Bloques e áreas dialectais do galego actual
Bloques e áreas dialectais do galego actual
Bloques e áreas dialectais do galego actual
You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
BLOQUES E AREAS DIALECTAIS DO GALEGO ACTUAL<br />
O <strong>galego</strong> podemos dividilo en tres <strong>áreas</strong> <strong>dialectais</strong> claramente difrenciadas segun<strong>do</strong> os seus<br />
rasgos. Á súa vez estas <strong>áreas</strong> poden ser subdivididas.<br />
Toman<strong>do</strong> como exemplos algúns trazos característicos, diremos:<br />
Bloque Occidental<br />
Comprende as zonas occidentais de A Coruña e Pontevedra<br />
- Existencia de gheada (ghato, amigho)que nas vilas costeiras presenta en lugar da aspiración<br />
un son semellante ó [x] castelán.<br />
- Seseo implosivo (lus, des). Hai seseo explosivo nas zonas máis costeiras ( faser, vesiño)<br />
- Terminación AN(S) para os <strong>do</strong>us xéneros en formas como. O irmán/ a irmán<br />
- Plural -NS: cans, avións<br />
- Pronome suxeito TI<br />
- Vocal temática analóxica -E- en formas como colleches, vendEstes en vez de colliches e<br />
vendistes.<br />
- Realización no ditongo UI o grupo latino -ULT-: muito, truita, luita (parte sur)<br />
- Cheismo (na área de Fisterra) . Utilización <strong>do</strong> che tanto para OD coma OI: Vinche pola<br />
noite<br />
- Teísmo (na área límite con Portugal) Utilización <strong>do</strong> TE tanto para o OD coma o OI:<br />
Colleute a bicicleta<br />
Tamén son características <strong>do</strong> bloque: alteración <strong>do</strong> timbre vocálico etimolóxico (metafonía)<br />
sogro/sogra<br />
Formas verbais con -N- analóxico na 1ª persoa: cantein/cantín<br />
Formas foches, fostes con vocal O no radical en vez de fuches<br />
Bloque Central<br />
Forma<strong>do</strong> por toda a Galicia Central: falares <strong>do</strong> nordeste e interior de A Coruña , interior de<br />
Pontevedra e as provincias de Lugo e Ourense, agás a súa parte oriental.<br />
- Ausencia de gheada<br />
- Ausencia de Seseo, agás o implosivo (lus, des) nalgungas zonas de A Coruña e seseo<br />
explosivo na bisbarra de Santiago ( faser, vesiño)<br />
- Terminación AO(S) para o masculino e Á para o feminino en formas como. O irmao/ a<br />
irmá<br />
- Plural -S para os nomes acaba<strong>do</strong>s en N: cas, aviós<br />
- Pronome suxeito TU<br />
- Vocal temática analóxica -I- en formas como colliches, partiches<br />
- Realización no ditongo OI o grupo latino -ULT-: moito, troita, loita<br />
- Sufixo número persoal -des na 2ª persoa <strong>do</strong> plural (cantades) ndes (cantandes). Nalgunha<br />
zona oriental podemos atopar a terminación -is (cantais, cantabais)<br />
Bloque Oriental<br />
Constituí<strong>do</strong> polo <strong>galego</strong> exterior (occidente de Asturias, León e Zamora) e ademais, o fala<strong>do</strong> ao<br />
leste de Lugo e Ourense<br />
- Ausencia de gheada<br />
- Ausencia de Seseo<br />
- Terminación IN por iño: camín, vecín (Agás na parte sur deste bloque)<br />
- Formas como caxa, baxar... no canto de caixa, baixar<br />
- Plural -IS para os nomes acaba<strong>do</strong>s en N: cais, avióis<br />
- Plural -IS para os nomes acaba<strong>do</strong>s en L: sois, animais. En Asturias en LES: animales.<br />
- Pronome suxeito TU<br />
- Formas verbais incrementadas co -n (cantein, hein)<br />
- Realización no ditongo OI/ UI/ U o grupo latino -ULT-: moito, truita, luta<br />
- Conservación <strong>do</strong> wau en cua, gua: cuatro, guardar<br />
- Sufixo -is na 2ª persoa <strong>do</strong> plural (cantais, cantabais) e -i para o imperativo: cantai, collei
Bloque Central. Area Lucu-auriense. Veciño 68 anos. Labrego.<br />
Can<strong>do</strong> era pequecho iamos sempre coas vacas a iso das nove da mañá. Ise si que era un traballo duro...A<br />
miña nai erguíanos ce<strong>do</strong> porque o primeiro era o primeiro e logo tiñamos que ir á escola. Saía e ceibaba<br />
os cas e tu sabes como se poñían, malia centella os collera... Logo de levar as vacas tiña que andar<br />
apura<strong>do</strong> e veña a correr... andar catro kilómetros ata a escola, levan<strong>do</strong> na mao a carteira e a merenda....<br />
Bloque Occidental. Camelle. Camariñas. Area Fisterrá Norte. Veciño 68 anos. Mariñeiro.<br />
Pola mañán, ai ás catro da mañán lovantan; entonsese, leva sete ou uito horas en levantar o aparello to<strong>do</strong>,<br />
que son vinteatantos palanghres que ha que larghare, ou trinta, é cada palanghre leva sento sincuenta ou,<br />
sento, ou <strong>do</strong>usentos ansuélos. É muito tempo, que alcansa, o menos catro millas. Entonses, despois vense<br />
pa puerto, vaise botan<strong>do</strong> o palanghre to<strong>do</strong> nas sestas, e preparalo, pa nuite volvere outra ves ó mar.<br />
BLOQUE OCCIDENTAL. Fornelos. Salvaterra de Miño. Veciño 40 anos e veciño 65. Labregos.<br />
E había , había muita xiada e pegháronselle os pes; e despois viu o sol e empezouse a derreter a xiada.<br />
Pero faille un chisco de ghracia ¿Ti tamén eres tan sosa coma min!<br />
E entón ela dixo, que<strong>do</strong>u asustada e dixo: Oh neve, ti tan forte eres, que derréte-lo sol, ¡no! Que derrete-la<br />
neve, que fai sombra....<br />
Eu son tan forte que a pared me fai sombra<br />
Oh parede ¿ti tan forte eres , que fas sombra ó sol, que derrete-la neve que o meu pé prende?<br />
BLOQUE OCCIDENTAL. Goian. Tomiño. Veciña 66 anos.<br />
O <strong>do</strong> contraban<strong>do</strong> si. Unha ves, unha ves con este, iara un irmán <strong>do</strong> Vitoriano que se chamaba Pedro, un<br />
rapás novo que iara corneta, e estaba aquí en Ghoian. I-entón, a Marugha <strong>do</strong> Correo marchara pra Vigho<br />
con o, a levar un contraban<strong>do</strong>, a <strong>do</strong> Correo; e díxolle así:<br />
- Bueno Daría, tiès aquí un pouco de roupa pra acabar, e amais as túas empleadas, e vailla levar á tía<br />
Lucinda de Troncoso, iè vaslle levar iè, porque vai marchar pó Brasil.<br />
BLOQUE ORIENTAL. A Barosa. Caruce<strong>do</strong> (León). Veciño 72 anos.<br />
Si, xa aló polo mil novecentos trinta e <strong>do</strong>us foise a Madrí, grandes comisiois, fíxose mutos traballos, asta<br />
que se chegou a conseguir pra unha estación. Pero, naquel mediano tempo, nós confia<strong>do</strong>s, igual eu cor<br />
demais, eu claro, eu era máis joven pero bueno, os outros viejos como lle tiñan malicia confia<strong>do</strong>s pois,<br />
foron deixan<strong>do</strong>, asta que despois en Covas, un pueblo que hai aiquí inmediato que , está a tres<br />
quilómetros, ese é da provincia de Orense, pois empezaron a traballar, iè un gran señor, pois aló lle<br />
conseguiu unha estación.