Baixar aquí o pdf - Consello da Cultura Galega

Erica da Silva Sarmiento
te apareceu nas fichas consulares como «do comercio». Os xornaleiros e as amas
de casa ocupan, cada un deles, o 14,6% das ocupacións dese municipio.
Na provincia da Coruña a concentración sitúase maioritariamente nun
só lugar: Santa Comba. Este municipio superou en número a todos os demais
concellos galegos, cun total de 114 emigrantes. Os concellos limítrofes ou
próximos como A Baña, Mazaricos e Outes conforman o foco migratorio coruñés,
aínda que o número de emigrantes non supera os trinta por concello, cantidade
moi inferior á da veciña localidade de Santa Comba.
A emigración de Santa Comba ao Río de Xaneiro comezou na década de
1880. O primeiro rexistro localizado foi nos arquivos do Hospital Español,
cun emigrante chamado Manuel Espasandín, procedente da parroquia de San
Cristovo de Mallón e que se matriculou como socio no ano 1882. Mallón é a
parroquia de onde se rexistraron máis emigrantes, tanto nas fichas do Consulado
Español como na Beneficência Espanhola. No Consulado, o rexistro
máis antigo é de José Turnes Vázquez, quen chegou en 1887 a Río de Xaneiro,
tamén procedente da parroquia de Mallón. O caso de Santa Comba é unha
excepción dentro da provincia da Coruña xa que esta non ten unha tradición
migratoria a Brasil como as provincias de Pontevedra e Ourense. A hipótese
máis plausible sería a construción dunha cadea migratoria que se iniciaría cos
pioneiros no final da década do século xix ou a posible acción dos ganchos
que buscaron nesta zona a posibilidade de recrutar emigrantes. O seguimento
desta rede microsocial ao longo de máis de medio século lévanos a crer que
os emigrantes de Santa Comba tiñan algún coñecemento sobre Río de Xaneiro,
supostamente a través de paisanos retornados ou parentes que se estableceran
no Brasil, concentrándose maioritariamente neste Estado brasileiro e
procedendo o 27% da parroquia de Mallón. Outra hipótese plausible sería a
emigración a Portugal. Segundo a investigación realizada por López Taboada
no Arquivo do Consulado Geral de Espanha en Lisboa e nas listas de prófugos
elaboradas polos xefes de diversos rexementos de Galicia, a orixe xeográfica
dos emigrados concéntrase en municipios como Vimianzo, Zas, Outes
e Negreira; todos eles próximos a Santa Comba e con índices apreciables de
emigración ao Río de Xaneiro 13 (López Taboada, 1996: 419). Curiosamente,
malia que Santa Comba presenta o máis alto rexistro de emigrantes, o concello
de Vimianzo aparece nas fichas do Hospital Español desde o ano 1862. Nos
arquivos do Consulado Español o primeiro emigrante deste municipio chegou
a Río de Xaneiro en 1896. Iso significa que de Vimianzo xa se dirixían gale-
13. Aínda que eses concellos presenten baixas taxas migratorias ao Río de Xaneiro, representan
o foco migratorio coruñés a ese Estado brasileiro.
[ ESTUDOS MIGRATORIOS. Revista Galega de Análise das Migracións, Vol. I, Núm. 2, 2008 (7-29) ]