Baixar aquí o pdf - Consello da Cultura Galega

«Mirando polos que quedaron». A man dos indianos no ensino primario: o caso de Ribadeo
visitaron unha fábrica de cerámica, os talleres mecánicos da casa «Dion» e diferentes
escolas, entre elas a Escola Especial de Traballo de Lugo. 35
O éxito da escola de primeiras letras foi tal que, aínda que os problemas
económicos da Fundación foron perentorios, a Xunta de Patróns fixo enormes
esforzos por mantela. Un deses momentos foi o ano 1934. A certeza do
peche levou os veciños de Vilaframil a solicitar ao Consello Local de Primeiro
Ensino de Ribadeo a creación dunha escola unitaria de nenos, ao que este
organismo respondeu afirmativamente, «considerando unha afirmación certa
a suspensión inmediata, por carencia de medios económicos para sostela,
dunha Escola de Padroado que, na mesma parroquia de Vilaframil, vén funcionando
dende hai uns cantos anos na Fundación “Escola Agrícola Pedro
Murias” a onde asiste toda a poboación escolar masculina...». 36 Mais a pesar da
situación crítica, a escola de primaria mantívose e non pechou ata o ano 1937.
Nese ano, con motivo da Guerra Civil, o Concello de Ribadeo ordenou a instalación
no edificio da escola dun hospital de sangue, finalidade á que se dedicou
ata o final da contenda. 37 A función militar imposibilitou que se seguise
a desenvolver calquera tipo de actividade docente durante os anos da guerra
e da inmediata posguerra. Esta emprenderase novamente na década dos anos
corenta, pero cunhas condicións ben diferentes, tanto en medios humanos
como en medios materiais.
5. A XEITO DE CONCLUSIÓN
É incuestionable que había unha nidia intención por parte dos indianos de
estender a cultura e de que ningún ribadense quedase sen instrución. Da mesma
maneira, ese labor supoñía unha demanda da propia sociedade de orixe.
Pero este mutuo desexo non impediu que a maioría das iniciativas filantrópicas
de alén mar tivesen pouca duración e esmorecesen cando os cartos dos seus respectivos
patróns deixaron de chegar. A fin destas institucións é un claro exemplo
da incompetencia do Estado, que se amosou incapaz non só de crear escolas
de ensino primario axeitadas para a realidade galega de per se, senón de aproveitar
moitas daquelas que outros se ocuparan de construír e pór en marcha. Por
iso, no avance experimentado pola alfabetización deste concello debe recoñecer-
35. Memoria da Escola Agrícola Pedro Murias (1933) (AEAPM); La Comarca (23-7-1933).
36. Expediente de Creación polo Estado dunha Escola Nacional Unitaria de Nenos para a parroquia
de Vilaframil. Sección Servicio de Educación, sig. 1764 (8-5-1934) (AMR).
37. Libro de Actas do Concello de Ribadeo (Pleno do 20-5-1937) (AMR); La Comarca (Ribadeo,
ano xix, n.º 945, 23-5-1937).
[ ESTUDOS MIGRATORIOS. Revista Galega de Análise das Migracións, Vol. I, Núm. 2, 2008 (175-198) ] 5