Baixar aquí o pdf - Consello da Cultura Galega

Julio Rafael Pereira Bernárdez
INTRODUCIÓN
Nas páxinas que seguen exporemos os resultados dunha pescuda que
estamos a levar a cabo verbo do fenómeno emigratorio no concello de Salceda
de Caselas entre os anos sesenta do século xix e 1920. Aínda que o
noso obxecto preferente de atención será a emigración orientada aos países
americanos, non por iso deixaremos de atender os outros fluxos migratorios
que tiñan a súa orixe neste municipio pontevedrés. Neste senso, debemos
adiantar que os habitantes de Salceda participaron en tres grandes tipos de
movementos migratorios. Dunha banda, estarían os desprazamentos de curta
distancia que tiñan lugar dentro da propia Galicia, nomeadamente dentro
da provincia de Pontevedra. Doutra banda, e de máis envergadura, eran os
desprazamentos dirixidos á Península Ibérica, mais fóra de Galicia. Tales desprazamentos
tiñan como meta algúns dos grandes centros urbanos españois
e portugueses. E o terceiro tipo de movemento migratorio tiña como obxectivo
acadar as costas americanas.
Mais o noso interese non se esgotará en analizar a pluralidade de destinos
elixidos polos emigrantes, nin en rexistrar os cambios operados nas súas preferencias.
Pretendemos tamén incidir en diversas variables que nos permitirán
caracterizar esas persoas e, ademais, establecer diferentes patróns migratorios.
As variables que utilizaremos na nosa análise son as que teñen que ver coas
características persoais dos emigrantes, como o sexo, a idade, o estado civil, o
grao de alfabetización e a profesión. Así mesmo, prestaremos atención á orixe
social dos emigrantes, sobre todo á relación existente entre posición social e
propensión emigratoria. Noutras palabras, pretendemos amosar que relación
existe entre a capacidade económica das familias e a maior ou menor tendencia
a enviar un ou máis dos seus membros a traballaren fóra dos límites do municipio.
En última instancia, tentaremos ofrecer evidencia empírica que permita
avalar ou rexeitar a tese segundo a cal a pobreza non é o motor da emigración,
senón que esta tende a estar alimentada en rexións de pequena propiedade
agraria polos integrantes dos sectores rurais menos desfavorecidos e con maior
nivel de instrución (Moya 1998: 25-28).
As fontes utilizadas son de orixe municipal. Nomeadamente, unha serie de
padróns de habitantes custodiados no Arquivo Municipal de Salceda de Caselas
correspondentes aos anos 1857, 1861, 1868, 1887, 1900 e 1920. Cómpre
ter en conta que os padróns municipais de habitantes non son unha fonte plenamente
satisfactoria para o estudo do fenómeno emigratorio. Presentan varias
limitacións que, en parte, condicionan os resultados da nosa pescuda. En primeiro
lugar, nos padróns posiblemente non figuran todas as persoas que se
0 [ ESTUDOS MIGRATORIOS. Revista Galega de Análise das Migracións, Vol. I, Núm. 2, 2008 (103-129) ]