Baixar aquí o pdf - Consello da Cultura Galega

Natacha Lillo
llóns que non teñen saída e pasaxes entre a rúa do Landy e a rúa paralela da
Xustiza, ao pé das grandes empresas, como a trefilaría Mouton, onde moitos
deles traballaban como simples peóns ou xornaleiros.
Ao principio construíron as súas vivendas ao longo das rúas, deixando
un espazo detrás para ter patios, mais pouco a pouco estes fóronse reducindo
coa chegada de novos familiares ou paisanos; edificábanse novas habitacións
e ata construían un ou dous andares enriba. En poucos anos, a Pequena España
transformouse nun labirinto de casopas irregulares, unidas por escaleiras
pouco sólidas, arredor de patios cada vez máis angostos.
Dende a primeira metade da década de 1920 as autoridades municipais de
Saint-Denis e Aubervilliers empezaron a denunciar o carácter precario e moitas
veces perigoso destas construcións, que carecían de permiso legal. Xa a partir
de 1925 unhas ordes municipais prohibiron a ocupación nalgunhas delas, pero
nunca foron respectadas e esa situación durou, ás veces, ata os anos 1970.
Outro trazo que é importante subliñar é que o solo onde se edificaron as
vivendas dos inmigrantes da Pequena España non pertencía aos municipios,
senón a propietarios privados (antigos horteláns, en xeral), o que impedía ás
autoridades tomar medidas para urbanizar estes espazos e proporcionarlles a
auga corrente, a luz, o gas e os sumidoiros. As familias non tiñan outro remedio
que tirar as augas residuais no medio da rúa. Non había retretes e para
facer as súas necesidades tiñan que cavar ocos nun recuncho do patio que de
cando en vez rebordaban. Tampouco había auga en ningunha das canellas da
Pequena España e os seus habitantes debían ir diariamente buscala ás dúas
únicas billas públicas, localizadas na rúa da Xustiza e na rúa do Landy, onde
tiñan que facer cola cos seus cubos.
Cada vez que os habitantes da Pequena España se mobilizaron para pedir
ás municipalidades que se lles limpasen as rúas ou que se lles instalasen billas
de auga máis preto das súas vivendas, estas non puideron actuar, xa que o solo
pertencía a propietarios privados. Foi por iso polo que a auga corrente e a luz
non chegaron a estes barrios antes de finais da década de 1950. Cada vez que
había un litixio entre inquilinos das casopas, propietarios destas e propietarios
do solo (que cobraban un aluguer anual), case nunca se chegaba a resolver xa
que cada un botaba a culpa ao outro, xa fose por paredes que se viñan abaixo,
por teitos que deixaban pasar a auga ou por falta de saneamento.
Xa en 1921 moraban uns 1500 españois naquel barrio que construíran
eles mesmos, primeiro sobre o territorio de Saint-Denis e despois sobre o de
Aubervilliers. En 1926 eran máis de 3500, e arredor de 4000 en 1931. Tamén
se atopaban algúns italianos e franceses na veciñanza, pero eran minoría.
Doutra banda, formáronse tamén dúas vilas no concello de Saint-Denis a
partir de mediados dos anos 1920: a do Franc-Moisin, onde vivían 530 espa-
0 [ ESTUDOS MIGRATORIOS. Revista Galega de Análise das Migracións, Vol. I, Núm. 2, 2008 (199-211) ]