O MACHUCO OU MAZO HIDRÁULICO - Concello de Ferrol
O MACHUCO OU MAZO HIDRÁULICO - Concello de Ferrol O MACHUCO OU MAZO HIDRÁULICO - Concello de Ferrol
O MACHUCO OU MAZO HIDRÁULICO A estructura O mazo, dependendo do seu uso, vai ter unha estructura moi diferente. As ferrerías son espacios amplos con almacéns para o mineral e para o carbón, zona de traballo, e só nalgúns caso espacio para viviren os traballadores. O mazo ou machuco ten unha estructura máis sinxela, pero sempre moi superior aos tradicionais muíños. O sistema de derivación, transmisión e Ingre Masa Nada ten que ver o trebello en estudio cos xa coñecidos. Consta de dous mecanismos totalmente diferenciados. O primeiro é o transformador da enerxía hidráulica en enerxía mecánica de xiro, igual ca no muíño, só que agora o eixo da roda está en posición horizontal e a auga cae batendo directamente nas pas. A roda hidráulica, a bruia, é moito máis elemental có rodicio do muíño, pero máis grande e robusta. Este eixo ou árbore ten catro elementos importantes: os dous apoios, a roda transformadora da enerxía hidráulica e as levas ou saíntes que van accionar o martelo ou mazo encargado de facer a forxa. O mazo é o segundo mecanismo. Fai a función que realiza o brazo cando nós collemos o martelo; érguese e cae co seu peso sobre o material sometido á forxa, provocando a deformación necesaria. É unha peza de carballo que se articula como vemos na figura e que na súa cabeza ou parte anterior ten unha maza coa que bate almacenamento da auga mantén características xa coñecidas: presa, canle e banzado incrementaron as súas dimensións; se antes pasaban desapercibidas, agora son facilmente visibles. Compórtanse baixo os mesmos principios de recoller a auga uns centros de metros máis arriba e non deixar que perda altura ata almacenala na presa do mazo, onde imos proceder á súa transformación Mazo Lamia de ferro que evita o desgaste A máquina que chaman de auga Ponte Malumbreiro no ferro. As levas da árbore empurran a parte posterior obrigándoo a subir a cabeza; cando a leva perde contacto co mazo este cae coa forza do seu peso sobre a peza a traballar, deformándoa á vontade do ferreiro. O que temos aquí é unha nova transformación de enerxía. A enerxía mecánica de xiro que ten o eixo e recibiu da roda invístese en elevar a maza do martelo incrementando a Eixo Pé sobre a que percute o mazo en enerxía mecánica. A estructura do banzado é un dos elementos característicos, pois se sitúa un pouco retirado. Á altura do tellado e na súa vertical, mesmamente debaixo, temos unha grande roda da que sae un eixo de madeira que entra no recinto pechado do mazo. Non sempre toma a mesma forma, pero sempre están visibles os elementos descritos. súa enerxía potencial gravitatoria. Esta enerxía é a que vai absorber a peza sometida á forxa. O conxunto formado pola roda-árbore e o mazo é acompañado por outros mecanismos menores pero non menos interesantes: uns adicados a regular o caudal de auga que caía sobre a roda, outros que movían os barquíns que alimentaban de aire a forxa. Dificilmente poderiamos atopar unha imaxe mellor para ver a máquina de auga que emprega o ferreiro no seu traballo.
O MACHUCO OU MAZO HIDRÁULICO Os nosos machucos Podes mirar no mapa da nosa comarca os lugares que teñen os topónimos de ferrería, mazo ou machuco. E fácil que se trate de lugares onde antigos artesáns elaboraban e traballaban o ferro. Afortunadamente aínda podemos ver preto de nós a súa fermosa estructura. No lugar do Mazo, na parroquia de Cabalar (concello das Pontes), nun pequeno rego que entrega as súas augas ó río Belelle tedes un bo exemplo. E preto da Fervenza no río Vao que vén de Anca e da Louxeira, había outro machuco no lugar que leva o seu nome. Xa en terras do concello das Somozas atoparás unha rica variedade desta peculiar estructura: o machuco dos Freire, orixe da actual Megasa, ou o machuco da Queira, onde a familia Pita facía as súas tixolas. Pero o lugar galego máis representativo atópase xa próximo a Asturias, en Riotorto; alí a auga transfórmase en compañeira e amiga de artesáns de mans laboriosas e andares pausados. E se chegades ata Asturias, anque en zona de fala galega (Taramundi), atoparedes un rico mostrario e o entusiasmo daquelas xentes pola súa historia e os seus artesáns. Sabías que… Algúns machucos obtiñan o aire que necesitaban para alimentar a forxa, da auga. Chámano Trompa de auga. Os martelos pneumáticos traballan con aire comprimido. As forxas necesitaban aire en grandes cantidades, e de novo a técnica parece contradictoria, pois coa axuda da auga podemos obter aire a presión. En realidade parte do invento utilízalo cada día. Baséase no mesmo principio có pulverizador, pois ao pasar unha corrente de aire rozando un orificio provoca sobre éste unha succión. Se o orificio está en contacto cun recipiente de colonia, absorbe parte desta. É o que se denomina efecto Venturi. Fagamos pasar auga por un conducto no que con anterioridade fixemos un buraco. A auga succiona aire que mestura coas súas partículas. Pero ¿cómo separar o aire absorbido da auga? Para iso temos que preparar un asento e un desaugadoiro. Primeiro a auga ao caer golpea no asento, separando as partículas dun e doutro elemento, a auga baixa pola saída inferior o tempo que a tapona, polo que o aire só pode saír polo conducto que leva á forxa. Vista lateral do mazo de San Pedro de Bogo na Pontenova. O banzado ou presa sitúase na parte superior, de onde sae a auga cara á roda ou cara á trompa que alimentará de aire a forxa. Bibliografía RIAL SÁNCHEZ, Antonio e outros (1993). Tecnoloxía 1. Ed. Xerais Vigo TURVEY, Peter (1993). Inventos -Inventores e ideas xeniais. Biblioteca Compás, Ed. Xerais. Vigo
O <strong>MACHUCO</strong> <strong>OU</strong> <strong>MAZO</strong> <strong>HIDRÁULICO</strong><br />
A estructura<br />
O mazo, <strong>de</strong>pen<strong>de</strong>ndo do seu uso,<br />
vai ter unha estructura moi diferente.<br />
As ferrerías son espacios amplos<br />
con almacéns para o mineral e para<br />
o carbón, zona <strong>de</strong> traballo, e só<br />
nalgúns caso espacio para viviren<br />
os traballadores. O mazo ou<br />
machuco ten unha estructura máis<br />
sinxela, pero sempre moi superior<br />
aos tradicionais muíños. O sistema<br />
<strong>de</strong> <strong>de</strong>rivación, transmisión e<br />
Ingre<br />
Masa<br />
Nada ten que ver o trebello en<br />
estudio cos xa coñecidos. Consta <strong>de</strong><br />
dous mecanismos totalmente<br />
diferenciados. O primeiro é o<br />
transformador da enerxía hidráulica<br />
en enerxía mecánica <strong>de</strong> xiro, igual<br />
ca no muíño, só que agora o eixo da<br />
roda está en posición horizontal e a<br />
auga cae batendo directamente nas<br />
pas. A roda hidráulica, a bruia, é<br />
moito máis elemental có rodicio do<br />
muíño, pero máis gran<strong>de</strong> e robusta.<br />
Este eixo ou árbore ten catro<br />
elementos importantes: os dous<br />
apoios, a roda transformadora da<br />
enerxía hidráulica e as levas ou<br />
saíntes que van accionar o martelo<br />
ou mazo encargado <strong>de</strong> facer a forxa.<br />
O mazo é o segundo mecanismo.<br />
Fai a función que realiza o brazo<br />
cando nós collemos o martelo;<br />
érguese e cae co seu peso sobre o<br />
material sometido á forxa,<br />
provocando a <strong>de</strong>formación<br />
necesaria. É unha peza <strong>de</strong> carballo<br />
que se articula como vemos na figura<br />
e que na súa cabeza ou parte<br />
anterior ten unha maza coa que bate<br />
almacenamento da auga mantén<br />
características xa coñecidas: presa,<br />
canle e banzado incrementaron as<br />
súas dimensións; se antes pasaban<br />
<strong>de</strong>sapercibidas, agora son facilmente<br />
visibles. Compórtanse baixo os<br />
mesmos principios <strong>de</strong> recoller a auga<br />
uns centros <strong>de</strong> metros máis arriba e<br />
non <strong>de</strong>ixar que perda altura ata<br />
almacenala na presa do mazo, on<strong>de</strong><br />
imos proce<strong>de</strong>r á súa transformación<br />
Mazo<br />
Lamia <strong>de</strong> ferro que evita o <strong>de</strong>sgaste<br />
A máquina que chaman <strong>de</strong> auga<br />
Ponte<br />
Malumbreiro<br />
no ferro. As levas da árbore empurran<br />
a parte posterior obrigándoo a subir<br />
a cabeza; cando a leva per<strong>de</strong><br />
contacto co mazo este cae coa forza<br />
do seu peso sobre a peza a traballar,<br />
<strong>de</strong>formándoa á vonta<strong>de</strong> do ferreiro.<br />
O que temos aquí é unha nova<br />
transformación <strong>de</strong> enerxía. A enerxía<br />
mecánica <strong>de</strong> xiro que ten o eixo e<br />
recibiu da roda invístese en elevar<br />
a maza do martelo incrementando a<br />
Eixo<br />
Pé sobre a que percute o mazo<br />
en enerxía mecánica. A estructura<br />
do banzado é un dos elementos<br />
característicos, pois se sitúa un<br />
pouco retirado. Á altura do tellado e<br />
na súa vertical, mesmamente<br />
<strong>de</strong>baixo, temos unha gran<strong>de</strong> roda<br />
da que sae un eixo <strong>de</strong> ma<strong>de</strong>ira que<br />
entra no recinto pechado do mazo.<br />
Non sempre toma a mesma forma,<br />
pero sempre están visibles os<br />
elementos <strong>de</strong>scritos.<br />
súa enerxía potencial gravitatoria.<br />
Esta enerxía é a que vai absorber a<br />
peza sometida á forxa.<br />
O conxunto formado pola roda-árbore<br />
e o mazo é acompañado por outros<br />
mecanismos menores pero non<br />
menos interesantes: uns adicados a<br />
regular o caudal <strong>de</strong> auga que caía<br />
sobre a roda, outros que movían os<br />
barquíns que alimentaban <strong>de</strong> aire a<br />
forxa.<br />
Dificilmente po<strong>de</strong>riamos atopar unha imaxe mellor para ver a máquina <strong>de</strong> auga que emprega o ferreiro no seu traballo.
Change language