Baixar aquí o pdf - Consello da Cultura Galega

Ana Cabana Iglesia
4. A ESCOLA DE PRIMEIRAS LETRAS DA FUNDACIÓN ESCOLA
AGRÍCOLA PEDRO MURIAS (1 22-1 36): ENTRE A FUNDACIÓN
INDIANA E A «ESCOLA DE HABANEIROS»
A xestación desta escola debe retrotraerse ao momento do pasamento do
indiano Pedro Murias, en 1908, aínda que, en puridade, e como se verá, a súa
creación non vai estar ligada tanto á persoa de Pedro Murias como aos emigrados
que conformaron a Xunta de Patróns da fundación creada co legado
deste. El dispuxera por vía testamentaria a constitución dunha fundación co
fin de que fose a encargada e máxima responsable de levar a bo porto os seus
desexos de crear unha escola agrícola na Devesa, a súa parroquia natal, a título
póstumo. Esta fundación, de personalidade xurídica propia, residiría na cida-
Estado se negou a facerse cargo dos custos que o seu funcionamento xeraba, o que minguou as
posibilidades de comprar material didáctico e de facer fronte aos pagamentos do profesorado
(Barcia Trelles, 1929: 152). Se o financiamento supuxo a principal eiva do centro, o seu principal
éxito foi o elevado número de alumnos que tivo, nada raro se se ten en conta a vocación
mercantil e marítima da vila, que facía extremadamente útiles os coñecementos que nesta escola
se impartían. Nela formáronse algúns pilotos que acadaron gran sona e, como o resto de fundacións
escolares, tamén serviu para a preparación de futuros emigrantes. A súa elevada matrícula
fixo que a Deputación Provincial, aínda que decidira suprimila oficialmente en 1874 ante
a alarmante falta de fondos, permitise que seguise aberta mentres que os veciños da vila puidesen
sostela coas súas contribucións privadas. Malia esta especie de dispensa, a falta de apoio
oficial provocou que a escola se vise abocada a cerrar as súas portas moi pouco tempo despois.
O seu peche supuxo unha gran decepción para todo Ribadeo xa que esta escola acadara unha
gran sona por todo o norte da provincia de Lugo e en Asturias. A súa boa fama deu pé para
que algúns anos máis tarde, en 1892, algúns notables da vila se decidisen a reabrila cun novo
edificio, novos profesores e ata un novo nome, Colexio de San Luis. Pero, facendo bo o dito de
que nunca segundas partes foron boas, esta iniciativa veuse abaixo axiña, en 1905, sen conseguir
igualar os niveis da anterior, nin no número de alumnos nin na calidade de ensino (Lanza
Álvarez, 1979: 94-108). A outra grande iniciativa ribadense foi a escola fundada pola Sociedade
de Socorros Mutuos «La Concordia». Trátase dunha escola de primeiras letras gratuíta e de
carácter nocturno para os fillos e fillas dos seus socios. Como tal funcionou os dous primeiros
cursos, de 1904 a 1906, pero nos anos seguintes as clases dedicáronse a dúas materias básicas:
matemáticas e debuxo, que ás veces se completaban con aritmética mercantil, música, idiomas
e cultura xeral. Así, dunha escola de primeiras letras pasouse a un centro de preparación de
futuros artesáns. Debido ao mal estado do local, o ensino foi interrompido a principios da década
dos anos vinte e cando se reiniciaron as clases, a finais de 1922, xa non foron só os fillos
dos asociados os que se beneficiaron delas, senón que se dispuxo que puidesen asistir todos
os nenos de máis de dez anos que estivesen interesados en formarse como artesáns, ademais
dos obreiros que así o demandasen. Para pagarlles aos profesores, todos cun alto nivel cultural,
contaban coas subvencións da Deputación e coas que concedía o Concello e a Sociedade facíase
cargo dos gastos derivados do mantemento do local. As repetidas peticións de axuda económica
ao Ministerio de Educación foron usualmente desatendidas e obtiveron soamente material
escolar e algo de mobiliario durante os corenta anos que funcionou.
[ ESTUDOS MIGRATORIOS. Revista Galega de Análise das Migracións, Vol. I, Núm. 2, 2008 (175-198) ]