Baixar aquí o pdf - Consello da Cultura Galega

Nancy Pérez Rey
da súa vida foi absorbendo pequenas sociedades rexionais, entre elas algunhas
galegas. Dende esta data e ata 1947, momento en que se funde coa «La Nacional»,
será coñecida de diversas formas; en 1930, transformada na Unión Hispano
Benéfica, absorbe o Centro Hispano Americano e o seu anexado Club
Coruña, creado en 1903. Nove anos máis tarde converterase no Centro Español,
momento en que a maioría dos centros rexionais foron incorporados a el:
o Centro Montañés, o Centro Aragonés e o Centro Galicia, entre outros (Rueda,
1993: 236).
Son as sociedades que tiveron o seu referente xeográfico de orixe no concello
as que trataremos agora con algo máis de detalle. En xeral, este tipo de
asociacións estiveron case que exclusivamente orientadas a fomentar e mellorar
iniciativas socioeducativas nos seus lugares de orixe. A primeira delas foi a
Sociedad Sada y sus Contornos, fundada en 1913 e situada no número 311 da
rúa Water (Manhattan). O sadense Ramón Mosteiro foi o primeiro presidente
e principal cabeza dunha agrupación que tiña como obxectivo primordial a
construción dun centro escolar no concello coruñés. A escola, que foi inaugurada
no ano 1924, acabou sendo clausurada polos franquistas en 1936. Polo
que respecta á sociedade, en 1935 deixa de funcionar; tan só continúa o equipo
de fútbol da asociación, o Sada F. C. 26
A mesma iniciativa xurdiu entre os seus veciños do concello de Bergondo,
que contra o ano 1926 crearon a Sociedad Bergondo y sus Contornos, co
local social no número 94 da rúa James (Manhattan) e por imitación á sociedade
de Sada. «En Astoria había moita xente de Sada e había unha escola...
a escola de Sada y sus Contornos... e dijeron: ¿Por que en Bergondo non se
pode formar unha escola? E dixeron: Bueno, pois si... E fixeron Bergondo y
sus Contornos». 27 A escola posta en marcha por eles, así como pola sociedade
homónima que tamén se creara en Bos Aires, tivo o nome de Centro de Instrucción
y Recreo de Bergondo y sus Contornos, máis coñecido agora como
«o edificio da Senra». A escola tamén foi clausurada durante a Guerra Civil,
momento no cal a sociedade parece cesar toda actividade.
26. Segundo unha noticia do periódico España Libre, na altura da década de 1940 o club seguía
en funcionamento: «El sábado próximo, 5 del corriente celebran un grandioso baile los
muchachos deportistas del Sada F. C. en el conocido lugar Transport Hall», España Libre, II: 49
(04/10/1940), p. 4.
27. Este testemuño é o da nosa entrevistada, D. B. I., que recorda como o seu home, A. L., fixo
parte do grupo fundador da sociedade (Entrevista B).
5 [ ESTUDOS MIGRATORIOS. Revista Galega de Análise das Migracións, Vol. I, Núm. 2, 2008 (31-61) ]