Baixar aquí o pdf - Consello da Cultura Galega

Antón Costa Rico
En liñas xerais, a revisión en conxunto deste proceso educativo autoriza
a afirmar como principios pedagóxicos que iluminan a parte máis consistente
destes centros escolares os seguintes:
• a educación como instrumento de rexeneración social,
• a educación como instrumento para a formación ética, desde o respecto
á liberdade de conciencia, que esixe a neutralidade relixiosa,
• a educación como perspectiva de formación humana integral,
• unha educación adaptada ás necesidades individuais e sociais,
• unha educación, pois, de carácter práctico.
Principios estes que encontraban a súa confirmación no krauso-positivismo
da Institución Libre de Enseñanza (ILE), como tamén nas propostas
educativas de orientación reformista percibidas nas repúblicas americanas.
Principios que tamén se poden extraer dos documentos privados dirixidos
desde América ás delegacións das sociedades de instrución creadas en Galicia
ou da lectura dos artigos «doctrinarios» presentes en varios dos boletíns que
as sociedades editaban en América.
Así pois, os efectos sociais deste proceso educativo de alcance sociolóxico
foron, sen dúbida, importantes. Constituíronse en piares da modernización
social, cultural e política que Galicia viviu máis visiblemente ao longo dos
anos trinta, aínda que sen maduración suficiente, pois este proceso foi interrompido
por todo o que supuxo a guerra civil iniciada en 1936 e a subseguinte
ditadura.
A Mariña de Lugo viviu de preto todo este proceso de modernidade, de
civismo e de educación, e disto deberemos falar logo.
A MARIÑA: UNHA TERRA DE SERODIO ESPERTAR
A Mariña oriental, que percorre desde Foz o norte da provincia de Lugo
ata entrar mesmo nas terras de Asturias, é unha feliz terra á sombra da vila, un
chisco señorial, de Ribadeo. Unha terra tranquila e con algún encanto, percibida
así polos viaxeiros que por mar accedían a Ribadeo. Un país rural acompañando
a unha vila aberta ao comercio e á navegación con outros portos do
Cantábrico ou mesmo con Flandres, sendo isto o que, en todo caso, introducía
algunhas rupturas naquel contorno.
No plano das ofertas escolares, a reducida historia escolar desta terra
podería sintetizarse nalgúns datos, como os seguintes:
• Con antelación ao século xviii só poderiamos falar dalgunhas obras pías
ou escolas de fundación, como a de San Miguel de Reinante ou a que en
Arante fundou en 1688 o indiano filántropo Pedro Martínez Rego, emi-
6 [ ESTUDOS MIGRATORIOS. Revista Galega de Análise das Migracións, Vol. I, Núm. 2, 2008 (131-149) ]