Baixar aquí o pdf - Consello da Cultura Galega

«Mirando polos que quedaron». A man dos indianos no ensino primario: o caso de Ribadeo
de da Habana e tería á súa fronte unha Xunta de Patróns. Este organismo reitor
estaría constituído por cinco persoas, das que tres serían cargos relevantes en
varias organizacións creadas pola colectividade galega emigrada na Habana.
Un deles, o presidente do Centro Galego da Habana, actuaría de presidente
da Fundación Escola Agrícola Pedro Murias e, pola súa vez, de presidente
da Xunta de Patróns. Outro posto quedaba en mans do presidente da Sociedade
de Beneficencia de Naturales de Galicia, que exercería de secretario da
Xunta. E o terceiro estaba destinado ao presidente da Sociedade de Instrución
«Círculo Habanero de Santa Eulalia de La Devesa», que realizaría os labores
de tesoureiro. Finalmente, estipulábase que conformasen tamén a Xunta de
Patróns dous particulares, Estanislao Cartañá –que fora elixido testamenteiro
de Pedro Murias polas autoridades xudiciais cubanas– e José López Pérez. 12
Ambos os dous exercerían de vogais na Xunta de Patróns. 13
O primeiro presidente que tivo a Xunta de Patróns da Fundación Escola
Agrícola Pedro Murias foi Ángel Barros Freire, outro nativo da Mariña luguesa,
que exerceu como tal mentres se mantivo á fronte do Centro Galego, ata 1915.
Outro coñecido de Pedro Murias, Ángel Velo Filgueira, foi o primeiro secretario
que tivo a Xunta 14 e Ramón Prieto Murias, que era o presidente do Círculo
Habanero nese momento, foi o que estreou o posto de tesoureiro. 15 Eles, xunto
a Estanislao Cartañá e José López, foron os encargados de comezar a tarefa
de fundar a escola agrícola da Devesa. Para levar a cabo este obxectivo, a Xunta
posuía numerosas atribucións que, como se verá, serán a explicación da constitución
da escola primaria. Destacan as amplas facultades que se lle asignaban
no plano económico, xa que era a encargada de elaborar os orzamentos,
de aprobar ou rexeitar as contas de gastos e de investir os recursos económicos.
As directrices da xestión do legado que se aprobaban nestas reunións
debían someterse unha vez ao ano a exame popular, pero ningunha institución
ou particular tiña dereito a pedir explicación sobre elas. O «sometemento a
12. José López Pérez licenciárase en Dereito en 1893 e dende ese momento púxose en relación
co Centro Galego, onde ocupou diferentes postos de dirección ata chegar a ser presidente en
1907, cargo que desempeñou ata 1909. A relación con Pedro Murias víñalle de cando os dous
eran vogais na directiva do Centro Galego, que presidía José Santalla. EDG (A Habana, ano
XXII, n.º 767, 6-3-1897), La Vida Gallega en Cuba (A Habana, xaneiro-abril, 1958).
13. No regulamento da Fundación quedaba contemplada a posibilidade de que as institucións
fundadas polos galegos da Habana chegasen a desaparecer e, en tal caso, prevíase que fose o
Goberno español o que designase as persoas que debían prover os cargos na Xunta. Regulamento
de la Fundación Escuela Agrícola Pedro Murias (1913), (Arquivo da Escola Agrícola Pedro
Murias, en diante AEAPM).
14. Vide nota 8, Ángel Velo era outro dos vogais nesa directiva.
15. Escritura de Constitución da Fundación da Escola Agrícola (1913) (AEAPM).
[ ESTUDOS MIGRATORIOS. Revista Galega de Análise das Migracións, Vol. I, Núm. 2, 2008 (175-198) ]