REFRÁNS LISTOS POR TEMAS RECOLLIDOS EN AGUALADA

Refráns recollidos no CEIP BORMOIO AGUALADA entre os cursos 1991/1992 e 2009/2010 

1.- AGRICULTOR E AGRICULTURA 

1. . A terra descansada non precisa ser gabada 

2. . A viña do teu amo pódase en marzo 

3. . Agora que veu o maio, sementar con saio 

4. . Antes de mediados de maio manda o boi ao prado 

5. . Are quen arou que maio xa pasou 

6. . Boi bravo, rego largo 

7. . Bota esterco ao pan que as terras cho agradecerán 

8. . Bota esterco ao pan que as terras cho pagarán 

9. . Cando a rula canta no ruleiro; sementa o millo, anque sexa no bulleiro 

10. . En abril, sementar co mandil 

11. . En maio, millo sementado; cal enxoito, cal mollado 

12. . En xaneiro sementarás as patacas temperás 

13. . Gomo de marzo non vai ao cabazo 

14. . Horta de pasatempo, quere tempo 

15. . Horta de San Martiño mantén ao seu dono e máis ao veciño 

16. . Labra ben e a fondo se queres coller pan abondo 

17. . Nin bo Xan, nin bo Pedro, nin boi marelo enriba do rego 

18. . Nin viña no baixo, nin trigo no cascallo 

19. . No estercar e no sachar non debes reparar, se queres colleitar 

20. . No mes de marzal moito hai que sementar 

21. . No mes de marzal, sementa o patacal 

22. . O cuquiño a cucar e a ruliña a rular: colle o foliño e vai sementar 

23. . O día de San Xoán créballe a primeira raíz ao pan; o de san Pedro, créballe a do medio; e o de 

Santiago, créballe a do cabo. 

24. . O erro de moito sementar págase á hora de sachar 

25. . O pan ben arrendado énchelle a eira ao seu amo 

26. . O pan que foi ben sachado enche o hórreo do seu amo. 

27. . O pan raro carga o carro 

28. . O que pela os prados en xaneiro, pélaos o ano enteiro 

29. . O que planta as coles polo San Martiño, plántaas para el e para o seu veciño. 

30. . O que sega a herba en xaneiro, ségaa para o ano enteiro. 

31. . O que vive de labranza, vive de esperanza 

32. . O sementado na lúa de febreiro vai no cesto e vén no sombreiro 

33. . Poda no xaneiro, vendima no sombreiro 

34. . Pola Santa Mariña, pousa o sacho e colle a fouciña. 

35. . Polo San Isidro hai que sementar o millo. 

36. . Polo San Mateo vendimas ti ou vendimarei eu 

37. . Polo San Vicente chanta os nabos da semente 

38. . Por todos os Santos, sementa trigo e collerás cardos 

39. . Pouca terra e ben abonada vale pola moita e mal traballada 

40. . Quen sexa labrego honrado ten que vivir do seu traballo 

41. . Terra sen abono, acaba co seu dono 

42. . A sembra quere ser de agosto e o sol de setembro 

43. . Afía a tesoira e rapa a ovella 

44. . En inverno e en verán, gandeiro e hortelán. 

45. . En marzo poda o ricacho; e en abril, poda o ruín. 

Recompilación e clasificación realizada Evaristo Domínguez Rial, 

profesor do CEIP Bormoio-Agualada 

1


46. . Labrador barallan, non colle viño nin pan 

47. . Labrego cazador, coellos na cociña e no corredor 

2.- ALIMENTOS 

48. . A abelá e o castrón en maio están en sazón 

49. . A boa verza en xaneiro, mellor ca o carneiro 

50. . A castaña e o “besugo” en febreiro non teñen zugo 

51. . A faneca, en xaneiro vale carneiro 

52. . A todo lle vai o tomate agás a pan e chocolate 

53. . A troita e o unto, canto máis vello mellor 

54. . A vaca, ben cocida e mal asada 

55. . Antes de San Martiño, pan e viño; despois de San Miguel, fame e frío 

56. . Ao chegar o San Martiño, mátase o porco e próbase o viño. 

57. . Aproveite ben febreiro que o mel afogou en xaneiro 

58. . As castañas polo San Martiño, teñen sede e queren viño. 

59. . Ás veces en xaneiro, as verzas saben a carneiro 

60. . As verzas,en xaneiro saben a carneiro 

61. . As verzas en xaneiro valen carneiro 

62. . As verzas no outono comen ao dono 

63. . As verzas en xaneiro son carneiro 

64. . Ave que voa para a cazola é boa 

65. . Cando a castaña está branca, millo na manta 

66. . Cando o millo vai louro o peixe branco está de ouro 

67. . Cando o trigo vai louro o peixe branco vale ouro. 

68. . Canto máis unto, mellores verzas 

69. . Carne mal asada, tamén engorda 

70. . Coa ensalada, ou viño ou nada 

71. . Con azucre e mel, todo sabe ben 

72. . Con figos bebe auga ou viño 

73. . Con pan e viño xa se anda o camiño 

74. . Con tomates non hai mala cociñeira. 

75. . Deica San Martiño, pan e viño; despois, fame e frío 

76. . Máis ben me sabe a túa cebola que a carne da túa ola 

77. . O chourizo, á cheminea; os ovos, á tixola; o millo, ao cabás; e nada máis 

78. . O leite sen pan ata a porta vai 

79. . O percebe e o salmón en maio están en sazón 

80. . O que a en abril comeu sardiña, aínda en agosto lle pica a espiña 

81. . O que queira mel que castre por San Miguel 

82. . O queixo, na queixeira; e o centeo, na eira 

83. . O vinagre e o limón, medio ciruxanos son 

84. . Os nabos no tempo das xeadas medran 

85. . Ovo sen sal non fai ben nin mal 

86. . Para o pan e cebola é mester cazola 

87. . Pobre da cebola que vai para a tixola 

88. . Polo San Martiño anda ás noces o meu veciño 

89. . Polo San Miguel os figos son mel 

90. . Polo San Simón proba o viño e o porco polo San Martiño 

91. . Polo San Xoán, a sardiña molla o pan 



2


92. . Polo San Xoán, bébese tanto viño como se come pan 

93. . Ra de xaneiro vale por carneiro 

94. . Con pan e viño, ándase o camiño 

3.- ALLOS 

95. . Ao bo allo, bo tallo 

96. . En xaneiro planta o teu alleiro 

97. . En xaneiro pon o alleiro 

98. . En xaneiro, planta o teu alleiro. 

99. . En xaneiro, pon o alleiro 

100. . Non te esquezas en xaneiro, de sementar o teu alleiro 

101. . O allo fino sementalo polo San Martiño 

102. . Por San Antón lagoeiro sementa o teu alleiro 

103. . Cantos días pasen de xaneiro tantos allos perde o alleiro 

104. . O que queira allos con dente que os plante por San Vicente 

105. . Os allos polo San Silvestre nin nacidos nin na restra 

106. . Se queres allos sen dentes plántaos por San Vicente 

107. . Tantos días pasan de xaneiro, tantos allos perde o alleiro 

108. . Tantos días ten xaneiro, como allos dá o alleiro 

4.- AMIZADE 

109. . Ao teu amigo, cómelle o pan e bébelle o viño 

110. . A amizade, coñecela e non perdela 

111. . Amigo de lonxe, e centos de preto 

112. . Amigo de montaña, quen o perde, gaña 

113. . Amigo de un, amigo de ningún 

114. . Amigos que loitan por un cadelo; ou a perda é moita, ou o querer pequeo 

115. . Amizade vella, e casa nova 

116. . Ao amigo co seu vicio débeselle querer e atender 

117. . Ao amigo e ao cabalo non hai que cansalo 

118. . Ao mellor amigo, o mellor tiro 

119. . Canta máis amizade , máis claridade 

120. . Ese é meu amigo, que moe no meu muíño 

121. . Non hai mellor parente que o amigo presente 

122. . O amigo leal e franco, ese é o mellor banco 

123. . O bo amigo non ha deixar palla e levar trigo 

124. . Os amigos son para as ocasións 

125. . Para a corte dun amigo chega ben un carneiro 

126. . Quen ten un amigo ten un tesouro 

127. . Será teu amigo o que te tire do perigo 

128. . Zapato de amigo; a sola queimada, e o fío podrido 

5.- AMOR 

129. . Amar a quen non te ama é responder a quen non te chama 

130. . Amar e reinar non queren par 

131. . Amor e aborrecemento non quitan coñecemento 

132. . Ben ama quen nunca olvida 

133. . Das forzas do amor, o que foxe é o vencedor 

134. . Amor e morte, nada máis forte 



3

135. 


. Erro de amor ben merece perdón 

136. . Amor forasteiro, amor pasaxeiro 

137. . Amor forasteiro, pouco duradeiro 

138. . Mans frías, amores todos os días 

139. . Nas forzas do amor o que foxe é o vencedor 

140. . Ninguén por amoríos se esforce, que o fío máis torcido se destorce. 

141. . Non hai lúa clara, coma a de xaneiro; nin amor, coma o primeiro 

142. . O amor é tan xordo coma cego 

143. . O amor non quere vello 

144. . O que non te ama, burlando te difama 

145. . Pensan os namorados que todos teñen os ollos vendados 

146. . Quen pretende, quere valer 

6.- ANADAS E COLLEITAS 

147. . No mes de xaneiro, súbete a un outeiro; se o ves verdexar, ponte a chorar; e se o 

vés chamuscar, ponte a cantar. 

148. . Un gran non fai graneiro pero axuda ao compañeiro 

149. . A auga de San Xoán, tolle o viño e non dá pan 

150. . A auga de San Xoán tolle o trigo e non dá pan 

151. . A auga polo San Xoán quita viño e non dá pan 

152. . A castaña quere en agosto arder, e en setembro beber 

153. . A flor de xaneiro nunca encheu celeiro 

154. . A horta de outono, mantén ao seu dono 

155. . Ano de ameixas,todas son queixas 

156. . Ano de ameixas, ano de queixas 

157. . Ano de “almendras”, ano de merda 

158. . Ano de cheas, ano de medas 

159. . Ano de flores, ano de dores 

160. . Ano de landras, ano de graxas 

161. . Ano de moitas ameixas, poucas medas nas leiras 

162. . Ano de noces, ano de voces 

163. . Ano de peras, ano de medas 

164. . Ano de peras, non fai falla que veña 

165. . Ano de seca, ano de seda 

166. . Ano hortelán, máis palla que gran 

167. . Ano nevento, ano farturento 

168. . Ano xeadeiro, moito trigo e moito palleiro 

169. . Ano de xeadas que veñen boas. 

170. . Ao seu tempo maduran as uvas 

171. . As patacas de febreiro van no cesto e veñen no sombreiro 

172. . As patacas plantadas en febreiro van no cesto e vén no sombreiro 

173. . Auga de San Xoán tolle o millo e non dá pan 

174. . Auga de San Xoán tolle o viño e non dá pan. 

175. . Auga de San Xoán, nin palla nin pan 

176. . Auga en maio, pan para todo o ano. 

177. . Cando chove en febreiro non hai bo prado nin bo centeo 

178. . Cando hai trigo na eira, hai pan na maseira 

179. . Cando o trigo está no celeiro, é o dono quen ten diñeiro. 



4

180. 


. Desde as cereixas aos nabos, ben estamos; desde os nabos ás cereixas, todo son 

queixas. 

181. . Día de San Xoán, sácalle as raíces ao pan; día de San Pedro, seca polo medio; e día de 

Santiago , colle fouciño e ao agro 

182. . En maio come a vella as cereixas ao lume 

183. . Hórreo no camiño, alegra ao peregrino 

184. . Millo raro, espigas ao carro; millo mesto, nin carro nin cesto 

185. . O grao de Santa Mariña, méteo na arquiña 

186. . Por Santiago comeza na viña a pintar o bago 

187. . Sementa a avea e febreiro, se queres facer diñeiro 

188. . Sementa o pirixel en maio e teralo todo o ano 

189. . En marzo, espigas catro; en abril, espigas mil; en maio, todo espigado 

190. . En xaneiro, súbete ao outeiro; se ves o trigo verdegar, ponte a chorar. 

191. . O ano de abril enche o regazo e o mandil 

192. . O millo que en Santiago non cercena e en agosto non espiga, non vai á barriga 

193. . O millo rascado enche a cesta e máis o ferrado 

194. . Ano de cereixas, ano de queixas 

7.- ANIMAIS 

195. . Día a día a galiña amarga a cociña 

196. . A amizade do gato, boa é se non rabuña 

197. . A burro vello, pouco verde 

198. . A todo porco lle chega o seu San Martiño. 

199. . A vida do grilo, de día durmir; e de noite, ruído 

200. . Abella e ovella é pedra que trebella 

201. . Abella vella e enxame pobre, en marzo alea; e en marzo, morre. 

202. . Animal de bico non fai ao amo rico 

203. . Ano de saltón, ano de perdigón 

204. . As vacas, unhas gordas; e outras, fracas 

205. . Ave de pico non fai ao seu home rico. 

206. . Ave de pico nunca deixou ao seu amo rico 

207. . Ave de pluma non deixes ningunha 

208. . Ben coidado o colmear, por abril debe enxamear 

209. . Ben se alegra o lobo do que come o raposo 

210. . Burro grande, ande non ande 

211. . Cabalo grande, ande ou non ande 

212. . Cabra coxa non precisa corda nin solta 

213. . Cal é o dono, tal o can 

214. . Can de boa raza, se hoxe non caza, mañá caza 

215. . Can de caza quere ser de boa raza 

216. . Can de palleiro non quere compañeiro 

217. . Can ladrador, pouco mordedor 

218. . Can ladrador, mal cazador 

219. . Can que ladra coello que perde 

220. . Can que moito ladra non é o que máis morde 

221. . Can que moito ladra, ben garda a casa 

222. . Cando a pita cacarexa. algo sente ou algo quere 

223. . Cando chove e máis vai sol anda contento o caracol 



5

224. 


. Cando chove e máis vai sol anda ledo o caracol 

225. . Cando o galo pica á galiña; aínda, aínda. 

226. . Cando o gato durme, os ratos bailan 

227. . Cando vén Santo Tomé colle o porco polo pé 

228. . Canta a ra e non ten pelo nin la 

229. . Dous cans contra un lobo, cómeno todo 

230. . Dous poldros a un can ben o morderán 

231. . En abril, abre a porta á vaca e déixaa saír. 

232. . En abri,l abre a porta ao gando e déixao saír 

233. . En marzo, nazo; en abril, estou no cubil; en maio, xa saio; en San Xoán, xa fuxo do 

Can; en Santa Mariña, xa pillo a galiña; e en agosto, xa son bo raposo. 

234. . Entre marzo e abril, sae o cuco do cubil; e entre San Xoán e a sega, marcha o cuco 

para a súa terra. 

235. . Entre marzo e abril, sae o cuco do cubil; e entre San Xoán e a sega, marcha para a 

súa terra 

236. . Entre marzo e abril, sae o cuco do cubil; pois se hai neve, non quere vir 

237. . Entre marzo e abril se non vén o cuco quere vir ao fin 

238. . Entrou o rato no meu celeiro e fíxose herdeiro 

239. . Faco que coucea, mérqueo quen o queira 

240. . Galiña que non come, ovos non pon. 

241. . Galiña que non quere algo, pon o ovo sen gabalo 

242. . Galo no poleiro, non quere compañeiro 

243. . Galo que moito canta, algo ten na garganta 

244. . Galo que non canta algo ten na garganta 

245. . Gato berrador non é o máis rateador 

246. . Gato berrador non é rateador. 

247. . Gato moi berrador non é o máis rateador 

248. . Gato moi maullador, nin por iso é máis rateador 

249. . Ladra can, que para iso gañas o pan 

250. . Lobo tardeiro, non volve baleiro 

251. . Máis come un gato dunha ves, que un rato en todo o mes 

252. . Monte da ra, nin palla nin gra 

253. . Monte de sapo, pan no saco e no papo 

254. . Niño feito, paxaro morto 

255. . Non hai pola serodia que en xaneiro non poña 

256. . Non hai pola tardeira que por xaneiro non poña 

257. . Nunha soa mata poucas abellas labran 

258. . O boi ceibo ben se lambe 

259. . O can de boa raza pensa no pan e na caza 

260. . O can de caza quere ser de boa raza 

261. . O can de palleiro mete o dente no calleiro 

262. . O can de palleiro non quere compañeiro 

263. . O can ladrador nin por iso é máis mordedor 

264. . O can vello, se ladra, dá ello 

265. . O cinco de abril o cuco ha de vir; e se non vén o sete ou o oito, é que está morto 

266. . O coello, por San Xoán; e a perdiz, por Nadal 

267. . O gato máis berrador non é o máis rateador 



6

268. 


. O oficio do gato e matar ao rato 

269. . O oito de abril sae o cuco do cubil 

270. . O oito de abril se o cuco non vén, morreu ou non sei que ten. 

271. . O ollo do amo engorda ao cabalo 

272. . O paxaro da devesa un o asexa e outro o apresa 

273. . O que queira ter bo entrecosto que cebe no agosto 

274. . Onde eguas pacen, poldros nacen 

275. . Onde hai abellas hai mel delas 

276. . Os pitos de xaneiro debaixo das ás levan o diñeiro 

277. . Ovella que berra bocado que perde 

278. . Ovellas loucas, ovellas poucas 

279. . Ovellas tolas, detrás dunha van todas 

280. . Pito de xaneiro vai coa súa nai ao poleiro 

281. . Por Santiago, agocha o coello o rabo; e por San Miguel, vólvese a ver 

282. . Por Santiago, esconde o coello o rabo; e por san Miguel vólvese a ver. 

283. . Raposa que dorme de día, de noite anda de cacería 

284. . Raposo que moito dorme, galiña gorda non come 

285. . Se marzo chegou e o cuco non chegou, algo ao cuco lle pasou. 

286. . Se non viches o cuco a mediados de abril, ou morreu ou non quere vir ao fin 

287. . Se o oito de abril o cuco non ven,ou morreu ou non sei que ten 

288. . Se por marzo canta a ra, por abril xa parará 

289. . Tres anos de can novo; tres, de bo can; tres anos, de can vello; e outros tres, de 

folgazán 

290. . Tres aves pasan o mar: a rula , o cuco e o paspallás 

291. . Ande ou non ande, burro grande 

8.- AMOS, CRIADOS E OBREIROS 

292. . Dona mandona, muller do señor; váiselle o tempo en andar derredor 

293. . A criado mal mandado, ponlle a mesa e mándao a un recado 

294. . Agora que entra xaneiro, podes meter obreiro 

295. . Ben pode ir o criado a onde vai o amo 

296. . Farta ben ao teu criado e veralo calado 

297. . Na casa do amo morre o bo criado 

298. . O criado ben mandado pode ser compañeiro do amo 

299. . O vestido do criado di quen é o amo. 

300. . Obreiro en xaneiro, pan che comerá e obra non fará 

301. . Onde hai patrón non manda mariñeiro. 

302. . Tal amo, tal criado 

303. . Ter criado é malo; máis inda é peor ter amo 

304. . A ama brava é a chave da casa 

305. . Criado ido, criado vido; sempre o meu amo servido 

306. . Ama a un amo, se paga; e o demais son contos 

9.- APARENTAR 

307. . De mostra chega un botón 

10.- AUGAS 

308. . Ano de cheas, ano de meas 

309. . Ano de enchentas, ano de medas 

310. . A auga de abril enche carro e carril e, se por mal quere vir, non deixa a porta abrir 



7

311. 


. A auga de abril enche o carro e o carril e en maio enche carril e carro 

312. . A auga de abril enche o carro e o carril. 

313. . A auga de maio non fai daño 

314. . A auga de marzo non fai daño 

315. . A chuvia de abril enche o carro e mailo barril 

316. . A chuvia en agosto, non é chuvia; é mal para o mosto. 

317. . As augas de maio non fan dano 

318. . As chuvias de abril tumban ao boi no carril 

319. . Auga de abril, enche carro e carril. 

320. . Auga de lonxe, non mata o lume 

321. . Auga de maio crece o pelo e non fai dano 

322. . Auga de maio, pan para todo o ano. 

323. . Auga de marzo, herbanzo 

324. . Auga de mediodía, auga para todo o día 

325. . Auga de outono, mata o seu dono 

326. . Auga de San Martiño, come pan e bebe viño 

327. . Auga de San Xoán temperá moitos males sanará 

328. . Auga de tronada, nuns sitios moita; e noutros, nada 

329. . Auga de xaneiro, cada gota vale diñeiro 

330. . Auga e sol en marzo aparella as cubas e o mazo 

331. . Auga fervida é media vida 

332. . Auga mala, fervida e coada 

333. . Auga mañanceira, non é duradeira 

334. . Auga noitega, curuxa tardega 

335. . Augas de abril, gotas mil 

336. . Augas de maio enchen carreiro e carro 

337. . Augas de maio non fan dano 

338. . Cando chove en agosto chove mel e mosto 

339. . Chuvia de abril non perdoa a carros nin o carril 

340. . En abril augas mil, enchen carro e barril 

341. . Falten augas mil e non falten en abril 

342. . Se maio chora, auga criadora 

11.- AVARICIA 

343. . Amontoa o avaro e non sabe para quen nin para cando 

344. . Ao que o pé lle dan colle a man 

345. . Canto máis ten máis quere 

346. . O diñeireiro é tan mal amo como mal criado 

347. . Quen todo o quere, todo o perde 

348. . Se moito se ten, moito se gasta e máis se quere 

12.- BEBER 

349. . A home frouxo, bebida forte 

350. . Beber e comer, bo pasatempo é 

351. . Beber, beber; ata máis non poder 

352. . O amigo do teu viño non o queiras de veciño 

353. . O borracho descobre o cacho. 

354. . Onde entra o beber, sae o saber 

355. . Para a moita sede non hai auga mala 



8

356. 


. Sen beber non se debe comer 

13.- BONDADE 

357. . A mellor tella, a máis vella 

358. . Con facer ben pouco se pode perder 

14.- CASA 

359. . Na casa da muller rica el cala e ela repica 

360. . Na porta da súa casiña; soíña, pensa con morriña. 

361. . O home gaña a facenda e a muller consérvaa 

15.- CASAR 

362. . Amancebamento non é casamento 

363. . Antes de casar débelo pensar 

364. . Casarás en mala hora e comerás pan e cebola 

365. . Ceguei e casei; que se non cegara, non casara 

366. . Home casado, burro amolado 

367. . Home casado, burro domado 

368. . Home casado, home acabado 

369. . Home casado, home amolado 

370. . Home casado, nin muller é 

371. . Muller quincela, home de trinta 

372. . Non pode haber voda se non hai noivo e noiva. 

373. . O melón e o casar, todo é acertar 

374. . O que lonxe vai casar, chata leva ou vai levar 

375. . Vello que casa con muller moza, ou pronto o corno ou pronto a lousa 

16.- COMER 

376. . A barriga manda á perna 

377. . A carne sen pan cómea o can 

378. . A comida, repousada; e a cea, paseada 

379. . A cunca chea os ollos alegra 

380. . A fame , en comendo, pasa 

381. . A galiña, polo bico pon 

382. . Á mesa sen pan non te poñas a xantar 

383. . A panza chea mellor se allea 

384. . Alegría, alegriote, que está o rabo do porco no pote 

385. . Alí pon a galiña os ollos onde pon os ovos 

386. . Almorzar sen beber, merendar sen comer 

387. . Ao cabo do ano, máis come o enfermo ca o san 

388. . Ben canta Marta despois de farta 

389. . Ben se lava o gato despois de farto 

390. . Bo pagar fai bo xantar e non moito rogar 

391. . Cal é o señor, tal mesa pon 

392. . Caldo de tripas, moito repenicas 

393. . Comer e deixar se has de cear 

394. . Comer e ter non pode ser 

395. . Comida fría e bebida quente, nunca fixeron bo dente 

396. . Corpo farto gaba a Deus 

397. . Da man á boca, pérdese a sopa 

398. . Da panza sae a danza 



9

399. 


. Dáme pan e chámame can 

400. . Deste mundo levarás panza chea e nada máis 

401. . Día de Entroido e domingo de Pascua, cada larpeiro na súa casa 

402. . Máis quero mesa farta que mantelaría branca 

403. . Nabos e coles, comes de señores 

404. . Non sabe o que é o que non come 

405. . O almorzo cedo cría carne e sebo. 

406. . O caldiño ten un bo compañeiro no viño 

407. . O caldo quenta o corpo 

408. . O can baila polo pan 

409. . O comer e o rascar todo é empezar. 

410. . O pantrigo fíxoo Deus e a boroa mandouna facer. 

411. . O que non come polo San Xoán ou é que é parvo ou non ten pan 

412. . O que non come polo San Xoán ou está tolo ou non ten pan 

413. . O que non mata, engorda 

414. . O que ten bo olfacto logo coñece o prato. 

415. . O raposo que moito berra non é o que máis galiñas leva 

416. . Os días con pan e viño son bos 

417. . Pola raspa do pescado afervóase o gato 

418. . Polo pan de trigo o can é meu amigo 

419. . Polo pan, baila o can 

420. . Por almorzar non perdas de xantar 

421. . Quen aiuna en San Xoán ou é tolo ou non ten pan. 

422. . Quente, a comida; fría, a bebida 

423. . Sen pan nin viño, non se anda ben o camiño 

424. . Terás un prato de caldo ben adobado se o porco cho remexe co fociño ou co rabo 

425. . Un é de onde pace e non de onde nace 

426. . Vaca e carneiro, comida de cabaleiro 

427. . Vós que arrotades é porque fartos estades 

17.- COMERCIO 

428. . Ano malo, panadeiros no mercado 

429. . En mercar e vender non hai amigos 

430. . Fía e vende ben que a paga por si vén 

431. . Mercar por alforxas e vender por onzas 

432. . O barato saca os cartos do farrapo 

433. . O bo pano na arca se vende 

434. . O bo vai caro e o malo fai dano 

435. . O mal pagador é sempre bo cobrador 

436. . O que foi do teu agrado foi medio mercado 

437. . Quen diñeiro ha de cobrar moitas voltas ha de dar 

438. . Quen vende e mente a bulsa llo sente 

439. . Queira ou non queira, o burro ha de ir á feira 

18.- COMPAÑA 

440. . Canto te vexo, canto te quero 

441. . A comida feita, compaña desfeita 

19.- COMPROMISO 

442. . A honra está en quen a gaña 



10

443. 


. A quen Deus llo dá san Pedro llo bendiga 

444. . Coitas e camiños dannos amigos 

445. . Hoxe por min, e mañá por ti 

446. . Hoxe por un, e mañá por outro 

447. . Bos corazóns matan as penas 

448. . O maior desprecio é non facer aprecio 

449. . O que non queiras para ti non llo deas a ninguén 

450. . O que non queiras para ti non llo deas a outro 

451. . O que sabe agradecer traballa para máis merecer 

452. . O que ten ansia non dorme 

453. . Pagan os xustos polos pecadores. 

454. . Prenda de galego, diñeiro vale 

455. . Quen che deu o fel, dáche o mel 

456. . Quen erra e se emenda a Deus se encomenda 

457. . Quen fai o que quere non fai o que debe 

458. . Roupa lavada polo sol agarda 

459. . Santa Rita, Rita, o que se dá non se quita 

460. . Unha besta non quere outra 

20.- CONSECUENCIAS 

461. . O que moito escoita, mal de si oe. 

462. . Quen con lume xoga, quéimase. 

463. . ¡Quen mal anda, mal acaba! 

464. . A árbore que non dá froita, semente boa para leña 

465. . A bo camiño, bo andar 

466. . A boa vida engurras tira 

467. . A boa vida fai á moza garrida 

468. . A cabra que moito anda pouco apaña 

469. . Á derradeira cántase a gloria. 

470. . A froita madura cae de seu 

471. . A gato escaldado a auga fría o queima 

472. . A idade fai ao home amigo da verdade 

473. . A loucura non te cura 

474. . A loucura ten cura 

475. . A mala serra non corta a madeira 

476. . A mar revolto, ganancia de pescadores 

477. . A moita parada fai pouca andada 

478. . A moita parola deixa a cabeza tola 

479. . A moito durmir, menos vivir 

480. . A moza como é criada, e a estopa como é fiada 

481. . A muller viúda non ten quen a sacuda 

482. . A neve onda o fogo derrétese logo 

483. . A ocasión abre a porta á tentación 

484. . A ovella mansa moitos años a maman 

485. . A palabras necias oídos xordos 

486. . A picada de mosca peza de lenzo 

487. . A que a ferro mata, a fero morre 

488. . A quen cedo se ergue cedo lle amanece 



11

489. 


. A quen madruga Deus o axuda 

490. . A quen se muda, múdalle a ventura 

491. . A río revolto, ganancia de pescadores 

492. . A tres días de alegrías, trinta días de agonías 

493. . Á velles, viruelas 

494. . A xesta, mentres que é nova varre ben 

495. . Acabouse o día acabouse a romaría 

496. . Anda como anda e non como debe andar 

497. . Andar e andar, para ao cabo espichar 

498. . Anque a mona se vista de seda, mona era é mona queda 

499. . Ao feito, peito 

500. . As risas, vólvense choros 

501. . Ás veces fálase por ter lingua 

502. . Auga pasada non move muíño 

503. . Ave que corre, non voa. 

504. . Besta vella, ao toxeiro 

505. . Bo amo, mellor criado 

506. . Boa viaxe fai o que vai e volve 

507. . Boas olas, boas sombras 

508. . Boca que come fel non pode cuspir mel 

509. . Cada día que amañece cousas novas acontecen 

510. . Cada día, un día máis, e todo se queda atrás 

511. . Cada un tira tras do que lle tira 

512. . Camisa que moito se lava, logo se acaba 

513. . Cando durmo non sei o que teño 

514. . Cando está o pelexo á porta, sinal de que a burra está morta 

515. . Canto máis se desfai menos se fai 

516. . Carta na mesa, non pesa 

517. . Carta xogada non debe ser levantada 

518. . Cases ben ou cases mal, casa cun do teu igual 

519. . Coa idade ven o siso 

520. . Coas glorias faranse as memorias. 

521. . Con moito tropezar apréndese a andar 

522. . Con pouco vento cae ao chan torre sen cemento 

523. . Conto acabado, míralle para o rabo 

524. . Corpo que moito cura, pouco dura 

525. . Cousa feita, feita está 

526. . Da árbore caída todo o mundo fai portas 

527. . Da barreira sae e lameira 

528. . De aqueles lixos viñeron estas lamas 

529. . De diñeiro e santidade quita sempre a metade 

530. . De facer testamento faino a tempo. 

531. . Detrás do pouco vén o moito 

532. . En pouca auga, pouco se navega 

533. . Enriba do ovo pon a galiña 

534. . Facer sen pensar, mala razón 

535. . Falar sen pensar é tirar sen apuntar 



12

536. 


. Fanas os cochos e páganas os bacoriños 

537. . Fun a Lalín e como fun, vin. 

538. . Galiña choca non pon ovos 

539. . Hoxe fermosura, mañá sepultura 

540. . Leña moi seca todo é faíscas 

541. . Listos e burros todos son persoas 

542. . Mal anda o miñato cando ten as ás tortas e o papo roto. 

543. . Mal se bican dous anoxados 

544. . Mira con quen andas e direiche quen es 

545. . Morto está quen non pernexa 

546. . Muller morta, sete á porta 

547. . Na casa do gaiteiro, bailaríns todos 

548. . Na feira de Vilaverde o que máis pon máis perde 

549. . Na paz e na guerra o que matan, morto queda. 

550. . Nas uñas ou nos pés has de imitar a quen es 

551. . Nin moza sen amor, nin vello sen dor 

552. . Ningunha cousa hai tan dura que o tempo non a madura. 

553. . No uso nace o abuso 

554. . Noite de pasatempo quere tempo 

555. . Non dá bo pan a mala fariña 

556. . Non habería palabra mal dita se non fose mal entendida 

557. . Non hai mal onde non hai dor 

558. . Non hai pega sen mancha negra 

559. . Non hai rosas sen espiñas 

560. . Non hai sardiña sen espiña 

561. . Non naceu quen non errou 

562. . Non se engaña o que non conta 

563. . O amor é bo; ser amado, mellor; o un é servir, e o outro ser señor. 

564. . O amor e o viño sacan ao home de tino 

565. . O azucre fai moitos larpeiros 

566. . O dicir non ten cancelas 

567. . O fillo da cabra, cabrito ou castrón 

568. . O fillo do burro ben sabe ornear 

569. . O fillo do lobo, lobeiro é 

570. . O fillo do tigre sae con raias 

571. . O fume descobre onde está o lume 

572. . O mal que non ten cura é a loucura. 

573. . O mozo, por non saber; e o vello, por non poder; as ocasións deixan perder 

574. . Onde hai gana hai maña 

575. . O peor dun erro é que ás veces un trae un cento 

576. . O pequeno mal, espanta; e o grande, amansa. 

577. . O primeiro que gaña, despois regaña 

578. . O que a san Silvestre vai e alí dorme, un ano vai e o outro volve 

579. . O que antes nace antes pace 

580. . O que bebe viño chéiralle o fociño. 

581. . O que cala, outorga 

582. . O que chega á mesa posta non sabe o que costa 



13

583. 


. O que chega tarde non oe misa nin come carne 

584. . O que con auga se cura, pouco dura 

585. . O que de novo non traballa, de vello durme na palla. 

586. . O que é burro tanto o é aquí como en Lugo 

587. . O que é raro sempre é caro 

588. . O que en mentira é collido, cando di a verdade non é crido 

589. . O que entre os lobos se mete, mordido sae 

590. . O que foi a Castellón perdiu o sillón 

591. . O que foi a Sevilla perdiu a silla 

592. . O que logo empeza, logo o deixa 

593. . O que logo se empeza, axiña se acaba 

594. . O que mal empeza, mal acaba 

595. . O que moito agarra pouco aperta 

596. . O que moito fala, enfada 

597. . O que nada non afoga 

598. . O que non chora non mama 

599. . O que non parece, logo se esquece 

600. . O que non se perde nada, sempre algo se gaña 

601. . O que non ten maña non come castañas 

602. . O que non ten pan sementado, agosto fáiselle maio 

603. . O que non ten seguro e enferma, acabouse o diñeiro e o pan 

604. . O que de novo non traballa, de vello durme na palla 

605. . O que pode, vai ao muíño e moe 

606. . O que primeiro chega, primeiro se senta 

607. . O que primeiro se levanta, primeiro se calza 

608. . O que regala ben vende; só o que o recibe o entende 

609. . O que ri de último ri dúas veces mellor 

610. . O que ri último, ri mellor 

611. . O que se deita con can, érguese con pulgas. 

612. . O que se pica, allos come 

613. . O que ten a chave, cando quere abre 

614. . O que ten ben e mal escolle, do que lle veña que non se enoxe. 

615. . O que ten maña, sempre apaña 

616. . O que torto nace, tarde o u nunca se endereita 

617. . O ruín paxariño, logo descobre o seu niño. 

618. . O segundo anda polo mundo 

619. . O tempo todo o fai e todo o leva 

620. . O tempo todo o trae e todo o leva 

621. . Obra ben e espera 

622. . Onde chuspen, lama hai 

623. . Onde hai fume, hai lume 

624. . Onde sacan e non botan, buscan e non atopan 

625. . Onde se saca e non se pon logo se chega ao fondón 

626. . Os cachos tiran ás olas 

627. . Os males fan amizades 

628. . Para mancha grande non hai xabón que abaste. 

629. . Para quen non quere sempre hai abondo 



14

630. 


. Peor é a recaída que a caída 

631. . Perdido é quen tras perdido anda 

632. . Perdiz moi cercada xa se ve medio asada 

633. . Pés afeitos a saltar non saben quietos estar 

634. . Pola boca morre o peixe 

635. . Polo fío sácase o nobelo 

636. . Polo rabo da culler vai o gato á ola 

637. . Por máis que o ben se dilate, como se alcance non é tarde 

638. . Por un cravo perdeuse a ferradura 

639. . Por un ladrón perden cento nun mesón 

640. . Quen ben ata, ben desata 

641. . Quen caladamente arde, máis se queima 

642. . Quen chega tarde, nin oe misa, nin come carne 

643. . Quen con lume xoga, acábase queimando 

644. . Quen dá das súas penas, non espera das alleas. 

645. . Quen de mozo non traballa de vello durme na palla 

646. . Quen de preitos se librou, boa sorte alcanzou 

647. . Quen espera, desespera 

648. . Quen mal anda, mal acaba. 

649. . Quen mal fala, peor oe 

650. . Quen moito abarca, pouco aperta 

651. . Quen moito corre, axiña para 

652. . Quen moito enfeixa, pouco ata 

653. . Quen moito folga, pouco medra 

654. . Quen moito parola fai pouca obra 

655. . Quen moito reza, moito peca 

656. . Quen moito ve, moito aprende 

657. . Quen moito vive, moito mal recibe 

658. . Quen moito vive, moito ve 

659. . Quen moitos oficios ten, con ningún se mantén 

660. . Quen non monta a cabalo, do cabalo nunca cae 

661. . Quen pode e non quere; cando poderá, non quererá 

662. . Quen pregunta o que non debía oe o que non quería 

663. . Quen queira mariscar, hase de mollar 

664. . Quen san o seu dedo ata, san o desata. 

665. . Quen sementa ventos recolle tempestades 

666. . Quen volve e vai, boa viaxe fai 

667. . Sabe máis o demo por vello que por demo 

668. . Sardiña que leva o gato, tarde ou nunca volve ao prato 

669. . Se ao vello lle quitan a pinguiña e maila cociña, que o enterren á tardiña 

670. . Se che pica unha denosiña, vas dereito para a caixiña; e se che pica un escorpión, vas 

dereito para o caixón. 

671. . Se non morres de mozo a vello has chegar 

672. . Se o cántaro bate na pedra mal para o cántaro e non para ela 

673. . Se pingan as tellas, come centellas 

674. . Se queres ter ovos, mantén a galiña 

675. . Se xogas con lume, quéimaste 



15

676. 


. Sempre vai a lingua a onde doe a moa 

677. . Servo de outro se fai quen di o seu secreto a quen non o sabe calar. 

678. . Sol e boa terra fan mellor gando que o pastor afamado. 

679. . Tal terra andar, tal hai que falar 

680. . Tempo andando, cousas vendo 

681. . Teñas ou non teñas sorte, o mesmo lle dá á morte 

682. . Tirar á vasura, sinal de desprezo 

683. . Todo chega e todo pasa anque non saias da casa 

684. . Todo o bo faise esperar 

685. . Trunfo repetido, xogo perdido 

686. . Un é o que come 

687. . Unha palabra tira por outra 

688. . Vén a ventura para quen a procura 

689. . Vezo collerás que despois non quitarás 

690. . Voda tira loito 

691. . Xa con risa xa con pranto, iremos ao camposanto 

692. . Zapato burgués e besta de andadura, pouco dura. 

693. . Quen a ferro mata, a ferro morre 

21.- CONSELLOS 

694. . Na igrexa, rezar; na praza, calar; e na casa, falar ata escachar 

695. . Nin polo sol nin pola solexa, nunca deixes a túa mantexa. 

696. . Sea brétema tira cara Carreira, calca a eira. 

697. . A cabalo regalado non lle mires o dente 

698. . A cabalo regalado non se lle mira o dente. 

699. . Á cabra cega, monte largo 

700. . A cousa máis alabada, antes vendida que non comprada 

701. . A inxuria é mellor olvidala que vingala 

702. . A lebre que has de matar costa abaixo hala botar 

703. . A leña da figueira, recúa do lume e fraca de madeira 

704. . A mula con matadura, nin cebada nin ferradura 

705. . A onde has de ir non has de mentir 

706. . A onde non te chaman non vaias, que se non te chaman non fas falta 

707. . A onde todos van chorando non debes ir cantando. 

708. . A par de río non merques terras, nin caserío 

709. . A pobre, non prometas; e a rico, non debas 

710. . A prudencia é nai da ciencia 

711. . A pulga quen vén á orella, co diaño se aconsella 

712. . A quen non lle sobre pan que non críe can 

713. . A quen queiras mal non o queiras no hospital 

714. . A quen tes que agarimar non o fagas chorar. 

715. . A rico, non debas; e a pobre, non ofrezas 

716. . Á sorte mala, paciencia e boa cara 

717. . Á voda do ferreiro cada un vai co seu diñeiro 

718. . A voda e a bautizo non vaias sen ser chamado 

719. . A voda nin bautizado non vaias sen ser chamado 

720. . Aceite, viño e amigos, mellor canto máis antigos 

721. . Achégate aos bos e serás un deles 



16

722. 


. Acórdate nora de que serás sogra 

723. . Amigo e viño, os máis antigos. 

724. . Anda quedo, non andes fungando e fai as túas cousas calando 

725. . Antes fiarás do terrón que do señor 

726. . Ao bo consello non se lle atopa prezo. 

727. . Ao coello e ao vilán mételles man 

728. . Ao mal encontro darlle a man e mudalo pronto 

729. . Ao pasar o carromeiro, ten coidado muiñeiro 

730. . Ao porco e ao xenro ábrelle a porta que xa el virá cedo 

731. . Ao que madruga Deus o axuda 

732. . Aos ditos das vellas hai que tapar as orellas 

733. . Aprende chorando e rirás ganando 

734. . Aproveitar ben en lume é bo costume 

735. . Arco da vella, vaite de aí, que as nenas bonitas non son para ti 

736. . Ás bestas non te metas 

737. . As cousas claras, e o chocolate espeso 

738. . As mans non ven máis que os ollos. 

739. . Ata o corenta de maio, non te quites o saio; e, se volve a chover, vólveo a poñer. 

740. . Atallo, quita traballo 

741. . Atrás virá quen bo me fará. 

742. . Auga que non has de beber, déixaa correr 

743. . Barba pon mesa e non perna tesa 

744. . Ben pode chorar o que non se pode consolar 

745. . Boas accións valen máis que boas razóns 

746. . Cada un axúdase a si mesmo e Deus a todos 

747. . Cada un varre como pode e sabe 

748. . Camiño longo, paso curto 

749. . Cando chova non vaias de caza que non vas facer nada 

750. . Cando comas pan quente non bebas auga fría 

751. . Cando o demo reza, enganarte quere 

752. . Cando te capen, berra 

753. . Cando tomes augardente ten coidado cos teus dentes 

754. . Cando vaias á misa e ao muíño non chames polo veciño 

755. . Cando vaias á misa e ao muíño non danes ao veciño 

756. . Carneiro estraño non o agasalles no teu rabaño 

757. . Casa, na que mores; pero máis non compres 

758. . Con quen paces e non con quen naces 

759. . Da boa nai busca filla e da boa cepa enxerta a viña 

760. . Dá e ten e farás ben 

761. . De palla ou palloeiro, enche o teu palleiro 

762. . Deixa de remexer o que non vas comer 

763. . Despois de San Martiño, deixa a auga e bebe viño 

764. . Días de chuvia e vento, non vaias de caza que perdes o tempo 

765. . Dise o pecado pero non o pecador 

766. . Duro con duro, endexamais se fixo bo muro 

767. . En alleo souto, un pao ou outro 

768. . En febrero, mete obreiro; antes no derradeiro, que no primeiro 



17

769. 


. En febrero, mete obreiro; pan che comerá, pero traballo che fará 

770. . En martes nin te cases nin te embarques 

771. . En martes non cortes nin plantes 

772. . En martes non plantes 

773. . En martes non te embarques 

774. . En martes, nin porco mates, nin churras deites, nin pitos saques. 

775. . En Pascua con quen quixeres e no Entroido coas túas mulleres 

776. . En setembro e aínda no outono bebe viño vello e deixa repousar o novo. 

777. . En terra de lobos ouvea coma todos 

778. . En xaneiro mete o obreiro 

779. . Entre cegos non hai fermoso nin feo 

780. . Entre col e col, leituga 

781. . Está a vella a morrer e aínda está para aprender 

782. . Fai ben anque non saibas a quen 

783. . Fai ben e non mires a quen 

784. . Fai o ben e non mires a quen 

785. . Fai primeiro o necesario e despois o voluntario 

786. . Fala da caza e merca na praza 

787. . Fala da caza e tena na casa 

788. . Falando, enténdese a xente 

789. . Ferra besta lixeiro e andarás cabaleiro 

790. . Festas e vodas, poucas e boas 

791. . Forza de mozos e consello de vellos 

792. . Fuxe da multitude e terás quietude 

793. . Fuxe da ocasión e non terás tentación 

794. . Gaiteiro pago nunca ben tocou 

795. . Garda o prado e manterás o gando 

796. . Garda sempre que comer, pero sempre que facer 

797. . Gasta en festas e en viño o que has de deixar aos sobriños 

798. . Hai que dar e ter para que nos veñan ver 

799. . Hai que dar tempo ao tempo 

800. . Ida e vida, pola casa da miña tía 

801. . Ir á guerra e casar non se ha de aconsellar 

802. . Lancha dentro, amigo fóra 

803. . Máis sabe o demo por vello que por demo 

804. . Máis vale a quen Deus axuda que a quen moito madruga 

805. . Máis verdades hanse de saber que dicir 

806. . Mata o porquiño, non o deixes engordar que despois o touciño, farate engordar 

807. . Meu pai díxome que porfiara pero que non aportara 

808. . Muda o lobo os dentes mais non as mentes 

809. . Na casa allea o que ben está que estea 

810. . Na porta do forno quéimase o pan 

811. . Na terra de lobos hai que ouvear coma todos 

812. . Na terra dos lobos ouvear coma todos 

813. . Na terra onde vivires, fai o que vires 

814. . Nas terras dos lobos, ouvear coma todos 

815. . Nin amigo reconciliado nin carneiro dúas veces asado 



18

816. 


. Nin burro orneante, nin home rallante 

817. . Nin casa, á beira do río; nin viña, ao pé do camino 

818. . Nin voda triste nin enterro alegre. 

819. . No bo río péscase a troita 

820. . No Carballiño, bo pan e bo viño. 

821. . No mes de marzo, farrapiños debaixo do brazo 

822. . No mes de mortos non saches a horta nin capes os porcos 

823. . No mes dos mortos mata aos teus porcos 

824. . Non deixes para mañá o que poidas facer hoxe 

825. . Non hai pouco que non chegue nin moito que non se acabe 

826. . Non lle chames amigo a quen non viviu contigo 

827. . Non negues o que ti pedirías 

828. . Non pidas a quen pediu nin sirvas a quen serviu 

829. . Non sexas outro cando so ó podes ser ti 

830. . Non sirvas a quen serviu nin pidas a quen pediu 

831. . Non te abatas por pobreza nin te ensalces por riqueza 

832. . Non te botes a cantar se non sabes o que has cantar 

833. . Non te fíes de consellos, que son contos de vellos 

834. . Non todo o monte é ourego 

835. . Non todo o que reloce é ouro 

836. . Non trates con rico empobrecido nin con pobre enriquecido. 

837. . Nunca sirvas a quen serviu 

838. . Nunca te deitarás sen saber unha cousa máis 

839. . O amor e o xantar hanse de comer antes de enfriar 

840. . O ben, buscalo; e o mal, esperalo 

841. . O bo consello non ten prezo 

842. . O cabalo regalado cólleo cos ollos pechados 

843. . O coche, cabalo e muller nunca debes ofrecer 

844. . O cortizo e o cortello, no monte vello 

845. . O gran non fai graneiro pero axuda ao compañeiro. 

846. . O mal que non ten remedio, olvidalo é o mellor medio 

847. . O mar e a muller hanse de lonxe ver 

848. . O mellor camiño é o recto 

849. . O moito correr trae pouco andar. 

850. . O ollo limpalo sempre co cóbado 

851. . O pano podre non garda puntada 

852. . O pote que moito ferve, sazón perde 

853. . O que a boa árbore se arrima boa sombra o acubilla 

854. . O que dá pan a can alleo, perde o pan e perde o can. 

855. . O que dan de balde, ben sabe 

856. . O que é ben nacido será ben agradecido. 

857. . O que en sí confía, erra cada día 

858. . O que has de comer non o vexas facer 

859. . O que madruga Deus o axuda 

860. . O que non oe consello non chega a vello 

861. . O que poidas facer hoxe non o deixes para mañá 

862. . O que ten dúbida, sempre acerta 



19

863. 


. O que ten tenda, que a atenda; e senón, que a venda 

864. . O que vai a modo chega a lonxe 

865. . O rato que non sabe máis dun burato logo o pilla o gato 

866. . O tempo dáo Deus de balde 

867. . O vento é paciente e sabe cortar cada unha das súas árbores. 

868. . O vinte e cinco de marzo entra a merenda e máis o descanso 

869. . O zapato do amigo, pouco pez e mal cosido 

870. . O zapato do amigo, moito pez e ben cosido 

871. . Obras son amores e non boas razóns 

872. . Onde foras fai o que viras 

873. . Onde vivires, fai como vires 

874. . Palabras e plumas o vento as tumba 

875. . Palabras necias, oídos xordos 

876. . Palabras torpes, oídos xordos 

877. . Palla ao palleiro, galiñas ao galiñeiro 

878. . Palla ao palleiro, vellas ao fiadeiro 

879. . Para encaixes de puntillas, en Galicia, Camariñas 

880. . Pensa ben o que queres ser, senón se o que tes non o queres perder. 

881. . Píllase antes a un mentireiro que a un coxo 

882. . Pola noite todos os gatos son pardos 

883. . Polo que garde o meu peito non teño preito. 

884. . Polo san Martiño mata o porquiño e proba o teu viño. 

885. . Polo san Martiño, nin fabas nin liño 

886. . Polo san Martiño non plantes fabas nin liño 

887. . Polo san Martiño, mata o porco e bebe o teu viño 

888. . Polo san Martiño, mata o teu porquiño 

889. . Por san Xulián, garda o viño e garda o pan 

890. . Procura non xurar anque xures a verdade 

891. . Quen a boa árbore se arrima boa sombra o acubilla 

892. . Quen calar non sabe, falar non debe 

893. . Quen canta, o seu mal espanta 

894. . Quen dá consellos non da pan 

895. . Quen di de min que se mire a si 

896. . Quen no te coñeza que te compre 

897. . Quen pregunta, non erra 

898. .Quen queira vivir ben, non teña cerca a ninguén 

899. . Quen usa non abusa 

900. . Saber vivir é saber convivir 

901. . Se moitos amigos queres ter, gastarás canto tés e nada verás 

902. . Se non podes o que queres, quere o que poidas. 

903. . Se non queres ir de morto a San Andrés de Teixido, vai botando contas para ir de 

vivo 

904. . Se non queres levar patadas non vaias á feira das bestas. 

905. . Se o millo fose pouco mudalo dun saco noutro 

906. . Se o neno empeza a chorar aloumiñarao súa nai 

907. . Se Pico de Meda ten sombreiro, mete o can no palleiro 

908. . Se queres abellas, castra por Candeas 



20

909. 


. Se queres ao teu home san, dálle abelán 

910. . Se queres aprobar, hai que estudar 

911. . Se queres coller bo viño planta a viña cara o soliño 

912. . Se queres durmir ben, xa que estamos en abril, tes que cear sen a luz do candil 

913. . Se queres lan, rapa en san Xoán 

914. . Se queres mel castra as abellas polo san Miguel 

915. . Se queres mel, castra por san Miguel; e se queres abellas, castra por Candeas 

916. . Se queres mel, castra por san Miguel; e se queres cera, castra por Candeas 

917. . Se queres mel, castra por san Miguel 

918. . Se queres mel, castra por san Miguel; se queres abellas, por Candeas. 

919. . Se queres que auga corra, quítalle o terrón á presa 

920. . Se queres que ben saiba o porco dálle landras do teu souto 

921. . Se queres que o neno che creza, coa auga do cu lávalle a cabeza 

922. . Se queres que o teu carro cante como canta o do veciño, bótalle o eixo de freixo e 

as treituras de sanguiño 

923. . Se queres que te respecten hai que darse a respectar 

924. . Se queres ter un fillo pillabán méteo a sancristán 

925. . Se queres ver como é o teu corpo, mata un porco 

926. . Se queres vivir en paz, canto ves non xulgarás 

927. . Se tes catarro dálle ao xerro 

928. . Se tiro cara Carreira, calco a eira 

929. . Se vai frío e vento, pecha a porta e métete dentro. 

930. . Solas e viño, andan camiño 

931. . Unha boa capa todo o tapa 

932. . Vai o vello morrendo e vai aprendendo. 

933. . Vaias a onde vaias fagas o que vexas 

934. . Velocidade e altura: conserva a dentadura 

935. . Vence o mal, a forza de facer o ben 

936. . Vender e calar é a mellor cousa 

937. . Vezo poñas que vezo quites 

938. . Vicio collas que non tollas 

939. . Viña, entre viñas; e casa, entre veciñas 

940. . Viños e amores os máis vellos son os mellores 

941. . Viños e amores, os vellos son os mellores 

942. . Vodas largas, barallas novas 

943. . Día de chuvia e vento, non vaias de caza, que perdes o tempo 

22.- CONTRADICIÓNS 

944. . As bágoas de quen herda son risas encubertas 

945. . Mentres se capa non se asubía. 

946. . A alma na boca, e os ósos no saco 

947. . A burra vella, albarda nova 

948. . A Concha do taberneiro, ten o home non estranxeiro 

949. . A cruz nos peitos, e o demo nos feitos 

950. . A falta de homes bos, ao meu pai fixérono alcalde 

951. . A folla, cando enxoita, molla 

952. . A inocencia da criatura que está mexada e di que súa 

953. . A mal tempo, boa cara 



21

954. 


. A mala chaga sana; a mala sona mata 

955. . A moito pedir pouco ofrecer 

956. . A pai aforrador, fillo gastador 

957. . A sorte da fea, a guapa a desexa. 

958. . A sorte da muller fea, a bonita a desexa 

959. . A verdade dóeche máis a ti que a min 

960. . Andar e andar e nunca chegar. 

961. . Anque a malicia escureza a verdade non a pode apagar 

962. . As contas da casa non dan coas da praza 

963. . Ás veces mexan por un e hai que dicir que chove 

964. . Boca de mel, e mans de fel 

965. . Botar sopas e sorber, non pode ser 

966. . Canto máis pobre, menos esmola 

967. . Canto máis présa, máis vagar 

968. . Cara de beato e uñas de gato 

969. . Corazón forte ao seu dono leva á morte 

970. . Dá Deus sarna a quen non sabe rascala 

971. . De mala semente, boa xente 

972. . Deus dáos e o demo xúntaos 

973. . Deus escribe dereito con renglóns torcidos 

974. . Deus me dea contenda con quen non me entenda 

975. . Deus todo o sabe aínda que todo o cala 

976. . Di mentiras e sacarás verdades 

977. . Día de moito, véspera de nada 

978. . Día de todo e véspera de nada 

979. . Día de xaxún, véspera de Santo 

980. . Durmir e gardar a casa, non hai maneira 

981. . Falar do mar e nel non entrar 

982. . Gastar e ter, non pode ser 

983. . Gastar sen ter, non se sabe como pode ser 

984. . Hoxe entra mandando quen onte entrou rogando 

985. . Inda non asamos e xa pingamos 

986. . Invitoume o Sr. Romeo e o viño pagueino eu 

987. . Ir cabaleiro no burro e andar ao seu procuro. 

988. . Mentres canto, non asubío 

989. . Mentres se traga, non se cuspe 

990. . Moito ruído e poucas noces 

991. . Na casa do Ferreiro, coitelo de pao 

992. . Na casa do Ferreiro, coitelo de pao; e na do carpinteiro, nin arado nin grade. 

993. . Nin por moito madrugar vai amencer máis cedo 

994. . Nin por moito madrugar amence máis axiña 

995. . No que non se perde nada, sempre algo se gaña 

996. . Non é o mesmo falar da guerra que verse nela 

997. . Non hai dor que sexa boa 

998. . Non hai mal bo 

999. . Non se pode repenicar e ir na procesión 

1000. . Non sei que facer: se deixar de andar, ou botar a correr 



22

1001. 


. Non sei que faga: se colla moza ou tome soldada 

1002. . O demo fainas e Deus descóbreas 

1003. . O mal e o ben, na cara se ven. 

1004. . O que máis ten non é o que máis dá 

1005. . O que un aborrece, outro o apetece 

1006. . O que unha idade apetece, outra aborrece 

1007. . Saca o teu ao mercado e un dirá bo e outro dirá malo 

1008. . Saír dun souto e meterse noutro 

1009. . Se tes présa, vaite con calma 

1010. . Ser bo entre os malos é moito traballo 

1011. . Soprar e sorber, non se pode facer 

1012. . Un pao vestido non parece pao 

1013. . Unha ovella negra, trae un año branco 

1014. . Unhas, de cal; e outras, de area 

1015. . Uns nacen para santos e outros para pés de bancos. 

1016. . Uns naceron para moer e outros para ser moídos 

1017. . Uñas de gato, e palabras de santo 

1018. . Urdir e tecer, non pode ser 

1019. . Canta máis présa, máis lecer 

1020. . Honra e vicio non andan xuntos 

23.- CREGOS 

1021. . O crego e mailo raposo, se perden a mañá perden o día todo 

1022. . O cura e o raposo se perden a mañá, pérdeno todo. 

1023. . O alcipreste non se rega porque crece coa lentura 

1024. . Abade que foi monaguiño ben sabe quen bebe o viño 

1025. . Predica meu frade, que o que che mandou que che pague 

24.- CRENZAS 

1026. . A Deus rogando e co mazo dando 

1027. . A fe sen obras e fe morta 

1028. . A misa do Galo, unha vez ao ano 

1029. . Ano novo con xefe de casa, doce mortos no ano 

1030. . De hora en hora, Deus mellora 

1031. . Deus aperta pero non afoga 

1032. . Deus dá para todos 

1033. . O que de noite asubía, polo demo pía 

1034. . O que mata a unha abella ten cen anos de pena 

1035. . O que pola noite asubía, polo demo pía 

1036. . O que rouba a un ladrón ten cen anos de perdón 

1037. . O rosario ao pescozo; e o demo ao corpo 

1038. . Os martes non te cases nin te embarques 

1039. . Paxaro calado non fai mal agoiro 

1040. . Quen perdeu e non encontrou, co demo andou 

1041. . Todo o tempo pasado foi mellor 

1042. . Un home non é home ata que escribe un libro, ten un fillo e planta unha árbore 

1043. . Vaite corvo do pousado, non me traias un mal fado 

1044. . Vale máis a quen Deus axuda que a quen moito madruga 

1045. . Venres e martes non te cases nin te embarques 



23

1046. 


. Xente que canta non pode ser mala 

25.- DEBEDAS 

1047. . Antes quero mercar que rogar 

26.- DIFICULTADES 

1048. . Iso non ten nin xeito nin pés 

1049. . Dar ás duras e comer ás maduras 

27.- DISCRECIÓN 

1050. . Hóspede que se convida, fácil é de contentar 

1051. . Chorar, á boca pechada; para que non o saiban aos que non lles importa nada 

28.- ECONOMÍA 

1052. . Ben calorosa vai ser a costa de xaneiro, pero aínda que curta, máis calorosa vai ser 

a de febreiro 

1053. . Coa hucha baleira, non se fai feira 

1054. . Coa prata todo se alcanza 

1055. . Diñeiro busca diñeiro 

1056. . Diñeiro haxa, que gusto non falta 

1057. . O que garda, sempre ten 

1058. . Unha vara de pano dura un ano 

29.- EDUCACIÓN 

1059. . A conversación con persoa lida é media vida 

1060. . Ninguén nace aprendido 

1061. . Nunca te creas inferior ao outro, só porque estudiou moito 

1062. . O que sabe, acerta 

1063. . O saber non ocupa lugar 

1064. . Falar coa boca chea é de mala educación 

30.- EGOISMO 

1065. . Ande eu quente e ríase a xente. 

1066. . Iranse os hóspedes e comeremos o galo. 

1067. . O que é teu , é meu; e o que é meu, é meu só 

1068. . Primeiro, eu; despois, eu; e sempre eu 

1069. . Primeiro o pan, e despois o can 

1070. . Primeiro son os meus dentes que os parentes 

1071. . Se a barca está rota sálvese quen poida 

31.- ENTROIDO 

1072. . O Entroido, coas súas artes; botou a san Matías fóra do martes 

1073. . O entroido é un larpeiro, mais é o fillo dun pobre; cada un na súa casa gobernase como 

pode. 

1074. . O Entroido, na casa; e as Pascuas, na praza 

32.- ENVEXA 

1075. . A boroa da miña veciña sabe mellor que a miña 

1076. . A envexa rompe o saco 

1077. . A galiña da miña veciña pon mellores ovos que a miña 

1078. . A vaca da miña veciña dá máis leite ca miña 

1079. . Do mirar nace o cobizar 

33.- EQUIVALENCIAS 

1080. . A árbore sen codia é coma a muller sen vergoña. 

1081. . A cabra vai pola viña e como fai a nai fai a filla 



24

1082. 


. A cada tempo, o seu tento 

1083. . A cada un hai que darlle o seu 

1084. . A espada vence, a palabra convence 

1085. . A lingua larga é sinal de man escasa 

1086. . A muller que non sabe cociñar é coma o gato que non sabe ratear 

1087. . A pobreza do que sabe vale máis que a riqueza do que ignora. 

1088. . A quen boa árbore se arrima, boa sombra o acubilla. 

1089. . A tulla sen centeo é coma o prado sen rego 

1090. . A Xan Portal, o mesmo lle dá ben que mal 

1091. . Amor con amor se paga 

1092. . Cada cal ama ao seu igual 

1093. . Cada cal, co seu igual 

1094. . Cada cal, no seu curral 

1095. . Cada cal sente o frío como anda vestido 

1096. . Cada cousa, á súa hora 

1097. . Cada cousa faise ao seu tempo e a malla en agosto 

1098. . Cada cousa, no seu tempo 

1099. . Cada martes ten a súa semana 

1100. . Cada moucho, no seu souto 

1101. . Cada ovella, coa súa parella 

1102. . Cada ovella quere a súa parella 

1103. . Cal fiamos cal andamos 

1104. . Cando o río soa, auga leva 

1105. . Cando se enfada, coma o galo salta 

1106. . Canto temos, canto valemos 

1107. . Canto tes, canto vales 

1108. . Coa vara que midas serás medido 

1109. . Coida o ladrón que todos o son 

1110. . Coma a mazá, por dentro, podre; e por fóra, sa 

1111. . Como midas, hante medir 

1112. . Cousa ben negada, non é ben probada 

1113. . Crece o honor e crece a dor 

1114. . Da rapa á rebola veña o demo e escolla 

1115. . De neno, rei; de mozo, capitán; de casado, burro; e de vello, can 

1116. . De pai a pai, pouco vai 

1117. . De tal pao, tal astilla 

1118. . Dime cales deles viñan e direiche o que dicían 

1119. . Dime con que andas e direiche quen es 

1120. . Dime con quen andas e direiche que falabas 

1121. . Dime de que presumes e direiche do que careces 

1122. . Dime do que presumes e direiche o que non tes. 

1123. . Dor saca dor 

1124. . En todas partes, cada semana ten o seu martes 

1125. . Fillo de gata, ratos mata 

1126. . Hai tantos homes bos coma corvos brancos 

1127. . Mal por mal, non se debe dar 

1128. . Nin todo dar, nin todo negar 



25

1129. 


. No camiño de Santiago tanto anda o coxo coma o san 

1130. . Non hai mel sen fel 

1131. . Non hai palleiro sen palla 

1132. . Non lle fagas aos demais o que non queiras que che fagan a ti 

1133. . Nunca falta un roto para un descosido 

1134. . O aldeán galego, cunca de leite por cunca de aceite 

1135. . O cuco e o predicador, canto máis alto mellor 

1136. . O que a ferro mata, a ferro morre 

1137. . O que contas non bota, contas non atopa 

1138. . O que ha de cegar, polos ollos lle han de dar 

1139. . O que ha de ser servido, ha de ser pedido 

1140. . O que non cría, non pía 

1141. . O que non sabe é coma o que non ve 

1142. . O que os ollos non ven o corazón non o desexa 

1143. . O que se sabe sentir, sábese dicir 

1144. . O que tonto vai á guerra, tonto volve dela 

1145. . O tempo é ouro 

1146. . Oliva e aceituna, toda unha 

1147. . Ollo por ollo, dente por dente 

1148. . Cada home ten o seu nome 

1149. . Onde hai un malo nunca falta un bo 

1150. . Pago por pago non é pecado. 

1151. . Para bo entendedor, poucas palabras bastan 

1152. . Para gustos, píntanse cores 

1153. . Para un roto non falta un descosido 

1154. . Pensa o ladrón que todos son da súa condición 

1155. . Pés fríos, corazón ardente 

1156. . Pés quentes, cabeza fría 

1157. . Pícame Pedro, que picarte quero 

1158. . Polo canto coñécese ao paxaro 

1159. . Populares e simples somos todos do mesmo vivir 

1160. . Poucos pensando fan máis que moitos durmindo. 

1161. . Quen di de min, di de si 

1162. . Quen non teme á morte é home forte 

1163. . Quen quere a Xoán, quere o seu can 

1164. . Se mal é de costas, peor é de illargas 

1165. . Se non hai vento, non hai mal tempo 

1166. . Se o ben non fose sentido, o mal non sería coñecido 

1167. . Son todos uns, coma os de Cuns 

1168. . Tal o paxariño, tal o niño 

1169. . Tan bo é Pedro coma Xan 

1170. . Tan bo é xaneiro coma febreiro 

1171. . Tanto é amar sen ser amado como responder sen ser preguntado 

1172. . Tanto vale o responso cantado coma o rezado. 

1173. . Tira boi, tira vaca, tira o burro pola estaca 

1174. . Todas as aves, cos seus pares 

1175. . Una de cal, e outra de area 



26

1176. 


. Xente con xente, dicía o pesco 

1177. . Xente nova e leña verde, toda se volve fume 

1178. . Xente nova e leña verde, todo é fume 

34.- ESFORZO 

1179. . Comer, durmir e cagar piden vagar 

1180. . O que non pode, cos dentes acode 

1181. . Quen dá pan, pon afán 

35.- FACHENDA 

1182. . Canto máis altura, máis figura 

1183. . O que é moda, non incomoda 

1184. . O que quere presumir, ha sufrir 

1185. . O rosario na man lévano moitos polo que dirán 

1186. . Vestir a uso, calzar a gusto 

1187. . A fermosura cómea a sepultura 

1188. . Alabémonos, xa que ninguén nos alaba 

1189. . Moita presenza, pouca facenda 

1190. . Muller fermosa, muller vaidosa 

1191. . Na pintura está a figura 

1192. . O andar para dentro é andar de trenco 

1193. . O andar para fóra é andar que namora 

1194. . O desexo fai ao fermoso feo 

1195. . O soldado galego, na guerra hai que velo 

36.- FAME 

1196. . A boa fame non hai pan duro 

1197. . Maceiras na horta, rapaces á porta. 

1198. . A codia dura, á xente aguza 

1199. . A falta de pan, boas son tortas 

1200. . A fame esperta o inxenio 

1201. . Á moita fame non hai pan duro 

1202. . A ovella farta do rabo fai a manta 

1203. . Adoece o can porque non lle dan pan 

1204. . Cando a raposa anda aos grilos, mal para as crías e mal para os grilos 

1205. . Fame e espera, desespera 

1206. . Fame e esperar fan rabiar 

1207. . Fame na casa, fanfurriña na praza 

1208. . Gando fraco, todo é carrachos 

1209. . Lobo famento, non ten asento 

1210. . Na casa onde non hai fariña nin relón; todos reñen, e todos teñen razón 

1211. . O ano famento é longo e estreito 

1212. . Pan balorento, alegra ao famento 

1213. . Pan quente, fame mete 

1214. . Para a gana de comer non hai pan duro 

37.- FAMILIA 

1215. . Amor de nai, que o demais é aire 

1216. . Amor o de nai, que o demais é aire 

1217. . Máis vale a filla mal casada que ben aborregada. 

1218. . A quen non ten fillos Deus lle ampara sobriños 



27

1219. 


. A toda lei, fillos e muller 

1220. . Amizade de xenro, sol de inverno 

1221. . Amor coma o da nai, non hai 

1222. . Ao tío sen fillos apárelle Deus sobriños. 

1223. . As fillas de solteira din de quen son 

1224. . As miñas fillas fan meniñas 

1225. . Azouta de nai, non rompe óso nin saca sangue 

1226. . Entre pais e irmáns non metades as mans 

1227. . Non hai fillo coma o seu pai, nin pai coma o seu avó 

1228. . Non sabe o que é alegría o que non cría 

1229. . Non se acorda a sogra que foi nora 

1230. . O casado, casa quere 

1231. . Pai non tiveches e nai non temiches e mal fillo te fixeches. 

1232. . Parente de calidade é fillo da miña irmá 

1233. . Quen aos seus non trata ben, non pida nada a ninguén 

1234. . Quen ten pai na vila, sete veces lle amence o día 

1235. . Saco de xenro nunca é cheo 

1236. . Sogra, nin de barro, á porta 

1237. . Sogra, ningunha é boa 

1238. . Varre a nora o que ve a sogra 

1239. . Vivir con sogras, noras e xenros, anticipo do inferno 

38.- FILLOS 

1240. . A fillo malo, pan e pao 

1241. . Fillo malo, vale máis enfermo que san 

1242. . Fillo mimado, fillo mal criado 

1243. . Fillo sen dor, nai sen amor 

1244. . Fillos criados, traballos dobrados 

1245. . Fillos criados, pesares dobrados 

1246. . Para o fillo máis querido o mellor regalo é o castigo 

1247. . O que ten fillos ao lado, non rabea co bocado 

1248. . O que ten fillos, non estoupa co cheo 

1249. . Terras boas, ruíns nabos; pais porcos, fillos marranos 

39.- FROITA 

1250. . Á flor sen olor, fáltalle o mellor 

1251. . As árbores e as flores, locen de moitas colores 

1252. . Froita que cedo madura pouco dura 

1253. . Mazanceira na horta, rapaces á porta 

1254. . Mazáns na horta, rapaces á porta 

1255. . Polo verán conta as mazáns 

1256. . Despois de san Miguel, xa pode ir aos figos quen queira 

40.- HABILIDADE 

1257. . Rindo, rindo, o tonto verdades vai dicindo 

41.- HOME 

1258. . Dous Pedros e un Xan fan un home cabal 

1259. . Home alleo é cheo 

1260. . Home avisado, medio asoballado 

1261. . Home bebedor, pouco comedor. 



28

1262. 


. Home ben feito hache de ter o corpo dereito 

1263. . Home celoso, o corno no ollo 

1264. . Home de moita parola, gasta o tempo en parolar. Non fai todo o que di, nin di todo 

o que fai. 

1265. . Home de moitos oficios, pouca ganancia 

1266. . Home moi luneiro, nin boa meda, nin bo palleiro 

1267. . Home moi luneiro, nin moita palla, nin moito palleiro. 

1268. . Home pagador, moi ganador 

1269. . Home panadeiro, nin boa cabana, nin bo sombreiro 

1270. . Home pequeño, fol de veleno 

1271. . Home porfiado, necio consumado 

1272. . Home que madruga, de algo ten cura 

1273. . Home que madruga, Deus o axuda 

1274. . Home sen defecto algún, ningún 

1275. . Home sen muller, home non é 

1276. . Home sentado, non fai bo mandado 

1277. . Home troiteiro, nin boa cabana, nin bo palleiro. 

1278. . Home troiteiro, nin boa meda, nin bo palleiro 

1279. . Nin maio sen trebóns, nin home sen calzóns 

1280. . O home aos corenta, ou vive ou rebenta 

1281. . O home de siso, e máis de pico 

1282. . O home é de onde nace, e o boi de onde pace 

1283. . O home e o can van a onde lle dan 

1284. . O home mantido espile o frío 

1285. . O home mullereiro acaba consigo e co diñeiro 

1286. . O que de 20 non é home e de 30 non casou, de corenta non é rico, ese paxaro 

voou 

1287. . Vello con muller fermosa, mala cousa 

1288. . Viúvo rico, cun ollo choro e con outro repinico 

42.- INDIFERENZA 

1289. . Non vai por ese camiño a auga ao meu muíño 

1290. . Dúas aves de rapiña non se gardan compañía 

43.- INGRATITUDE 

1291. . Na súa casa non ten fariña e na allea pide galiña. 

1292. . Rogarlle ao santo, ata saír do charco; e despois de saído, santo esquecido 

1293. . Sanan as coiteladas e non as malas palabras 

44.- INTELIXENCIA 

1294. . A ignorancia é moi confiada 

1295. . Non corre máis o que camiña senón o que máis imaxina 

1296. . Non vale de nada ser moi listo se aínda non sabes quen é Calisto 

45.- INUTIL 

1297. . Iso e nada, todo é un 

1298. . Isto é coma buscar unha agulla nun palleiro 

1299. . Menciña que todo o cura, loucura 

1300. . Meter as mans na fogueira é criar frieiras 

1301. . Moito e ben non o fai ninguén 



29

1302. 


. Moitos durmindo fan máis que moitos oíndo 

1303. . Non hai boa ola con auga soa 

1304. . Non sabe o raposo cantas galiñas dormen fóra 

1305. . Non vale nin para Deus nin para o demo. 

1306. . O demo, farto de carne, meteuse frade 

1307. . Socorro tardeiro, socorro baleiro 

46.- INVERNO 

1308. . Cando a Candelaria chora metade do inverno vai fóra 

1309. . Cando Santos rematan, o inverno empeza 

1310. . De Santos a Nadal é inverno de verdade 

1311. . De Santos a Nadal é inverno natural 

1312. . De Santos a Nadal, inverno carnal 

1313. . Desde Santos a Nadal é inverno natural 

1314. . Despois de san Martiño o inverno vén de camino 

1315. . Deus nos teña da man, nos saque do inverno e nos meta no verán 

1316. . No inverno a comida escasea, aínda que ti non o creas. 

1317. . O inverno, come e non cría 

1318. . O inverno non acabou ata que abril pasou 

1319. . Pola Candelaria, metade do inverno vai fóra; se chove ou venta, aínda entra 

47.- IRONÍA E BURLA 

1320. . A falta dun can, métese un gato 

1321. . Non me fagas pecar que me veño de confesar 

1322. . Non se fixo a mel para a boca do asno 

1323. . O amor é fogo, pero con el non se coce o bolo 

1324. . O burro diante, para que non se espante 

1325. . O can de Xan Torrado, canto fai coa boca desfaino co rabo 

1326. . O coser e o cantar, todo é empezar 

1327. . O hábito non fai ao monxe 

1328. . O home querqueno, todo é veleno 

1329. . O home é lume; a muller, estopa; e ven o demo e sopra 

1330. . O home e o oso, canto máis feo máis fermoso 

1331. . O home e o oso, canto máis peludo máis fermoso 

1332. . O home parlanchín e faco rinchón, pouca cebada e moito albardón 

1333. . O muller que do alto fía, o fuso lle cae e o cu lle asubía 

1334. . O pai que non ten fillos, será que lle faltan os armadillos. 

1335. . O pote díxolle ao caldeiro: chégate aló que me luxas 

1336. . O que a feo ama, fermoso lle parece 

1337. . O que di a persoa, repíteo a mona 

1338. . O que non fuma nin bebe viño, o demo llo leva por outro camiño 

1339. . O que non ten fillos, ben os cría 

1340. . O que parvo vai á guerra, parvo volve dela 

1341. . O que ten besta e anda a pé, máis besta el é 

1342. . O que ten cama e durme no chan, merece que o mallen cun pao 

1343. . O que ten medo aos paxaros non sementa o trigo 

1344. . O traballo, para os burros 

1345. . O vilán, coa vara do abelán 

1346. . O vilán, nin ben nin mal 



30

1347. 


. Obra de común, obra de ningún 

1348. . Ovella farta, do seu rabo se espanta 

1349. . Papas e casamento, en quente 

1350. . Pinga, repinga, na casa da tía Dominga 

1351. . Sácasme dun apuro e métesme nunha présa 

1352. . Se corres como bebes, imos ás lebres 

1353. . Se non bebes cocacola, non dás pé con bóla 

1354. . Se non che gusta, mételle azucre. 

1355. . Se o teu home non sae mullereiro, ha de saír a muller homeira 

1356. . Se te vas e me deixas .A quen lle contarei as miñas queixas? 

1357. . Se te vas e me deixas. A quen lle conto as miñas queixas? 

1358. . Se un vello bica a unha muller moza, pasa folla 

1359. . Sete xastres non fan un home 

1360. . Un cego mala guía é para outro cego 

1361. . Vergonzosa é a miña filla que tapa a cara coa faldra da camisa 

1362. . Voda e mortalla, do ceo baixa 

48.- LÚA 

1363. . A lúa de outubro mata ao seu dono 

1364. . A lúa de xaneiro non ten compañeira, non sendo a de agosto que lle dá polo rostro 

1365. . Se a lúa entra de tronada, vinte días de invernada. 

1366. . Se a noite de Nadal foi de luar, labra ben para sementar 

49.- MACHISMO E SEXISMO 

1367. . Á lingua aguda, costela dura 

1368. . A cabeza da muller é o home 

1369. . A leña e a muller, cantos máis anos, máis arder 

1370. . A muller e a “sartén” na cociña están ben 

1371. . Á muller e á burra, cada día unha zurra 

1372. . A muller e a gaivota, canto máis vella máis tola 

1373. . A muller e a gaivota, canto máis vella, máis loca 

1374. . A muller e a galiña, na casa con día 

1375. . A muller e o viño sacan ao home do seu tino 

1376. . A muller é un bicho que sempre están en perigo 

1377. . A muller honesta, a perna quebrada e na casa 

1378. . A muller non só manda na cociña 

1379. . A muller só manda na cociña 

1380. . A pera e a muller, a que cala boa é 

1381. . A viúva honrada ten a súa porta pechada 

1382. . As pallas no palleiro, e as mulleres tras do fogueiro 

1383. . Cásate e teremos muller 

1384. . Febreiro e as mulleres, no día sete pareceres 

1385. . Home casado, nin muller é 

1386. . Muller ao volante, perigo constante 

1387. . Muller que asubía e galiña que canta coma un capón, na miña casa non 

1388. . O diñeiro é para gastar e a muller para tocar 

1389. . O home na praza, e a muller na casa 

1390. . O melón e a muller son malos de entender 

1391. . Os inimigos do home son tres: sogra, nora e muller 



31

1392. 


. Para o home san, culler de pao 

1393. . Sete vidas ten o gato e a muller ten outras catro 

1394. . Tres son os inimigos do home: a sogra, a nora e a muller 

1395. . Viño e mulleres, dan máis pesares que placeres 

50.- MEDICO 

1396. . Un médico cura, dous dubidan, tres morte segura 

1397. . A mal mortal nin médico nin medicina lle val 

51.- MENTIRA 

1398. Cóllese primeiro a un mentireiro ca un coxo. 

52.- MESES 

A.- XANEIRO 

1399. . En xaneiro, a faneca vale carneiro 

1400. . En xaneiro, a ovella pon o pé no carreiro 

1401. . En xaneiro, as verzas saben a carneiro. 

1402. . En xaneiro, as verzas valen carneiro 

1403. . Xaneiro, xeadeiro; marzo, guarzo. 

1404. . Bo xaneiro, mal febrero 

1405. . Cando en xaneiro non febrea, marzo marcea 

1406. . Coa lúa de xaneiro vese a formiga no carreiro 

1407. . En xaneiro, a abella pon o pé no salgueiro 

1408. . En xaneiro, a faneca vale carneiro 

1409. . En xaneiro, a faneca vale moito 

1410. . En xaneiro, a faneca xa se pode comer 

1411. . En xaneiro, a lebre co cu no lameiro 

1412. . En xaneiro, a ovella anda ao carneiro 

1413. . En xaneiro, a ovella pon o pé no carreiro 

1414. . En xaneiro, ao raposo sete, e sete no toxeiro 

1415. . En xaneiro, as lebres polo carreiro 

1416. . En xaneiro, as verzas son carneiro 

1417. . En xaneiro, calquera ovella pasa o regueiro; pero en febreiro, nin ovella nin 

carneiro 

1418. . En xaneiro, mata o carneiro 

1419. . En xaneiro, nin galgo leboreiro nin falcón perdigueiro 

1420. . En xaneiro, saben as verzas a carneiro 

1421. . En xaneiro, tres e catro raposos no carreiro 

1422. . En xaneiro, vén o lobo ao palleiro 

1423. . En xaneiro, vive o home a carón do caldeiro 

1424. . En xaneiro xa a abella pon os pés no salgueiro 

1425. . En xaneiro, cada ovella no seu rueiro 

1426. . En xaneiro, frío peleiro 

1427. . En xaneiro, mellor carballo que castiñeiro 

1428. . En xaneiro, polas mañás o sol e pola tarde o braseiro 

1429. . En xaneiro, polo día ao sol e pola noite no braseiro 

1430. . En xaneiro pon a abella o pé no salgueiro 

1431. . En xaneiro, pouco diñeiro 

1432. . En xaneiro, sete lobos ao carreiro 

1433. . En xaneiro, un pouco ao sol e outro ao fumeiro 



32

1434. 


. En xaneiro, vén o lobo ao palleiro 

1435. . En xaneiro, verza vella vale carneiro 

1436. . Foise xaneiro xeado, foise febreiro, outra vez; virán marzo abril e maio, cheos de 

flores os tres 

1437. . No mes de xaneiro, cos pés no braseiro 

1438. . No mes de xaneiro, sete capas e un sombreiro 

1439. . No xaneiro, busca a lebre no bulleiro 

1440. . O sol de xaneiro, non ten compañeiro 

1441. . O santo Antón verdadeiro é o dezasete de xaneiro 

1442. . Polo xaneiro, rega os outeiros e polo san Xoán herba che darán 

1443. . Por xaneiro e febreiro: barrufeado e xilmendreiro 

1444. . Se non chove en febreiro, nin bo prado nin palleiro 

1445. . Sol de xaneiro, amor de xenro 

1446. . Xaneiro, aneiro; e febrero, cabriteiro 

1447. . Xaneiro é a mellor época para a faneca comer. 

1448. . Xaneiro fóra, é mais unha hora 

1449. . Xaneiro que non enche regueiro, non é colleiteiro 

1450. . Xaneiro quente trae o demo no vente 

1451. . Xaneiro, fío ou temperado, pásao arroupado 

1452. . Xaneiro, xeadeiro 

1453. . Xaneiro, xeadeiro; febreiro, afebrado; marzo, amarzado; abril, ben mollado; san 

Xoán caloroso; e Santiago, airoso fan un ano moi donoso 

1454. . Xaneiro, xeadeiro; febreiro, fervedeiro; marzo, pelarzo; abril, con día no cubil 

1455. . Xaneiro, xeadeiro; febreiro, venteiro; marzo, regañón; e abril, chuviscón 

1456. . Xaneiro, xeadeiro; marzo guarzo 

B.- FEBREIRO 

1457. . Abrígate por febreiro con dúas capas e un sombreiro 

1458. . Cando febreiro non febreirea, marzo marcea 

1459. . Come máis un día de febreiro que cantos cabalos ten o reino 

1460. . En febrero, a faneca vale carneiro 

1461. . En febreiro aínda o gato anda ao boi anque sexa vello 

1462. . En febrero, bo cocido e bo braseiro 

1463. . En febreiro busca sombra o can 

1464. . En febreiro métese o can no palleiro 

1465. . En febreiro saca o boi do teu centeo 

1466. . En febreiro sae o oso do oseiro 

1467. . En febreiro, sete lobos ao carreiro 

1468. . En febrero, sete mantas e un sombreiro 

1469. . En febrero, un día sol e outro braseiro 

1470. . En febrero, un pouco ao sol e outro pouco ao fumeiro 

1471. . En febreiro, bo cocido e bo braseiro 

1472. . En febreiro, sete capas e un sombreiro 

1473. . En febreiro, sete lobos ao carneiro 

1474. . En febreiro, un día ao sol e outro ao braseiro 

1475. . En febreiro, un día sol e outro braseiro 

1476. . Febreiriño curto, cos seus días vinte e oito; se durase máis catro, non quedaba can 

nin gato, nin poliño non burato, nin ovella rabela, nin pastor para ir con ela,nin 



33

1477. 


cornos no carneiro nin orellas no pregoeiro 

. Febreiro, cabriteiro 

1478. . Febreiro camiseiro, nin boa meda, nin bo palleiro 

1479. . Febreiro camiseiro, nin dá boa meda nin dá bo palleiro 

1480. . Febreiro, cara de can 

1481. . Febreiro chuvasqueiro; marzo, ventoso;abril, chuvioso; maio, louro todo ouro 

1482. . Febreiro curto cos seus vinte e oito, se tiveses máis catro non paraba can nin gato 

1483. . Febreiro moi mexadeiro, cando na casa, cando no outeiro 

1484. . Febreiro, nevado; e marzo, chuvioso; fan un abril florido e fermoso 

1485. . Febreiro, bo cocido e bo braseiro 

1486. . Febreiro, crebadeiro 

1487. . Febreiro, folerpeiro 

1488. . Febreiro, o menor; un anaco malo e outro peor 

1489. . No minguante de febreiro corta o teu madeiro 

1490. . Polo san Brais e cegoña verás 

1491. . Polo san Brais, hora e media máis 

1492. . Primeiro, febreiro; segundo, candeeiro; terceiro, san braseiro. 

1493. . San Brais, dúas horas máis 

1494. . San Matías anda co entroido ás porfías. 

1495. . Vai febreiro corto cos teus vinte e oito; se non fose teu irmán marzo, que che 

quitou catro, non quedaba can nin gato. 

1496. . Vaite febreiro, cos teus vinte e oito, que se chegues a ter vinte e nove non paraba 

can nin gato. 

C.- MARZO 

1497. . Marzal marzal, pola mañá cara de rosa e pola tarde cara de can. 

1498. . Marzo ben feito, patacas a eito 

1499. . Marzo, espigarzo 

1500. . Marzo, garzo: pola mañá cara de can e pola tarde fai un bo barrigán. 

1501. . Marzo marceador, de noite chove e de día vai sol. 

1502. . Marzo marzán, pola maña cara de can e pola tarde de barrigán 

1503. . Cando marzo maiea, maio marcea 

1504. . En marzo e abril, augas mil. 

1505. . En marzo sae a herba aínda que lle dean cun mazo 

1506. . En marzo, abrigo e pantrigo 

1507. . En marzo, abrigo, noces e pantrigo 

1508. . En marzo, mazo 

1509. . Entre marzo e abril o cuco vai ao seu fin 

1510. . Entre marzo e abril sae o cuco do cubil 

1511. . Marzo amola e abril esfola 

1512. . Marzo chegar, tempo de enxertar 

1513. . Marzo chuvioso, verán caloroso 

1514. . Marzo, marzal; pola mañá cara de can e pola tarde aínda fai un bo barrigán 

1515. . Marzo, marzal; pola mañá cara de rosa e pola tarde cara de can 

1516. . Marzo, marzán; pola mañá cara de can e pola tarde aínda fai un bo barrigán 

1517. . Marzo, marzán; pola mañá cara de can e pola tarde barrigán 

1518. . Marzo marzola, trebón e raiola 

1519. . Marzo pardo, pouco sol e malo 



34

1520. 


. Marzo pardo, sinal de bo ano 

1521. . Marzo varía sete veces ao día 

1522. . Marzo, venteiro; e abril, chuvisqueiro; enchen en maio de flores os eidos 

1523. . Marzo ventoso e abril chuvioso fan a maio florido e fermoso 

1524. . Marzo ventoso e abril chuvioso traen a maio florido e fermoso 

1525. . Marzo ventoso, abril chuvioso 

1526. . Marzo, ventoso; abril, chuvioso; sacan a maio florido e fermoso. 

1527. . Marzo, marzán, pola maña cara de vella e pola tarde cara de can 

1528. . Marzo, marzán; a mediodía zoa a abella, e á noite mata á vella 

1529. . Marzo, marzola; trebón e raiola 

1530. . Marzo, marzón; pola mañá cara de can, e pola tarde cara de barrigón 

1531. . No marzo, abrigo e mocas de pantrigo. 

1532. . No marzo abrigo, noces e pantrigo 

1533. . O que en marzo marcea, en todo o verán non branquea 

1534. . O sol de marzo mete á dona no pazo 

1535. . O sol de marzo, mata ao dono do pazo 

1536. . Sol de marzo queima as donas do pazo 

D.- ABRIL 

1537. . Abril, amoroso; san Xoán, ventoso 

1538. . Abril atoldado é pouco mollado 

1539. . Abril e maio compoñen todo o ano 

1540. . Abril e maio son a chave do ano 

1541. . Abril esfola paro o maio amola 

1542. . Abril frío e mollado, enche o celeiro e farta ao gando 

1543. . Abril frío, moito pan e pouco viño 

1544. . Abril frío trae polas de trigo 

1545. . Abril frío, fornos quentes, alegría para os meus dentes 

1546. . Abril frío, pan e viño 

1547. . Abril que sae chovendo a maio chama correndo 

1548. . Abril quente e mollado, cargo o carro e engorda o gando 

1549. . Abril, augas mil 

1550. . Abril, se por mal quere vir, nin as portas deixa abrir 

1551. . Abril, se por mal quere vir, non deixa nin as portas abrir 

1552. . En abril a pinga vale por mil 

1553. . En abril, cada pingueira de auga vale por mil 

1554. . En abril, cear sen candil 

1555. . En abril, chuvias e chuvias vir 

1556. . En abril, coiros mil 

1557. . En abril, déixame durmir que en maio do meu me caio 

1558. . En abril, pon o cabalo ruín 

1559. . En abril, sae o cuco do cubil 

1560. . En abril, xa o raposo sae do cubil. 

1561. . En abril, augas mil 

1562. . En abril, cear sen candil 

1563. . En abril, unha gota vale mil. 

1564. . En abril, unha pinga vale por mil 

1565. . Folla de abril, abre a man e déixaa vir 



35

1566. 


. Non hai abril que non sexa ruín, no comezo ou no fin 

1567. . O mes de abril trae queixas mil 

1568. . Polo abril xa se pode o labrego rir 

1569. . Polo abril xa só poda o labrego ruín 

1570. . Se abril vén mollado, en maio canta o río e baila o prado 

E.- MAIO 

1571. . De Corpus á Ascensión, tres semanas son 

1572. . En maio, aínda a vella queima o tallo 

1573. . En maio, aínda bebe o boi no prado 

1574. . En maio aínda o boi bebe no prado, antes no principio que no acabo 

1575. . En maio, corre a auga tralo arado 

1576. . En maio, en min me caio. 

1577. . En maio o boi bebe no prado, antes no principio que no acabo 

1578. . En maio que beba o boi no prado, mellor no empezo que no cabo 

1579. . En maio, sementan co saio 

1580. . En maio, xa non é bo paio. 

1581. . En maio xa podes tirar o saio 

1582. . En maio, de fame me desmaio 

1583. . En maio, do meu me caio 

1584. . Enxame de maio, vale un cabalo. 

1585. . Enxame pobre, en maio morre 

1586. . Febres de maio, saúde para todo o ano 

1587. . Maio frío, moito trigo 

1588. . Maio longo, san Xoán redondo 

1589. . Maio me molla, maio me enxuga; maio me deleita na sepultura. 

1590. . Maio pardo e san Xoán claro fan ao labrador honrado 

1591. . Maio pardo, san Xoán pardo 

1592. . Maio turbio e san Xoán claro fan un ano ben temperado 

1593. . Maio vale máis no comezo que no cabo 

1594. . Maio ventoso, xuño piolloso 

1595. . Maio, maiolo, oxalá duraras o ano todo 

1596. . O que dorme o día da Ascensión todo o ano é dormilón. 

1597. . O que en maio se molla, en maio se enxuga 

1598. . Quen en maio non merenda aos mortos se encomenda 

1599. . San Isidro labrador quita o frío e manda a calor 

1600. . San Isidro Labrador, saca o frío e pon calor. 

1601. . Santa Cruz de maio o lobo ao rodo e o raposo medio criado 

1602. . Tras un maio pardo vén un san Xoán claro 

F.- XUÑO 

1603. . Aí vén san Pedro co seu xerro 

1604. . Ata san Pedro o viño ten medo 

1605. . De san Xoán a san Pedro cinco días van no medio 

1606. . En san Xoán, as nove con día dan 

1607. . En san Xoán fouce na man 

1608. . En san Xoán, pouco queixo e moito pan 

1609. . En san Xoán, tanto queixo coma pan 

1610. . En san Xoán, xa a sardiña pinga o pan 



36

1611. 


. En san Xoán, xa o corpo non ten man 

1612. . En san Xoán, xa o raposo colle ao carneiro pola la. 

1613. . En san Xoán, xa pilla o lobo ao año pola la. 

1614. . En San Xoán, a fouce na man 

1615. . En San Xoán, as nove con día dan 

1616. . En xuño, se pica o sol, nin muller nin caracol 

1617. . Entre san Xoán e san Pedro, xofre sen medo 

1618. . Pola noite de san Xoán pon a roupa na túa silla. 

1619. . Polo santo Antón toda a galiña pon 

1620. . Polo santo Antón xa a galiña pon. 

1621. . Polo san Xoán o raposo colle a ovella pola la 

1622. . Polo san Xoán perde o carneiro a “lan” 

1623. . Polo san Xoán, perde o carneiro a la 

1624. . Por san Pedro, burro quedo 

1625. . Xuño brillante, ano abundante 

1626. G.- XULLO 

1627. . En santa Mariña, xa pillo a galiña 

1628. . En xullo, andar e patacas coller 

1629. . Polo mes de santa Mariña, deixa o sacho e colle a fouciña 

1630. . Polo san Cristovo o viño tapa o lobo 

1631. . Polo san Cristovo, o millo tapa ao corvo. 

1632. . Por san Cristovo o millo tapa ao corvo 

1633. . Polo Santiago comeza na viña a pintar o vago 

1634. . Xullo andado, millo arrendado 

1635. . Xullo, xulleiro que traes ao centolo baleiro 

1636. . Xullo, xulliño, colleita de trigo 

1637. H.- AGOSTO 

1638. . Agosto ardenteiro, herba no palleiro 

1639. . Agosto e setembro non duran sempre 

1640. . Agosto e vendima, non é aínda o día 

1641. . Agosto ten a culpa e setembro leva a froita 

1642. . Agosto ten a culpa e setembro leva a pulpa 

1643. . Agosto, agosteiro 

1644. . En agosto vaise a noite coma un lostrego 

1645. . En agosto, a auga está detrás do toxo 

1646. . En agosto, a lebriiña está detrás do toxo 

1647. . En agosto, auga detrás do rostro 

1648. . En agosto, frío no rostro 

1649. . En agosto, o porco pon entrecosto 

1650. . En agosto, o sol marcha como un lostro 

1651. . En agosto secan os montes e en setembro as fontes 

1652. . En agosto, frío no rostro 

1653. . En agosto, nin viño, nin muller nin mosto 

1654. . No agosto nin viño, nin muller nin mosto. 

1655. . No mes de agosto non capes nin rapes 

1656. . Agosto nos farta e agosto nos mata 

1657. . O resío de agosto arrefría o rostro 



37

1658. 


. O resío de agosto dá no rostro 

1659. . Os resíos de agosto son mel e mosto 

1660. . Os socios de agosto son mel e mosto 

1661. . Polo san Bartolomeu, di o inverno: alá vou eu 

1662. . Se en agosto non secaron todas as fontes en setembro secarán ben os montes 

1663. . Trebón de agosto mellora o mosto 

I.- SETEMBRO 

1664. . En san Miguel non cae mel no Courel 

1665. . En setembro arden os montes e secan as fontes 

1666. . En setembro colle o viño e non durmas polo camino 

1667. . Polo san Miguel, nunca hai mel no Courel 

1668. . Polo setembro ou se secan as fontes ou a auga leva as pontes 

1669. . Por san Mateo vendima ti, vendimarei eu 

1670. . San Migueliño das uvas maduras, moito me tardas e pouco me duras 

1671. . San Migueliño das uvas maduras, tarde vés e pouco duras 

1672. . San Migueliño das uvas, tarde vés e pouco duras. 

1673. . Se setembro non ten froita, agosto tivo a culpa 

1674. . Setembro asegura o que agosto madura 

1675. . Setembro ou leva as pontes ou seca as fontes 

1676. . Setembro ou seca fontes ou varre pontes 

L.- OUTUBRO OU OUTONO 

1677. . Bo outono, ledicia do dono 

1678. . Deus deixe vir os días de outono que teñen para todo 

1679. . En outono bebe o viño vello e deixa a entrar o novo 

1680. . En outono, máis ben fame que sono 

1681. . En outubro, caída de follas 

1682. . Flores no outono, fame no ano novo 

1683. . No outono bebe o viño vello e deixa entrar o novo 

1684. . O outono vai bo de ir; se o puidera pillar non había de fuxir 

1685. . Os días de outono teñen para todo e os de san Xoán non sei para onde van 

1686. . Outono chegar, porco cebar 

1687. . Outono enxoito, Nadal vento pouco ou moito 

1688. . Outono quente, trae ao demo no ventre. 

1689. . Polo Pilar os nabos na terra e o viño a envasar. 

1690. . Polo san Lucas, ben saben as uvas porque hai poucas ou ningunhas 

1691. . Polo san Lucas, saben as uvas 

LL.- NOVEMBRO 

1692. . Ata san Martiño pinga o ramalliño, despois de san Martiño, fame e friíño 

1693. . Bendito mes que comeza con Santos e remata con santo André 

1694. . Castañas, viño novo e chourizos, no mes de Santos son vicios. 

1695. . Castañas, noces e viño, fan as delicias do san Martiño 

1696. . En san Martiño, mátase o porco e comese o fociño 

1697. . En santo Andrés colle o porco polos pés 

1698. . O mes de novembro castañas e noces ofrece. Por san Martiño, deixa a auga e bebe o viño. 

1699. . O san Martiño, tarde vén e logo marcha 

1700. . Polo san Martiño vai ver o teu soutiño 

1701. . Polo san Martiño, come pan e bebe viño 



38

1702. 


. Polo san Martiño, pan e viño 

1703. . Polo san Martiño, pan e viño e do san Martiño adiante fame e frío 

1704. . Polo san Martiño, tombos ao camiño 

1705. . Polo san Martiño, trompos ao camiño. 

1706. . Polo santo Andrés colle o porco polos pés 

1707. . Polos Santos aínda hai campos verdes e xa hai algúns montes brancos 

1708. . Por san Martiño, pan e viño 

1709. . San Martiño empeza con Santos e acaba con san Andrés 

1710. . Se non queres esquecerte de cando é santo Andrés mira nos fueiros das túas orellas 

e pés 

M.- DECEMBRO E NADAL 

1711. . Cando Nadal nada, sinal de boa anada 

1712. . En Nadal,fame e frío 

1713. . En Nadal, cada ovella no seu curral 

1714. . En Nadal, frío e fame 

1715. . En Nadal, quen aforra ben se vale 

1716. . En san Lázaro pillei un paxaro 

1717. . Nadal mollado, xaneiro xeado 

1718. . Nadal sen porco, que non veñan moitos 

1719. . Nadal chuvioso, xaneiro ventoso 

1720. . Navidades enxoitas, nin poucas nin moitas 

1721. . Navidades molladas, sinal de boas anadas 

1722. . No mes de Nadal a carón da lareira vaite sentar 

1723. . No mes de Nadal sementa o teu nabal. 

1724. . No mes de Nadal, a carón da lareira vaite sentar. 

1725. . Pola santa Lucía medra o día a pisada dunha galiña 

1726. . Pola santa Lucía mingua a noite e medra o día 

1727. . Polo Nadal, cada ovella ao seu curral 

1728. . Polo san Lázaro, pillei un paxaro 

1729. . Polo Santo Tomé colle o porco polo pé pero mellor para o matar que para o cebar 

1730. . Santa Lucía quítalle á noite e mételle ao día 

1731. . Santa Lucía, sácalle á noite e médralle o día 

53.- MOCIDADE: 

1732. . Co mozo galán, ten a túa filla da man 

1733. . Entre mozo e moza, convén un muro groso 

1734. . Moza garrida, ou ben gañada ou ben perdida 

1735. . Nin marzo sen flores, nin moza sen amores 

1736. . O andar ben vestida fai a moza garrida 

1737. . Ben composta non hai moza fea 

1738. . A metade da moza está na tenda 

1739. . A moza quere espello porque lle dá consello 

54.- MULLER 

1740. . A casa sen muller, cen ollos ha mester 

1741. . A muller e a sardiña, canto máis pequena máis riquiña 

1742. . Á luz da tea non hai muller fea 

1743. . A muller á ventá, perde máis do que gana. 

1744. . A muller bigotuda de lonxe acode 



39

1745. 


. Á muller brava, dálle corda larga 

1746. . A muller cobiza ata ao inferno 

1747. . Á muller con bigote non deas o dote 

1748. . A muller e a sardiña, canto máis pequena máis sabrosiña 

1749. . A muller e a sardiña quérena pequeniña 

1750. . A muller e a sardiña, canto máis pequena, máis riquiña. 

1751. . A muller e a sardiña, canto máis pequeniña, máis xeitosiña 

1752. . A muller e a sardiña, pequeniña 

1753. . A muller e a sardiña, queren ser pequeniñas 

1754. . A muller e a vaca é mala sendo fraca 

1755. . Á muller fea, o ouro a fermosea 

1756. . Á muller primeiriza, primeiro se lle coñece no peito que na barriga 

1757. . Casa sen muller, nunca rica pode ser 

1758. . A viúva que moito chora ten gana de outra voda 

1759. . Muller lareteira, para quen a queira 

1760. . Muller larpeira: ladra ou meiga 

1761. . Nin enriba, nin embaixo, nunca ensines o refaixo 

1762. . O que trae do estranxeiro á muller, problemas con ela ha traer 

1763. . Quen ten muller, ten que facer 

1764. . Viúva rica, cun ollo chora e con outro repenica 

55.- NENOS 

1765. . Neno dun ano , vara de pano 

1766. . Neno feito, paxaro morto 

1767. . Neno mimadiño, neno perdidiño 

1768. . O que con rapaces se deita mexado se levanta 

1769. . O que con rapaces se deita, cagado se levanta 

1770. . “Orates fratres” con rapaces nunca trates 

1771. . O que con rapaces se deita, manchado se levanta 

1772. . Os nenos e os tolos din as verdades todas 

1773. . Os nenos e os tolos din as verdades 

1774. . Os rapaces non son homes 

56.- NEVE 

1775. . A neve febreiriña, vaise axiña 

1776. . Ano de neves, ano de bens 

1777. . Ano de neves, ano de medas 

1778. . Neve febreiriña, pica a galiña 

1779. . Neve por san Andrés: á unha, ás dúas e tres. 

57.- OFICIOS 

1780. . Muller costureira e home troiteiro, nin boa meda nin bo palleiro 

1781. . A casa do rozador non lle leves o trigo ao sol porque che leva trigo e fol 

1782. . A cazador novo, can vello 

1783. . Agulla e fío é medio vestido 

1784. . Arrieiro dunha besta, cesteiro dunha cesta e pescador dunha cana, perden máis 

do que ganan. 

1785. . O bo gaiteiro, sempre foi bo casamenteiro 

1786. . Pescador de cana, máis perde que gana 

1787. . No inverno faite taberneiro e no verán panadeiro 



40

1788. 


58.- OPINION 

. Dous que dormen sobre un colchón vólvense da mesma opinión 

1789. . Mudado o tempo, mudado o pensamento 

1790. . O bo nunca é caro e o barato sempre é malo 

59.- PASCUAS 

1791. . A Pascua en marzo, fame ou mortazo. 

1792. . Da Pascua á Ascensión sesenta días son 

1793. . Ben que altas, ben que baixas, en abril serán as Pascuas 

1794. . Pascuas en marzo, ou fame ou mortazo 

1795. . Pascuas molladas, que veñan dobradas 

1796. . Pascuas molladas sinal de boas anadas e Pascuas enxoitas, nin poucas nin moitas 

1797. . Pascuas molladas, anadas dobradas 

1798. . Pola Pascua de Resurrección tres cousas teñen razón: sardiñas salgadas, castañas 

asadas e predicación. 

1799. . Que altas, que baixas, en abril son as Pascuas. 

1800. 60.- PEIXE 

1801. . A sardiña de xaneiro, cúspelle na barba ao mariñeiro 

1802. . A sardiña polo san Xoán xa molla o pan 

1803. 61.- POBRE 

1804. . A alegría dura pouco na casa dos pobres 

1805. . A alforxa do pobre con todo pode 

1806. . Á pobreza e á miseria, calquera chega 

1807. . Ao que é pobre ninguén lle fai caso 

1808. . O regalo do pobre é botar un cigarro despois de que come. 

1809. . O pobre enterra ao seu pai como pode. 

1810. . O pobre goberna a casa como pode 

1811. . Pobre do pobre que todo o mundo o moe 

1812. 62.- PRECAUCIÓN 

1813. . Cousa mala, non periga 

1814. . A auga de outono mata ao seu dono 

1815. . A fala do lisonxeiro sempre é vana e sen proveito. 

1816. . A gala do nadador é saber gardar a roupa 

1817. . A lingua dun amigo malo corta máis que un machado 

1818. . Abre a man e quedaraste sen ela 

1819. . Amigo do vento, muda co tempo 

1820. . Amigos da taberna, amigos de merda 

1821. . Antes de frade, cociñeiro 

1822. . Ás escuras non hai ninguén feo 

1823. . As nenas e os tolos din case todo 

1824. . As silveiras e balados teñen ás veces orellas 

1825. . As silveiras teñen orelleiras 

1826. . Cal te curas, así duras 

1827. . Cando as barbas do teu veciño vexas pelar, bota as túas a remollar 

1828. . Cando vexas ao teu veciño afeitar , pon a túa barba a remollar 

1829. . Chegar e encher, non sempre pode ser 

1830. . Co mel cóllense ás moscas 



41

1831. 


. Co tempo todo se sabe. 

1832. . Con cazola que ferve non hai mosca que a leve 

1833. . Con dificultade se garda o que a moitos lle agrada 

1834. . Confianza en Deus e correr diante 

1835. . Cousa mala nunca morre 

1836. . Da auga mansa líbreme Deus que do resío líbrome eu 

1837. . Dar mal consello é oficio do demo 

1838. . De aquí a alá, sabe Deus o que será 

1839. . De home coxo e can rabelo, líbrenos Deus coma do demo 

1840. . De noite todos os gatos son pardos 

1841. . Do lobo, un pelo 

1842. . Durmir cun ollo aberto e con outro esperto 

1843. . En boca pechada non entran moscas 

1844. . En cada legua hai un cacho de mal camiño 

1845. . En xaneiro reuma, en marzo, catarro e en maio outra vez curado 

1846. . Entre irmán e irmán: dous testigos e un escribán 

1847. . Escaravellou o galo e atopou o coitelo que ha de matalo 

1848. . Facerse o morto para ver o enterro que lle fan. 

1849. . Fai cento e non fagas unha e é coma se non fixeras ningunha 

1850. . Falando do rei de Roma á porta se asoma. 

1851. . Fillo es, pai serás, e como o fagas así o atoparás 

1852. . Fillo es, pobre serás e así como as fagas, así as atoparás 

1853. . Home chosco e can rabelo, para “fodelo” 

1854. . Home precavido vale por dous 

1855. . Lingua murmuradora, nunca falta e sempre sobra 

1856. . Mais vale antes que despois 

1857. . Moita ciencia é loucura se o bo siso non a cura 

1858. . Moitas veces o dado, aínda de balde é caro 

1859. . Moito ganou o que moito escarmentou 

1860. . Mundo andando e cousas vendo, tropezando e non caendo 

1861. . Non as fagas, non as temas 

1862. . Non é só de nós a eira pois malla nela quen queira 

1863. . Non quero vida nin tratos con xente espanta- miñatos 

1864. . Non só é de nós a eira, pois malla nela quen queira 

1865. . Non son homes todos os que mexan contra as paredes 

1866. . Non te rías de ninguén que se rin de ti tamén 

1867. . O falar non ten cancelas 

1868. . O ferro quente dóbrase facilmente 

1869. . O fiado, de balde é caro 

1870. . O fillo por nacer e as sopas xa están a ferver 

1871. . O home sen barba e o can rabelo arrecea del coma do demo. 

1872. . O lume xunto a estopa, ben o demo e sopra 

1873. . O máis amigo, pégacha 

1874. . O mal coitelo corta na carne e corta no dedo 

1875. . O medo garda a viña 

1876. . O mellor nadador afoga no río 

1877. . O moito ter, o moito valer e o moito poder, botan ao home a perder 



42

1878. 


. O que ao río se achega o río o leva 

1879. . O que avisa non é traidor 

1880. . O que ben escribe le dúas veces 

1881. . O que escoita e atende lévaas todas consigo 

1882. . O que escoita, mal de si oe 

1883. . O que lle desexa mal ao seu veciño venlle as súas polo camiño. 

1884. . O que na túa vida non fixeres, dos teus herdeiros non o esperes 

1885. . O que non queira levar patadas que non vaia á feira das bestas 

1886. . O que pasou a Marola, paso a mar toda 

1887. . O que quita e non pon, logo chega ao fondo 

1888. . O que ten rabo de palla ten medo que lle arda 

1889. . O que vai á guerra unhas veces dá e outras leva 

1890. . O temor, sempre sospeita o peor 

1891. . O vento e a ventura, pouco dura 

1892. . Ollo no prato, ollo no gato 

1893. . Ollos que non ven, corazón que non doe 

1894. . Ollos que non ven, corazón que non sente 

1895. . Onde hai papeis cala todo o mundo 

1896. . Onde menos se espera salta a lebre 

1897. . Pecado calado, medio perdoado 

1898. . Por moito pan non é mal ano 

1899. . Pouco gaña o home que fía no nome 

1900. . Pouco se gana fiando pero menos mirando 

1901. . Quen ben te quere farate chorar 

1902. . Quen quita a ocasión quita o pecado 

1903. . Quen ten medo compra can 

1904. . Quen ten vergonza non come nin almorza 

1905. . Santo, Santo pero non tanto 

1906. . Se te botas a falar coida que non te fagan calar 

1907. . Se te vas a emborrachar paga antes de comezar 

1908. . Secreto de dous, sábeo Deus; secreto de tres, todos nós 

1909. . Sígame quen queira e áteme quen poida 

1910. . Ten coidado de gañar que tempo che queda para gastar 

1911. . Ti ten gran no pombal que as pombas xa che virán 

1912. . Todo o mundo ten a boca ao través 

1913. . Unha hora é mellor ca outra 

63.- PREFERENCIAS 

1914. . Mais vale a saúde ca o diñeiro 

1915. . Máis vale a saúde do pobre que a enfermidade do rico 

1916. . Máis vale acender unha vela que tropezar na escuridade 

1917. . Máis vale acertar que escoller 

1918. .Máis vale algo que nada 

1919. . Máis vale antes que despois 

1920. . Máis vale aprender de vello que morrer necio 

1921. . Máis vale aproveitar que tirar 

1922. . Mais vale bo amigo que mal marido. 

1923. . Máis vale caer en gracia que ser gracioso 



43

1924. 


. Máis vale calar que falar mal 

1925. . Máis vale estar so que mal acompañado 

1926. . Mais vale malo coñecido que bo por coñecer 

1927. . Máis vale maña que forza 

1928. . Máis vale onza de sangue que libra de amizade 

1929. . Máis vale paxaro na man que cen voando 

1930. . Máis vale pequeno agudo que grande burro 

1931. . Máis vale pouco e ben ganado que moito e enlodado 

1932. . Máis vale prever que curar 

1933. . Máis vale quedar torto que morto 

1934. . Máis vale só que mal acompañado 

1935. . Máis vale tarde que nunca 

1936. .Máis vale ter que desexar 

1937. . Máis vale un exemplo que cen consellos 

1938. . Máis vale un testigo de vista que cen de oídas 

1939. . Máis vale unha pomba na man que cen voando 

1940. . Máis vale ver que crer 

1941. . Máis vale volta de chave que consello de frade 

1942. . Máis valen moitos poucos que poucos moitos 

1943. . Máis ven catro ollos que dous 

1944. . Más vale un día de discreto que toda a vida de necio 

1945. . Mátenme traidoras mans e non me dean vida viláns 

1946. . Mellor que da mazá falar é dala a probar 

1947. . Nace o corvo na pena e tira para ela 

1948. . Nun gran perigo, mellor é o irmán que o amigo 

1949. . O bo, se breve, dúas veces bo 

1950. . O malo vaia e veña e o bo nunca se perda 

1951. . O proveito da aldea Deus o dea 

1952. . Onde hai galo non canta galiña, unicamente que o galo teña morriña 

1953. . Que non morran as vacas que homes hainos a manadas 

1954. . Quen dá logo, da dúas veces 

1955. . Quen fía e tece, ben lle parece 

1956. . Vale máis algo que nada 

1957. . Vale máis andar só que mal acompañado 

1958. . Vale máis esvarar co pé que esvarar coa lingua 

1959. . Vale máis ir que mandar 

1960. . Vale máis ir so que mal acompañado 

1961. . Vale máis malo coñecido que bo por coñecer 

1962. . Vale máis maña que forza 

1963. . Vale máis nubrado de agosto que sol de setembro 

1964. . Vale máis o malo da miña terra que o da allea 

1965. . Vale máis pequeno áxil que grande burro 

1966. . Vale máis queixo de nabo que catro de maio 

1967. . Vale máis ser pequeno e listo que grande e burro 

1968. . Vale máis ser pillo que pillado 

1969. . Vale máis tarde que nunca. 

1970. . Vale máis ter que desexar 



44

1971. 


. Vale máis tirar na vasura que meter na cintura 

1972. . Vale máis un a gusto que cen a desgusto 

1973. . Vale máis un paxaro na man que cen voando 

1974. . Vale máis un queixo de marzo que catro de maio 

1975. . Vale máis un trebón de abril que o carro e o que vai nel. 

1976. . Vale máis unha imaxe que mil palabras 

1977. . Vale máis ver que crer 

1978. .Valen máis nubes de agosto que sol de setembro 

64.-PREGUIZA 

1979. . Cando o demo non ten que facer co rabo tornaba as moscas 

1980. . Cando o demo non ten que facer en algo se ha de entreter. 

1981. . Muíño parado non gaña maquía 

65.- PROBLEMAS 

1982. . A bolsa do miserable vén o demo e a abre 

1983. . A bolsa do miserable vén o diaño e lla abre 

1984. . A débeda e o labor, sempre veñen a peor 

1985. . Cun pé so non se anda moito 

66.- PROGNÓSTICO DE ANIMAIS 

1986. . Corvos en bandada, ou sombra ou preada 

1987. . Cando canta a ra vén vindo o verán 

1988. . Cando a gaivota vai cara o mar, colle os bois e ponte a arar 

1989. . Cando as ras canta en xaneiro é sinal de lama no rueiro 

1990. . Cando as ras cantan en xaneiro, sinal de fame no rueiro 

1991. . Cando chega o cuco, vén o pan ao suco 

1992. . Cando o moucho chía ou chove ou xía 

1993. . Cando o moucho mouchea ou chove ou xea 

1994. . Canta a ra no mes de abril: anubrase o tempo e volve ao cubil 

1995. . Canta o merlo, tempo de inverno 

1996. . Cóbregas en marzo, neves en abril 

1997. . Curuxa noiteira, malladores á eira 

1998. . Desde que vén o cuco, vén o pan ao suco 

1999. . Gaivotas á terra, mariñeiros á merda 

2000. . Gaivotas á terra, mariñeiros á merda; gaivotas ao mar, mariñeiros a pescar 

2001. . Gaivotas no mar, mariñeiros a pescar. 

67.- PROGNÓSTICOS DO CEO 

2002. . Arco da vella ao poñente, ceiba os bois e vente 

2003. . Chuvia no mar e vento na ría, chuvia para todo o día 

2004. . Dúas augas de abril e o arco da vella de maio, valen os bois e o carro. 

2005. . Nubes ao levante, dálle aos bois para adiante 

2006. . Se a Candelaria chora, metade do inverno vai fóra e cando ela ri, o inverno está 

por vir. Cal chorar ou cal rir, metade do inverno está por vir 

2007. . Se o arco da vella está ao poñente, ceiba os bois e vente e se o arco da vella está 

ao radiante, fálalle aos bois para adiante 

68.- PROGNÓSTICOS DO TEMPO 

2008. . Se chove pola Ascensión, logo chove un día si e outro non. 

2009. . Se chove pola Asunción, nin boa faba nin bo melón 

2010. . Se entra a lúa de tronada, trinta días de treboada 



45

2011. 


. Se Candeas chora, inverno fóra, se Candeas ri, inverno por vir. 

2012. . Se candeas chora, inverno fora; se Candeas ri, inverno por vir 

2013. . Se chove a noite de Nadal, ano formal 

2014. . Se chove polo san Xoán tolle o millo e non dá pan. 

2015. . Se chove polo san Xoán, tolle o millo e tolle o pan 

2016. . Se chove polo Santiago trae o pan ao agro. 

2017. . Se chove por San Antonio de Cuns non chove polo de Agualada 

2018. . Se en Candelaria chora o inverno vai fóra e se non chora o inverno nin dentro nin 

fóra 

2019. . Se en febreiro estiveches quente, na Pascua baterás o dente 

2020. . Se en marzo non canta o cuco e en abril a bubela, mala colleita nos espera 

2021. . Se en novembro oes que trona a colleita do ano será boa. 

2022. . Se en novembro ves que trona a colleita seguinte será boa 

2023. . Se en xaneiro arden os montes, en San Xoán abren as fontes. 

2024. . Se entra a lúa de tronada, trinta días de invernada 

2025. . Se entra a lúa de tronada, vinte días de invernada 

2026. . Se Nadal nada, sinal de boa anada 

2027. . Se no marzo ves tronar, prepara as cubas e o lagar 

2028. . Se no san Martiño non chegaron as tronadas que non falte alo menos a mandunga 

e as rixoadas 

2029. . Se non convida Santiago co seu escumoso canado, virá santa Ana coa súa chea 

canada. 

2030. . Se non hai poeira en abril, a lama de agosto véxoa vir 

2031. . Se o abril vén mollado, en maio canta o río e baila o prado 

2032. . Se o día da Ascensión o paxariño abala os ovos, quédanlle grolos 

2033. . Se o mes de agosto vén claro bo magosto e bo nabo. 

2034. . Se por marzo ves tronar prepara cubas e lagar 

2035. . Se san Xoán chora a silveira non dá amoras 

2036. . Sol ao poñente, colle os bois e vente 

2037. . Troniños novos á beira do mar: pouquiño millo e malo de sachar 

2038. . Vendaval escuro, temporal seguro 

2039. . Verán quente, setembro ledo 

2040. . Se trona en xaneiro, sobe as cubas ao fumeiro 

69.- PROMESA 

2041. . Cría corvos e sacaranche os ollos 

2042. . Prometer e non dar, aos parvos fai alegrar 

70.- PROPIEDADE 

2043. . A cada paxariño, parécelle ben o seu niño 

2044. . A forca para o seu dono 

2045. . Abondo ten quen bo creto ten 

2046. . A cabra para quen a garda 

2047. . A cada cal gústalle máis o seu 

2048. . A cada cal gústalle máis o seu curral 

2049. . A cada paxariño chégalle o seu niño 

2050. . A cada paxariño parécelle bo o seu niño 

2051. . A mellor casa é a miña anque sexa pequeniña 

2052. . Cada raposo garda o seu rabo 



46

2053. 


. Cada un arrima a ascua á súa sardiña 

2054. . Cada un do seu fai un pandeiro 

2055. . Cada un na súa casa e Deus na de todos 

2056. . Ola de moitos nunca ben coce 

2057. . O nome rexe ao home 

2058. . Peido con sono non ten dono 

2059. . Váiase o ben para o ben e o mal para quen o ten 

71.- PROPORCIÓN 

2060. . A boa madeira quere bo oficial 

2061. . A bo entendedor, poucas palabras bastan 

2062. . A bo entendedor, poucas palabras lle chegan 

2063. . A bo entendedor, poucas palabras 

2064. . A bo entendedor, poucas palabras bastan. 

2065. . A merda canto máis se remexe, máis cheira 

2066. . Cada roca, o seu fuso e cada terra, o seu uso 

2067. . Home pequeno cargado ao barreno 

2068. . Medra o honor e medra a dor 

2069. . Un carro só non enche lugar 

72.- RECURSOS 

2070. . Cada un espirra como pode 

2071. . Fágome bobo e como de todo 

2072. . O que non ten uñas, mete cuñas 

2073. . Querer é poder 

73.- REMEDIO 

2074. . A rei morto, rei posto 

74.- RESIGNACIÓN 

2075. . ¡Ai miñas tetas, que onte daban leite, e hoxe están secas! 

2076. . A boa hora, mangas verdes 

2077. . A dor amolece as pedras 

2078. . A esperanza é o último que se perde 

2079. . Á mala herba non hai xeada que a leve 

2080. . A mala herba nunca morre 

2081. . Ao non poder ser non lle hai que facer. 

2082. . As alegrías non son para todos os días 

2083. . Bicho malo non perece 

2084. . Cando a semana está de piollos non vale baixar a camisa 

2085. . Cando eu teño de todo, todo o mundo ten; cando non o teño non o ten ninguén 

2086. . Cousa de mal é non querer sanar 

2087. . Da aldea é a galiña e cómea o señor da vila 

2088. . Despois de san Martiño, cada día seu ferradiño 

2089. . Diñeiro, amores, celos e loucuras mal se disimulan 

2090. . Dúas árbores secas nunca florecen nin reverdecen. 

2091. . E abrazada ao cabezal ceiba as bágoas do seu mal 

2092. . En todas as niñadas hai un pito coxo 

2093. . Entre lusco e fusco non atopo o que busco 

2094. . Éramos poucos e pariu a avoa 

2095. . Fuxín da borralla e caín nas brasas 



47

2096. 


. Garda o gardador para o bo gastador 

2097. . Máis ensina a necesidade que a universidade. 

2098. . Mal de amores, non ten cura 

2099. . Mal de moitos, consolo de bobos 

2100. . Mal ladra o can cando ladra de medo. 

2101. . Mal lle vai ao raposo cando anda aos ovos 

2102. . Mala herba nunca morre 

2103. . Malo virá, que bo me fará 

2104. . Morto o can acabouse a rabia 

2105. . Nada ten o que nada lle basta 

2106. . Nada ten o que nada lle chega 

2107. . Nada ten que perder quen anda ten de seu 

2108. . Necio é aquel que padece por culpas que outro merece 

2109. . Ninguén está contento co que ten 

2110. . Non hai carne sen óso 

2111. . Non hai mal que cen anos dure 

2112. . Non hai mal que por ben non veña 

2113. . Non hai peor xordo que o que non quere oír 

2114. . Non hai veciño peor que o murmurador 

2115. . Nunca choveu que non escampara 

2116. . Nunca choveu que non escampase 

2117. . Nunca choveu que non pasara 

2118. . O mal nunha casa acaba coas caravillas 

2119. . O mellor da saúde é cobizala 

2120. . Pulgas ten a viúva e non hai ninguén que llas sacuda 

2121. . Quen naceu burro, non morrerá cabalo 

2122. . Quen nada pide, nada recibe 

2123. . Sarna con gusto non pica 

2124. . Sarna con gusto non pica pero as veces mortifica 

2125. . Un bo dura pouco 

2126. . Unha idea apetece e outra aborrece 

75.- RESPONSABILIDADE 

2127. . A besta pola carne e o home pola palabra 

2128. . Aínda que digan, que digan, as palabras non obrigan 

2129. . Alcalde, nin de balde 

2130. . Mans que non dades, fillas miñas ¿que buscades? 

2131. . Mula de aluguer, se non leva dous, leva tres 

2132. . O que non é agradecido non é ben nacido 

2133. . Cousa prometida é medio debida 

2134. . Non son poucos os que as súas culpas boten a outros 

2135. . Que cada pao aguante a súa vela 

2136. . Xusto é o mal que ten se o busca quen o ten 

76.- RIQUEZA 

2137. . Canto maior é a fortuna, menos segura 

2138. . Carto a carto faise o ducado 

2139. . A blusa sen cartos non é máis que coiro 



48

2140. 


. Fidalgo honrado antes roto que remendado 

2141. . A galiña na casa rica, sempre pica 

2142. . A nobreza é antiga riqueza 

2143. . A riqueza é moitas veces cousa de tristeza 

2144. . Ande o diñeiro que é ben lixeiro 

2145. . Anden diñeiros que todos bailaremos 

2146. . As barbas con diñeiros fanlles honras aos cabaleiros 

2147. . Cando a un lle doe a cabeza, sinal de riqueza 

2148. . Cando o diñeiro fala todos calan 

2149. . Don diñeiro é gran cabaleiro 

2150. . Fidalgo pobre, no palleiro morre 

2151. . Na casa grande o que non come lambe 

2152. . Non hai diñeiro coma o primeiro 

2153. . Non hai mellor cabaleiro que don diñeiro 

2154. . Non lle falta pucheiro a quen ten diñeiro 

2155. . Non vale de nada ser moi rico se non compartes a túa riqueza 

2156. . O aforrar sempre foi bo 

2157. . O deus do usureiro é o diñeiro 

2158. . O diñeiro é tan bo servidor como mal señor 

2159. . O diñeiro pódeo todo 

2160. . O mellor amigo: un peso 

2161. . Os donos gastando e os criados gañando 

2162. . Quen ten diñeiro, ten compañeiro 

77.- RISCO 

2163. . Canto máis grande é a aventura, menos segura 

78.-SANTOS 

2164. . A Santo André de Teixido o que non vai de vivo unha ves, vai de morto, tres 

2165. . A Santo André de Teixido vai tres veces de morto o que non foi unha de vivo. 

2166. . A todo santo lle chega o seu día 

2167. . Fágase o ben e fágao san Miguel 

2168. . San Brais co cu para atrás 

2169. . San Marcos, rei dos charcos 

79.- SEXO 

2170. O vicio trae o fornicio 

80.- TEMPO 

2171. . Ata o corenta de maio non te quites o saio 

2172. . Cando hai novelos de la se non chove hoxe, chove mañá. 

2173. . Carcaxía polo norte pía 

2174. . Ceo aborregado, pranto esperado 

2175. . Ceo empedrado, agro mollado 

2176. . Chuvia mañanceira, non é duradeira 

2177. . Chuvias en marzo, nin o mexo dun rato 

2178. . Día nubrado, engana ao amo 

2179. . Cando en maio hai lodo, non se perde todo 

2180. . A mal tempo, boa cara 

2181. . A primavera de xaneiro non leva ningún boi ao matadoiro 

2182. . Cando abril recacha, aínda a vella queima a racha. 



49

2183. 


. Cando chega o mes de maio, nunca un día bota de orballo 

2184. . Cando hai nobelos de la; se non chove hoxe chove mañá 

2185. . En abril a vella queima o candil e en maio aínda queima o tallo 

2186. . En abril, se o mal tempo quere vir, non deixa as portas abrir. 

2187. . En maio aínda a vella queima o tallo e non o queima por queimar que o queima 

por se quentar 

2188. . En maio aínda a vella queima o tallo e un pouquiño que lle quedou, ata San Xoán 

non o queimou. 

2189. . En marzo, a “veleta” nin dúas horas está quieta 

2190. . En marzo, varía sete veces o día 

2191. . En marzo, marzadas, aire frío e granizadas 

2192. . Mañá parda, mañá larga 

2193. . No San Xoán o tempo aínda pon cara de can 

2194. . Non creas no inverno claro nin no verán mollado. 

2195. . Non te fíes do verán de san Martiño que é curto e pillo 

2196. .Non te fíes do verán de san Martiño que é moi pillo. 

2197. . Nordés escuro, vendaval seguro 

2198. . Nunca chove a gusto de todos 

2199. . O día de santa Lucía, mingua a noite e médralle o día 

2200. . O frío de abril mata o porco no seu cubil 

2201. . O nordés vivo tira polo millo como a nai polo fillo 

2202. . O sol da porta non quenta 

2203. . O sol madrugueiro fai ir o can ao palleiro. 

2204. . O verán de San Martiño son tres días e un pouquiño 

2205. . O verán de san Martiño, son tres días máis un pequeniño. 

2206. . O veranciño de san Martiño, ou grande ou pequeniño 

2207. . Po en Nadal e lama en agosto, fame no rostro 

2208. . Polo santo André, neve nos pés 

2209. . Polo santo André: frío nos pes 

2210. . Polo san Matías, iguálanse as noites e os días 

2211. . Por santa Lucía empeza a medrar o día 

2212. . Por santa Lucía mingua a noite e medra o día 

2213. . Por santa Lucía sácalle á noite e mételle ao día 

2214. . Por santa Lucía, quítaselle á noite e pónselle ao día. 

2215. . Por santa Lucía, sácalle á noite e auméntalle ao día 

2216. . Por santa Marta raro ha de ser que auga non caia. 

2217. . Por todos os Santos, neve nos ollos e polo santo André, neve nos pés. 

2218. . Sol madrugueiro, non é compañeiro 

2219. . Sol madrugueiro, pouco duradeiro 

2220. . Sol que moito madruga, pouco dura 

81.- TOLEMIA 

2221. . Canto máis lle dan ao tolo, máis o tolo quere 

2222. . A canto máis vello, máis tolo 

2223. . É un tolo quen o seu mal achaca a outro 

2224. . O tolo e o borracho din o que teñen no papo 

2225. . Os tolos fan a festa e os cordos gozan dela 

2226. . Se o tolo sentado está, os pés move e cantará 



50

2227. 


. Todos somos tolos os uns dos outros 

2228. . Todos somos tolos pero uns máis que os outros 

82.- TOPICO 

2229. . Á terceira vai a vencida 

83.- TRABALLO 

2230. . O que en xaneiro no rega, en maio non sega 

2231. . A carga cansa, a sobrecarga mata 

2232. . A vella queimaba os pés fiando no liño 

2233. . Ao enfornar tórcense os pans 

2234. . Coas pernas enxoitas non se pillan as troitas 

2235. . En san Xoán aínda deixa o día para cardar a fía 

2236. . O que en xaneiro non rega, en marzo non sega 

2237. . O que fai un cesto fai un cento se lle dan as varas e tempo. 

2238. . O que fai un cesto fai un cento se lle dan vergas e tempo 

2239. . O que troitas quere pescar as calzas ten que mollar 

2240. . O traballo cansa pero non mata. 

2241. . O traballo é sagrado, non o toques 

2242. . Perdín a roca e o fuso non se atopa 

2243. . Polo san Bartolo a boa fiadeira comeza a súa tea; a máis lixeira pola Madalena 

2244. . Por santa Mariña prepara a fouciña 

2245. . Por santa Mariña, pousa o sacho e colle a fouciña. 

2246. . Quen o sábado vai ao muíño pouco folgo ten o domingo 

2247. . Quen queira peixe que molle o cu 

2248. . Se en tres días de abril fixeras culleres terías tres días como quixeres 

2249. . Se queres medrar, Pedriño, dálle un mandiño 

2250. . Sono de maio déixao para o teu criado 

2251. . Sopra ferreiro, se queres gañar diñeiro 

2252. . Traballo comezado é medio rematado 

2253. . Agosto pasou e quen mallou, mallou; setembro vira e o que non mallou non 

mallará 

2254. . Cando non hai ganas de fiar pode o fuso descansar. 

2255. . En san Xoán hai tres días de cardar la 

2256. . Fías de Nadal, nin tecedeiras fará. 

2257. . Na terra do meu home o que non traballa non come 

2258. . Non hai atallo sen traballo 

2259. . Non se collen as troitas coas pernas enxoitas 

2260. . A fouce na leira ou no lume 

2261. . Ben se fai o que logo se fai 

2262. . Besta parada, non fai xornada 

2263. . Do ceo para abaixo cada cal vive do seu traballo 

2264. . Non se pescan as troitas coas pernas enxoitas 

2265. . Non se pillan as troitas coas bragas enxoitas 

2266. . Non se pode guiar ben o carro se non se trepa o barro 

84.- VECIÑOS 

2267. . O mellor amigo non é o veciño 

2268. . A mala veciña dá a agulla sen liña 

85.- VERÁN 



51

2269. 


. Despois de Nosa Señora vai o verán fóra 

86.- VIÑO 

2270. . A bo viño, non hai mal bebedor 

2271. . Bebe o viño no outono e deixa entrar o novo 

2272. . Día de San Martiño, proba o teu viño 

2273. . Non hai neto de viño que grande sexa 

2274. . Non serve de nada ser adiviño cando so che interesa o viño 

2275. . O pouco viño, ¡Coidadiño! 

2276. . O viño bebelo amodiño, gotiña a gotiña. 

2277. . O viño do Ribeiro fai o andar lixeiro 

2278. . O viño é cousa santa que se dá na cepa torta; a uns levántaos da cabeza e outros 

non acertan da porta 

2279. . O viño e o leite, dos vellos 

2280. . O viño fai ao vello mociño 

2281. . O viño polo xerro é como mellor o quero 

2282. . Onde acios hai, viño haberá 

87.- XEADA 

2283. . Xeada enriba da lama, enseguida a chuvia fai cama 

2284. . Xeada na lama, auga na cama. 

88.- XENOFOBIA 

2285. . Zurdos calvos e roibos non habían de estar no mundo 

89.- XUSTIZA 

2286. . A mal dereito, bo preito 

2287. . A quen mal queiras, en preitos o vexas 

2288. . Avogado novo, xustiza polas silveiras 

2289. . Dous “testigos” matan a un home. 

2290. . Dúas testemuñas matan a un home. 

2291. . Feita a lei, feita a trampa 

2292. . O labrador entre dous avogados é coma un peixe entre dous galos 

90.- RESTO TEMÁTICA 

2293. . A auga en outono non lle come ao sombreiro nin ao seu dono 

2294. . A bos e malos mantén a cidade 

2295. . A esperanza non enche a panza 

2296. . A moita saúde non é virtude 

2297. . A outro con ese óso 

2298. . A paz e o pan quitan moitas penas 

2299. . A quen erra perdóaselle unha vez e non tres 

2300. . A sospeita endexamais sae de onde entra 

2301. . A vella que non pode andar que a leven a un areal e alí a deixen quedar 

2302. . Aquí te collo, aquí te esfolo 

2303. . Ata a morte todo é vida 

2304. . Cada un fala da feira segundo lle vai nela 

2305. . Cando é moita a merda máis cheira 

2306. . Cando vai durmindo, guía ao demo 

2307. . Colle fama e déitate a durmir 

2308. . Con pouco a pouco faise un moito 

2309. . Do vinte e cinco de Nadal ao de xaneiro hai un brinco dun carneiro 



52

2310. 


. Ese non vai no meu carro á misa 

2311. . Fóiseche o santo ao ceo 

2312. . Na hucha aberta o xusto peca 

2313. . Non hai maior mal que o descontento de cada cal 

2314. . O ano que se morre, ben se come 

2315. . O corazón non fala pero adiviña 

2316. . O que é prodigado é desexado 

2317. . O que onte entrou rogando, hoxe xa entra mandando 

2318. . O uso novo enterra ao vello 

2319. . Onte chegaches rogando e hoxe mandando 

2320. . Onte porqueiro e hoxe cabaleiro 

2321. . Quen ten boca chega a Roma 

2322. . Sobre gustos non hai nada escrito 

2323. . Un corvo a outro non lle tira os ollos. 

2324. . Unha alma soa non canta nin chora 

2325. . Unha noite mala, calquera a pasa 



53

REFRÁNS LISTOS POR TEMAS RECOLLIDOS EN AGUALADA

You also want an ePaper? Increase the reach of your titles

Delete template?

Save as template?