Baixar aquí o pdf - Consello da Cultura Galega

Alicia Bernasconi, Carina Frid
coa creación da Liga Republicana Española en Arxentina (LRE), antecedente
do Centro Republicano Español de Bos Aires (CRE). Por outro, no nacionalismo;
nese caso focaliza a súa atención no catalanismo político.
Xa na terceira e última parte, Carina Frid (Universidade Nacional de
Rosario) presenta un estudo centrado nos comerciantes italianos que se instalaron
ao sur da provincia de Santa Fe nas últimas décadas do século xix.
Reconstruíndo unha rede de almacéns de ramos xerais, cuxos propietarios formaban
parte dunha rede microrrexional, a autora examina os pequenos liderados
italianos da área rural e os mecanismos que operaron na formación das
clientelas comerciais do campo (p. 156).
Norma Lanciotti (Universidade Nacional de Rosario) analiza o liderado
español no sector inmobiliario en Rosario no momento de expansión económica
e demográfica das cidades portuarias arxentinas, concretamente na década
de 1880. A autora recorre á traxectoria de dous empresarios españois, un
vasco e un galego; en ambos os casos queda demostrado que asumiron o seu
liderado étnico ao ser recoñecidos como empresarios prósperos pola comunidade
local (p. 196).
Finalmente, Alejandro Fernández (Universidade Nacional de Luján), cruzando
documentación inédita de arquivos españois e arxentinos, abondosas
series estatísticas e materiais provenientes de determinadas institucións da colectividade
española, pecha este libro cunha análise dos grupos mercantís españois
de Bos Aires e o que se denominou «o hispanismo práctico». Ao introducirse
no eido da importación de produtos españois peninsulares e do papel das relacións
comerciais con España entre as décadas de 1880 e de 1930, o autor advirte
que a actividade mercantil foi unha das vías máis transitadas polos dirixentes
da colectividade española na capital porteña para acadar un ascendente económico
que despois reflectiron na esfera asociativa (p. 200).
En suma, atopámonos perante un libro que, en certo modo, é o resultado
dun grupo que teceu unhas sólidas redes internacionais e que uniu varias
xeracións de investigadores/as das migracións. Nel compílanse unha serie de
traballos de carácter xeral e específico que, como xa sinalamos, afondan nas
diferentes esferas do liderado étnico e na complexidade do propio concepto.
Ao mesmo tempo, porén, demóstrase que a corrente historiográfica renovadora
dos estudos migratorios que xurdiu nos anos setenta, e que ten en
Arxentina a Fernando Devoto como máximo expoñente, aínda hoxe continúa
a producir resultados que debemos considerar como punto de referencia.
Ademais, permítennos comprobar que aínda fican parcelas por esculcar neste
campo de investigación.
Bárbara Ortuño Martínez
[ ESTUDOS MIGRATORIOS. Revista Galega de Análise das Migracións, Vol. I, Núm. 2, 2008 (235-238) ]