Baixar aquí o pdf - Consello da Cultura Galega

Ana Cabana Iglesia
Respecto ás motivacións que levarían os indianos a financiar estas actividades
educativas, Vicente Peña Saavedra sinala a existencia dunha «tendencia
filantrópica, altruísta e caritativa na práctica totalidade dos doadores» (Peña,
1991: 324). Esta motivación é válida para explicar a existencia de doazóns en
todos os eidos, pero hai outras que están relacionadas coas circunstancias máis
persoais e específicas de cada individuo, como a devoción relixiosa. As fundacións
de tipo relixioso son moi características dos indianos do Antigo Réxime e
están en directa relación coa mentalidade propia do seiscentos e do setecentos.
Igualmente responden a que, sobre todo no século xvii, o groso da corrente emigratoria
se nutría de individuos pertencentes ao clero, de aí que a partir destas
datas, ao mudar a composición do fluxo migratorio, o factor relixioso fose perdendo
importancia, ata desaparecer a principios do século xix e, con el, as fundacións
con ese carácter (González Lopo, 1992: 213-214). Non obstante, non
se pode desprezar a importancia que sentimentos relixiosos, do tipo de emendar
pecados ou facerse co perdón divino, puideron ter á hora de os indianos poñeren
a súa fortuna ao servizo de actuacións benéficas de natureza escolar.
Tamén cómpre ter en conta razóns moito menos altruístas, entre elas o
mero afán de ostentación e ansias de gloria persoal de moitos indianos. Para
saciar os azos de gloria ou protagonismo, os indianos destinaron os seus aforros
a bens de tipo suntuario, unha maneira clara de amosar a intencionalidade,
pero tamén a outro tipo de obras benéficas nas que a esa motivación
non era tan explícita, como o caso das fundacións escolares. A vaidade e a
ostentación encóntranse, pois, implícitas en moitas das actuacións indianas. O
feito de que un colexio leve o teu nome e que tanto os rapaces como as familias
expliciten o seu agradecemento permite fachendear e amosar o triunfo alí
onde máis lles interesaba aos indianos: diante da súa comunidade de orixe.
Outra razón para tentar explicar o porqué da actuación altruísta dos
indianos galegos é a recompensa que esperan obter do seu labor «desinteresado».
Entre elas, determinadas prebendas ou o recoñecemento por parte
de institucións oficiais ou da propia comunidade que se vía beneficiada
polo seu desprendemento. A idea de rendibilizar socialmente as súas doazóns
podería ser un estimulante moi efectivo. Cunha doazón o indiano podía aspirar
a introducirse nas clases superiores da sociedade, a acceder a postos políticos
na comunidade ou a facerse merecente de diferentes condecoracións. 1
1. Foron moitos os indianos que por investir o seu capital en bens de uso comunitario recibiron
distincións oficiais e gratificantes honores. Casos moi destacados son os de J. García Barbón, que
recibiu a Gran Cruz da Orde Civil de Beneficencia, a Cruz de Isabel a Católica e a primeira Gran
Cruz de Alfonso XII, ou o de Gumersindo Busto, que recibiu da Universidade de Santiago de
Compostela o grao de Doutor Honoris Causa e un Vítor. Outros contan co nomeamento de «Fi-
[ ESTUDOS MIGRATORIOS. Revista Galega de Análise das Migracións, Vol. I, Núm. 2, 2008 (175-198) ]