strong> кому<strong>на</strong>лн<strong>и</strong>те<br />

трошоц<strong>и</strong> <strong>во</strong> <strong>на</strong>редн<strong>и</strong>те 10 год<strong>и</strong>н<strong>и</strong><br />

Одлука <strong>на</strong> Ком<strong>и</strong>с<strong>и</strong>јата <strong>на</strong> Владата<br />

за управување со државен <strong>и</strong>мот,<br />

без <strong>на</strong>домест<br />

Одлука <strong>на</strong> Владата, без <strong>на</strong>домест<br />

Одлука <strong>на</strong> Ком<strong>и</strong>с<strong>и</strong>јата <strong>на</strong> Владата<br />

за управување со државен <strong>и</strong>мот<br />

Одлука <strong>на</strong> Ком<strong>и</strong>с<strong>и</strong>јата <strong>на</strong> Владата<br />

за управување со државен <strong>и</strong>мот,<br />

даден под <strong>на</strong>ем <strong>на</strong> „Вензор“ д.о.о.

Св. КРИЖ, поран.<br />

ДРАЧЕВАЦ—касар<strong>на</strong>,<br />

СПЛИТ<br />

ЛУША<br />

(БРОДАРИЦА)—<br />

пол<strong>и</strong>гон за вежб<strong>и</strong>,<br />

ШИБЕНИК<br />

ВЕЉИ ВРХ—објект за<br />

посеб<strong>на</strong> <strong>на</strong>ме<strong>на</strong>,<br />

островШИПАН<br />

ВЕЛА СТРАЖА—<br />

касар<strong>на</strong>, ШОЛТА<br />

СЕГЕТ, МЕДЕНА,<br />

одморач<strong>и</strong>ште, СПЛИТ<br />

Град Спл<strong>и</strong>т<br />

Одлука <strong>на</strong> Ком<strong>и</strong>с<strong>и</strong>ја <strong>на</strong><br />

Владата <strong>на</strong> Хрватска<br />

Community College Загреб,<br />

Одлука <strong>на</strong> Ком<strong>и</strong>с<strong>и</strong>ја <strong>на</strong><br />

Владата <strong>на</strong> Хрватска за<br />

управување со <strong>и</strong>мот<br />

Хрватск<strong>и</strong> фонд за<br />

пр<strong>и</strong>ват<strong>и</strong>зац<strong>и</strong>ја, Одлука <strong>на</strong><br />

Ком<strong>и</strong>с<strong>и</strong>ја <strong>на</strong> Владата <strong>на</strong><br />

Хрватска<br />

Здружен<strong>и</strong>е „Зеле<strong>на</strong> акц<strong>и</strong>ја“<br />

Загреб, Одлука <strong>на</strong><br />

Ком<strong>и</strong>с<strong>и</strong>ја <strong>на</strong> Владата <strong>на</strong><br />

Хрватска<br />

Хрватск<strong>и</strong> фонд за<br />

пр<strong>и</strong>ват<strong>и</strong>зац<strong>и</strong>ја, Одлук<strong>и</strong> <strong>на</strong><br />

Владата <strong>на</strong> Хрватска<br />

138<br />

од Спл<strong>и</strong>т за пер<strong>и</strong>од од 10 год<strong>и</strong>н<strong>и</strong><br />

Одлука <strong>на</strong> Ком<strong>и</strong>с<strong>и</strong>јата <strong>на</strong> Владата<br />

за управување со државен <strong>и</strong>мот,<br />

обврска <strong>на</strong> Градот Спл<strong>и</strong>т да го<br />

преземе решавањето <strong>на</strong> проблемот<br />

со <strong>и</strong>мотн<strong>и</strong>те права <strong>и</strong> поделбата <strong>на</strong><br />

земјата <strong>во</strong> парцел<strong>и</strong>, како <strong>и</strong> да го<br />

пролонг<strong>и</strong>ра дого<strong>во</strong>рот за <strong>на</strong>ем <strong>на</strong><br />

10 год<strong>и</strong>н<strong>и</strong> за зградата каде што е<br />

сместе<strong>на</strong> држав<strong>на</strong>та<br />

адм<strong>и</strong>н<strong>и</strong>страц<strong>и</strong>ја<br />

Одлука <strong>на</strong> Ком<strong>и</strong>с<strong>и</strong>јата <strong>на</strong> Владата<br />

за управување со државен <strong>и</strong>мот,<br />

предадено <strong>на</strong> Community College за<br />

<strong>на</strong>редн<strong>и</strong>те 20 год<strong>и</strong>н<strong>и</strong>. Со обврска за<br />

ренов<strong>и</strong>рање.<br />

Одлука <strong>на</strong> Ком<strong>и</strong>с<strong>и</strong>јата <strong>на</strong> Владата<br />

за управување со државен <strong>и</strong>мот,<br />

без <strong>на</strong>домест<br />

Одлука <strong>на</strong> Ком<strong>и</strong>с<strong>и</strong>јата <strong>на</strong> Владата<br />

за управување со државен <strong>и</strong>мот, да<br />

се кор<strong>и</strong>ст<strong>и</strong> <strong>во</strong> <strong>на</strong>редн<strong>и</strong>те 10 год<strong>и</strong>н<strong>и</strong><br />

Со Одлука <strong>на</strong> Ком<strong>и</strong>с<strong>и</strong>јата <strong>на</strong><br />

Владата за управување со државен<br />

<strong>и</strong>мот, предадено <strong>на</strong> управување <strong>на</strong><br />

авто кампот <strong>на</strong> Ун<strong>и</strong>јата <strong>на</strong><br />

ц<strong>и</strong>в<strong>и</strong>лн<strong>и</strong>те службен<strong>и</strong>ц<strong>и</strong> <strong>во</strong> Сегет<br />

Дољ<strong>и</strong> <strong>во</strong> бл<strong>и</strong>з<strong>и</strong><strong>на</strong> <strong>на</strong> Трог<strong>и</strong>р<br />

БОКАЊАЦ—пол<strong>и</strong>гон Град Задар, Одлука <strong>на</strong> Со Одлука <strong>на</strong> Ком<strong>и</strong>с<strong>и</strong>јата <strong>на</strong>

за вежб<strong>и</strong> <strong>и</strong> обука,<br />

ЗАДАР, дел<br />

ФРАНКО ЛИСИЦА<br />

поран. ЃУРО<br />

ЃАКОВИЌ,<br />

дел<br />

ЗАДАР,<br />

ПУТ ДИКЛЕ<br />

(МОЦИРЕ)—склад,<br />

БРОДАРИЦА, ЗАДАР<br />

БАРУНА<br />

ФИЛИПОВИЌА—<br />

касар<strong>на</strong>, ЗАГРЕБ<br />

СТУБИЧКА<br />

СЛАТИНА—касар<strong>на</strong>,<br />

ЗАБОК, ЗАГРЕБ<br />

Ком<strong>и</strong>с<strong>и</strong>ја <strong>на</strong> Владата <strong>на</strong><br />

Хрватска<br />

Град Задар, Одлука <strong>на</strong><br />

Ком<strong>и</strong>с<strong>и</strong>ја <strong>на</strong> Владата <strong>на</strong><br />

Хрватска<br />

Град Задар, Одлука <strong>на</strong><br />

Ком<strong>и</strong>с<strong>и</strong>ја <strong>на</strong> Владата <strong>на</strong><br />

Хрватска<br />

М<strong>и</strong>н<strong>и</strong>стерст<strong>во</strong> за правда,<br />

локал<strong>на</strong> адм<strong>и</strong>н<strong>и</strong>страц<strong>и</strong>ја <strong>и</strong><br />

локал<strong>на</strong> власт,<br />

Одлук<strong>и</strong><br />

Хрватска<br />

<strong>на</strong> Владата <strong>на</strong><br />

М<strong>и</strong>н<strong>и</strong>стерст<strong>во</strong><br />

в<strong>на</strong>трешн<strong>и</strong> работ<strong>и</strong>,<br />

за<br />

Одлук<strong>и</strong> <strong>на</strong> Владата <strong>на</strong><br />

Хрватска<br />

139<br />

Владата за управување со државен<br />

<strong>и</strong>мот, со обврска <strong>на</strong> Градот да<br />

<strong>и</strong>зведе градежн<strong>и</strong> работ<strong>и</strong> <strong>на</strong><br />

касар<strong>на</strong>та „Стјепан Рад<strong>и</strong>ќ“<br />

Со Одлука <strong>на</strong> Ком<strong>и</strong>с<strong>и</strong>јата <strong>на</strong><br />

Владата за управување со државен<br />

<strong>и</strong>мот, со обврска <strong>на</strong> Градот да<br />

<strong>и</strong>зведе градежн<strong>и</strong> работ<strong>и</strong> <strong>на</strong><br />

зградата <strong>на</strong> Канцелар<strong>и</strong>јата <strong>на</strong><br />

држав<strong>на</strong>та адм<strong>и</strong>н<strong>и</strong>страц<strong>и</strong>ја <strong>во</strong><br />

округот Задар Zadar <strong>и</strong> <strong>на</strong><br />

контраразуз<strong>на</strong>вачката агенц<strong>и</strong>ја <strong>во</strong><br />

касар<strong>на</strong>та „С. Рад<strong>и</strong>ќ“ до вредноста<br />

<strong>на</strong> дон<strong>и</strong>ран<strong>и</strong>от <strong>и</strong>мот<br />

Со Одлука <strong>на</strong> Ком<strong>и</strong>с<strong>и</strong>јата <strong>на</strong><br />

Владата за управување со државен<br />

<strong>и</strong>мот, со обврска <strong>на</strong> Градот да го<br />

отп<strong>и</strong>ше долгот <strong>на</strong> државата до<br />

вредноста <strong>на</strong> дон<strong>и</strong>ран<strong>и</strong>от <strong>и</strong>мот<br />

Ком<strong>и</strong>с<strong>и</strong>ја <strong>на</strong> Владата за<br />

управување со <strong>и</strong>мот, без <strong>на</strong>домест<br />

Одлука <strong>на</strong> Ком<strong>и</strong>с<strong>и</strong>јата <strong>на</strong> Владата<br />

за управување со државен <strong>и</strong>мот,<br />

кор<strong>и</strong>сн<strong>и</strong>кот г<strong>и</strong> плаќа кому<strong>на</strong>лн<strong>и</strong>те<br />

трошоц<strong>и</strong>

Табела 11: Одлук<strong>и</strong> <strong>на</strong> Ком<strong>и</strong>с<strong>и</strong>јата за средства <strong>на</strong> Владата <strong>на</strong> Хрватска за трансфер <strong>на</strong> <strong>во</strong>ен<br />

недв<strong>и</strong>жен <strong>и</strong>мот <strong>во</strong> 2004 год.<br />

Локац<strong>и</strong>ја Кор<strong>и</strong>сн<strong>и</strong>к Оп<strong>и</strong>с, коментар<br />

ХАЛА НА<br />

ХРВАТСКИТЕ<br />

ОРУЖЕНИ СИЛИ 336 ,<br />

БРЕГАНА<br />

НИКОЛА ШУБИЌ<br />

ЗРИНСКИ (27 ЈУЛИ)—<br />

касар<strong>на</strong>, ЧАКОВЕЦ<br />

ХАЛА НА<br />

ХРВАТСКИТЕ<br />

ОРУЖЕНИ СИЛИ, Б.<br />

Павл<strong>и</strong>ќа бб—ДУГО<br />

СЕЛО<br />

ХАЛА НА<br />

ХРВАТСКИТЕ<br />

ОРУЖЕНИ СИЛИ,<br />

ГОСПИЌ<br />

МИЛАН ЕРКОВИЌ<br />

ЌИЌОВ (КАЊИЖА)—<br />

касар<strong>на</strong> <strong>и</strong> склад,<br />

Град Самобор<br />

Дого<strong>во</strong>р за до<strong>на</strong>ц<strong>и</strong>ја<br />

М<strong>и</strong>н<strong>и</strong>стерст<strong>во</strong><br />

в<strong>на</strong>трешн<strong>и</strong> работ<strong>и</strong>,<br />

за<br />

Агенц<strong>и</strong>ја <strong>на</strong> централ<strong>на</strong>та<br />

држав<strong>на</strong> адм<strong>и</strong>н<strong>и</strong>страц<strong>и</strong>ја за<br />

управување<br />

<strong>и</strong>мот<br />

со државен<br />

Округ <strong>на</strong> Загреб, Одлука <strong>на</strong><br />

Ком<strong>и</strong>с<strong>и</strong>јата <strong>на</strong> Владата <strong>на</strong><br />

Хрватска, влад<strong>и</strong><strong>на</strong><br />

Ком<strong>и</strong>с<strong>и</strong>ја за средства<br />

Град Госп<strong>и</strong>ќ, Одлука <strong>на</strong><br />

Ком<strong>и</strong>с<strong>и</strong>ја <strong>на</strong> Владата <strong>на</strong><br />

Хрватска<br />

Град Госп<strong>и</strong>ќ, Одлука <strong>на</strong><br />

Ком<strong>и</strong>с<strong>и</strong>ја <strong>на</strong> Владата <strong>на</strong><br />

Хрватска<br />

140<br />

Со одлука <strong>на</strong> Ком<strong>и</strong>с<strong>и</strong>јата за<br />

средства <strong>на</strong> Владата <strong>на</strong> Хрватска<br />

Градот Самобор го отп<strong>и</strong>шува<br />

долгот, се обврзува да ја обештет<strong>и</strong><br />

HVIDRA Samobor <strong>и</strong> да пренесе <strong>во</strong><br />

држав<strong>на</strong> сопственост стан од 60m²<br />

<strong>во</strong> областа <strong>на</strong> Загреб<br />

Со одлука <strong>на</strong> Агенц<strong>и</strong>јата <strong>на</strong><br />

централ<strong>на</strong>та држав<strong>на</strong><br />

адм<strong>и</strong>н<strong>и</strong>страц<strong>и</strong>ја за управување со<br />

државен <strong>и</strong>мот, објект бр. 11<br />

предаден <strong>на</strong> кор<strong>и</strong>стење<br />

Со одлука <strong>на</strong> Ком<strong>и</strong>с<strong>и</strong>јата за<br />

средства <strong>на</strong> Владата <strong>на</strong> Хрватска,<br />

прв<strong>и</strong>от кат предаден <strong>на</strong> кор<strong>и</strong>стење<br />

<strong>на</strong> основното уч<strong>и</strong>л<strong>и</strong>ште „Дуго<br />

село“ до завршувањето <strong>на</strong> новата<br />

уч<strong>и</strong>л<strong>и</strong>ш<strong>на</strong> зграда<br />

Со одлука <strong>на</strong> Ком<strong>и</strong>с<strong>и</strong>јата за<br />

средства <strong>на</strong> Владата <strong>на</strong> Хрватска,<br />

Градот се обврзува да го отп<strong>и</strong>ше<br />

долгот <strong>на</strong> државата до вредноста <strong>на</strong><br />

<strong>и</strong>мотот<br />

Со одлука <strong>на</strong> Ком<strong>и</strong>с<strong>и</strong>јата за<br />

средства <strong>на</strong> Владата <strong>на</strong> Хрватска,<br />

Градот се обврзува да го отп<strong>и</strong>ше

ГОСПИЌ долгот <strong>на</strong> државата до вредноста <strong>на</strong><br />

<strong>и</strong>мотот<br />

ПАЗАРИШКА (В.<br />

Чер<strong>и</strong>не)—комб<strong>и</strong>н<strong>и</strong>ран<br />

склад, ГОСПИЌ<br />

МАНОЈЛОВАЦ; склад<br />

за мун<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>ја, КНИН<br />

ПЕРЕ КРВАВИЦЕ БР.<br />

6—б<strong>и</strong>бл<strong>и</strong>отека, КНИН,<br />

(Креш<strong>и</strong>м<strong>и</strong>рова бр. 6)<br />

РАЖЊИЌ—касар<strong>на</strong><br />

КОРЧУЛА<br />

СЛАВОНСКИ<br />

ГРАНИЧАРИ (М.<br />

КЉАЈИЌ)—касар<strong>на</strong>,<br />

дел, НОВА<br />

ГРАДИШКА<br />

Град Госп<strong>и</strong>ќ, Одлука <strong>на</strong><br />

Ком<strong>и</strong>с<strong>и</strong>ја <strong>на</strong> Владата <strong>на</strong><br />

Хрватска<br />

Јав<strong>на</strong> установа Нац<strong>и</strong>о<strong>на</strong>лен<br />

парк „Крка“, дого<strong>во</strong>р за<br />

до<strong>на</strong>ц<strong>и</strong>ја<br />

Здружен<strong>и</strong>е <strong>на</strong> хрватск<strong>и</strong>те<br />

<strong>во</strong>ен<strong>и</strong> ветеран<strong>и</strong> „Тврѓава<br />

Кн<strong>и</strong>н“, Одлука <strong>на</strong><br />

Ком<strong>и</strong>с<strong>и</strong>јата за средства <strong>на</strong><br />

Владата <strong>на</strong> Хрватска<br />

Општ<strong>и</strong><strong>на</strong> Лумбарда<br />

Одлука <strong>на</strong> Ком<strong>и</strong>с<strong>и</strong>јата за<br />

средства <strong>на</strong> Владата <strong>на</strong><br />

Хрватска<br />

Округ Бродско-посавска<br />

Агенц<strong>и</strong>ја <strong>на</strong> централ<strong>на</strong>та<br />

држав<strong>на</strong> адм<strong>и</strong>н<strong>и</strong>страц<strong>и</strong>ја за<br />

управување<br />

<strong>и</strong>мот<br />

со државен<br />

141<br />

Со одлука <strong>на</strong> Ком<strong>и</strong>с<strong>и</strong>јата за<br />

средства <strong>на</strong> Владата <strong>на</strong> Хрватска,<br />

Градот се обврзува да го отп<strong>и</strong>ше<br />

долгот <strong>на</strong> државата до вредноста <strong>на</strong><br />

<strong>и</strong>мотот<br />

Со одлука <strong>на</strong> Ком<strong>и</strong>с<strong>и</strong>јата за<br />

средства <strong>на</strong> Владата <strong>на</strong> Хрватска,<br />

без <strong>на</strong>домест под услов двете<br />

зград<strong>и</strong> <strong>во</strong> рамк<strong>и</strong>те <strong>на</strong> комплексот<br />

да му се предадат <strong>на</strong> Градск<strong>и</strong>от<br />

музеј <strong>на</strong> Дрн<strong>и</strong>ш<br />

Со одлука <strong>на</strong> Ком<strong>и</strong>с<strong>и</strong>јата за<br />

средства <strong>на</strong> Владата <strong>на</strong> Хрватска,<br />

предаден <strong>на</strong> Здружен<strong>и</strong>ето <strong>на</strong><br />

<strong>во</strong>ен<strong>и</strong>те ветеран<strong>и</strong> <strong>на</strong> времено<br />

кор<strong>и</strong>стење за пер<strong>и</strong>од од 5 год<strong>и</strong>н<strong>и</strong><br />

Врз основа <strong>на</strong> одлука <strong>на</strong><br />

Ком<strong>и</strong>с<strong>и</strong>јата за средства <strong>на</strong> Владата<br />

<strong>на</strong> Хрватска, предадено <strong>на</strong><br />

кор<strong>и</strong>стење <strong>на</strong> Добро<strong>во</strong>лечк<strong>и</strong>от<br />

пожарн<strong>и</strong>карск<strong>и</strong> оддел <strong>и</strong> <strong>на</strong><br />

кому<strong>на</strong>лн<strong>и</strong>те служб<strong>и</strong><br />

Со одлука <strong>на</strong> Ком<strong>и</strong>с<strong>и</strong>јата за<br />

средства <strong>на</strong> Владата <strong>на</strong> Хрватска<br />

дел од касар<strong>на</strong>та преаден <strong>на</strong><br />

кор<strong>и</strong>стење <strong>на</strong> Основното уч<strong>и</strong>л<strong>и</strong>ште<br />

„Мато Ловрак“ додека се ренов<strong>и</strong>ра<br />

уч<strong>и</strong>л<strong>и</strong>ш<strong>на</strong>та зграда<br />

ОШТАРИЈЕ II—<strong>во</strong> Општ<strong>и</strong><strong>на</strong> Јос<strong>и</strong>пдол Со одлука <strong>на</strong> Ком<strong>и</strong>с<strong>и</strong>јата за

бл<strong>и</strong>з<strong>и</strong><strong>на</strong> <strong>на</strong><br />

железн<strong>и</strong>чката<br />

стан<strong>и</strong>ца—<strong>и</strong>нтендантск<strong>и</strong><br />

склад, ОШТАРИЈЕ, <strong>во</strong><br />

ур<strong>на</strong>т<strong>и</strong>н<strong>и</strong><br />

ВАЛДЕБЕК—пол<strong>и</strong>гон<br />

за стрелање, ПУЛА<br />

ДРАГА—склад,<br />

РИЕКА<br />

ХАЛА НА<br />

ХРВАТСКИТЕ<br />

ОРУЖЕНИ СИЛИ—<br />

ПЕТРИЧЕВАЦ, СИЊ<br />

ДУИЛОВО—<br />

одморал<strong>и</strong>ште, СПЛИТ<br />

РАЧИЦЕ—земја,<br />

СКРАДИН, ШИБЕНИК<br />

Одлука <strong>на</strong> Ком<strong>и</strong>с<strong>и</strong>ја <strong>на</strong><br />

Владата <strong>на</strong> Хрватска<br />

М<strong>и</strong>н<strong>и</strong>стерст<strong>во</strong> за<br />

в<strong>на</strong>трешн<strong>и</strong> работ<strong>и</strong>,<br />

Дого<strong>во</strong>р за <strong>на</strong>ем<br />

В<strong>и</strong>адукт д.д.. Загреб<br />

Одлука <strong>на</strong> Ком<strong>и</strong>с<strong>и</strong>јата за<br />

средства <strong>на</strong> Владата <strong>на</strong><br />

Хрватска<br />

Друшт<strong>во</strong> Алкар<br />

С<strong>и</strong>њ<br />

Одлука <strong>на</strong> Ком<strong>и</strong>с<strong>и</strong>ја <strong>на</strong><br />

Владата <strong>на</strong> Хрватска<br />

Град Спл<strong>и</strong>т<br />

Одлука <strong>на</strong> Владата <strong>на</strong><br />

Хрватска<br />

Град Скрад<strong>и</strong>н<br />

Одлука <strong>на</strong> Ком<strong>и</strong>с<strong>и</strong>ја <strong>на</strong><br />

142<br />

средства <strong>на</strong> Владата <strong>на</strong> Хрватска,<br />

Градот се обврзува да го отп<strong>и</strong>ше<br />

долгот до вредноста <strong>на</strong> <strong>и</strong>мотот <strong>и</strong> да<br />

обезбед<strong>и</strong> средства за определен<br />

персо<strong>на</strong>л <strong>на</strong> М<strong>и</strong>н<strong>и</strong>стерст<strong>во</strong>то за<br />

одбра<strong>на</strong> преку програмата<br />

SPECTRA (вработување <strong>и</strong><br />

самовработување)<br />

Врз основа <strong>на</strong> Дого<strong>во</strong>р за <strong>на</strong>ем за<br />

пер<strong>и</strong>од од 1 год<strong>и</strong><strong>на</strong><br />

Со одлука <strong>на</strong> Ком<strong>и</strong>с<strong>и</strong>јата за<br />

средства <strong>на</strong> Владата <strong>на</strong> Хрватска,<br />

давање под <strong>на</strong>ем <strong>на</strong> околу 10000 m²<br />

<strong>и</strong> објект<strong>и</strong>те бр. 5, 7, 9 околу 2720m²<br />

за пер<strong>и</strong>од од 2 год<strong>и</strong>н<strong>и</strong>.<br />

Обештетување: градежн<strong>и</strong> работ<strong>и</strong><br />

<strong>на</strong> касар<strong>на</strong> за кор<strong>и</strong>стење.<br />

Со одлука <strong>на</strong> Ком<strong>и</strong>с<strong>и</strong>јата за<br />

средства <strong>на</strong> Владата <strong>на</strong> Хрватска,<br />

до<strong>на</strong>ц<strong>и</strong>ја <strong>на</strong> државата за<br />

Друшт<strong>во</strong>то Алкар<br />

Дого<strong>во</strong>р за <strong>во</strong>споставување <strong>на</strong><br />

пра<strong>во</strong>то <strong>на</strong> кор<strong>и</strong>стење со<br />

ф<strong>и</strong><strong>на</strong>нс<strong>и</strong>ска обврска <strong>на</strong> Градот<br />

Спл<strong>и</strong>т да го поврзе <strong>во</strong>ен<strong>и</strong>от<br />

комплекс<br />

колектор<br />

Ду<strong>и</strong>ло<strong>во</strong> со нов<strong>и</strong>от<br />

Со Одлука <strong>на</strong> Ком<strong>и</strong>с<strong>и</strong>јата <strong>на</strong><br />

Владата <strong>на</strong> Хрватска за управување

БАРУТАНА, НОВА<br />

ВЕС—склад,<br />

ВАРАЖДИН<br />

О. КЕРШОВАНИЈА—<br />

адм<strong>и</strong>н<strong>и</strong>страт<strong>и</strong>вен<br />

комплекс,<br />

ВИРОВИТИЦА<br />

МАКСИМИРСКА 63—<br />

адм<strong>и</strong>н<strong>и</strong>страт<strong>и</strong>в<strong>на</strong><br />

зграда, ЗАГРЕБ<br />

ПАНТОВЧАК бр.<br />

258—адм<strong>и</strong>н<strong>и</strong>страт<strong>и</strong>в<strong>на</strong><br />

зграда, ЗАГРЕБ<br />

Владата <strong>на</strong> Хрватска со државен <strong>и</strong>мот, Градот се<br />

обврзува да го отп<strong>и</strong>ше долгот до<br />

вредноста <strong>на</strong> дон<strong>и</strong>ран<strong>и</strong>от <strong>и</strong>мот<br />

Републ<strong>и</strong>ка Хрватска<br />

Одлука <strong>на</strong> Ком<strong>и</strong>с<strong>и</strong>ја <strong>на</strong><br />

Владата <strong>на</strong> Хрватска<br />

Град В<strong>и</strong>ров<strong>и</strong>т<strong>и</strong>ца<br />

Одлука <strong>на</strong> Ком<strong>и</strong>с<strong>и</strong>ја <strong>на</strong><br />

Владата <strong>на</strong> Хрватска<br />

Канцелар<strong>и</strong>ја <strong>на</strong><br />

централ<strong>на</strong>та<br />

канцелар<strong>и</strong>ја<br />

држав<strong>на</strong><br />

Одлука <strong>на</strong> Ком<strong>и</strong>с<strong>и</strong>јата <strong>на</strong><br />

Владата <strong>на</strong> Хрватска за<br />

управување<br />

<strong>и</strong>мот<br />

со државен<br />

Адм<strong>и</strong>н<strong>и</strong>страт<strong>и</strong>в<strong>на</strong><br />

канцелар<strong>и</strong>ја за јавн<strong>и</strong><br />

<strong>на</strong>бавк<strong>и</strong> <strong>и</strong> Агенц<strong>и</strong>ја за<br />

зашт<strong>и</strong>та <strong>на</strong> л<strong>и</strong>чн<strong>и</strong> податоц<strong>и</strong><br />

Одлука<br />

Хрватска<br />

<strong>на</strong> Владата <strong>на</strong><br />

143<br />

Со Одлука <strong>на</strong> Ком<strong>и</strong>с<strong>и</strong>јата <strong>на</strong><br />

Владата <strong>на</strong> Хрватска за управување<br />

со државен <strong>и</strong>мот, <strong>и</strong>мотот ќе б<strong>и</strong>де<br />

продаден <strong>на</strong> јав<strong>на</strong> аукц<strong>и</strong>ја, пр<strong>и</strong> што<br />

почет<strong>на</strong>та це<strong>на</strong> ја одредува<br />

М<strong>и</strong>н<strong>и</strong>стерст<strong>во</strong>то за ф<strong>и</strong><strong>на</strong>нс<strong>и</strong><strong>и</strong>,<br />

Рег<strong>и</strong>о<strong>на</strong>л<strong>на</strong> даноч<strong>на</strong> канцелар<strong>и</strong>ја <strong>во</strong><br />

Варажд<strong>и</strong>н<br />

Со Одлука <strong>на</strong> Ком<strong>и</strong>с<strong>и</strong>јата <strong>на</strong><br />

Владата <strong>на</strong> Хрватска за управување<br />

со државен <strong>и</strong>мот, Градот се<br />

обврзува да го отп<strong>и</strong>ше долгот до<br />

вредноста <strong>на</strong> дон<strong>и</strong>ран<strong>и</strong>от <strong>и</strong>мот<br />

Со Одлука <strong>на</strong> Ком<strong>и</strong>с<strong>и</strong>јата <strong>на</strong><br />

Владата <strong>на</strong> Хрватска за управување<br />

со државен <strong>и</strong>мот, без <strong>на</strong>домест<br />

Со одлука <strong>на</strong> Канцелар<strong>и</strong>јата <strong>на</strong><br />

централ<strong>на</strong>та држав<strong>на</strong><br />

адм<strong>и</strong>н<strong>и</strong>страц<strong>и</strong>ја за управување со<br />

државен <strong>и</strong>мот, трет<strong>и</strong>от кат<br />

(пр<strong>и</strong>бл<strong>и</strong>жно 136 m²) предаден <strong>на</strong><br />

Канцелар<strong>и</strong>јата за јавн<strong>и</strong> <strong>на</strong>бавк<strong>и</strong>, <strong>и</strong><br />

втор<strong>и</strong>от кат (пр<strong>и</strong>бл<strong>и</strong>жно 185 m²)

144<br />

предаден <strong>на</strong> Канцелар<strong>и</strong>јата за<br />

зашт<strong>и</strong>та <strong>на</strong> л<strong>и</strong>чн<strong>и</strong> податоц<strong>и</strong><br />

Табела 12: Вкупен број <strong>на</strong> оружен<strong>и</strong>те с<strong>и</strong>л<strong>и</strong> <strong>во</strong> Албан<strong>и</strong>ја, Хрватска <strong>и</strong> <strong>во</strong> Македон<strong>и</strong>ја меѓу<br />

1991–2005 год.<br />

АЛБАНИЈА ХРВАТСКА МАКЕДОНИЈА<br />

1991 48.000 нема податоц<strong>и</strong> нема податоц<strong>и</strong><br />

1992 65.000 103.000 10.000<br />

1993 65.000 103.000 10.000<br />

1994 41.300 (22.800<br />

регрут<strong>и</strong>ран<strong>и</strong> <strong>во</strong>јн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>)<br />

105.000 (65.000<br />

регрут<strong>и</strong>ран<strong>и</strong> <strong>во</strong>јн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>)<br />

1995 87.000 150.000 10.000<br />

1996 54.000 ( 22.050<br />

регрут<strong>и</strong>ран<strong>и</strong> <strong>во</strong>јн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>)<br />

1997 34000<br />

1998 22000<br />

1999 27000<br />

2000 47.000<br />

број)<br />

(нема точен<br />

2001 27.000<br />

градба)<br />

(пер<strong>и</strong>од <strong>на</strong><br />

64.700 (41.400<br />

регрут<strong>и</strong>ран<strong>и</strong> <strong>во</strong>јн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>)<br />

58.000 (33.500<br />

регрут<strong>и</strong>ран<strong>и</strong> <strong>во</strong>јн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>)<br />

56.180 (33.500<br />

регрут<strong>и</strong>ран<strong>и</strong> <strong>во</strong>јн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>)<br />

61.000 (21.000<br />

регрут<strong>и</strong>ран<strong>и</strong> <strong>во</strong>јн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>)<br />

61.000 (21.320<br />

регрут<strong>и</strong>ран<strong>и</strong> <strong>во</strong>јн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>)<br />

58.300 (18-20.000<br />

регрут<strong>и</strong>ран<strong>и</strong> <strong>во</strong>јн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>)<br />

10.400 (8000<br />

регрут<strong>и</strong>ран<strong>и</strong> <strong>во</strong>јн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>)<br />

10.400 (8000<br />

регрут<strong>и</strong>ран<strong>и</strong> <strong>во</strong>јн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>)<br />

15.400 (8000<br />

регрут<strong>и</strong>ран<strong>и</strong> <strong>во</strong>јн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>)<br />

20.000 (8000<br />

регрут<strong>и</strong>ран<strong>и</strong> <strong>во</strong>јн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>)<br />

20.000 (8000<br />

регрут<strong>и</strong>ран<strong>и</strong> <strong>во</strong>јн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>)<br />

16.000 (8000<br />

регрут<strong>и</strong>ран<strong>и</strong> <strong>во</strong>јн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>)<br />

16.000 (8000<br />

регрут<strong>и</strong>ран<strong>и</strong> <strong>во</strong>јн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>)<br />

2002 13.000 34.000 нема податоц<strong>и</strong><br />

2003 22.000 (пер<strong>и</strong>од <strong>на</strong> 20.800 (7.000 12.850 (5.200<br />

градба)<br />

регрут<strong>и</strong>ран<strong>и</strong> <strong>во</strong>јн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>)- регрут<strong>и</strong>ран<strong>и</strong> <strong>во</strong>јн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>)<br />

<strong>во</strong> врска со реж<strong>и</strong>мот за<br />

огран<strong>и</strong>чување <strong>на</strong><br />

оружјето согласно

2004<br />

2005<br />

Дејтонск<strong>и</strong>от м<strong>и</strong>ровен<br />

дого<strong>во</strong>р<br />

Из<strong>во</strong>р<strong>и</strong>: Military Balance (1996-2001 and 2003) Инст<strong>и</strong>тут за стратег<strong>и</strong>ск<strong>и</strong> студ<strong>и</strong><strong>и</strong> (ISS).<br />

Лондон: Oxford University Press.<br />

The Southeast European Yearbook 1994–1995 од Хеленската фондац<strong>и</strong>ја за европска <strong>и</strong><br />

<strong>на</strong>д<strong>во</strong>реш<strong>на</strong> пол<strong>и</strong>т<strong>и</strong>ка, 1995, Ат<strong>и</strong><strong>на</strong>.<br />

World Development Indicators 2004–2005 од Светската банка<br />

World Military Expenditures and Arms Transfers (1991–1994) од амер<strong>и</strong>канската Агенц<strong>и</strong>ја за<br />

контрола <strong>на</strong> оружјето <strong>и</strong> разоружување<br />

Факт<strong>и</strong> за меѓу<strong>на</strong>родн<strong>и</strong>те однос<strong>и</strong> <strong>и</strong> база <strong>на</strong> податоц<strong>и</strong> за безбедносн<strong>и</strong>те трендов<strong>и</strong> (Facts on<br />

International Relations and Security Trends Database / FIRST)<br />

1 Ов<strong>и</strong>е орган<strong>и</strong>зац<strong>и</strong><strong>и</strong> г<strong>и</strong> опфаќаат <strong>DCAF</strong> <strong>и</strong> BICC, но <strong>и</strong> пр<strong>и</strong>ватн<strong>и</strong> <strong>во</strong>ен<strong>и</strong> компан<strong>и</strong><strong>и</strong> како што се MPRI, SAIC <strong>и</strong><br />

BA&H.<br />

2 Оружен<strong>и</strong>те с<strong>и</strong>л<strong>и</strong> <strong>на</strong> с<strong>и</strong>те држав<strong>и</strong> <strong>на</strong> Западен Балкан се соочуваат со прекумерно голем<strong>и</strong> тер<strong>и</strong>тор<strong>и</strong>јално<br />

врзан<strong>и</strong> с<strong>и</strong>л<strong>и</strong>, со драст<strong>и</strong>чен недост<strong>и</strong>г <strong>на</strong> средства <strong>и</strong> со <strong>на</strong>мален ж<strong>и</strong><strong>во</strong>тен стандард. В<strong>и</strong>д<strong>и</strong> Jazbec, Milan. 2005.<br />

Defense Reform in the Western Balkans: The Way Ahead. Женева: <strong>DCAF</strong>.<br />

3 Во 2003 <strong>и</strong> 2005 год<strong>и</strong><strong>на</strong> <strong>во</strong> две студ<strong>и</strong><strong>и</strong> беа а<strong>на</strong>л<strong>и</strong>з<strong>и</strong>ран<strong>и</strong> прашањата <strong>на</strong> конверз<strong>и</strong>ја <strong>во</strong> Бос<strong>на</strong> <strong>и</strong> Херцегов<strong>и</strong><strong>на</strong> <strong>и</strong><br />

<strong>во</strong> Срб<strong>и</strong>ја <strong>и</strong> Цр<strong>на</strong> Гора. В<strong>и</strong>д<strong>и</strong> Heinemann-Grüder, Andreas and Tobias Pietz. 2003 год. Turning Soldiers into a<br />

Workforce. Demobilization and Reintegration in Post-Dayton Bosnia and Herzegovina. Brief 27. Бон: BICC. В<strong>и</strong>д<strong>и</strong><br />

<strong>и</strong> Pietz, Tobias and Marc Remillard. 2005. Demobilizing and Retraining for the Future. The Armed Forces in Serbia<br />

and Montenegro. Brief 31. Бон: BICC.<br />

4 В<strong>и</strong>д<strong>и</strong> оп<strong>и</strong>с <strong>на</strong> Работ<strong>на</strong>та маса Table III <strong>на</strong> SP <strong>на</strong> www.stabilitypact.org.<br />

5 Да се побара <strong>во</strong> публ<strong>и</strong>кац<strong>и</strong><strong>и</strong>те <strong>на</strong> BICC.<br />

6 В<strong>и</strong>д<strong>и</strong> Pietz, Tobias and Marc Remillard. 2005. Demobilizing and Retraining for the Future. The Armed Forces in<br />

Serbia and Montenegro. Brief 31. Бон: BICC.<br />

7 В<strong>и</strong>д<strong>и</strong> <strong>на</strong> пр. год<strong>и</strong>шн<strong>и</strong> дополнет<strong>и</strong> податоц<strong>и</strong> <strong>во</strong> Истражувањата <strong>на</strong> конверз<strong>и</strong>јата <strong>на</strong> BICC.<br />

8 В<strong>и</strong>д<strong>и</strong> Brömmelhörster, Jörn, <strong>и</strong>зд. 2000 год. Demystifying the Peace Dividend. Баден-Баден: Nomos<br />

Verlagsgesellschaft.<br />

9 Katsirdakis, George, 2002 год. “Defence Reform and NATO.” Во Gyarmati, Istvan <strong>и</strong> Theodor Winkler, <strong>и</strong>зд. 2002<br />

год. Post-Cold War Defense Reform: Lessons Learned in Europe and the United States. Washington: Brassey’s Inc.,<br />

стр. 189–204.<br />

10 Ibid.<br />

11 Ibid.<br />

12 В<strong>и</strong>д<strong>и</strong> www.nato.int за повеќе <strong>и</strong>нформац<strong>и</strong><strong>и</strong> за PfP.<br />

13 9-та Работ<strong>и</strong>лн<strong>и</strong>ца <strong>на</strong> Групата за проучување пр<strong>и</strong> Конзорц<strong>и</strong>умот <strong>на</strong> PfP “Regional Stability in South East<br />

Europe”. Соф<strong>и</strong>ја, 21–24 октомвр<strong>и</strong> 2004 год., http://www.bmlv.gv.at/pdf_pool/publikationen/10_wg9_taf_10.pdf.<br />

14 Следн<strong>и</strong>те две поглавја за Албан<strong>и</strong>ја <strong>и</strong> за Македон<strong>и</strong>ја се баз<strong>и</strong>раат <strong>на</strong> <strong>и</strong>нформац<strong>и</strong><strong>и</strong>те собран<strong>и</strong> од Игор<br />

Гребеншч<strong>и</strong>ков за време <strong>на</strong> две теренск<strong>и</strong> патувања <strong>во</strong> 2005 год.<br />

145

15 Katsirdakis, George, 2002 год. “Defence Reform and NATO.” Во Gyarmati, Istvan <strong>и</strong> Theodor Winkler, <strong>и</strong>зд. 2002<br />

год. Post-Cold War Defense Reform: Lessons Learned in Europe and the United States. Ваш<strong>и</strong>нгтон: Brassey’s Inc.,<br />

стр. 189–204.<br />

16 Така<strong>на</strong>рече<strong>на</strong> „Бела кн<strong>и</strong>га“ <strong>на</strong> <strong>на</strong>ц<strong>и</strong>о<strong>на</strong>л<strong>на</strong>та одбранбе<strong>на</strong> пол<strong>и</strong>т<strong>и</strong>ка.<br />

17 Caparini, Marina. 2004 год. “Security sector reform in the Western Balkans.” Во SIPRI Yearbook 2004:<br />

Armaments, Disarmament and International Security, Оксфорд: Oxford University Press, стр. 251–282.<br />

18 Нема реален отпор <strong>на</strong> евро-атлантската <strong>и</strong>нтеграц<strong>и</strong>ја дур<strong>и</strong> <strong>и</strong> меѓу неко<strong>и</strong> кр<strong>и</strong>т<strong>и</strong>чар<strong>и</strong> <strong>на</strong> тековн<strong>и</strong>от пр<strong>и</strong>од <strong>на</strong><br />

владата кон трансформац<strong>и</strong>јата <strong>на</strong> одбра<strong>на</strong>та. Интервју со Арбен Ѓата. Т<strong>и</strong>ра<strong>на</strong>, 3 март 2005 год.<br />

19 Влада <strong>на</strong> Републ<strong>и</strong>ка Албан<strong>и</strong>ја. 2002 год. Military Strategy of the Republic of Albania. Т<strong>и</strong>ра<strong>на</strong>.<br />

20 Инст<strong>и</strong>тут за меѓу<strong>на</strong>родн<strong>и</strong> стратег<strong>и</strong>ск<strong>и</strong> студ<strong>и</strong><strong>и</strong>. The Military Balance 2004–2005. IISS, Лондон.<br />

21 Simon, Jeffrey. 2001. Roadmap to NATO Accession: Preparing for Membership. INSS Specijal R.<br />

22 Инст<strong>и</strong>тут за меѓу<strong>на</strong>родн<strong>и</strong> <strong>и</strong> стратег<strong>и</strong>ск<strong>и</strong> студ<strong>и</strong><strong>и</strong>. The Military Balance 2004–2005. IISS, Лондон.<br />

23<br />

Ibid.<br />

24<br />

Влада <strong>на</strong> Републ<strong>и</strong>ка Албан<strong>и</strong>ја. 2002 год. Military Strategy of the Republic of Albania. Т<strong>и</strong>ра<strong>на</strong>.<br />

25<br />

Влада <strong>на</strong> Републ<strong>и</strong>ка Албан<strong>и</strong>ја. 2004 год. Military Strategy of the Republic of Albania. A Strategy for NATO<br />

Integration. Т<strong>и</strong>ра<strong>на</strong>.<br />

26<br />

Интервју со Арбен Ѓата, поранешен советн<strong>и</strong>к за безбедност <strong>на</strong> прем<strong>и</strong>ерот, Т<strong>и</strong>ра<strong>на</strong>, 3 март 2005 год.<br />

27<br />

Интервју со претставн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong> <strong>на</strong> Одделот за одбранбе<strong>на</strong> пол<strong>и</strong>т<strong>и</strong>ка <strong>и</strong> план<strong>и</strong>рање <strong>на</strong> НАТО, Бр<strong>и</strong>сел, 9 декемвр<strong>и</strong><br />

2005 год.<br />

28 Генералштабот <strong>на</strong> с<strong>и</strong>те арм<strong>и</strong><strong>и</strong> <strong>на</strong> NATO е структу<strong>и</strong>ран од 9 оддел<strong>и</strong>.<br />

29 Интервју со претставн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong> <strong>на</strong> Одделот за одбранбе<strong>на</strong> пол<strong>и</strong>т<strong>и</strong>ка <strong>и</strong> план<strong>и</strong>рање <strong>на</strong> НАТО, Бр<strong>и</strong>сел, 9 декемвр<strong>и</strong><br />

2005 год.<br />

30 Академ<strong>и</strong>јата за одбра<strong>на</strong> е одго<strong>во</strong>р<strong>на</strong> за <strong>во</strong>е<strong>на</strong> квал<strong>и</strong>ф<strong>и</strong>кац<strong>и</strong>ја <strong>на</strong> NCO.<br />

31 Интервју со Елез Ш<strong>и</strong>ќерукај, службен<strong>и</strong>к <strong>во</strong> Амбасадата <strong>на</strong> САД, Т<strong>и</strong>ра<strong>на</strong>, 2 март 2005 год.<br />

32 Bumçi, Aldo. 2003 год. “Security Sector Reform in Albania.” Во Jan A. Trapans <strong>и</strong> Philipp H. Fluri, <strong>и</strong>зд. Defence<br />

and Security Sector Governance and Reform in South East Europe: Insights and Perspectives. Албан<strong>и</strong>ја. A Self-<br />

Assessment Study. Женева: <strong>DCAF</strong>, p. 6.<br />

33 Албанската арм<strong>и</strong>ја учествува <strong>во</strong> м<strong>и</strong>ровн<strong>и</strong>те м<strong>и</strong>с<strong>и</strong><strong>и</strong> <strong>во</strong> Бос<strong>на</strong>, Афган<strong>и</strong>стан <strong>и</strong> <strong>во</strong> Ирак.<br />

34 Влада <strong>на</strong> Републ<strong>и</strong>ка Албан<strong>и</strong>ја. 2004 год. The Membership Action Plan for the 2004-2005 Cycle. The Annual<br />

National Program of the Republic of Albania. Т<strong>и</strong>ра<strong>на</strong>.<br />

35 Влада <strong>на</strong> Републ<strong>и</strong>ка Албан<strong>и</strong>ја. 2004 год. The Membership Action Plan for the 2004-2005 Cycle. The Annual<br />

National Program of the Republic of Albania. Т<strong>и</strong>ра<strong>на</strong>.<br />

36 Selimaj, Erlis. “Albania Receives Financial Assistance From the United States”, Southeast European Times,<br />

Т<strong>и</strong>ра<strong>на</strong>, 3 август 2005 год.,<br />

http://www.setimes.com/cocoon/setimes/xhtml/en_GB/features/setimes/features/2005/08/03/feature-01.<br />

37 Интервју со претставн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong> <strong>на</strong> Одделот за одбранбе<strong>на</strong> пол<strong>и</strong>т<strong>и</strong>ка <strong>и</strong> план<strong>и</strong>рање <strong>на</strong> НАТО, Бр<strong>и</strong>сел, 9 декемвр<strong>и</strong><br />

2005 год.<br />

38 Инд<strong>и</strong>в<strong>и</strong>дуал<strong>на</strong> програма за партнерст<strong>во</strong> меѓу Албан<strong>и</strong>ја <strong>и</strong> НАТО за 2004–2005 год.<br />

39 Централ<strong>на</strong> разуз<strong>на</strong>вачка агенц<strong>и</strong>ја (Central Intelligence Agency). 2005 год. The World Fact Book.<br />

http://www.cia.gov/cia/publications/factbook/geos/al.html.<br />

40 Интервју со претставн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong> <strong>на</strong> Одделот за одбранбе<strong>на</strong> пол<strong>и</strong>т<strong>и</strong>ка <strong>и</strong> план<strong>и</strong>рање <strong>на</strong> НАТО, Бр<strong>и</strong>сел, 9 декемвр<strong>и</strong><br />

2005 год.<br />

41 Според <strong>и</strong>нтервјуто со претставн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong> <strong>на</strong> Одделот за одбранбе<strong>на</strong> пол<strong>и</strong>т<strong>и</strong>ка <strong>и</strong> план<strong>и</strong>рање <strong>на</strong> НАТО, Бр<strong>и</strong>сел<br />

одржано <strong>на</strong> 9 декемвр<strong>и</strong> 2005 год. НАТО не се согласува дека посто<strong>и</strong> ф<strong>и</strong>ксен модел <strong>на</strong> НАТО кон кој треба да<br />

се пр<strong>и</strong>држуваат потенц<strong>и</strong>јалн<strong>и</strong>те нов<strong>и</strong> членк<strong>и</strong>. НАТО дава совет<strong>и</strong> според потреб<strong>и</strong>те <strong>на</strong> с<strong>и</strong>туац<strong>и</strong>јата <strong>и</strong><br />

а<strong>на</strong>л<strong>и</strong>зата за оддел<strong>на</strong> држава.<br />

42 Интервју со претставн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong> <strong>на</strong> Одделот за одбранбе<strong>на</strong> пол<strong>и</strong>т<strong>и</strong>ка <strong>и</strong> план<strong>и</strong>рање <strong>на</strong> НАТО, Бр<strong>и</strong>сел, 9 декемвр<strong>и</strong><br />

2005 год.<br />

43 Интервју со Бард<strong>и</strong>л Ред<strong>и</strong>, Т<strong>и</strong>ра<strong>на</strong>, 1 март 2005 год.<br />

44 Интервју со оф<strong>и</strong>цер <strong>на</strong> оружен<strong>и</strong>те с<strong>и</strong>л<strong>и</strong> <strong>на</strong> Албан<strong>и</strong>ја, Т<strong>и</strong>ра<strong>на</strong>, 28 февруар<strong>и</strong> 2005 год.<br />

45 Интервју со Т<strong>и</strong>м<strong>и</strong> Худра, Т<strong>и</strong>ра<strong>на</strong>, 1 март 2005 год.<br />

46 Интервју со претставн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong> <strong>на</strong> Одделот за одбранбе<strong>на</strong> пол<strong>и</strong>т<strong>и</strong>ка <strong>и</strong> план<strong>и</strong>рање <strong>на</strong> НАТО, Бр<strong>и</strong>сел, 9 декемвр<strong>и</strong><br />

2005 год.<br />

47 SAIC <strong>и</strong>ма поз<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>ја <strong>на</strong> главен обезбедувач <strong>на</strong> обука <strong>на</strong> елементарно <strong>и</strong> <strong>на</strong> средно н<strong>и</strong><strong>во</strong> како <strong>и</strong> обука <strong>и</strong><br />

образован<strong>и</strong>е <strong>на</strong> в<strong>и</strong>сок<strong>и</strong>те оф<strong>и</strong>цер<strong>и</strong>. В<strong>и</strong>д<strong>и</strong> www.saic.com.<br />

48 Пр<strong>и</strong>рачн<strong>и</strong>к <strong>на</strong> НАТО (NATO Handbook). Достапен <strong>на</strong> http://www.nato.int/docu/handbook/2001/.<br />

146

49<br />

Влада <strong>на</strong> Републ<strong>и</strong>ка Албан<strong>и</strong>ја. 2004 год. Акц<strong>и</strong>ск<strong>и</strong> план за членст<strong>во</strong> за ц<strong>и</strong>клусот 2004-2005 год. Год<strong>и</strong>ш<strong>на</strong><br />

<strong>на</strong>ц<strong>и</strong>о<strong>на</strong>л<strong>на</strong> програма <strong>на</strong> Републ<strong>и</strong>ка Албан<strong>и</strong>ја. Т<strong>и</strong>ра<strong>на</strong>.<br />

50<br />

Пр<strong>и</strong>рачн<strong>и</strong>к <strong>на</strong> НАТО (NATO Handbook). Достапен <strong>на</strong> http://www.nato.int/docu/handbook/2001/.<br />

51<br />

Во областа <strong>на</strong> ОБСЕ посто<strong>и</strong> реж<strong>и</strong>м за демократска контрола <strong>на</strong> оружен<strong>и</strong>те с<strong>и</strong>л<strong>и</strong> преку „Кодексот <strong>на</strong><br />

однесување за пол<strong>и</strong>т<strong>и</strong>чко-<strong>во</strong>ен<strong>и</strong>те аспект<strong>и</strong> <strong>на</strong> безбедноста” (1994). Тој г<strong>и</strong> обврзува држав<strong>и</strong>те-членк<strong>и</strong> <strong>на</strong> ОБСЕ<br />

<strong>на</strong> редов<strong>на</strong> разме<strong>на</strong> <strong>на</strong> <strong>и</strong>нформац<strong>и</strong><strong>и</strong> за статусот <strong>на</strong> демократската контрола <strong>на</strong> н<strong>и</strong>вн<strong>и</strong>те оружен<strong>и</strong> с<strong>и</strong>л<strong>и</strong>, како <strong>и</strong><br />

за прашања како што се борбата прот<strong>и</strong>в терор<strong>и</strong>змот <strong>и</strong> стац<strong>и</strong>он<strong>и</strong>рањето <strong>на</strong> труп<strong>и</strong>те <strong>на</strong> странска почва.<br />

http://www.osce.org/documents/sg/1994/12/702_en.pdf.<br />

52<br />

В<strong>и</strong>сок<strong>и</strong> службен<strong>и</strong>ц<strong>и</strong> <strong>на</strong> Генералштабот <strong>во</strong> Т<strong>и</strong>ра<strong>на</strong> сметаат дека строгата пр<strong>и</strong>ме<strong>на</strong> <strong>на</strong> клас<strong>и</strong>ф<strong>и</strong>кац<strong>и</strong>јата <strong>на</strong><br />

НАТО за документ<strong>и</strong>те е непотреб<strong>на</strong> <strong>и</strong> го прав<strong>и</strong> процесот помалку транспарентен. Сепак, Генералштабот се<br />

пр<strong>и</strong>држува до таквата пол<strong>и</strong>т<strong>и</strong>ка.<br />

53<br />

НАТО. “Студ<strong>и</strong>ја за прош<strong>и</strong>рувањето <strong>на</strong> НАТО“ (Study on NATO Enlargement). 1995 год.<br />

http://www.nato.int/docu/basictxt/enl-9501.htm.<br />

54<br />

Caparini, Marina. 2004 год. “Security sector reform in the Western Balkans.” Во SIPRI Yearbook 2004:<br />

Armaments, Disarmament and International Security, Оксфорд: Oxford University Press, pp.251–282.<br />

55<br />

Европска ком<strong>и</strong>с<strong>и</strong>ја. EU-Albania Relations.<br />

http://europa.eu.int/comm/enlargement/albania/eu_albania_relations.htm.<br />

56<br />

Abazi, Enika. 2003 год. “An Institutional Perspective on Security Issues.” Во Jan A. Trapans <strong>и</strong> Philipp H. Fluri,<br />

<strong>и</strong>зд. Defence and Security Sector Governance and Reform in South East Europe: Insights and Perspectives, Volume<br />

1; Albania; Bulgaria; Croatia; A Self-Assessment Study. Женева: <strong>DCAF</strong>, стр.133–148<br />

57<br />

‘Stability Pact for South Eastern Europe’, http://www.stabilitypact.org/about/default.asp.<br />

58<br />

Во однос <strong>на</strong> „Пол<strong>и</strong>т<strong>и</strong>чк<strong>и</strong>те права <strong>и</strong>л<strong>и</strong> граѓанск<strong>и</strong> слобод<strong>и</strong>“ земјата останува само делумно слобод<strong>на</strong>,<br />

http://www.freedomhouse.org/research/freeworld/2005/table2005.pdf. Во стат<strong>и</strong>ст<strong>и</strong>чк<strong>и</strong>те податоц<strong>и</strong> <strong>на</strong> Freedom<br />

House, Албан<strong>и</strong>ја е ранг<strong>и</strong>ра<strong>на</strong> <strong>на</strong> 107 место меѓу држав<strong>и</strong>те <strong>во</strong> светот,<br />

http://freedomhouse.org/research/pressurvey/comparison0405.pdf. За “Економска слобода” рејт<strong>и</strong>нгот е 67 место.<br />

Албан<strong>и</strong>ја <strong>и</strong> пр<strong>и</strong>паѓа <strong>на</strong> категор<strong>и</strong>јата „главно слободн<strong>и</strong>“. http://www.answers.com/topic/index-of-economicfreedom.<br />

Во Индексот за човеков<strong>и</strong>от раз<strong>во</strong>ј <strong>на</strong> UNDP, рејт<strong>и</strong>нгот <strong>на</strong> Албан<strong>и</strong>ја е 86 место, што з<strong>на</strong>ч<strong>и</strong> дека<br />

Албан<strong>и</strong>ја не се <strong>на</strong>оѓа меѓу 50-те <strong>на</strong>јразв<strong>и</strong>ен<strong>и</strong> држав<strong>и</strong> <strong>во</strong> светот,<br />

http://hdr.undp.org/statistics/data/country_fact_sheets/cty_fs_ALB.html. Според Transparency International,<br />

Албан<strong>и</strong>ја е 126 од 159 држав<strong>и</strong> ко<strong>и</strong> се ранг<strong>и</strong>ран<strong>и</strong> <strong>во</strong> <strong>и</strong>ндексот <strong>на</strong> забележа<strong>на</strong>та корупц<strong>и</strong>ја. Албан<strong>и</strong>ја е<br />

опкруже<strong>на</strong> од Уганда <strong>и</strong> Н<strong>и</strong>гер, http://www.transparency.org/pressreleases/2005/2005.10.20.cpi.en.html. Според<br />

Бертелсманов<strong>и</strong>от <strong>и</strong>ндекс за трансформац<strong>и</strong>ја, државата <strong>и</strong>ма недостатоц<strong>и</strong> од аспект <strong>на</strong> демократ<strong>и</strong>јата баз<strong>и</strong>ра<strong>на</strong><br />

<strong>на</strong> пазарот што ја ранг<strong>и</strong>ра Албан<strong>и</strong>ја <strong>на</strong> 37 место меѓу 119 држав<strong>и</strong>, http://www.bertelsmann-transformationindex.de./fileadmin/pdf/BTI_2006_Ranking_GB.pdf.<br />

59<br />

‘The Adriatic Charter’, http://www.adriaticcharter.gov.mk/adriatictreaty.htm.<br />

60<br />

Bumçi, Aldo. 2003 год. “Security Sector Reform in Albania.” Во Jan A. Trapans <strong>и</strong> Philipp H. Fluri, <strong>и</strong>зд. Defence<br />

and Security Sector Governance and Reform in South East Europe: Insights and Perspectives. Albania. A Self-<br />

Assessment Study. Женева: <strong>DCAF</strong>, стр. 12<br />

61<br />

Gumi, Viktor. 2003 год. “The Parliament and the Security Sector.” Во Jan A. Trapans <strong>и</strong> Philipp H. Fluri, <strong>и</strong>зд.<br />

Defence and Security Sector Governance and Reform in South East Europe: Insights and Perspectives. Albania. A<br />

Self-Assessment Study. Женева: <strong>DCAF</strong>, стр.45-57.<br />

62<br />

NSC е составен од претседателот, прем<strong>и</strong>ерот, м<strong>и</strong>н<strong>и</strong>стерот за <strong>на</strong>д<strong>во</strong>решн<strong>и</strong> однос<strong>и</strong>, м<strong>и</strong>н<strong>и</strong>стерот за одбранта,<br />

м<strong>и</strong>н<strong>и</strong>стерот за јавен поредок, м<strong>и</strong>н<strong>и</strong>стерот за транспорт <strong>и</strong> м<strong>и</strong>н<strong>и</strong>стерот за здравст<strong>во</strong>, <strong>на</strong>чалн<strong>и</strong>кот <strong>на</strong><br />

Генералштабот <strong>и</strong> <strong>на</strong>чалн<strong>и</strong>кот <strong>на</strong> <strong>на</strong>ц<strong>и</strong>о<strong>на</strong>л<strong>на</strong>та разуз<strong>на</strong>вачка служба. Исто така, <strong>и</strong> друг<strong>и</strong>те актер<strong>и</strong> се поканет<strong>и</strong><br />

да учествуваат <strong>во</strong> зав<strong>и</strong>сност од прашањата ко<strong>и</strong> се решаваат. В<strong>и</strong>д<strong>и</strong> Влада <strong>на</strong> Републ<strong>и</strong>ка Албан<strong>и</strong>ја. 1998 год.<br />

Устав <strong>на</strong> Републ<strong>и</strong>ка Албан<strong>и</strong>ја. Т<strong>и</strong>ра<strong>на</strong>.<br />

63<br />

На пр<strong>и</strong>мер, состанокот <strong>на</strong> NSC <strong>во</strong> з<strong>и</strong>мата 2005 год<strong>и</strong><strong>на</strong> беше посветен <strong>на</strong> ц<strong>и</strong>в<strong>и</strong>л<strong>на</strong>та <strong>во</strong>нред<strong>на</strong> с<strong>и</strong>туац<strong>и</strong>ја која<br />

резулт<strong>и</strong>раше од с<strong>и</strong>лн<strong>и</strong>те снежн<strong>и</strong> врнеж<strong>и</strong>. Интервју со Арбен Ѓата, Т<strong>и</strong>ра<strong>на</strong>, 3 март 2005 год.<br />

64<br />

Ibid.<br />

65<br />

Интервју со Арбен Ѓата, Т<strong>и</strong>ра<strong>на</strong>, 3 март 2005 год.<br />

66<br />

Влада <strong>на</strong> Републ<strong>и</strong>ка Албан<strong>и</strong>ја. 2000 год. Закон за овластувањата <strong>и</strong> за команд<strong>на</strong>та власт <strong>и</strong> стратег<strong>и</strong>ско<br />

управување со оружен<strong>и</strong>те с<strong>и</strong>л<strong>и</strong>.<br />

67<br />

Интервју со Арбен Ѓата, Т<strong>и</strong>ра<strong>на</strong>, 5 март 2005 год.<br />

68<br />

Интервју со Енѓел Бегала, Т<strong>и</strong>ра<strong>на</strong>, 4 март 2005 год.<br />

69<br />

Интервју со Арбен Ѓата, Т<strong>и</strong>ра<strong>на</strong>, 5 март 2005 год.<br />

147

70 Интервју со претставн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong> <strong>на</strong> Одделот за одбранбе<strong>на</strong> пол<strong>и</strong>т<strong>и</strong>ка <strong>и</strong> план<strong>и</strong>рање <strong>на</strong> НАТО, Бр<strong>и</strong>сел, 9 декемвр<strong>и</strong><br />

2005 год.<br />

71<br />

Bumci, Aldo. 2003. “Security Sector Reform in Albania.” Во Jan A. Trapans <strong>и</strong> Philipp H. Fluri, <strong>и</strong>зд. Defence and<br />

Security Sector Governance and Reform in South East Europe: Insights and Perspectives. Албан<strong>и</strong>ја. A Self-<br />

Assessment Study. Женева: <strong>DCAF</strong>, стр. 25.<br />

72<br />

Bumci, Aldo. 2003. “Security Sector Reform in Albania.” In Jan A. Trapans and Philipp H. Fluri, eds. Defence<br />

and Security Sector Governance and Reform in South East Europe: Insights and Perspectives. Albania. A Self-<br />

Assessment Study. Geneva: <strong>DCAF</strong>, стр. 6.<br />

73<br />

Интервју со Арбен Ѓата, Т<strong>и</strong>ра<strong>на</strong>, 5 март 2005 год.<br />

74<br />

Ibid.<br />

75<br />

Ibid.<br />

76<br />

Прашалн<strong>и</strong>к за MO, Т<strong>и</strong>ра<strong>на</strong>, март 2005 год.<br />

77<br />

Интервју со Ил<strong>и</strong>р<strong>и</strong>јан Агол<strong>и</strong>, Т<strong>и</strong>ра<strong>на</strong>, 2 март 2005 год.<br />

78<br />

Интервју со оф<strong>и</strong>цер <strong>на</strong> оружен<strong>и</strong>те с<strong>и</strong>л<strong>и</strong> <strong>на</strong> Албан<strong>и</strong>ја, Т<strong>и</strong>ра<strong>на</strong>, 3 март 2005 год.<br />

79<br />

Интервју со М<strong>и</strong>халач Сп<strong>и</strong>ролар<strong>и</strong>, потполковн<strong>и</strong>к (<strong>во</strong> пенз<strong>и</strong>ја), UNDP, <strong>на</strong>ц<strong>и</strong>о<strong>на</strong>лен проект оф<strong>и</strong>цер. Т<strong>и</strong>ра<strong>на</strong>, 1<br />

март 2005 год.<br />

80 Интервју со Ил<strong>и</strong>р<strong>и</strong>јан Агол<strong>и</strong>. Нов<strong>и</strong><strong>на</strong>р, Гласот <strong>на</strong> Амер<strong>и</strong>ка. Т<strong>и</strong>ра<strong>на</strong>, 2 март 2005 год.<br />

81 Албанско атлантско здружен<strong>и</strong>е. Нацрт програма за профес<strong>и</strong>о<strong>на</strong>лно пре<strong>на</strong>сочување. Т<strong>и</strong>ра<strong>на</strong>, декемвр<strong>и</strong> 2003<br />

год.<br />

82 Предвреме пенз<strong>и</strong>он<strong>и</strong>ран<strong>и</strong>от <strong>во</strong>ен персо<strong>на</strong>л се трет<strong>и</strong>ра согласно „Законот за дополн<strong>и</strong>телно соц<strong>и</strong>јално<br />

ос<strong>и</strong>гурување <strong>на</strong> персо<strong>на</strong>лот <strong>на</strong> оружен<strong>и</strong>те с<strong>и</strong>л<strong>и</strong> <strong>на</strong> Републ<strong>и</strong>ка Албан<strong>и</strong>ја“. Интервјуа со претставн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong> <strong>на</strong> MO,<br />

Т<strong>и</strong>ра<strong>на</strong>, 28 февруар<strong>и</strong> <strong>и</strong> 1 март 2005 год.<br />

83 6-та Средба <strong>на</strong> Работ<strong>на</strong>та група <strong>на</strong> <strong>DCAF</strong>-демоб<strong>и</strong>л<strong>и</strong>зац<strong>и</strong>ја <strong>и</strong> ре<strong>и</strong>нтеграц<strong>и</strong>ја. RACVIAC, 1-2 јун<strong>и</strong> 2005 год.<br />

84 65 год<strong>и</strong>н<strong>и</strong> старост за маж<strong>и</strong> <strong>и</strong> 60 год<strong>и</strong>н<strong>и</strong> за жен<strong>и</strong>, в<strong>и</strong>д<strong>и</strong> http://www.ssa.gov/policy/docs/progdesc/ssptw/2004-<br />

2005/europe/albania.html.<br />

85 Поед<strong>и</strong>нецот <strong>и</strong>ма пра<strong>во</strong> <strong>на</strong> предвреме<strong>на</strong> пенз<strong>и</strong>ја по <strong>на</strong>јмалку 15 год<strong>и</strong>н<strong>и</strong> стаж <strong>во</strong> <strong>во</strong>е<strong>на</strong>та служба. За да се<br />

стекне со пра<strong>во</strong>то <strong>на</strong> пол<strong>на</strong> <strong>во</strong>е<strong>на</strong> пенз<strong>и</strong>јаs, еден капетан, <strong>на</strong> пр<strong>и</strong>мер, може да зам<strong>и</strong>не од арм<strong>и</strong>јата по<br />

пом<strong>и</strong><strong>на</strong>т<strong>и</strong> 17 год<strong>и</strong>н<strong>и</strong> <strong>во</strong> служба, мајор по пом<strong>и</strong><strong>на</strong>т<strong>и</strong> 20 год<strong>и</strong>н<strong>и</strong>, потполковн<strong>и</strong>к по 27 год<strong>и</strong>н<strong>и</strong>, <strong>и</strong> полковн<strong>и</strong>к по 40<br />

год<strong>и</strong>н<strong>и</strong>.Просеч<strong>на</strong>та <strong>во</strong>е<strong>на</strong> пенз<strong>и</strong>ја <strong>и</strong>знесува 46 000 лек<strong>и</strong> (200 амер<strong>и</strong>канск<strong>и</strong> долар<strong>и</strong>) за ч<strong>и</strong>нот капетан <strong>и</strong> 750<br />

долар<strong>и</strong> за потполковн<strong>и</strong>кот, Интервју со Ерм<strong>и</strong>р Бега, Т<strong>и</strong>ра<strong>на</strong>, 28 јануар<strong>и</strong> 2005 год.<br />

86 Интервју со Т<strong>и</strong>м<strong>и</strong> Худра, Т<strong>и</strong>ра<strong>на</strong>, 1 март 2005 год.<br />

87 Ibid.<br />

88 Интервју со претставн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong> <strong>на</strong> MO, RACVIAC, 1 јун<strong>и</strong> 2005 год.<br />

89 Интервјуа со претставн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong> <strong>на</strong> MO, Т<strong>и</strong>ра<strong>на</strong>, 28 јануар<strong>и</strong>, 1 март 2005 год.<br />

90 <strong>DCAF</strong>-работ<strong>и</strong>лн<strong>и</strong>ца „Преквал<strong>и</strong>ф<strong>и</strong>кац<strong>и</strong>ја <strong>и</strong> ре<strong>и</strong>нтеграц<strong>и</strong>ја <strong>на</strong> пенз<strong>и</strong>он<strong>и</strong>ран<strong>и</strong>от <strong>во</strong>ен персо<strong>на</strong>л“. Т<strong>и</strong>ра<strong>на</strong>, 5<br />

ноемвр<strong>и</strong> 2004 год..<br />

91<br />

Нацрт-програма за Resettlement. Албанското атлантско здружен<strong>и</strong>е, Т<strong>и</strong>ра<strong>на</strong>, декемвр<strong>и</strong> 2003 год.<br />

92<br />

Интервју со претставн<strong>и</strong>к <strong>на</strong> MO, Т<strong>и</strong>ра<strong>на</strong>, 3 март 2005 год.<br />

93<br />

Интервју со Ар<strong>и</strong>јан Старова, Т<strong>и</strong>ра<strong>на</strong>, 3 март 2005 год.<br />

94<br />

Најопт<strong>и</strong>м<strong>и</strong>ст<strong>и</strong>чка перспект<strong>и</strong>ва за Програмата за профес<strong>и</strong>о<strong>на</strong>лно пре<strong>на</strong>сочување се очекуваше од<br />

претседателот <strong>на</strong> ААА Ар<strong>и</strong>јан Старова по парламентарн<strong>и</strong>те <strong>и</strong>збор<strong>и</strong> <strong>во</strong> јул<strong>и</strong> 2005 год. Избор<strong>и</strong>те ја собор<strong>и</strong>ја<br />

Соц<strong>и</strong>јал<strong>и</strong>ст<strong>и</strong>чката парт<strong>и</strong>ја <strong>и</strong> донесоа победа за Демократската парт<strong>и</strong>ја.<br />

95<br />

Владата <strong>на</strong> Републ<strong>и</strong>ка Албан<strong>и</strong>ја, М<strong>и</strong>н<strong>и</strong>стерст<strong>во</strong> за одбра<strong>на</strong>. Нацрт-програма за обука <strong>и</strong> <strong>и</strong>нтеграц<strong>и</strong>ја <strong>на</strong><br />

арм<strong>и</strong>јата <strong>во</strong> ц<strong>и</strong>в<strong>и</strong>лн<strong>и</strong>от ж<strong>и</strong><strong>во</strong>т, Т<strong>и</strong>ра<strong>на</strong>, апр<strong>и</strong>л 2005 год.<br />

96<br />

5-та Средба <strong>на</strong> Работ<strong>на</strong>та група за демоб<strong>и</strong>л<strong>и</strong>зац<strong>и</strong>ја <strong>и</strong> ре<strong>и</strong>нтеграц<strong>и</strong>ја. Скопје, 23–24 март 2005 год.<br />

97<br />

Интервју со Цеск М<strong>и</strong>љ, RACVIAC, 1 јун<strong>и</strong> 2005 год.<br />

98<br />

6-та Средба <strong>на</strong> Работ<strong>на</strong>та група <strong>на</strong> <strong>DCAF</strong> за демоб<strong>и</strong>л<strong>и</strong>зац<strong>и</strong>ја <strong>и</strong> ре<strong>и</strong>нтеграц<strong>и</strong>ј. RACVIAC, 31 мај–2 јун<strong>и</strong> 2005<br />

год.<br />

99<br />

Здружен<strong>и</strong>јата <strong>на</strong> поранешн<strong>и</strong> <strong>во</strong>ен<strong>и</strong> л<strong>и</strong>ца (како што се многуте НВО <strong>во</strong> Албан<strong>и</strong>ја) се орган<strong>и</strong>зац<strong>и</strong><strong>и</strong> ко<strong>и</strong><br />

гралвно работат <strong>на</strong> стекнување средства. Т<strong>и</strong>е <strong>и</strong>маат статус <strong>на</strong> непроф<strong>и</strong>тн<strong>и</strong> орган<strong>и</strong>зац<strong>и</strong><strong>и</strong> така што не мораат да<br />

плаќаат даноц<strong>и</strong>. Повеќето се об<strong>и</strong>дуваат да пр<strong>и</strong>влечат <strong>на</strong>д<strong>во</strong>решн<strong>и</strong> до<strong>на</strong>тор<strong>и</strong> за мал<strong>и</strong> проект<strong>и</strong> од меѓу<strong>на</strong>роден<br />

<strong>и</strong>нтерес.<br />

100<br />

NDC-Презентац<strong>и</strong>ја, Т<strong>и</strong>ра<strong>на</strong> 3 март 2005 год.<br />

101<br />

Во Албан<strong>и</strong>ја, здружен<strong>и</strong>јата понекогаш, <strong>и</strong>сто така, се клас<strong>и</strong>ф<strong>и</strong>куваат како НВО <strong>и</strong>л<strong>и</strong> како непроф<strong>и</strong>тн<strong>и</strong><br />

орган<strong>и</strong>зац<strong>и</strong><strong>и</strong>.<br />

102 Интервју со Зајд<strong>и</strong> Крој, Т<strong>и</strong>ра<strong>на</strong>, 5 март 2005 год.<br />

148

103<br />

Lleshi, Sander <strong>и</strong> Aldo Bumci. 2003 год. “Good Governance in Civil-Military Relations.” Во Jan A. Trapans <strong>и</strong><br />

Philipp H. Fluri, <strong>и</strong>зд. Defence and Security Sector Governance and Reform in South East Europe: Insights and<br />

Perspectives. Albania. A Self-Assessment Study. Женева: <strong>DCAF</strong>, стр. 90<br />

104<br />

Интервју со Ерм<strong>и</strong>р Бега, Т<strong>и</strong>ра<strong>на</strong>, 3 март 2005 год.<br />

105<br />

<strong>DCAF</strong>-Работ<strong>и</strong>лн<strong>и</strong>ца. „Преквал<strong>и</strong>ф<strong>и</strong>кац<strong>и</strong>ја <strong>и</strong> ре<strong>и</strong>нтеграц<strong>и</strong>ја <strong>на</strong> пенз<strong>и</strong>он<strong>и</strong>ран <strong>во</strong>ен персо<strong>на</strong>л“. Т<strong>и</strong>ра<strong>на</strong>, 5<br />

ноемвр<strong>и</strong> 2004 год.<br />

106<br />

Интервју со претставн<strong>и</strong>к <strong>на</strong> MO, Т<strong>и</strong>ра<strong>на</strong>, 1 март 2005 год.<br />

107<br />

Интервју со претставн<strong>и</strong>к <strong>на</strong> MO, Т<strong>и</strong>ра<strong>на</strong>, 28 јануар<strong>и</strong> 2005 год.<br />

108<br />

Интервјуа со претставн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong> <strong>на</strong> MO, Т<strong>и</strong>ра<strong>на</strong>, 28 јануар<strong>и</strong>, 1 <strong>и</strong> 3 март 2005 год.<br />

109<br />

Интервју со претставн<strong>и</strong>к <strong>на</strong> MO, Т<strong>и</strong>ра<strong>на</strong>, 28 јануар<strong>и</strong> 2005 год.<br />

110<br />

Неко<strong>и</strong> баз<strong>и</strong>, како што е <strong>во</strong>здухоплов<strong>на</strong>та база <strong>во</strong> Ѓадер, се целосно зат<strong>во</strong>рен<strong>и</strong>, празн<strong>и</strong> <strong>и</strong> чуван<strong>и</strong> само од<br />

неколкум<strong>и</strong><strong>на</strong> <strong>во</strong>јн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>. Најмалку тр<strong>и</strong> полск<strong>и</strong> аеродром<strong>и</strong> за општ<strong>и</strong> цел<strong>и</strong> (Са<strong>на</strong>ндра, Скулар<strong>и</strong> <strong>и</strong> Кукес) повеќе не<br />

се кор<strong>и</strong>стат од стра<strong>на</strong> <strong>на</strong> MO <strong>и</strong> б<strong>и</strong> можеле да б<strong>и</strong>дат даден<strong>и</strong> за земјоделска <strong>на</strong>ме<strong>на</strong>. Интервју со Арбен Ѓата,<br />

Т<strong>и</strong>ра<strong>на</strong>, 3 март 2005 год.<br />

111<br />

Прашалн<strong>и</strong>к до MO, Т<strong>и</strong>ра<strong>на</strong>, март 2005 год.<br />

112 Ibid.<br />

113 Интервју со Арбен Ѓата, Т<strong>и</strong>ра<strong>на</strong>, 3 март 2005 год.<br />

114 Прашалн<strong>и</strong>к до MO, Т<strong>и</strong>ра<strong>на</strong>, март 2005 год.<br />

115 Ibid.<br />

116 В<strong>и</strong>д<strong>и</strong> ја web стран<strong>и</strong>цата <strong>на</strong> М<strong>и</strong>н<strong>и</strong>стерст<strong>во</strong>то за одбра<strong>на</strong> <strong>на</strong> Албан<strong>и</strong>ја, http://www.MO.gov.al/eng/default.asp.<br />

117 Ibid.<br />

118 Прашалн<strong>и</strong>к до MO, Т<strong>и</strong>ра<strong>на</strong>, март 2005 год.<br />

119 Има дур<strong>и</strong> <strong>и</strong> предлоз<strong>и</strong> да се кор<strong>и</strong>стат подморн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong> ко<strong>и</strong> се повлечен<strong>и</strong> од употреба како музе<strong>и</strong> <strong>и</strong> ресторан<strong>и</strong>.<br />

120 Интервју со Бед<strong>и</strong>л Колчаку, Т<strong>и</strong>ра<strong>на</strong>, 3 март 2005 год.<br />

121 В<strong>и</strong>д<strong>и</strong> ја web стран<strong>и</strong>цата <strong>на</strong> М<strong>и</strong>н<strong>и</strong>стерст<strong>во</strong>то за одбра<strong>на</strong> <strong>на</strong> Албан<strong>и</strong>ја,<br />

http://www.MO.gov.al/eng/industria/privatizimi.asp<br />

122 Интервју со Арбен Ѓата, Т<strong>и</strong>ра<strong>на</strong>, 5 март 2005 год.<br />

123 Интервју со Бард<strong>и</strong>л Ред<strong>и</strong>л, Т<strong>и</strong>ра<strong>на</strong>, 1 март 2005 год.<br />

124 Странск<strong>и</strong>те <strong>и</strong>нвест<strong>и</strong>тор<strong>и</strong> немаат пра<strong>во</strong> да поседуваат <strong>и</strong>мот <strong>во</strong> Албан<strong>и</strong>ја. Законот о<strong>во</strong>зможува само земање<br />

под <strong>на</strong>ем <strong>на</strong> 99 год<strong>и</strong>н<strong>и</strong>. Ibid.<br />

125 Интервју со претставн<strong>и</strong>к <strong>на</strong> MO, Т<strong>и</strong>ра<strong>на</strong>, 28 јануар<strong>и</strong> 2005 год.<br />

126 Интервју со претставн<strong>и</strong>к <strong>на</strong> MO, Т<strong>и</strong>ра<strong>на</strong>, 1 март 2005 год.<br />

127 Прашалн<strong>и</strong>к до MO, Т<strong>и</strong>ра<strong>на</strong>, март 2005 год.<br />

128 В<strong>и</strong>д<strong>и</strong> Myrttinen, Henri. 2003 год. Base Conversion in Central and Eastern Europe 1989—2003. Brief 30. Бон:<br />

BICC.<br />

129 Инст<strong>и</strong>тут Блексм<strong>и</strong>т. Polluted Places,<br />

http://www.pollutedplaces.org/region/e_europe/albania/portoromano.shtml, See also Michaud, Hélène. 2004 год.<br />

Albania’s environmental nightmare—ecological timebomb near the Adriatic, Рад<strong>и</strong>о Холанд<strong>и</strong>ја, 22 November,<br />

http://www2.rnw.nl/rnw/en/features/development/041122albania?view=Standard.<br />

130 Интервју со претставн<strong>и</strong>к <strong>на</strong> NAMRA, Т<strong>и</strong>ра<strong>на</strong>, 5 март 2005 год.<br />

131 Интервју со претставн<strong>и</strong>к <strong>на</strong> MO, Т<strong>и</strong>ра<strong>на</strong>, 1 март 2005 год.<br />

132 Интервју со претставн<strong>и</strong>к <strong>на</strong> MO, Т<strong>и</strong>ра<strong>на</strong>, 28 јануар<strong>и</strong> 2005 год.<br />

133 Интервју со претставн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong> <strong>на</strong> Одделот за одбранбе<strong>на</strong> пол<strong>и</strong>т<strong>и</strong>ка <strong>и</strong> план<strong>и</strong>рање <strong>на</strong> НАТО, Бр<strong>и</strong>сел, 9 декемвр<strong>и</strong><br />

2005 год.<br />

134 НАТО <strong>и</strong>нс<strong>и</strong>ст<strong>и</strong>ра дека процесот <strong>на</strong> демоб<strong>и</strong>л<strong>и</strong>зац<strong>и</strong>ја <strong>и</strong> профес<strong>и</strong>о<strong>на</strong>лно пре<strong>на</strong>сочување е дел од MAP <strong>и</strong> е<br />

<strong>и</strong>нтегр<strong>и</strong>ран <strong>во</strong> Год<strong>и</strong>ш<strong>на</strong>та <strong>на</strong>ц<strong>и</strong>о<strong>на</strong>л<strong>на</strong> програма (ANP).<br />

135 Trapans, Jan A. <strong>и</strong> Philipp H Fluri. 2003 год. Аlbania. A Self-Assessment Study, Женева: <strong>DCAF</strong>.<br />

136 Во 1993 год., македонското Собран<strong>и</strong>е ус<strong>во</strong><strong>и</strong> одлука за спроведување <strong>на</strong> целта за евро-атлантска<br />

<strong>и</strong>нтеграц<strong>и</strong>ја. Во 1995 год<strong>и</strong><strong>на</strong>, Македон<strong>и</strong>ја се пр<strong>и</strong>клуч<strong>и</strong> <strong>на</strong> програмата <strong>на</strong> НАТО Партнерст<strong>во</strong> за м<strong>и</strong>р.<br />

137 Buckovski, Vlado, 2004 год. “Macedonia and NATO – From Defense Reforms Towards the Open Euro-Atlantic<br />

Gates.” <strong>во</strong>: CehuliC, Lidija, <strong>и</strong>зд. 2004a. NATO and New International Relations. Zagreb: Атлантск<strong>и</strong> совет <strong>на</strong><br />

Хрватска <strong>и</strong> пол<strong>и</strong>т<strong>и</strong>чка култура, Инст<strong>и</strong>тут за <strong>и</strong>здавашт<strong>во</strong> <strong>и</strong> <strong>и</strong>стражување, стр. 195–204.<br />

138 В<strong>и</strong>д<strong>и</strong> Caparini, Marina. 2004 год. “Security sector reform in the Western Balkans.” Во Год<strong>и</strong>шн<strong>и</strong>кот <strong>на</strong> SIPRI<br />

2004: Armaments, Disarmament and International Security, Оксфорд: Oxford University Press, стр. 251–282.<br />

149

139 Со прашањето <strong>на</strong> реструкту<strong>и</strong>рање <strong>на</strong> с<strong>и</strong>л<strong>и</strong>те се зан<strong>и</strong>мава Резолуц<strong>и</strong>јата за одбра<strong>на</strong> <strong>и</strong> трансформац<strong>и</strong>ја <strong>на</strong><br />

оружен<strong>и</strong>те с<strong>и</strong>л<strong>и</strong>, ус<strong>во</strong>е<strong>на</strong> од Парламентот <strong>во</strong> мај 2004 год. В<strong>и</strong>д<strong>и</strong> Jazbec, Milan. 2005 год. Defense Reform in the<br />

Western Balkans: The Way Ahead. Женева: <strong>DCAF</strong>.<br />

140 Simon, Jeffrey. 2001 год. Roadmap to NATO Accession: Preparing for Membership. INSS Спец<strong>и</strong>јален<br />

<strong>и</strong>звештај, http://www.ndu.edu/inss/strforum/SR_02/SR_02.htm; Влада <strong>на</strong> Републ<strong>и</strong>ка Македон<strong>и</strong>ја, М<strong>и</strong>н<strong>и</strong>стерст<strong>во</strong><br />

за одбра<strong>на</strong>. Закон за регул<strong>и</strong>рање <strong>на</strong> <strong>во</strong>е<strong>на</strong>та служба, http://www.morm.gov.mk/english/armylaw.htm.<br />

141 Caparini, Marina. 2004 год. “Security sector reform in the Western Balkans.” Во Год<strong>и</strong>шн<strong>и</strong>кот <strong>на</strong> SIPRI 2004:<br />

Armaments, Disarmament and International Security, Оксфорд: Oxford University Press, стр. 251–282.<br />

142 Ibid.<br />

143 В<strong>и</strong>д<strong>и</strong> Jazbec, Milan. 2005 год. Defense Reform in the Western Balkans: The Way Ahead. Женева: <strong>DCAF</strong>.<br />

144 Од глед<strong>на</strong> точка <strong>на</strong> НАТО можен е кој б<strong>и</strong>ло датум за пр<strong>и</strong>ем, б<strong>и</strong> можело да <strong>и</strong>ма пока<strong>на</strong> за членст<strong>во</strong> <strong>во</strong> 2006<br />

год<strong>и</strong><strong>на</strong>. Интервју со претставн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong> <strong>на</strong> Одделот за одбранбе<strong>на</strong> пол<strong>и</strong>т<strong>и</strong>ка <strong>и</strong> план<strong>и</strong>рање <strong>на</strong> НАТО, Бр<strong>и</strong>сел, 9<br />

декемвр<strong>и</strong> 2005 год.<br />

145 Влада <strong>на</strong> Републ<strong>и</strong>ка Македон<strong>и</strong>ја. 2003 год. Концепт за <strong>на</strong>ц<strong>и</strong>о<strong>на</strong>л<strong>на</strong> безбедност <strong>и</strong> одбра<strong>на</strong> <strong>на</strong> Републ<strong>и</strong>ка<br />

Македон<strong>и</strong>ја. Скопје, февруар<strong>и</strong>.<br />

146 Интервју со Зоран Ивановск<strong>и</strong>. Скопје, 22 март 2005 год.<br />

147 Влада <strong>на</strong> Републ<strong>и</strong>ка Македон<strong>и</strong>ја, М<strong>и</strong>н<strong>и</strong>стерст<strong>во</strong> за одбра<strong>на</strong>. Закон за одбра<strong>на</strong> <strong>на</strong> Републ<strong>и</strong>ка Македон<strong>и</strong>ја,<br />

http://www.morm.gov.mk/english/defencelaw.htm.<br />

148 Центар за југо<strong>и</strong>сточно-европск<strong>и</strong> студ<strong>и</strong><strong>и</strong>. 2004 год. Македон<strong>и</strong>ја—оружен<strong>и</strong> с<strong>и</strong>л<strong>и</strong>,<br />

http://www.csees.net/?page=country_section&country_id=5&sec=8<br />

149 Прашалн<strong>и</strong>к до македонското MO, Скопје, март 2005 год.<br />

150 Интервју со претставн<strong>и</strong>к <strong>на</strong> MO, RACVIAC, 30 мај 2005 год.<br />

151 Во граф<strong>и</strong>конот <strong>на</strong> Д<strong>и</strong>рекц<strong>и</strong>јата за економ<strong>и</strong>ја <strong>на</strong> НАТО сегашн<strong>и</strong>от број <strong>на</strong> АРМ деф<strong>и</strong>н<strong>и</strong>ран како:<br />

оф<strong>и</strong>цер<strong>и</strong>—1556, подоф<strong>и</strong>цер<strong>и</strong>—2120, профес<strong>и</strong>о<strong>на</strong>лн<strong>и</strong> <strong>во</strong>јн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong> (деф<strong>и</strong>н<strong>и</strong>ран<strong>и</strong> како краткорочн<strong>и</strong> <strong>во</strong>лонтер<strong>и</strong>)—<br />

2679, <strong>и</strong> ц<strong>и</strong>в<strong>и</strong>л<strong>и</strong> (без MO)—1365. В<strong>и</strong>д<strong>и</strong>: Неклас<strong>и</strong>ф<strong>и</strong>куван НАТО (NATO Unclassified),<br />

PASP(DECO)(2005)0303, Експертск<strong>и</strong> т<strong>и</strong>м <strong>на</strong> НАТО, октомвр<strong>и</strong> 2005 год.<br />

152 Вое<strong>на</strong>та академ<strong>и</strong>ја го нос<strong>и</strong> <strong>и</strong>мето <strong>на</strong> генерал М<strong>и</strong>хајло Апостолск<strong>и</strong> кој беше командант <strong>на</strong> Генералштабот<br />

<strong>на</strong> Македон<strong>и</strong>ја за време <strong>на</strong> Народноослобод<strong>и</strong>тел<strong>на</strong>та <strong>во</strong>ј<strong>на</strong> од 1941–1945 год.<br />

153 Степенот <strong>на</strong> образован<strong>и</strong>е што го дава Вое<strong>на</strong>та академ<strong>и</strong>ја по 4 год<strong>и</strong>н<strong>и</strong> студ<strong>и</strong>рање не се пр<strong>и</strong>з<strong>на</strong>ва од<br />

македонск<strong>и</strong>те ц<strong>и</strong>в<strong>и</strong>лн<strong>и</strong> установ<strong>и</strong>, н<strong>и</strong>ту пак е вреднуван од комерц<strong>и</strong>јалн<strong>и</strong>от сектор.<br />

154 BA&H е втора пр<strong>и</strong>ват<strong>на</strong> <strong>во</strong>е<strong>на</strong> компан<strong>и</strong>ја која <strong>и</strong> помага <strong>на</strong> АРМ <strong>на</strong> Македон<strong>и</strong>ја по стекнувањето <strong>на</strong><br />

незав<strong>и</strong>сноста. Првата беше Military Professional Resources Inc. (MPRI), која ја спроведуваше програмата за<br />

„ек<strong>и</strong>п<strong>и</strong>рање <strong>и</strong> обука“ со македонската АРМ согласно амер<strong>и</strong>канската програма за <strong>во</strong>е<strong>на</strong> помош. MPRI <strong>и</strong>сто<br />

така, ја советуваше <strong>и</strong> опремуваше ОНА (УЧК), која е одго<strong>во</strong>р<strong>на</strong> за терор<strong>и</strong>ст<strong>и</strong>чк<strong>и</strong>те <strong>на</strong>пад<strong>и</strong> <strong>во</strong> Македон<strong>и</strong>ја <strong>во</strong><br />

2001 год<strong>и</strong><strong>на</strong>.<br />

155 Прашалн<strong>и</strong>к до македонското MO, Скопје, мај 2005 год.<br />

156 Програма за остварување соодвет<strong>на</strong> <strong>и</strong> прав<strong>и</strong>ч<strong>на</strong> застапеност <strong>на</strong> пр<strong>и</strong>падн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>те <strong>на</strong> заедн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>те со в<strong>и</strong>соко<br />

образован<strong>и</strong>е; Програма за остварување соодвет<strong>на</strong> <strong>и</strong> прав<strong>и</strong>ч<strong>на</strong> застапеност <strong>на</strong> пр<strong>и</strong>падн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>те <strong>на</strong> заедн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>те<br />

со средно образован<strong>и</strong>е;. Скопје, март 2005 год.<br />

157 Интервјуа <strong>на</strong> 22 <strong>и</strong> 25 мај <strong>и</strong> <strong>на</strong> 1 апр<strong>и</strong>л 2005 год. <strong>во</strong> Skopje.<br />

158 Strategic Defense Review (Стратег<strong>и</strong>ск<strong>и</strong> одбранбен преглед) . 2004.<br />

159 Влада <strong>на</strong> Републ<strong>и</strong>ка Македон<strong>и</strong>ја. 2004. Год<strong>и</strong>ш<strong>на</strong> <strong>на</strong>ц<strong>и</strong>о<strong>на</strong>л<strong>на</strong> програма за членст<strong>во</strong> <strong>на</strong> Републ<strong>и</strong>ка<br />

Македон<strong>и</strong>ја <strong>во</strong> НАТО 2004/2005 год. Т<strong>и</strong>ра<strong>на</strong>.<br />

160 Интервју со претставн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong> <strong>на</strong> Одделот за одбранбе<strong>на</strong> пол<strong>и</strong>т<strong>и</strong>ка <strong>и</strong> план<strong>и</strong>рање <strong>на</strong> НАТО, Бр<strong>и</strong>сел, 9 декемвр<strong>и</strong><br />

2005 год.<br />

161 Влада <strong>на</strong> Републ<strong>и</strong>ка Македон<strong>и</strong>ја. 2004 год. Год<strong>и</strong>ш<strong>на</strong> <strong>на</strong>ц<strong>и</strong>о<strong>на</strong>л<strong>на</strong> програма за членст<strong>во</strong> <strong>на</strong> Републ<strong>и</strong>ка<br />

Македон<strong>и</strong>ја <strong>во</strong> НАТО 2004/2005 год. Т<strong>и</strong>ра<strong>на</strong>.<br />

162 Вкупно 14 м<strong>и</strong>л<strong>и</strong>он<strong>и</strong> евра ќе б<strong>и</strong>дат <strong>и</strong>спратен<strong>и</strong> за осовременување <strong>во</strong> 2004 год<strong>и</strong><strong>на</strong> <strong>и</strong> околу 16 м<strong>и</strong>л<strong>и</strong>он<strong>и</strong> евра<br />

<strong>во</strong> 2005 год<strong>и</strong><strong>на</strong>. В<strong>и</strong>д<strong>и</strong>: Caparini, Marina. 2004 год. “Security sector reform in the Western Balkans.” Во<br />

Год<strong>и</strong>шн<strong>и</strong>кот <strong>на</strong> SIPRI 2004: Armaments, Disarmament and International Security, Оксфорд: Oxford University<br />

Press, стр. 251–282 год.<br />

163 www.nhqs.nato.int/nat/nat.htm<br />

164 Интервју со претставн<strong>и</strong>к <strong>на</strong> BA&H, Скопје, 24 март 2005 год.<br />

165 Интервју со претставн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong> <strong>на</strong> Одделот за одбранбе<strong>на</strong> пол<strong>и</strong>т<strong>и</strong>ка <strong>и</strong> план<strong>и</strong>рање <strong>на</strong> НАТО, Бр<strong>и</strong>сел, 9 декемвр<strong>и</strong><br />

2005 год.<br />

150

166 Влада <strong>на</strong> Републ<strong>и</strong>ка Македон<strong>и</strong>ја. 2004 год. Год<strong>и</strong>ш<strong>на</strong> <strong>на</strong>ц<strong>и</strong>о<strong>на</strong>л<strong>на</strong> програма за членст<strong>во</strong> <strong>на</strong> Републ<strong>и</strong>ка<br />

Македон<strong>и</strong>ја <strong>во</strong> НАТО 2004/2005 год. Т<strong>и</strong>ра<strong>на</strong>.<br />

167 Ед<strong>и</strong>н<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>те <strong>на</strong> АРМ <strong>во</strong> германск<strong>и</strong>от конт<strong>и</strong>нгент учествуваат <strong>во</strong> с<strong>и</strong>л<strong>и</strong>те за меѓу<strong>на</strong>род<strong>на</strong> безбеднос<strong>на</strong> помош<br />

<strong>во</strong> Афган<strong>и</strong>стан. Во јун<strong>и</strong> 2003 год<strong>и</strong><strong>на</strong>, етн<strong>и</strong>чк<strong>и</strong> мешан<strong>и</strong> членов<strong>и</strong> <strong>на</strong> спец<strong>и</strong>јалн<strong>и</strong>те ед<strong>и</strong>н<strong>и</strong>ц<strong>и</strong> Шкорп<strong>и</strong>он<strong>и</strong> <strong>и</strong><br />

Волц<strong>и</strong> зам<strong>и</strong><strong>на</strong>а за Ирак. В<strong>и</strong>д<strong>и</strong> Центар за југо<strong>и</strong>сточно-европск<strong>и</strong> студ<strong>и</strong><strong>и</strong>. 2004 год. Macedonia—Armed Forces,<br />

http://www.csees.net/?page=country_section&country_id=5&sec=8<br />

168 Тешката состојба <strong>на</strong> луѓето ја дост<strong>и</strong>г<strong>на</strong> кулм<strong>и</strong><strong>на</strong>ц<strong>и</strong>јата за време <strong>на</strong> <strong>во</strong>е<strong>на</strong>та <strong>и</strong>нтервенц<strong>и</strong>ја <strong>на</strong> НАТО <strong>во</strong><br />

сосед<strong>на</strong> Југослав<strong>и</strong>ја <strong>во</strong> 1999 год<strong>и</strong><strong>на</strong>.<br />

169 Инст<strong>и</strong>тут за демократ<strong>и</strong>ја, сол<strong>и</strong>дарност <strong>и</strong> граѓанско општест<strong>во</strong> <strong>на</strong> www.idsco.org.mk<br />

170 EurActiv.com. однос<strong>и</strong> ЕУ-Западен Балкан.<br />

http://www.euractiv.com/Article?tcmuri=tcm:29-129607-16&type=LinksDossier<br />

171 Наспрот<strong>и</strong> <strong>на</strong>предокот <strong>на</strong> Македон<strong>и</strong>ја <strong>во</strong> <strong>и</strong>зм<strong>и</strong><strong>на</strong>т<strong>и</strong>те чет<strong>и</strong>р<strong>и</strong> год<strong>и</strong>н<strong>и</strong>, ЕУ не утврд<strong>и</strong>ла датум за започнување<br />

<strong>на</strong> прего<strong>во</strong>р<strong>и</strong>те. В<strong>и</strong>д<strong>и</strong>: Waterfield, Bruno. 2005 год. “Macedonia Gets EU Entry Status—But No Dates.” REALITY<br />

Macedonia, 16 декемвр<strong>и</strong>.<br />

http://www.realitymacedonia.org.mk/web/news_page.asp?nid=4359<br />

172 Европска ун<strong>и</strong>ја. 2004 год. EU Action Programme for the Former Yugoslav Republic of Macedonia.<br />

173 След<strong>на</strong>та год<strong>и</strong><strong>на</strong>, Европската ком<strong>и</strong>с<strong>и</strong>ја ќе <strong>во</strong>веде нов механ<strong>и</strong>зам за ф<strong>и</strong><strong>на</strong>нс<strong>и</strong>рање <strong>на</strong>речен Инструмент за<br />

претпр<strong>и</strong>стапување (Instrument for Pre-Accession / IPA), кој ќе се пр<strong>и</strong>менува <strong>во</strong> Македон<strong>и</strong>ја без оглед дал<strong>и</strong> таа<br />

веќе е земја-канд<strong>и</strong>дат. Средствата <strong>на</strong> IPA сепак ќе <strong>на</strong>прават разл<strong>и</strong>ка меѓу двете категор<strong>и</strong><strong>и</strong> од аспект <strong>на</strong> в<strong>и</strong>дот<br />

<strong>на</strong> средствата ко<strong>и</strong> се достапн<strong>и</strong>, но <strong>и</strong> <strong>во</strong> двата случа<strong>и</strong>, учењето како да се работ<strong>и</strong> според нов<strong>и</strong>от с<strong>и</strong>стем ќе<br />

претставува дополн<strong>и</strong>телен пред<strong>и</strong>зв<strong>и</strong>к за македонск<strong>и</strong>те <strong>и</strong>нст<strong>и</strong>туц<strong>и</strong><strong>и</strong>. В<strong>и</strong>д<strong>и</strong> Angelovska, Nevena. 2005. “Balkan<br />

Crisis Report – EU Funds for Macedonia in the Balance.” Инст<strong>и</strong>тут за <strong>и</strong>звестување за <strong>во</strong>ј<strong>на</strong>та <strong>и</strong> м<strong>и</strong>рот, 1<br />

ноемвр<strong>и</strong>, http://www.iwpr.net/?p=bcr&s=f&o=257734&apc_state=henpbcr.<br />

174 Nikolovski, Zoran. 2005. “Macedonia Poised to Become Success Story for Western Balkans.” Southeast<br />

European Times, 18 апр<strong>и</strong>л, http://www.focus-fen.net/index.php?focus=analys&a=2&aid=7315&acat=3.<br />

175 В<strong>и</strong>д<strong>и</strong> Caparini, Marina. 2004. “Security sector reform in the Western Balkans.” In SIPRI Yearbook 2004:<br />

Armaments, Disarmament and International Security, Оксфорд: Oxford University Press, стр. 251-282.<br />

176 Во однос <strong>на</strong> пол<strong>и</strong>т<strong>и</strong>чк<strong>и</strong>те права <strong>и</strong>л<strong>и</strong> граѓанск<strong>и</strong>те слобод<strong>и</strong> земјата останува само делумно слобод<strong>на</strong>,<br />

http://www.freedomhouse.org/research/freeworld/2005/table2005.pdf. 107-та поз<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>ја со делумно слободен<br />

статус се однесува <strong>на</strong> слободата <strong>на</strong> печатот, http://freedomhouse.org/research/pressurvey/comparison0405.pdf.<br />

Во однос <strong>на</strong> економската слобода, 69-то место ја прав<strong>и</strong> Македон<strong>и</strong>ја „главно слобод<strong>на</strong>“,<br />

http://www.answers.com/topic/index-of-economic-freedom. Индексот за човечк<strong>и</strong>от раз<strong>во</strong>ј за Македон<strong>и</strong>ја е 60.<br />

Тоа з<strong>на</strong>ч<strong>и</strong> дека Македон<strong>и</strong>ја не е меѓу врвно разв<strong>и</strong>ен<strong>и</strong>те 50 држав<strong>и</strong>,<br />

http://hdr.undp.org/statistics/data/country_fact_sheets/cty_fs_MKD.html Исто така, според Transparency<br />

International, Македон<strong>и</strong>ја „уж<strong>и</strong>ва“ 104-то место меѓу 159 држав<strong>и</strong> ранг<strong>и</strong>ран<strong>и</strong> за <strong>и</strong>ндексот за перцепц<strong>и</strong><strong>и</strong>те за<br />

корупц<strong>и</strong>јата. Македон<strong>и</strong>ја е опкруже<strong>на</strong> со Гамб<strong>и</strong>ја <strong>и</strong> Сваз<strong>и</strong>ленд,<br />

http://ww1.transparency.org/cpi/2005/2005.10.18.cpi.en.html#cpi. Според Бертелсманов<strong>и</strong>от <strong>и</strong>ндекс за<br />

трансформац<strong>и</strong>ја земјата <strong>и</strong>ма добр<strong>и</strong> <strong>и</strong>зглед<strong>и</strong> за консол<strong>и</strong>дац<strong>и</strong>ја <strong>на</strong> пазар<strong>на</strong>та демократ<strong>и</strong>ја пр<strong>и</strong> што Македон<strong>и</strong>ја е<br />

ранг<strong>и</strong>ра<strong>на</strong> <strong>на</strong> 29 место меѓу 119 држав<strong>и</strong>, http://www.bertelsmann-transformationindex.de./fileadmin/pdf/BTI_2006_Ranking_GB.pdf.<br />

177 Нац<strong>и</strong>о<strong>на</strong>л<strong>на</strong> стратег<strong>и</strong>ја за безбедност <strong>и</strong> одбра<strong>на</strong>, Одбранбен план, Рамка <strong>на</strong> пол<strong>и</strong>т<strong>и</strong>ката, SDR, <strong>и</strong>.т.н.<br />

178 Албанск<strong>и</strong> пара<strong>во</strong>ен<strong>и</strong> ед<strong>и</strong>н<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>, формално распуштен<strong>и</strong>, б<strong>и</strong> можеле преку ноќ повторно да се форм<strong>и</strong>раат по<br />

еентуален с<strong>и</strong>г<strong>на</strong>л <strong>на</strong> албанското пол<strong>и</strong>т<strong>и</strong>чко рако<strong>во</strong>дст<strong>во</strong>. Интервју со македонск<strong>и</strong> оф<strong>и</strong>цер, Скопје, 22 март<br />

2005 год.<br />

179 Интервју со Талат Џафер<strong>и</strong>, Скопје, 25 март 2005 год.<br />

180 http://www.adriaticcharter.gov.mk/adriatictreaty.htm<br />

181 2004 год. “Rumsfeld Issued Orders to Prepare Krivolak for NATO Training Center.” REALITY Macedonia, 16<br />

октомвр<strong>и</strong>, http://www.realitymacedonia.org.mk/web/news_page.asp?nid=3766.<br />

182 Влада <strong>на</strong> Републ<strong>и</strong>ка Македон<strong>и</strong>ја. 2001 год. Закон за одбра<strong>на</strong> <strong>на</strong> Републ<strong>и</strong>ка Македон<strong>и</strong>ја. Т<strong>и</strong>ра<strong>на</strong>. (<strong>и</strong>зменет<br />

<strong>во</strong> 2003 год<strong>и</strong><strong>на</strong>).<br />

183 Од почетокот <strong>на</strong> 2004 год<strong>и</strong><strong>на</strong> Ком<strong>и</strong>тетот за одбра<strong>на</strong> <strong>и</strong> безбедност <strong>и</strong>ма експертска поддршка од двајца<br />

советн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong> <strong>на</strong> персо<strong>на</strong>лот, <strong>на</strong>д<strong>во</strong>решно ф<strong>и</strong><strong>на</strong>нс<strong>и</strong>ран<strong>и</strong> од <strong>DCAF</strong>, преку рег<strong>и</strong>о<strong>на</strong>л<strong>на</strong> програма за <strong>и</strong>зградба <strong>на</strong><br />

парламентарн<strong>и</strong>те капац<strong>и</strong>тет за Југо<strong>и</strong>сточ<strong>на</strong> Европа.<br />

184 Goreski, Vladimir <strong>и</strong> Blagoj Handziski. 2001. Democratic Civil Control of the Armed Forces in the Republic of<br />

Macedonia. Женева: <strong>DCAF</strong>.<br />

151

185 Vankovska, Biljana. 2003 год.“Democratic Control over Defence and Security: Between Principles and Reality.”<br />

Во Jan A. Trapans <strong>и</strong> Philipp H. Fluri, <strong>и</strong>зд. Defence and Security Sector Governance and Reform in South East<br />

Europe: Insights and Perspectives. Macedonia, A Self Assessment Study. Женева: <strong>DCAF</strong>, стр. 28.<br />

186 Комун<strong>и</strong>кац<strong>и</strong>ја со Б<strong>и</strong>лја<strong>на</strong> Ванковска <strong>на</strong> 5 апр<strong>и</strong>л 2006 год.<br />

187 Комун<strong>и</strong>кац<strong>и</strong>ја со В<strong>и</strong>лма Темелкова <strong>на</strong> 5 апр<strong>и</strong>л 2006 год.<br />

188 Членов<strong>и</strong>те <strong>на</strong> NCS се претседателот <strong>на</strong> парламентот, прем<strong>и</strong>ерот <strong>и</strong> м<strong>и</strong>н<strong>и</strong>стр<strong>и</strong>те за одбра<strong>на</strong>, за в<strong>на</strong>трешн<strong>и</strong><br />

работ<strong>и</strong> <strong>и</strong> за <strong>на</strong>д<strong>во</strong>решн<strong>и</strong> работ<strong>и</strong> заедно со уште тројца членов<strong>и</strong> <strong>и</strong>менуван<strong>и</strong> од претседателот. В<strong>и</strong>д<strong>и</strong>: Влада <strong>на</strong><br />

Републ<strong>и</strong>ка Македон<strong>и</strong>ја. 1991 год. Устав <strong>на</strong> Републ<strong>и</strong>ка Македон<strong>и</strong>ја. Скопје.<br />

189 Vankovska, Biljana. 2003 год.“Democratic Control over Defence and Security: Between Principles and Reality.”<br />

Во Jan A. Trapans <strong>и</strong> Philipp H. Fluri, <strong>и</strong>зд. Defence and Security Sector Governance and Reform in South East<br />

Europe: Insights and Perspectives. Macedonia, A Self Assessment Study. Женева: <strong>DCAF</strong>, стр. 36.<br />

190 Vankovska, Biljana. 2006 год. Problems and Prospects of Security Sector Reform: Conflict Prevention and/or<br />

Post-conflict reconstruction in Macedonia. http://www.boell.de/downloads/konflikt/vankovska_pt4.pdf.<br />

191 Влада <strong>на</strong> Републ<strong>и</strong>ка Македон<strong>и</strong>ја. 2001 год. Закон за одбра<strong>на</strong> <strong>на</strong> Републ<strong>и</strong>ка Македон<strong>и</strong>ја. Т<strong>и</strong>ра<strong>на</strong>, член 27.<br />

192 Vankovska, Biljana. 2003 год.“Democratic Control over Defence and Security: Between Principles and Reality.”<br />

Во Jan A. Trapans <strong>и</strong> Philipp H. Fluri, <strong>и</strong>зд. Defence and Security Sector Governance and Reform in South East<br />

Europe: Insights and Perspectives. Macedonia, A Self Assessment Study. Женева: <strong>DCAF</strong>, стр. 38-39.<br />

193 Интервју сопретставн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong> <strong>на</strong> Одделот за одбранбе<strong>на</strong> пол<strong>и</strong>т<strong>и</strong>ка <strong>и</strong> план<strong>и</strong>рање <strong>на</strong> НАТО, Бр<strong>и</strong>сел, 9 декемвр<strong>и</strong><br />

2005 год.<br />

194<br />

Интервју со Слободан Кузмановск<strong>и</strong>, Скопје, 25 март 2005 год.<br />

195<br />

Во моментот, албанската Демократска ун<strong>и</strong>ја за <strong>и</strong>нтеграц<strong>и</strong>ја (ДУИ) е коал<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>онен партнер <strong>на</strong><br />

македонск<strong>и</strong>от Соц<strong>и</strong>јалдемократск<strong>и</strong> сојуз <strong>на</strong> Македон<strong>и</strong>ја (СДСМ).<br />

196<br />

5-та Средба <strong>на</strong> <strong>DCAF</strong>-работ<strong>на</strong> група за демоб<strong>и</strong>л<strong>и</strong>зац<strong>и</strong>ја <strong>и</strong> ре<strong>и</strong>нтеграц<strong>и</strong>ја. Скопје, 23–24 март 2005 год.<br />

197<br />

Весн<strong>и</strong>кот „Арм<strong>и</strong>ск<strong>и</strong> збор“ (Word of the Army) <strong>и</strong> <strong>и</strong>лустр<strong>и</strong>раното месечно сп<strong>и</strong>сан<strong>и</strong>е „Одбра<strong>на</strong>“ (Defense).<br />

198<br />

Локалн<strong>и</strong>те весн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong> „Дневн<strong>и</strong>к“ <strong>и</strong> „Утр<strong>и</strong>нск<strong>и</strong> весн<strong>и</strong>к“, <strong>на</strong> пр<strong>и</strong>мер, <strong>и</strong>звестуваа за корупц<strong>и</strong>јата пр<strong>и</strong><br />

пр<strong>и</strong>ват<strong>и</strong>зац<strong>и</strong>јата <strong>на</strong> <strong>во</strong>ен<strong>и</strong>от <strong>и</strong>мот <strong>и</strong>л<strong>и</strong> ја кр<strong>и</strong>т<strong>и</strong>куваа Владата порад<strong>и</strong> одлуката да го ун<strong>и</strong>шт<strong>и</strong> советското<br />

оружје (како <strong>на</strong> пр. тенк T-55 <strong>и</strong> млазн<strong>и</strong>от ав<strong>и</strong>он SU-25) за да г<strong>и</strong> <strong>и</strong>сполн<strong>и</strong> барањата <strong>на</strong> НАТО. Интервју со<br />

Стојан Кузев, Скопје, 22 март 2005 год.<br />

199<br />

Ibid.<br />

200<br />

Интервју со Сашко Д<strong>и</strong>мевск<strong>и</strong>, „Утр<strong>и</strong>нск<strong>и</strong> весн<strong>и</strong>к“. Скопје, 26 март 2005 год.<br />

201<br />

Неко<strong>и</strong> експерт<strong>и</strong> сметаат дека се спроведува процес <strong>на</strong> пр<strong>и</strong>способување <strong>на</strong> арм<strong>и</strong>јата <strong>на</strong> соодветен број.<br />

В<strong>и</strong>д<strong>и</strong> Jazbec, Milan. 2005 год. Defense Reform in the Western Balkans: The Way Ahead. Женева: <strong>DCAF</strong>.<br />

202<br />

Прашалн<strong>и</strong>к до MO, Скопје, март 2005 год.<br />

203<br />

Прашалн<strong>и</strong>к до MO, Скопје, март 2005 год.<br />

204<br />

Ibid.<br />

205<br />

До крајот <strong>на</strong> 2005 год<strong>и</strong><strong>на</strong>, за ов<strong>и</strong>е цел<strong>и</strong> се план<strong>и</strong>ра да б<strong>и</strong>дат дообучен<strong>и</strong> дополн<strong>и</strong>телен број од 385 <strong>во</strong>ен<strong>и</strong><br />

л<strong>и</strong>ца. Ibid.<br />

206<br />

Пенз<strong>и</strong>ск<strong>и</strong>те <strong>на</strong>доместоц<strong>и</strong> за с<strong>и</strong>те категор<strong>и</strong><strong>и</strong> пенз<strong>и</strong>онер<strong>и</strong> се регул<strong>и</strong>ран<strong>и</strong> со Законот за пенз<strong>и</strong>ско <strong>и</strong><br />

<strong>и</strong>нвал<strong>и</strong>дско ос<strong>и</strong>гурување. В<strong>и</strong>д<strong>и</strong>: Закон за пенз<strong>и</strong>ско <strong>и</strong> <strong>и</strong>нвал<strong>и</strong>дско ос<strong>и</strong>гурување, 1993 год.<br />

207<br />

Просеч<strong>на</strong>та пенз<strong>и</strong>ја <strong>на</strong> поранешн<strong>и</strong>те <strong>во</strong>ен<strong>и</strong> л<strong>и</strong>ца <strong>и</strong>знесува околу 250 евра. Интервју со В<strong>и</strong>лма Темелковска,<br />

Скопје, 24 март 2005 год.<br />

208 Фонд за пенз<strong>и</strong>ско <strong>и</strong> <strong>и</strong>нвал<strong>и</strong>дско ос<strong>и</strong>гурување <strong>на</strong> Македон<strong>и</strong>ја, Скопје, јул<strong>и</strong> 2003 год,<br />

http://www.piom.com.mk/share/Prezentacija percent20angliska.pdf<br />

209 Прашалн<strong>и</strong>к до MO, Скопје, март 2005 год.<br />

210 5-та Средба <strong>на</strong> <strong>DCAF</strong>-Работ<strong>на</strong> група за демоб<strong>и</strong>л<strong>и</strong>зац<strong>и</strong>ја <strong>и</strong> ре<strong>и</strong>нтеграц<strong>и</strong>ја. Скопје, 23–24 март 2005 год.<br />

211 Vankovska, Biljana. 2006 год. Current perspectives on Macedonia, Heinrich-Böll-Foundation, стр. 5.<br />

212 Интервју со Талат Џафер<strong>и</strong>, Скопје, 25 март 2005 год.<br />

213 Интервју со Александар Н<strong>и</strong>коловск<strong>и</strong>, Скопје, 26 март 2005 год.<br />

214 З<strong>на</strong>ч<strong>и</strong> дека 400.000 л<strong>и</strong>ца од вкупното <strong>на</strong>селен<strong>и</strong>е се невработен<strong>и</strong>. 16.000 од н<strong>и</strong>в <strong>и</strong>маат н<strong>и</strong>верз<strong>и</strong>тетско<br />

образован<strong>и</strong>е.<br />

215 Сл<strong>и</strong>чно <strong>на</strong> хрватската SPECTRA - Separated Personnel Care and Transition Program. В<strong>и</strong>д<strong>и</strong>: следното<br />

поглавје.<br />

216 Амбасада <strong>на</strong> Норвешка <strong>во</strong> Македон<strong>и</strong>ја. 2006 год. “Norwegian Project to Re-Qualify Surplus Army Officers<br />

Opened”, 13 февруар<strong>и</strong>, http://www.norway.org.mk/projects/Project+cooperation/lepeza.htm<br />

217 Амбасада <strong>на</strong> Норвешка <strong>во</strong> Македон<strong>и</strong>ја. 2006 год. “Norwegian Project to Re-Qualify Surplus Army Officers<br />

Opened”, 13 февруар<strong>и</strong>, http://www.norway.org.mk/projects/Project+cooperation/lepeza.htm<br />

152

218 Тоа беше концепт <strong>на</strong> целос<strong>на</strong> одбра<strong>на</strong> кој предв<strong>и</strong>дуваше децентрал<strong>и</strong>зац<strong>и</strong>ја <strong>и</strong> д<strong>и</strong>сперз<strong>и</strong>рање <strong>на</strong> <strong>во</strong>ен<strong>и</strong><br />

локал<strong>и</strong>тет<strong>и</strong> н<strong>и</strong>з целата земја, каде што секој град требаше да б<strong>и</strong>де центар <strong>на</strong> отпор <strong>и</strong> секое л<strong>и</strong>це <strong>во</strong>јн<strong>и</strong>к.<br />

219 5-та Средба <strong>на</strong> <strong>DCAF</strong>-Работ<strong>на</strong> група за демоб<strong>и</strong>л<strong>и</strong>зац<strong>и</strong>ја <strong>и</strong> ре<strong>и</strong>нтеграц<strong>и</strong>ја. Скопје, 23–24 март 2005 год.<br />

220 Questionnaire to MO, Skopje, March 2005.<br />

221 Ibid.<br />

222 5-та Средба <strong>на</strong> <strong>DCAF</strong>-Работ<strong>на</strong> група за демоб<strong>и</strong>л<strong>и</strong>зац<strong>и</strong>ја <strong>и</strong> ре<strong>и</strong>нтеграц<strong>и</strong>ја. Скопје, 23–24 март 2005 год.<br />

223 Ibid.<br />

224 Ед<strong>и</strong>н<strong>и</strong>ц<strong>и</strong> за про<strong>и</strong>з<strong>во</strong>дст<strong>во</strong> <strong>на</strong> хра<strong>на</strong> <strong>на</strong> АРМ.<br />

225 BA&H го разв<strong>и</strong>ва проектот, план<strong>и</strong>ра да го опрем<strong>и</strong> пол<strong>и</strong>гонот за стрелање со с<strong>и</strong>мулатор<strong>и</strong> за обука за<br />

такт<strong>и</strong>чк<strong>и</strong>, борбен<strong>и</strong> <strong>и</strong> м<strong>и</strong>ровн<strong>и</strong> операц<strong>и</strong><strong>и</strong>. Се план<strong>и</strong>ра обнова <strong>на</strong> постојн<strong>и</strong>те <strong>и</strong> <strong>и</strong>зградба <strong>на</strong> нов<strong>и</strong> структур<strong>и</strong> за<br />

сместување <strong>на</strong> персо<strong>на</strong>лот како <strong>и</strong> зград<strong>и</strong> за адм<strong>и</strong>н<strong>и</strong>страц<strong>и</strong>јата.<br />

http://www.realitymacedonia.org.mk/web/news_page.asp?nid=3766.<br />

226 Прашалн<strong>и</strong>к до MO, Скопје, март 2005 год.<br />

227 Интервју со Талат Џафер<strong>и</strong>, Скопје, 25 март 2005 год.<br />

228 Стратег<strong>и</strong>ск<strong>и</strong> одбранбен преглед, Скопје, 2004 год.<br />

229 Доходот од успеш<strong>на</strong> продажба б<strong>и</strong> одел <strong>во</strong> буџетот <strong>на</strong> MO.<br />

230 Интервју со Александар Н<strong>и</strong>коловск<strong>и</strong>, Скопје, 26 март 2005 год.<br />

231 Стратег<strong>и</strong>ск<strong>и</strong> одбранбен преглед, Скопје, 2004 год.<br />

232 Прашалн<strong>и</strong>к до MO, Скопје, март 2005 год.<br />

233 Прашалн<strong>и</strong>к до MO, Скопје, март 2005 год.<br />

234 Ibid.<br />

235 Интервју со Вер<strong>и</strong>ца Мал<strong>и</strong>нкова, RACVIAC, 1 јун<strong>и</strong> 2005 год.<br />

236 В<strong>и</strong>д<strong>и</strong> разн<strong>и</strong> публ<strong>и</strong>кац<strong>и</strong><strong>и</strong> од проф. Д-р Б<strong>и</strong>лја<strong>на</strong> Ванковска.<br />

237 Edmunds, Timothy. 2003 год. Defense Reform in Croatia and Serbia and Montenegro. Adelphi Paper 360,<br />

Лондон: Oxford University Press за Меѓу<strong>на</strong>родн<strong>и</strong>от <strong>и</strong>нст<strong>и</strong>тут за стратег<strong>и</strong>ск<strong>и</strong> студ<strong>и</strong><strong>и</strong>, стр. 37–38.<br />

238 Stanicic, Mladen. 2004 год. “Croatia: Defense Reform, Civil-Military Relations and Euro-Atlantic Integration.”<br />

Во Gyarmati, Vesel. 2004 год. Security Sector Governance in the Western Balkans, Баден-Баден: IISS/SIPRI,<br />

стр.157.<br />

239 Интервју со Том<strong>и</strong>слав Брад<strong>и</strong>ќ, Загреб, 13 апр<strong>и</strong>л 2005.<br />

240 Vujcic, Zeljka. 2005 год. “Army under Scrutiny.” Transitions Online (28/01/2005).<br />

241 Edmunds, Timothy. 2003 год. Defense Reform in Croatia and Serbia and Montenegro. Adelphi Paper 360,<br />

Лондон: Oxford University Press за Меѓу<strong>на</strong>родн<strong>и</strong>от <strong>и</strong>нст<strong>и</strong>тут за стратег<strong>и</strong>ск<strong>и</strong> студ<strong>и</strong><strong>и</strong>, стр. 55.<br />

242 Интервју со Влатко Црвт<strong>и</strong>ла, Загреб, 13 апр<strong>и</strong>л 2005 год.<br />

243 Интервју со З<strong>во</strong>н<strong>и</strong>м<strong>и</strong>р Махеч<strong>и</strong>ќ, Загреб, 13 апр<strong>и</strong>л 2005 год.<br />

244 Кон крајот <strong>на</strong> о<strong>во</strong>ј ц<strong>и</strong>клус Хрватска се <strong>на</strong>дева дека ќе доб<strong>и</strong>е полноправно членст<strong>во</strong> <strong>во</strong> НАТО.<br />

245 Интервју со претставн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong> <strong>на</strong> Одделот за одбранбе<strong>на</strong> пол<strong>и</strong>т<strong>и</strong>ка <strong>и</strong> план<strong>и</strong>рање <strong>на</strong> НАТО, Бр<strong>и</strong>сел, 9 декемвр<strong>и</strong><br />

2005 год.<br />

246 SDR Final Document, верз<strong>и</strong>ја <strong>на</strong> англ<strong>и</strong>ск<strong>и</strong> јаз<strong>и</strong>к, 2005, стр. 4.<br />

247 Интервју со претставн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong> <strong>на</strong> Одделот за одбранбе<strong>на</strong> пол<strong>и</strong>т<strong>и</strong>ка <strong>и</strong> план<strong>и</strong>рање <strong>на</strong> НАТО, Бр<strong>и</strong>сел, 9 декемвр<strong>и</strong><br />

2005 год.<br />

248 Ibid., p. 9–10.<br />

249 Како што е држење до <strong>и</strong>дејата за хрватск<strong>и</strong> <strong>во</strong>здухопловн<strong>и</strong> с<strong>и</strong>л<strong>и</strong> <strong>и</strong>л<strong>и</strong> задржување огромн<strong>и</strong> резервн<strong>и</strong> с<strong>и</strong>л<strong>и</strong>.<br />

250 Ibid.<br />

251 Gotovina <strong>на</strong> хрватск<strong>и</strong> з<strong>на</strong>ч<strong>и</strong> „кеш“.<br />

252 Watkins, Amadeo. 2005 год. Croatia at a Crossroads: The EU-ICTY Debate. Balkans Series (05/15). Лондон:<br />

Истражувачк<strong>и</strong> центар за конфл<strong>и</strong>ктн<strong>и</strong> студ<strong>и</strong><strong>и</strong>, стр. 3.<br />

253 „Стратег<strong>и</strong>ск<strong>и</strong> одбранбен преглед“, март 2005, стр. 11–12.<br />

254 Такв<strong>и</strong>те <strong>на</strong>стан<strong>и</strong> опфаќаат разл<strong>и</strong>чн<strong>и</strong> област<strong>и</strong> <strong>на</strong> соработка, од <strong>во</strong>е<strong>на</strong> обука <strong>и</strong> доктр<strong>и</strong><strong>на</strong> <strong>и</strong>л<strong>и</strong> одбранбе<strong>на</strong><br />

пол<strong>и</strong>т<strong>и</strong>ка <strong>и</strong> план<strong>и</strong>рање до обука за англ<strong>и</strong>ск<strong>и</strong> јаз<strong>и</strong>к.<br />

255 В<strong>и</strong>д<strong>и</strong> М<strong>и</strong>с<strong>и</strong>јата <strong>на</strong> Хрватска <strong>во</strong> НАТО at http://nato.mfa.hr.<br />

256 Младен Стан<strong>и</strong>ч<strong>и</strong>ќ дур<strong>и</strong> зборува за автор<strong>и</strong>зац<strong>и</strong>ја <strong>на</strong> програмата за профес<strong>и</strong>о<strong>на</strong>лно пре<strong>на</strong>сочување преку<br />

НАТО: Економск<strong>и</strong>от совет <strong>на</strong> НАТО, како мошне важен чекор <strong>во</strong> процесот <strong>на</strong> пр<strong>и</strong>стапување, ја автор<strong>и</strong>з<strong>и</strong>ра<br />

програмата [SPECTRA]“. В<strong>и</strong>д<strong>и</strong> Stanicic, Mladen. 2004 год. “Croatia: Defense Reform, Civil-Military Relations<br />

and Euro-Atlantic Integration.” Во Vesel Gyarmati. 2004 год. Security Sector Governance in the Western Balkans,<br />

Баден-Баден: IISS/SIPRI, стр. 162.<br />

153

257 Во 2002 год, НАТО ус<strong>во</strong><strong>и</strong> сер<strong>и</strong>ја мерк<strong>и</strong> <strong>во</strong> Прага се цел да се обезбед<strong>и</strong> НАТО да е опремен со цел спектар<br />

<strong>на</strong> современ<strong>и</strong> <strong>во</strong>ен<strong>и</strong> м<strong>и</strong>с<strong>и</strong><strong>и</strong>. Новата <strong>и</strong>н<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>јат<strong>и</strong>ва за способност<strong>и</strong>те, Посветеност <strong>на</strong> способност<strong>и</strong>те од Прага,<br />

се разл<strong>и</strong>кува од с<strong>во</strong>јата претходн<strong>и</strong>чка, Ин<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>јат<strong>и</strong>ва за одбранбен<strong>и</strong> способност<strong>и</strong> <strong>во</strong> тоа што поед<strong>и</strong>нечн<strong>и</strong>те<br />

сојузн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong> сега даваат цврск<strong>и</strong> заложб<strong>и</strong> за у<strong>на</strong>предување <strong>на</strong> способност<strong>и</strong>те <strong>во</strong> повеќе од 400 посебн<strong>и</strong> област<strong>и</strong>.<br />

258 Watkins, Amadeo. 2005 год. Croatia at a Crossroads: The EU-ICTY Debate. Balkans Series (05/15). Лондон:<br />

Истражувачк<strong>и</strong> центар за конфл<strong>и</strong>ктн<strong>и</strong> студ<strong>и</strong><strong>и</strong>, стр. 3.<br />

259 Watkins, Amadeo. 2004 год. PfP Integration: Croatia and Serbia and Montenegro. Лондон: Истражувачк<strong>и</strong><br />

центар за конфл<strong>и</strong>ктн<strong>и</strong> студ<strong>и</strong><strong>и</strong>, стр. 6.<br />

260 За деталн<strong>и</strong> <strong>и</strong>нформац<strong>и</strong><strong>и</strong>, в<strong>и</strong>д<strong>и</strong> Zunec, Ozren. 2003 год. “Democratic Oversight and Control over Intelligence<br />

and Security Agencies.” Во Jan A. Trapans <strong>и</strong> Philipp H. Fluri, eds. Defence and Security Sector Governance and<br />

Reform in South East Europe: Insights and Perspectives. Croatia. A Self Assessment Study. Женева: <strong>DCAF</strong>, стр.<br />

66–92.<br />

261 Stanicic, Mladen. 2004 год. “Croatia: Defense Reform, Civil-Military Relations and Euro-Atlantic Integration.”<br />

Во Gyarmati, Vesel. 2004 год. Security Sector Governance in the Western Balkans, Баден-Баден: IISS/SIPRI, стр.<br />

157–158.<br />

262 Ibid.<br />

263 Ibid.<br />

264 Watkins, Amadeo. 2004 год. PfP Integration: Croatia and Serbia and Montenegro. Лондон: Истражувачк<strong>и</strong><br />

центар за конфл<strong>и</strong>ктн<strong>и</strong> студ<strong>и</strong><strong>и</strong>, стр. 10–11.<br />

265 Vujcic, Zeljka. 2005 год. “Army under Scrutiny.” Transitions Online (28/01/2005).<br />

266 Watkins, Amadeo. 2005 год. Croatia at a Crossroads: The EU-ICTY Debate. Balkans Series (05/15). Лондон:<br />

Истражувачк<strong>и</strong> центар за конфл<strong>и</strong>ктн<strong>и</strong> студ<strong>и</strong><strong>и</strong>, стр. 3–4.<br />

267 Ibid, стр. 6.<br />

268<br />

Ibid.<br />

269<br />

Stanicic, Mladen. 2004 год. “Croatia: Defense Reform, Civil-Military Relations and Euro-Atlantic Integration.”<br />

Во Vesel Gyarmati. 2004 год. Security Sector Governance in the Western Balkans, Баден-Баден: IISS/SIPRI, стр.<br />

159.<br />

270<br />

В<strong>и</strong>д<strong>и</strong> BTI 206 <strong>на</strong> http://www.bertelsmann-transformation-index.de. Додека Хрватска е ранг<strong>и</strong>ра<strong>на</strong> <strong>на</strong> 7-мо<br />

место, Албан<strong>и</strong>ја <strong>на</strong> 37 <strong>и</strong> Македон<strong>и</strong>ја <strong>на</strong> 29 се уште се многу <strong>на</strong>зад.<br />

271<br />

Stanicic, Mladen. 2004 год. “Croatia: Defense Reform, Civil-Military Relations and Euro-Atlantic Integration.”<br />

Во Vesel Gyarmati. 2004 год. Security Sector Governance in the Western Balkans, Баден-Баден: IISS/SIPRI, стр.<br />

161–163.<br />

272<br />

Ibid.<br />

273<br />

Интервју со З<strong>во</strong>нко Попов<strong>и</strong>ќ, 10 март 2005 год.<br />

274<br />

Проект документ <strong>на</strong> SPECTRA, Загреб, октомвр<strong>и</strong> 2002, стр. 7.<br />

275<br />

Интервју со З<strong>во</strong>нко Попов<strong>и</strong>ќ <strong>и</strong> Вјекослав Голубов<strong>и</strong>ќ, Загреб, 12 апр<strong>и</strong>л 2005 год.<br />

276<br />

11.770 <strong>во</strong>ен<strong>и</strong> <strong>и</strong> 2.862 ц<strong>и</strong>в<strong>и</strong>лн<strong>и</strong> вработен<strong>и</strong>.<br />

277<br />

Ibid.<br />

278<br />

Интервју со претставн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong> <strong>на</strong> Одделот за одбранбе<strong>на</strong> пол<strong>и</strong>т<strong>и</strong>ка <strong>и</strong> план<strong>и</strong>рање, Бр<strong>и</strong>сел, 9 декемвр<strong>и</strong> 2005 год.<br />

279<br />

Интервју со З<strong>во</strong>н<strong>и</strong>м<strong>и</strong>р Махеч<strong>и</strong>ќ, 13 апр<strong>и</strong>л 2005 год.<br />

280<br />

Интервју со Жељка Б<strong>и</strong>ланџ<strong>и</strong>ја, 13 апр<strong>и</strong>л 2005 год.<br />

281<br />

Покрај MO, тука се вклучен<strong>и</strong> <strong>и</strong> М<strong>и</strong>н<strong>и</strong>стерст<strong>во</strong>то за ветеран<strong>и</strong>те од татков<strong>и</strong>нската <strong>во</strong>ј<strong>на</strong>, М<strong>и</strong>н<strong>и</strong>стерст<strong>во</strong>то за<br />

мал<strong>и</strong> <strong>и</strong> средн<strong>и</strong> претпр<strong>и</strong>јат<strong>и</strong>ја, М<strong>и</strong>н<strong>и</strong>стерст<strong>во</strong>то за ф<strong>и</strong><strong>на</strong>нс<strong>и</strong><strong>и</strong>, М<strong>и</strong>н<strong>и</strong>стерст<strong>во</strong>то за образован<strong>и</strong>е,<br />

М<strong>и</strong>н<strong>и</strong>стерст<strong>во</strong>то за економ<strong>и</strong>ја, како <strong>и</strong> хрватското Б<strong>и</strong>ро за вработување.<br />

282<br />

Проект документ <strong>на</strong> SPECTRA, Загреб, октомвр<strong>и</strong> 2002, стр. 18–19.<br />

283 Ibid., стр. 20.<br />

284 Здружен<strong>и</strong>е <strong>на</strong> бран<strong>и</strong>тел<strong>и</strong>те добро<strong>во</strong>лц<strong>и</strong> од хрватската татков<strong>и</strong>нска <strong>во</strong>ј<strong>на</strong> (UHBDDR).<br />

285 Интервју со З<strong>во</strong>нко Попов<strong>и</strong>ќ <strong>и</strong> Вјекослав Голубов<strong>и</strong>ќ, 12 апр<strong>и</strong>л 2005 год.<br />

286 Ibid.<br />

287 В<strong>и</strong>д<strong>и</strong> Heinemann-Grüder, Andreas and Tobias Pietz. 2003 год. Turning Soldiers into a Workforce.<br />

Demobilization and Reintegration in Post-Dayton Bosnia and Herzegovina. Brief 27. Бон: BICC.<br />

288 Интервју со Иван Цеко <strong>и</strong> Сунчан<strong>и</strong>ца Скупњак-Кап<strong>и</strong>ќ, 12 апр<strong>и</strong>л 2005 год.<br />

289 Истражување <strong>на</strong> пазарот <strong>на</strong> труд <strong>во</strong> област<strong>и</strong>те од посеб<strong>на</strong> гр<strong>и</strong>жа <strong>на</strong> државата, 2004 год.<br />

290 Интервју со З<strong>во</strong>нко Попов<strong>и</strong>ќ <strong>и</strong> Вјекослав Голубов<strong>и</strong>ќ, 12 апр<strong>и</strong>л 2005 год.<br />

291 Ibid.<br />

292 Информац<strong>и</strong><strong>и</strong> за програмата SPECTRA, ноемвр<strong>и</strong> 2004 год.<br />

154

293 Интервју со претставн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong> <strong>на</strong> SPECTRA <strong>и</strong> <strong>на</strong> IOM <strong>во</strong> Ос<strong>и</strong>ек, 14 апр<strong>и</strong>л 2005 год.<br />

294 IOM RASDP Summary Leaflet, март 2005 год.<br />

295 Ibid.<br />

296 Интервју со Иван Цеко <strong>и</strong> Сунчан<strong>и</strong>ца Скупњак-Кап<strong>и</strong>ќ, 12 апр<strong>и</strong>л 2005 год.<br />

297 Проект документ <strong>на</strong> SPECTRA, Загреб, октомвр<strong>и</strong> 2002, стр. 6.<br />

298 “Socio-Economic Analysis of Separated Ministry of Defense Personnel”, септемвр<strong>и</strong> 2004.<br />

299 Ibid., стр. 8f.<br />

300 Проект документ <strong>на</strong> SPECTRA, Загреб, октомвр<strong>и</strong> 2002, стр. 23.<br />

301 Интервју со З<strong>во</strong>нко Попов<strong>и</strong>ќ <strong>и</strong> Вјекослав Голубов<strong>и</strong>ќ, 12 апр<strong>и</strong>л 2005 год.<br />

302 Интервју со претставн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong> <strong>на</strong> SPECTRA <strong>и</strong> <strong>на</strong> IOM <strong>во</strong> Ос<strong>и</strong>ек, 14 апр<strong>и</strong>л 2005 год.<br />

303<br />

В<strong>и</strong>д<strong>и</strong> Табела 2 <strong>во</strong> Анексот.<br />

304<br />

Како што може да се в<strong>и</strong>д<strong>и</strong> <strong>во</strong> разл<strong>и</strong>чн<strong>и</strong>те табел<strong>и</strong> <strong>во</strong> Анексот ко<strong>и</strong> се обезбеден<strong>и</strong> од MO.<br />

305<br />

На тоа прашање немаше одго<strong>во</strong>р <strong>на</strong> средбата <strong>на</strong> Работ<strong>на</strong>та група <strong>на</strong> НАТО за конверз<strong>и</strong>ја <strong>на</strong> одбра<strong>на</strong>та со<br />

претставн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong> <strong>на</strong> хрватското МО, МНР, Фондот за пр<strong>и</strong>ват<strong>и</strong>зац<strong>и</strong>ја <strong>и</strong> <strong>на</strong> програмата SPECTRA <strong>во</strong> Загреб, 7<br />

март 2005 год.<br />

306<br />

В<strong>и</strong>д<strong>и</strong> Табела 5 <strong>во</strong> Анексот.<br />

307<br />

Ibid.<br />

308<br />

Нац<strong>и</strong>о<strong>на</strong>л<strong>на</strong> год<strong>и</strong>ш<strong>на</strong> програма (NAP) за трет<strong>и</strong>от ц<strong>и</strong>клус <strong>на</strong> Акц<strong>и</strong>ск<strong>и</strong>от план за членст<strong>во</strong>, септемвр<strong>и</strong> 2004<br />

год, стр. 91–92.<br />

309 Интервју со Влатко Црвт<strong>и</strong>ла, Загреб, 13 апр<strong>и</strong>л 2005 год.<br />

310 Интервју со претставн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong> <strong>на</strong> Одделот за одбранбе<strong>на</strong> пол<strong>и</strong>т<strong>и</strong>ка <strong>и</strong> план<strong>и</strong>рање, Бр<strong>и</strong>сел, 9 декемвр<strong>и</strong> 2005 год.<br />

311 SDR, Загреб, март 2005, стр. 39–40.<br />

312 В<strong>и</strong>д<strong>и</strong> Табел<strong>и</strong> 6–8 <strong>во</strong> Анексот. Повторно, о<strong>во</strong>ј број е <strong>во</strong> спрот<strong>и</strong>вност со Табелата 3 каде е пр<strong>и</strong>кажано дека<br />

меѓу 2001 <strong>и</strong> 2005 год<strong>и</strong><strong>на</strong> е <strong>и</strong>звршен трансфер <strong>на</strong> 100 локал<strong>и</strong>тет<strong>и</strong>.<br />

313 В<strong>и</strong>д<strong>и</strong> Табела 1 <strong>во</strong> Анексот. Ова е <strong>во</strong> спрот<strong>и</strong>вност со NAP од октомвр<strong>и</strong> 2004 год<strong>и</strong><strong>на</strong> каде што беше<br />

<strong>на</strong>ведено дека треба да се задржат 256 објект<strong>и</strong>. Од друга стра<strong>на</strong>, <strong>во</strong> NAP се <strong>на</strong>ведува <strong>и</strong> бројот од 1992 (657<br />

локал<strong>и</strong>тет<strong>и</strong>) ко<strong>и</strong> <strong>во</strong> моментот треба да се продадат—<strong>и</strong>ако до 2004 год<strong>и</strong><strong>на</strong> веќе врз стот<strong>и</strong>ц<strong>и</strong> од н<strong>и</strong>в беше<br />

<strong>и</strong>звршен трансфер. NAP, стр. 91–92.<br />

314 Според хрватск<strong>и</strong> <strong>и</strong>з<strong>во</strong>р<strong>и</strong>, вредноста <strong>на</strong> потенц<strong>и</strong>јалн<strong>и</strong>те прекумерн<strong>и</strong> објект<strong>и</strong> се проценува <strong>на</strong> околу 3,5<br />

м<strong>и</strong>л<strong>и</strong>јард<strong>и</strong> кун<strong>и</strong>, односно околу 473 м<strong>и</strong>л<strong>и</strong>он<strong>и</strong> евра, додека одржувањето <strong>на</strong> локал<strong>и</strong>тет<strong>и</strong>те ја зголемува сумата<br />

<strong>на</strong> 4 м<strong>и</strong>л<strong>и</strong>он<strong>и</strong> кун<strong>и</strong> <strong>и</strong>л<strong>и</strong> 540.000 евра.<br />

315 “Base Conversion. Official Remarks.” Оф<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>јален одго<strong>во</strong>р <strong>на</strong> хрватск<strong>и</strong>от амбасадор <strong>на</strong> експертск<strong>и</strong>от т<strong>и</strong>м <strong>на</strong><br />

НАТО <strong>во</strong> однос <strong>на</strong> конверз<strong>и</strong>јата <strong>на</strong> баз<strong>и</strong>те <strong>во</strong> Хрватска <strong>во</strong> октомвр<strong>и</strong> 2005 год<strong>и</strong><strong>на</strong>.<br />

316 Немаше спрот<strong>и</strong>вставување <strong>на</strong> тоа <strong>на</strong> средбата <strong>на</strong> Работ<strong>на</strong>та група <strong>на</strong> НАТО за конверз<strong>и</strong>ја <strong>на</strong> одбра<strong>на</strong>та со<br />

претставн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong> <strong>на</strong> хрватското МО, МНР, Фондот за пр<strong>и</strong>ват<strong>и</strong>зац<strong>и</strong>ја <strong>и</strong> <strong>на</strong> програмата SPECTRA <strong>во</strong> Загреб, 7<br />

март 2005 год.<br />

317 В<strong>и</strong>д<strong>и</strong> Табел<strong>и</strong> 6–8 <strong>во</strong> Анексот.<br />

318 Ibid.<br />

319 Интервју со Иван Ковачев, Загреб, 7 март 2005 год.<br />

320 PowerPoint презентац<strong>и</strong>ја <strong>на</strong> МО, Загреб, 7 март 2005 год, доставе<strong>на</strong> до автор<strong>и</strong>те <strong>во</strong> електронска форма.<br />

321 В<strong>и</strong>д<strong>и</strong> Табела 1 <strong>во</strong> Анексот.<br />

322 PowerPoint презентац<strong>и</strong>ја <strong>на</strong> МО, Загреб, 7 март 2005 год, доставе<strong>на</strong> до автор<strong>и</strong>те <strong>во</strong> електронска форма.<br />

323 В<strong>и</strong>д<strong>и</strong> Табела 3 <strong>во</strong> Анексот.<br />

324 Интервју со Бранко Хрг, Кр<strong>и</strong>жевц<strong>и</strong>, 8 март 2005 год.<br />

325 Средба <strong>на</strong> Работ<strong>на</strong>та група <strong>на</strong> НАТО за конверз<strong>и</strong>ја <strong>на</strong> одбра<strong>на</strong>та со претставн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong> <strong>на</strong> хрватското МО, МНР,<br />

Фондот за пр<strong>и</strong>ват<strong>и</strong>зац<strong>и</strong>ја <strong>и</strong> <strong>на</strong> програмата SPECTRA <strong>во</strong> Загреб, 7 март 2005 год.<br />

326 В<strong>и</strong>д<strong>и</strong> Paes, Wolf-Christian, Tobias Pietz, Hans Risser. 2004 год. Small Arms Survey for BiH. Сарае<strong>во</strong>: UNDP<br />

“Base Conversion. Official Remarks.” Оф<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>јален одго<strong>во</strong>р <strong>на</strong> хрватск<strong>и</strong>от амбасадор <strong>на</strong> експертск<strong>и</strong>от т<strong>и</strong>м <strong>на</strong><br />

НАТО <strong>во</strong> однос <strong>на</strong> конверз<strong>и</strong>јата <strong>на</strong> баз<strong>и</strong>те <strong>во</strong> Хрватска <strong>во</strong> октомвр<strong>и</strong> 2005 год<strong>и</strong><strong>на</strong>.<br />

328 PowerPoint презентац<strong>и</strong>ја <strong>на</strong> МО, Загреб, 7 март 2005 год.<br />

329 В<strong>и</strong>д<strong>и</strong> Табел<strong>и</strong> 6–8 <strong>во</strong> Анексот.<br />

330 Stanicic, Mladen. 2004 год. “Croatia: Defense Reform, Civil-Military Relations and Euro-Atlantic Integration.”<br />

Во Vesel Gyarmati. 2004 год. Security Sector Governance in the Western Balkans, Баден-Баден: IISS/SIPRI, стр.<br />

161.<br />

331 Презентац<strong>и</strong>ја <strong>на</strong> SPECTRA <strong>во</strong> BICC, Бон, декемвр<strong>и</strong> 2005 год.<br />

155

332 И тр<strong>и</strong>те држав<strong>и</strong> за ко<strong>и</strong> станува збор г<strong>и</strong> делат он<strong>и</strong>е со друг<strong>и</strong>те балканск<strong>и</strong> земј<strong>и</strong> како што се Срб<strong>и</strong>ја <strong>и</strong> Цр<strong>на</strong><br />

Гора <strong>и</strong>л<strong>и</strong> Бос<strong>на</strong> <strong>и</strong> Херцегов<strong>и</strong><strong>на</strong>. В<strong>и</strong>д<strong>и</strong> Pietz, Tobias <strong>и</strong> Marc Remillard. 2005 год. Demobilizing and Retraining for<br />

the Future. The Armed Forces in Serbia and Montenegro. Brief 31. Бон: BICC; В<strong>и</strong>д<strong>и</strong> <strong>и</strong> Heinemann-Grüder,<br />

Andreas <strong>и</strong> Tobias Pietz. 2003 год. Turning Soldiers into a Workforce. Demobilization and Reintegration in Post-<br />

Dayton Bosnia and Herzegovina. Brief 27. Бон: BICC.<br />

333 Вое<strong>на</strong> академ<strong>и</strong>ја<br />

334 Друг<strong>и</strong>те: Хрват<strong>и</strong>, Бугар<strong>и</strong>, Косовар<strong>и</strong>, Грц<strong>и</strong> <strong>и</strong> Унгарц<strong>и</strong> се <strong>и</strong>склуч<strong>и</strong>телно огран<strong>и</strong>чен<strong>и</strong> <strong>во</strong> број.<br />

335 Бројот <strong>на</strong> поед<strong>и</strong>нц<strong>и</strong>те може да се смен<strong>и</strong> со проме<strong>на</strong>та <strong>на</strong> Законот за <strong>и</strong>зменување <strong>на</strong> Законот за <strong>во</strong>е<strong>на</strong><br />

служба, ус<strong>во</strong>ен <strong>во</strong> декемвр<strong>и</strong> 2005 год<strong>и</strong><strong>на</strong>. О<strong>во</strong>ј број не го вклучува план<strong>и</strong>ран<strong>и</strong>от број оф<strong>и</strong>цер<strong>и</strong> за пр<strong>и</strong>стап од<br />

етн<strong>и</strong>чк<strong>и</strong>те заедн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong> за 2006 <strong>и</strong> 2007 год<strong>и</strong><strong>на</strong>, кој <strong>и</strong>знесува 113. Табелата ќе б<strong>и</strong>де ажур<strong>и</strong>ра<strong>на</strong> по селекц<strong>и</strong>јата <strong>на</strong><br />

поед<strong>и</strong>нц<strong>и</strong>те ко<strong>и</strong> ќе б<strong>и</strong>дат пенз<strong>и</strong>он<strong>и</strong>ран<strong>и</strong> <strong>и</strong> вклучен<strong>и</strong> <strong>во</strong> заврш<strong>на</strong>та верз<strong>и</strong>ја <strong>на</strong> проектот.<br />

336 Хрватск<strong>и</strong> оружен<strong>и</strong> с<strong>и</strong>л<strong>и</strong><br />

156

logo

Produtos

Recursos

Empresas

Terms of service
Privacy policy
Cookie policy
Cookie settings
Imprint
Change language
Made with love in Switzerland
© 2024 Yumpu.com all rights reserved

Hooray! Your file is uploaded and ready to be published.

Saved successfully!

Ooh no, something went wrong!