Baixar aquí o pdf - Consello da Cultura Galega

«Mirando polos que quedaron». A man dos indianos no ensino primario: o caso de Ribadeo
Igualmente reconfortantes, seguramente máis, debían ser para os indianos as
accións de gratitude da sociedade beneficiada pola súa actuación, que, como
se mencionou xa, era case sempre a súa comunidade de procedencia. Así, o
recoñecemento popular sería fundamental ao converterse na mellor proba de
aceptación na comunidade, pero xa non como un veciño máis, como o era
cando saíu cara a América, senón como un heroe, un filántropo local, alguén
importante, en definitiva. Este tipo de actividades consolidaba na comunidade
de orixe a posición social que o doador acababa de conquistar e translucía
unhas claras aspiracións por parte do indiano de integración nas capas altas da
sociedade, ás que non pertencía por nacemento.
Ademais da rendibilidade social dos investimentos, hai autores como J. Uría
que inciden na rendibilidade económica como móbil para a actuación benéfica
dos indianos. A posibilidade de que as doazóns que fan os indianos non sexan
unicamente froito da pura filantropía e da súa «sede de cultura» non é en absoluto
desprezable. Así, resulta factible pensar que ese diñeiro supuxo para algúns
deles un investimento rendible e produtivo no que a capital económico se refire
(Uría, 1984: 110-117). É interesante ter presente a opción daqueles indianos
que decidiron levar a cabo a súa acción benéfica de maneira póstuma. Nestas
situacións, ademais de contar cos móbiles xerais xa mencionados, débense ter
presentes outros como a esperanza dun retorno simbólico ao seu lugar de procedencia
ou a vontade de inmortalizarse na memoria colectiva dos seus veciños.
Non podemos esquecer que as obras financiadas por eles ficaban como un dos
mellores recordatorios da súa persoa e do seu éxito migratorio. 2
O altruísmo e a caridade, a influencia da devoción relixiosa, o desexo de
manterse no recordo das súas comunidades, o afán de ostentación ou a intención
de sacar algún tipo de proveito aos seus cartos constitúen pezas clave para
interpretar debidamente o labor filantrópico no eido da educación. A estas hai
que engadir como razón primordial a valoración positiva que estes tiñan respecto
do ensino e das súas potencialidades (Peña, 1991: 324-329). O valor concedido
á educación vén dado pola comprobación das súas propias carencias
–previsibles en razón da súa maioritaria orixe labrega e rural e do nivel educativo
que existía en Galicia– e polo desexo de que os futuros emigrantes non
tivesen que sufrilas. Debemos ter presente tamén o impacto que a sociedade de
llos Predilectos» da súa localidade, con placas conmemorativas das súas obras, con monumentos
escultóricos levantados en honor da súa persoa ou con rúas, prazas ou avenidas que levan o seu
nome, como é o caso de Blanco de Lema en Cee ou dos irmáns García Naveira en Betanzos.
2. Algún destes indianos incluso dispuxo ser repatriado tras o seu pasamento, como Blanco de
Lema, cuxas cinsas repousan nun mausoleo construído ex profeso na capela do colexio que el
pagou en Cee; ou como Pedro Murias, que repousa no camposanto da Devesa.
[ ESTUDOS MIGRATORIOS. Revista Galega de Análise das Migracións, Vol. I, Núm. 2, 2008 (175-198) ]