Baixar aquí o pdf - Consello da Cultura Galega

Ana Varela-Lago
Esta lexislación supuxo un duro golpe para as expectativas de crecemento
da colonia española e afectou especialmente as perspectivas de desenvolvemento
das diversas sociedades españolas que se estableceran en Nova York
dende finais do século dezanove. A sociedade decana era La Nacional, fundada
en 1868. En 1903 fundouse o Centro Hispano Americano e en 1914 a Unión
Benéfica Española. Ademais destas sociedades de ámbito «nacional», nas que
predominaban os galegos e os asturianos, tamén existía unha gran variedade
de sociedades de carácter rexional e, no caso galego, mesmo parroquial ou
comarcal.
Igual ca en Tampa, organizáronse en Nova York un número de sociedades
de instrución. Os sadenses foron os pioneiros, que fundaron en 1914 a
Sociedad de Instrucción Sada y sus Contornos. En 1924 inauguraban o edificio
de escolas na parroquia de Fontán. O éxito desta sociedade inspirou a
fundación da Agrupación de Mugardeses residentes en los Estados Unidos
«El Anzuelo»; Socorros Mutuos de Muros y sus Contornos; Socorros Mutuos
Muradanos (Newark, Nova Jersey); Unión Cultural Bueu, Beluso y sus Contornos;
Bergondo y sus Contornos; e Hijos de Palmeira, entre outras. Ademais
de recadaren fondos para a construción de escolas, estas sociedades contribuían
de xeito diverso ás melloras das súas parroquias. Por exemplo, os sadenses
de Nova York recadaron preto de 500 dólares para os damnificados dos
temporais que en 1924 destruíron varias propiedades na zona. Nese mesmo
ano os naturais de Caión en Nova York presentaron unha petición ao Directorio
de Primo de Rivera na que solicitaban que se continuasen as obras da
estrada que levaban paralizadas dende 1915. 30 Os estudos de Dionisio Pereira
e Bieito Alonso tamén salientan o labor dos galegos nos sindicatos e a relevancia
dos contactos entre os inmigrantes de Norteamérica e as súas comunidades
de orixe neste ámbito. 31
Ademais das sociedades de instrución, os galegos aglutinábanse noutras
organizacións, como o club Coruña, que en 1928 se incorporaba ao Centro
Hispano-Americano, a Casa de Galicia (1925) e o Galicia Sporting Club
(1922). Xunto ás romaxes, os bailes e a zarzuela e os deportes, sobre todo o
fútbol, foron tomando ao longo da década dos vinte un maior protagonismo
entre a comunidade española, especialmente entre os galegos, cuxo equipo foi
30. «La colecta por las víctimas de Sada aumenta», La Prensa, 23-IV-1924; «Los naturales de
Cayón piden una carretera», La Prensa, 5-III-1924. Vid. tamén o artigo de N. Pérez Rey neste
mesmo número.
31. Pereira, D. (1998): Sindicalistas e rebeldes. Anacos da historia do movemento obreiro na Galiza,
Vigo, A Nosa Terra; Bieito Alonso Fernández, «Migración y reconstrucción identitaria. Marineros
y anarquistas emigrados en la costa Este de los Estados Unidos (1870-1930)», relatorio, inédito.
6 [ ESTUDOS MIGRATORIOS. Revista Galega de Análise das Migracións, Vol. I, Núm. 2, 2008 (63-84) ]