Revista Farrapos nº 12.pdf - Portal educativo - Xunta de Galicia

SUMARIO
1.- Portada. 35.- O meu pai.
2.- Índice. Autoría. 36.- Facer un resumo e organizar o
3.- Editorial. que sei.
4.- Día das Letras Galegas. 37.- Curiosidades do Magosto.
5.- Obra de Uxío Novoneyra. 38.- Reportaxe: O verme da seda ou
Celebramos as Letras Galegas. bicho da seda.
6.- Contos gañadores do II concurso 40.- Biblioteca escolar.
de Contos do CEIP de Vistahermosa. 41.- 21 marzo. Día da poesía.
10.- Cómic 42.- Debuxar un poema.
11.- Contos... que non son contos. 43.- Gústame moito. Trabalinguas.
13.- ¿Por que é beneficioso falarlles 44.- Cómic.
aos seu fillos ou fillas en galego? 45.- O verán.
15.- Deporte. 46.- Os encerados.
17.- O meu segundo fogar. 47.- Tesos cumes.
18.- Soño cumprido 49.- Vimos un filme.
19.- A aula da natureza en Oira. 50.- A lenda do pianista namorado.
20.- Como nace unha cooperativa. 51.- Teatro: O neno colchón.
22.- A avoa Chelo. 52.- Celos infantís.
24 Charlie e a fábrica de chocolate. 54.- A vida da castaña.
27.- Entrevista. 55.- Os nosos mestres e mestras.
28.- Estes somos nós... 56.- A nosa lingua na nosa boca
30.- Os mellores momentos.
Varias páx.: recomendacións de lecturas, de
32.- O noso gran descoñecido.
34.- Día do pai.
música e información de sitios de internet en
galego.
Revista escolar FARRAPOS do CEIP de Vistahermosa, Ourense. Nº 12, xuño de 2010.
Edita e financia o custo da publicación o Equipo de Normalización e Dinamización Lingüística
do Colexio.
O ENDL recibiu unha axuda económica da SXPL da Xunta de Galicia, para o desenvolvemento
das súas actividades, que se aplica mormente a esta publicación. A subvención recibida este
curso é aproximadamente unha terceira parte da do ano anterior. De feito, este curso non
houbo axuda para as actividades dos ENDLs no primeiro trimestre. E isto era antes de que
recruase a crise económica mundial e local. Se a isto sumamos que o novo Decreto do galego,
que vén de aprobar a Administración Autnómica, quita aos Equipos de Normalización e
Dinamización Lingüística a súa función normalizadora (serán só "Equipos de Dinamización"),
tememos pola continuidade da nosa revista.
A revista escolar é unha das actividades máis coidadas do Equipo e do Colexio todo;
pola súa tradición, difusión e posible incidencia normalizadora. Tentaremos, por elo, continuar
para o curso que vén.
Colabora todo o profesorado e alumnado do Centro. Edición e maquetación: José Vieito,
Coordinador do Equipo.
O ENDL agradece o esforzo de alumnos/as, profesores e pais/nais de alumnos que
traballaron na elaboración dos materiais presentados o seu esforzo. Lamentamos non poder
publicar todo o achegado, por falta de espazo e medios. ¡Grazas a todos!
Na capa: fotos do Colexio e das boquiñas máis pequenos do Centro, os nenos e nenas de "tres anos".
Eles son a esperanza para a nosa lingua. Por iso queremos que, igual que a camelia, floreza na súa boca, nas súas
bocas, na de todos.
Dúas 2
Imprime: "Gráficas Galegas". Ourense

Editorial
Nestes tempos avoltos e convulsos sae, un ano máis, a nosa revista escolar. Entre tanta
crise económica e social, queremos ser un medio de promoción da lingua galega, a lingua
propia de Galicia.
Todos debemos saber que o galego, xunto co castelán, é a lingua oficial do noso país. Así
o marca a Constitución Española, o Estatuto de Autonomía (una Lei Orgánica do Reino de
España) e diversas sentencias dos máis altos tribunais da nación. Malia isto, hai grupos
minoritarios que pretenden a súa erradicación. Non dubidan para iso en usar as máis burdas
mentiras e enganos.
Segundo os máis serios estudos, a lingua galega está a perderse a un ritmo acelerado. Así
o demostra o Mapa Sociolingüístico de Galicia (en vinte anos, os falantes de galego menores
de 55 anos descenderon un 30%) ou un máis recente da Universidade de Santiago que proba
que os alumnos de 4º de ESO teñen meirande dominio do castelán que do galego en todos os
usos...
¿Cal é a causa desta situación? Por que unha lingua de cultura desde a Idade Media,
cunha importante literatura, está a ser abandoada polos seus falantes? Por que os pais deixan de
transmitir aos seus fillos e fillas a lingua dos antepasados? É que, acaso, se avergoñan deles?
Toda lingua é unha riqueza. As linguas non restan, se non que suman. Incluso podemos
dicir que multiplican as posibilidades de coñecemento que teñen as persoas.
Hai quen ousa dicir que o galego non serve para nada. Acaso non serve para que ti, que
les isto, e máis eu, que o escribo, nos entendamos?
¿Non serve o galego, tanto coma calquera outra lingua, para falar cos amigos, para
mercar e vender, para namorar, para discutir de deportes, para rifar (se fai falta) e para amar?
Vale máis un "te quiero" ca un "quérote"? ¿Estudar as matemáticas en galego fainas menos
exactas? Non vai moito, en maio de 2009, un grupo de científicos galegos que traballan no
CERN (un centro de altísima tecnoloxía situado entre Francia e Suiza) fixeron público un
comunicado no que deixaban claro que non tiñan ningún problema para tratar en galego os
temas máis conspicuos da súa profesión...
¿Dirán que o galego é inútil os centos de médicos e enfermeiros que están a traballar en
Portugal e non teñen ningunha dificultade en entenderse por seren linguas irmás...? Parecemos
esquecer que o Brasil é unha potencia emerxente...
Por que temos que deixar a lingua da nosa terra no esquecemento por falar outras? É que,
acaso, non podemos falar cantas máis mellor?
Defender a lingua e cultura propias non é só unha cuestión de cumprir as leis da nación.
Tampouco é un asunto simplemente emocional ou romántico. Defender a propia identidade, a
terra dun mesmo, trae consigo riqueza e benestar, ademais dunha cuestión de dignidade.
Outras comunidades do estado español con lingua propia, á que defenden con moita forza, non
son comunidades pobres; ao contrario, son das máis ricas...
Se as persoas de máis saber, como poden ser os profesores das Universidades, ou os
lingüístas, escritores, actores e artistas, asociacións culturais, sindicatos do ensino, profesores,
mestres... protestan pola agresión á ligua propia de Galicia; será por algo. Non buscan proveito
persoal, non andan a procura de negocio nin poder, NON BUSCAN VOTOS...
Pais e nais, avós e avoas: non deserdedes aos vosos fillos e netos, ás vosas fillas e netas,
da lingua que recibistes dos antergos. Non podemos deixar morrer un ben, patrimonio de
todos, que se construiu co esforzo colectivo ao longo de séculos. É a nosa obriga.
Tres 3

DÍA DAS LETRAS GALEGAS
O 20 de marzo de 1963, tres membros da Real Academia Galega (Manuel
Gómez, Xesús Ferro Couselo e Francisco Fernández del Riego) presentaron
nesta institución a proposta de celebrar o 17 de maio o centenario da publicación
do libro de poemas de Rosalía de Castro "Cantares Gallegos" e así recoller o
"latexo material da actividade intelectual galega". Estimaban que o poemario de
Rosalía era a primeira obra mestra da literatura contemporánea; é dicir
considerábana a primeira obra mestra do Rexurdimento.
Realmente descoñécese a data certa da publicación do libro, pero tomouse ese día pola
dedicatoria autógrafa de Rosalía á tamén poetisa Cecilia Böl de Faber, Fernán Caballero.
Para conmemorar o primeiro Día das Letras publicouse unha edición crítica
de Cantares Gallegos realizada por Fermín Bouza Brey. A festividade tivo un
alcance e unha significación extraordinarias e foi moi ben acollida non só a nivel
literario senón nos ambientes populares. Dende aquela didícaselle o Día de cada ano
a unha figura significativa da literatura galega, coa única condición de que no ano da
súa conmemoración teñan pasado un mínimo de dez anos dende a data do
falecemento da persoa homenaxeada.
O plenario da Real Academia Galega decidiu dedicar o
Día das Letras Galegas 2010 ao poeta Uxía Novoneyra.
Novoneyra naceu na montaña lucense en Parada do
Courel un 19 de xaneiro de 1930, no seo dunha familia de
labregos.
Na súa época de estudante en Lugo coñece a Manuel
María e entre ambos establecen trato cos intelectuais da súa anterior xeneración como Ramón
Piñerio, Anxel Fole, Luis Pimentel ou Celestino Fernándes de la Vega.
Aos 19 anos trasládase a Madrid e matricúlase na facultade de Filosofía e Letras.
Regresa a Galiza en 1951 para facer o servicio militar. Entre os anos 1953 e 1962, volveu a vivir
na súa amada terra do Courel; nesta ocasión obrigado pola pleura, que o tivo case ao borde da
morte.
Xa en 1962 o noso poeta traballou en programas de radio e en televisión en Madrid e
tamén participou nalgunhas actividades de grupo Brais Pinto ata o seu regreso definitivo á
Terra. En 1978 casa con Alba Rei e ten tres fillos.
Novoneyra foi elexido presidente da Asociación de Escritores en Lingua Galega, cargo
que ocupou ata o día da súa morte en outubro de 1999.
Unha gran particularidade de Novoneyra é que, á par de ser un dos poetas máis
relevantes na lingua galega de todos os tempos, tamén foi un vangardista en cuxa obra
destacou o lirismo da palabra. Dedicou a súa obra a inmortalizar a bela paisaxe das serras do
Courel.
Maribel Álvarez Teijeiro e Andrea Sotelo Rodríguez, 5º de E.P.
Catro 4

OBRA DE UXÍO NOVONEYRA
Os eidos, Galaxia, Vigo 1955. Dedicado a Maside e a Ramón Piñeiro, que á súa vez escribe o
prólogo. O libro foi escrito en 1952 e primeiros de 1953.
Elexías do Courel e outros poemas, Rialp (colección Adonais), Madrid 1966. É unha edición
bilingüe galego-castelán.
Os eidos II, Galaxia, Vigo 1974. Inclúe o poema Letanía de Galicia, que, por veces, aparece
como subtítulo. Contén poemas escritos entre 1954 e 1957 e está dedicado a María Mariño e á
memoria dos seus pais, mortos había pouco. O libro ilústrase con debuxos de Laxeiro.
Poemas caligráficos, Número 1º dos Cuadernos da Guadaña, Brais Pinto, Madrid 1979.
Tampouco, neste caso, os poemas son inéditos, pero aquí aparecen caligrafiados polo autor.
Reimundo Patiño escribe o limiar.
Muller pra lonxe, Deputación de Lugo, Lugo 1986. Poemas de amor, uns coñecidos e outros
novos, e con caligrafías do autor.
O cubil de Xabarín, Edelvives, Madrid 1990.
Tempo de elexía, Vía Láctea, Oleiros 1991.
Gorgorín e Cabezón, Edelvives, Madrid 1992.
Poemas de doada certeza i este brillo premido entre as pálpebras, Espiral Maior, A Coruña
1994. Poemas inéditos ou dispersos noutros libros.
Ilda, o lobo, o corzo e o xabarín, Edelvives, Zaragoza 1998.
Arrodeos e desvíos do Camiño de Santiago e outras rotas, Hércules de Ediciones e Xunta de
Galicia, A Coruña 1998.
Celebramos as Letras Galegas
No noso cole conmemoramos o Día das Letras
Galegas.
Os máis pequenos, os nenos e nenas de
Infantil, puideron ver na biblioteca un
documental curto axeitado á súa idade e
despois un filme infantil.
Mentres, os de Primaria estaban no salón de
actos recordando a
significación desta festa
e a vida e obra do autor
homenxeado.
Temos a gran sorte de
que unha das mestras
do Centro coñeceu a
e s t e e s c r i t o r e
contounos de primeira man
detalles da súa personalidade. É a
profe de Infantil dona Matilde.
Logo vimos un documental sobre a
vida del. Tamén nenos e nenas de
diferentes cursos recitaron
poemas deste autor, finalizando
coa “Ladaiña por Galicia”
(Letanía por Galicia).
Cinco 5
¡Grazas Matilde!

RELATOS GAÑADORES DOII CONCURSO DE CONTOS DO CEIP DE VISTAHERMOSA
1º premio, categoría 1º ciclo:
MIGUEL, O NENO ITALIANO
Había unha vez un neno que se chamaba Miguel e tiña sete anos. Era italiano e
vivía nunha cidade italiana chamada Nápoles. Un día tivo que vir para Ourense
e non sabía falar nin o galego nin o castelán. Xogaba moi ben ao baloncesto, ao
fútbol, ao balomán e ao hoquei. Todo o fai ben.
Cando veu vivir a Ourense veu para o colexio de Vistahermosa e apendeu a
falar en galego e en castelán.
Un día cando soou a música saímos ao patio, o profe dixo que nada de
pelexarse e foi xogar a Pichi Pichi. Ao principio Miguel estaba un pouco confundido, pero todos
axudamos e ao rematar o recreo xa xogaba con nós.
Nas clases tamén o axudamos; falamos de vagar para que vaia aprendendo a nosa lingua. Aprende
deseguida.
O outro día trouxo ao colexio unha bica doce italiana para festexar con nós e co profe o ben que se
atopaba aquí e agradecernos a nosa axuda e o noso bo recibimento.
A bica estaba moi boa, non sobrou nada. Grazas Miguel.
Gabriel Sánchez Montero
2º curso E. P.
Accésit, categoría 1º ciclo:
A NENA CHINA
Unha vez unha nena veu ao noso colexio e viña de China.
Eu pregunteille cómo se chamaba e ela díxome que se chamaba Xulia. Despois
díxenlle por que lle puxeran un nome galego e ela contestoume que os seus avós
eran galegos.
Pero a nena non sabía falar a penas o galego e o castelán e como a profe a sentou
ao meu carón, eu ensineille un pouco a nosa lingua e díxenlle que nos eramos bilingües porque
falabamos galego e castelán.
Tamén aprendeu a bailar a muiñeira, comeu con nós castañas polo magosto, aprendeu moitas
cantigas de nosa terra, etc
Ela tamén me ensinou a min moitas cousas do seu país e ata aprendín a comer con "palillos".
Aprendemos moitas cousas unha da outra, pero o máis importante é que non importa qué idioma
fales, de que cor teñas a pel, de onde sexas, todo iso dá o mesmo se queres facer amigos.
Ela volveu a China e sempre polo "dezasete de maio" eu recibía unha carta cunha cantiga galega,
porque ela se lembraba de que ese día é o meu cumpreanos e que en Galicia celebramos o día das
Letras Galegas
Lucía Gómez Montecelo. 1º curso de E.P.
Seis 6

1º premio, 2º ciclo:
AMIGOS EXTRATERRESTRES
¡Mesmo parece unha película coma esa tan famosa de E. T...! Pero, meus amigos,
isto que vos vou contar, foiche ben certo, aínda que non o creades.
Eu chámome Daniel e, cando tiña nove anos, ¡era máis aventureiro! Cos meus
irmáns Xabi, de dez anos e o Antón, de catorce anos, fixemos unha excursión ao
monte do Curisco, no pobo dos nosos avós. O destino era chegar ao Coto do Fabal.
Segundo o noso avó era un coto no medio dunha chaira que está situada no cima
do monte do Curisco.
Chegou o día escollido para a excursión, levantámonos ben cediño e, despois dun bon almorzo,
collemos as mochilas coa merenda que nos preparara a nosa avoa: bocatas de tortilla,
empanadillas, chocolate, galletas e froita. ¡Polo que pesaban, debera meter abondo!
Noso avó, para que non nos perderamos, fíxonos un mapa do mellor camiño a seguir e sobre todo
onde estaban as fontes para poder beber auga fresca e sen contaminar. Tamén nos deu unha
fouciña. Como agora non hai gando, os camiños están cheos de toxos e de xestas. Seguro que nos
ía facer falta para abrirnos paso nalgún sitio.
Ía algo de fresquiño pero levabamos roupa axeitada e unha boas botas para camiñar sen
problemas. O sol aínda non saira de detrás do monte da Abesteria; todo estaba durmido, so se
ouvía o alegre piar dos paxaros.
Cruzamos o pobo sen ver a ninguén, mesmo parecía un pobo fantasma. ¡A miña imaxinación xa me
estaba intentando xogar unha mala pasada! Seguimos camiñando, non podiamos ir máis rápido
pois era todo ladeira con pedras no camiño e tamén algúns toxos e xestas que medraban no medio.
Pouco a pouco o sol foi remontando o monte da Abesteira e cos primeiros raios do sol fomos
descubrindo un mundo que nos parecía distinto. Nunca antes nos pararamos a miralo: as pequenas
pinguiñas do carballo ao ser atravesadas polos raios do sol convertíronse en centos de arcos da
vella. ¡A natureza é incrible! A simple tea dunha araña agora parecía unha auténtica obra de arte.
Fomos subindo polo camiño do Sabanás ata chegar ao camiño do Curisco xa ben entrada a
mañá.Subimos a un coto e comemos un pouco de froita, logo buscamos unha fonte para beber;
encontrámola grazas ao mapa e segimos camiño ó Fabal.
¡Por fin! Chegamos ao coto do Fabal, o esforzo mereceu a pena. Dende o alto vese unha paisaxe
incrible. Segundo o mapa á esquerda do coto hai unha fonte; encotrámola sen problema, bebemos
e comemos o despois tumbámonos a descansar.
¿Algunha vez escoitastes o silencio? A natureza está viva, cando escoitas o silencio podes oír
cousas que normalmente non nos decatamos: o latexo do corazón, o tic-tac do reloxo de Antón, o ir
e vir dos pequenos animaliños e ata os ronquidos do Xabi. ¡Quedárase durmido!
De repente, un zumbido, que máis que oilo; sentiámolo nas tripas, cada vez máis forte e máis preto.
Levantámonos asustados e vimos unhas luces que se acercaban moi rápido ata parar ao nos carón:
unha nave prateada de forma redonda e achatada.
Eu metíme detrás de Antón, que mesmo parecía unha estatua. ¡Estaba paralizado! O Xabi non
paraba de berrar. ¡Os tres estabamos mortos de medo!
Sete 7

Cun "psssss" abriuse unha rampla debaixo da nave e por ela baixaron dous seres un pouco raros e
feos, pois eran pequenos e desproporcionados: co corpo grande e as pernas pequenas rematadas
nuns pés grandes. Ían descalzos, pois víanse os tres dedos que tiñan; os brazos largos, acabados
tamén en tres dedos. Non tiñan pescozo e a cabeza ovalada parecía estar pegada ao corpo. Cuns
grandes e redondos ollos. A boca pequena. Non tiñan pelo e eran dunha cor azul luminosa.
A nosa primeira reacción foi saír correndo, pero aqueles seres metéronse na nosa cabeza: non os
oiamos ¡sentiámolos dentro! Cuns sonidos agradables intentando transmitirnos paz. Antón
tranquilizounos, dicíndonos que non parecían malos e cría que estaban intentando comunicarse
telepaticamente con nós.
Acercámonos á nave, sentiamos unha paz interior que non coñeciamos e entón Antón levantando
unha man a modo de saúdo díxolles.
-¡Ola!
Os seres repetiron o mesmo e empezaron a explorar e a tocar todo. Nós iamoslles dicindo o nome
das cousas que tocaban: toxo, xesta, auga, pedra, coto, camiseta, reloxo, etc. Repetían todo o que
lle diciamos na nosa lingua. ¡Eche ben raro sentir os extraterrestres falar en galego!
Contáronnos, ao seu modo, que viñan de Gamínedes, un dos satélites de Xúpiter. Non sei as horas
que pasaron pero, de repente, miraron o sol, que xa empezaba a baixar para esconderse detrás do
monte de Bastelo, levantaron unha man e dixéronnos...
-¡Ola!
En segida nos decatamos que se estaban despedindo. Nós acenámoslles coa man e dixémoslles:
¡Adeus! Metéronse na nave e desapareceron no espazo tan rápido como chegaron.
Quedamos abraiados mirando ao ceo. Cando nos decatmos que xa eran horas de volver para a
casa, collemos as mochilas e empezamos a correr camiño do Sabanás. ¡Tiñamos que contarlle a
alguén o que nos ocorrera! Pero... ¿creríannos...?
Daniel Peña Puga
3º de Primaria.
1º premio, 3º ciclo
A NOSA LINGUA
No ano 2085 despois de Cristo, rapaza galega, antigamente galega. Digo isto
porque o idioma galego fai uns sesenta anos que desapareceu, ninguén sabe
cando.
Todo isto foi debido a que os habitantes de Galicia, ben por moda ou vergoña,
foron deixando, pouco a pouco, de falar o galego para falar o castelán. Iso foi
facendo que a xente fose lentamente esquecendo o idioma.Tal foi, que
chegaron a esquecer hasta que o tiveron algunha vez.
Os máis vellos sempre tiveran ese medo. Que chegaran eses días negros, nos que ninguén puidera
recordar o galego o "NOSO IDIOMA ".
A rapaza tiña un nome de orixe celta; chamábase Elba. Era unha nena cun cabelo de cor vermello
cenoria, que algunhas rapazas odiarían. Pero ela sentíase orgullosa de telo. O seu pelo tiña a mesma
orixe, có seu nome. Levábao recollido cun fermoso pasador en forma de estrela, cunha cor moi
estraña.
Oito 8

A súa cara estaba salpicada por algunhas pencas pequenas e
marróns; os seus ollos eran dunha cor verde escura, rodeados
por unas fermosas pestanas, as súas meixelas eran dunha
cor rosada que destacaba sobre a súa branca pel, e os seus
beizos tiñan a cor das rosas frescas que nacen na
primavera, vestindo o campo. Non era unha nena nin moi
delgada, nin tampouco moi ancha, o seu corpo era dun talle
intermedio.Vestía axustados e longos pantalóns negros
cos seus petos de pana que estaban decorados con pedras
pequenas. Tiña unha camisa cunhas cores verdes nas que se
estamparon algunhas follas de arce coma a que adorna a
bandeira de Canadá, o país norteamericano. Os seus
zapatos negros conxuntaban cos pantalóns dos que antes
falamos. Non adoitaba levar moitas xoias, pero sempre
levaba posto un reloxo de aspecto vello e desgastado. Hoxe
traía postas dúas fermosas pulseiras verdes e negras. Esta nena
era dun carácter un pouco cabezudo, pero tamén era amable,
prestáballe a súa axuda a todo aquel que o precisase, e non só iso
tamén era moi traballadora.
Calquera que a coñecese, pronto non se podía separar dela.
Gustáballe moito aquel antigo idioma, que o
seu avó lle ensinara e que falaban
sempre que tiñan ocasión,
pero aquel tempo rematou
no momento no que
aquel sabio deixou de
vivir neste mundo.
Despois falaba con el dentro da
súa imaxinación … pero iso non lle valía. Necesitaba ensinarlle o
que sabía a alguén, non podía gardar aquela linguaxe só para ela;
iso era de egoístas. Debido a que lle gustaba e o falaba, non tiña
amizades, considerábana rara, estraña. Elba pasaba horas
mirando, dende a súa casa sentada nas escaleiras, a montaña que tiña
diante: gustáballe moito, non sabía con exactitude por qué. Pensaba que
algún día tiña que facer algo nela. No cume alzábase un penedo, foi ao velo
cando lle veu a inspiración: faría un traballo, no que gravaría o seu idioma na
rocha para que perdurase ao longo dos séculos; quén sabe? pode que alguén
de sinta atraído polas estrañas escrituras. O traballo durou un ano
aproximadamente, foi moi duro, pero ao rematar, o seu corazón palpitaba de
emoción sentíase orgullosa do seu traballo.
O que ela non sabía era que había moita xente que, pasmada, mentres
traballaba, observaba a súa estraña tarefa, comezaron a ter curiosidade.
Ollaban o que escribía e tentaban falar entre eles. Canto máis tempo
pasaba, máis curiosidade tiñan as persoas e preguntáronlle a pronunciación
das palabras. Ao pouco tempo o galego recuperouse, xa era un idioma
normal, este estendeuse polo pobo, e así por toda a provincia. Case non se
notaba que o deixaran de falar algún día. Nun fermoso atardecer, a Elba
pareceulle ver, entre as nubes, o sorriso do seu avó, e orgullosa
díxolle:"o noso idioma nunca máis se esquecerá, avó"
O galego é moi importante, é a nosa lingua,non podemos deixar que se perda.
Nazaret Vázquez Vázquez 5 curso.
Nove 9

Dez 10

Once 11

Para saber máis... Recomendacións de lectura.
GORETTI SANMARTÍN REI (COORD)
Lingua e futuro
Recolle dez artigos ligados entre si polo obxectivo central de ofrecer alternativas á situación da
lingua galega. Mergullándose na complexidade da situación sociolingüística actual.
CARLOS MANUEL CALLÓN
En castellano no hay problema
O autor rebate algúns dos prexuízos e tópicos máis asentados contra a lingua galega, analiza a
situación desta, repasa reivindicacións e presenta alternativas para sair da encrucillada na quese
atopa o idioma.
XOSÉ MARÍA ÁLVARTEZ CÁCCAMO (COORD.)
Feijóo, o galego e nós
Escolma de 68 artigos sobre a lingua publicados en xornais galegos e medios dixitais, entre
xaneiro de 2009 e mediados de marzo de 2010, desde que o presidente da Xunta de Galicia
"decidiu asumir as demandas galegófobas" na procura de votos.
Doce 12

¿POR QUE É BENEFICIOSO FALARLLES AOS SEUS FILLOS OU FILLAS EN GALEGO?
EXPLICACIÓN LINGÜÍSTICA E PEDAGÓXICA.
Ata vai relativamente pouco tempo, pensábase que cada lingua que aprendía unha persoa
ocupaba un espezo no seu cerebro, en especial na memoria. Parecía lóxico; xa que un idioma é
un conxunto de datos que se almancenan e manexan: sons, palabras,
frases, entoacións, etc.
Daquela, había quen pensaba que cada lingua que se
aprendese entraba en conflito coa outra, ou outras, que a persoa sabía
ou estaba aprendendo. Por visualizalo cunha imaxe, sería coma se
cada lingua fose unha caixa de coñecementos que tivese que entrar
na cabeza dos falantes. Se unha caixa medraba (a persoa aprendía
máis cousas desa lingua), quitaría lugar para a outra ou outras.
Conforme as ciencias foron avanzando, en especial desde
mediados do século pasado, foise vendo que isto non era así.
Comprobouse que nas zonas con dous idiomas (existen moitas
no mundo), non só as persoas chegaban a dominar estes, senón que
eran quenes de aprender logo outros novos con moita máis facilidade
que os que só tiñan unha lingua.
A psicolingüística (ciencia que estuda cómo funciona o cerebro para
aprender e usar a linguaxe) descubriu que unha lingua non sería aquela
caixa imaxinada anteriormente; senón que sería unha especie de iceberg
que, por riba da superficie mostra unha pequena parte (no caso das
linguas: sonidos, vocabulario, construcións, escritura particular...), pero
que debaixo garda unha grande cantidade de estratexias comúns a todas
as linguas (por exemplo a lectoescritura).
Deste xeito, cando unha persoa aprende dúas linguas (ás que
chamaremos "A" e "B"), parte
do que aprende nunha serve
para a outra. Sería coma se
cada lingua fose unha punta daquel iceberg.
Outro elemento que sabe a picolingüística é
que, nos primeiros anos da vida, as persoas poden
aprender dúas linguas sen un esforzo engadido,
digamos de forma "natural". (As pequenas
interferencias supéranse sen maior problema e son
fonte de aprendizaxes á súa vez).
Comprendeuse entón por qué os bilingües
podían dominar os dous idiomas sen problema: en
realidade cada lingua estaba axudando á outra. Este
fenómeno chámase tecnicamente "transferencia
lingüística".
Tamén se explicou o porqué as persoas con dous ou máis idiomas adquirían outros con
máis facilidade que os monolingües: estes falantes tiñan máis recursos e estratexias que podían
aplicar á nova lingua. Por exemplo, tiñan a mesma experiencia de interrelacionar dúas linguas e
transferir coñecementos entre elas; tiñan máis fonemas (sonidos) xa adquiridos, estruturas do
discurso, etc. etc.
En Galicia temos dúas linguas oficiais, que os nenos e nenas teñen que aprender con igual
competencia. Así o marcan as leis que regulan o noso sistema educativo e convivencial. Incluso,
nos últimos tempos máis, veñen a vivir aquí persoas doutros países e falas.
Polas razón explicadas de modo resumido anteriormente, as familias farán un gran servizo
ó proceso de aprendizaxe dos seus fillos/as se lles falan nas linguas que coñezan os proxenitores,
avós ou persoas con quenes convivan.
Trece 13

Para a maioría, os nativos de Galicia, e que coñecen, ao nivel que sexa, a lingua galega e a
castelá; non deben usar unha soa cos pequenos e pequenas. Por un lado axudaranlles a adquirir
uns coñecementos que logo deben demostrar para aprobar as materias que teñan en cada unha.
Por outro, xa vimos que, en realidade, as lingua axúdanse na adquisición de estratexias e
coñecementos de base válidos para a outra cooficial ou os idiomas estranxeiros que o neno ou nena
vai estudar.
Existe moitos outros datos e argumentos sobre este tema. Citaremos un con influencia sobre
o proceso de formación da personalidade: o autoconcepto do neno ou nena. Esta expresión
precisaría unha fonda explicación, pero non é o lugar este. Tentaremos comentalo dun xeito
asequible para todos.
Cando unha persoa nota que a ela a tratan dunha maneira especial pode tirar conclusións
erróneas coma sentirse "diferente" (superior, inferior, desorientado...) Pode adquirir unha visión
negativa das súas orixes, avergoñarse dos seus pais ou avós, porque falan unha lingua que non
debe ser a boa, pois comprende que para si os pais ou nais queren o mellor...
En conclusión:
-falen cos seus nenos e nenas nas linguas que coñezan, sexan o galego e o castelán ou incluso
outra de fóra.
-se vostedes non coñecen máis que o castelán, escollan para o seu fillo ou filla o galego para a etapa
de Infantil. Cando cheguen a 1º de Primaria deben cursar varias materias nesta e, se vostedes lla
ocultan, estarán en inferioridade de condicións respecto dos que si a falan. Poden estar tranquilos; o
castelán aprenderano de todas maneiras sen problema: existe unha forte presenza desa lingua na
sociedade e nos medios de comunicación (cantas cadeas de TV hai en castelán e cantas en
galego?).
-procuren ver máis alá de liortas partidistas e demagóxicas. Pensen no mellor para os súas cativas e
cativos: saber canto máis mellor e ter unha boa imaxe de si mesmos e da súa familia.
-transmitan aos seus fillos o amor polo saber e a cultura. Esfórzense por educalos na tolerancia e no
sentido crítico.
Para que enREDEmos... Recursos na internet en galego:
- A Taiga http://ramonflores.br.tripod.com/ataiga/tradutor.html )
- Apertium (feito pola Universidade de Vigo): http://sli.uvigo.es/tradutor/
- OpenTrad (posiblemente o mellor traductor) http://www.opentrad.org/demo/
- OpenTrad (Corrector ortográfico en liña): http://sli.uvigo.es/corrector/
O software gratuito e en galego:
- Mancomún.org: http://www.mancomun.org/
- Golfiño (corrector lingüístico) e OpenOffice, descargables desde
http://www.mancomun.org/raquo-descargas/software-libre.html
- Freeware World Team:
http://www.all4you.dk/FreewareWorld/links.php?cat=019025
Software educativo:
- Clic e Javaclic: lapisdecores: http://www.galego21.net/ldc/ e Siteo:
http://www.siteo.org/jclic/
- LIM: Libros Interactivos Multimedia: http://www.educalim.com/index.htm
- Hot Potatoes:
- Edugaliza: http://www.edugaliza.org/
Catroce 14

Quince 15

Para gozar... Recomendación de música.
BERROGÜETTO
Kosmogonías
Último traballo dunha das bandas máis importantes da escena da world music no que unha vez
máis se mesturan a música tradicional coa experimentación máis contemporánea.
LUCÍA PÉREZ
Dígocho en galego
Primeiro disco integramente en galego. Inclúe cancións gravadas neste idioma dos anteriores
traballos e outras agora traducidas. Como novidade, un tema dedicado a O Incio, vila natal de
Lucía Pérez, e unha versión do himno galego.
Dezaeis 16

O meu segundo fogar.
Tal día come hoxe, vos ides ler ou escoitar por qué o
colexio Vistafermosa é o meu segundo fogar.
Todo escomenzou cando eu tiña 6 años no mes de setembro;
chovía e levaba eu o meu paraugas, non se podía pisar os
charcos. Estaba diante dun edificio moi grande e tiña que
subir as escaleiras ao primer piso. Toda unha aventura para
min, estaba na pranta onde estudaban os maiores. Durante os
anos seguintes e ata chegar a 8º de E.X.B. aprendín moitísimas
cousas como en Matemáticas… as raíces cadradas; de Xeografía…
capitais de
países, ríos
e montañas,
de Lengua…
as regras de
ortografía,
en Debuxo
utilizar o
grafo e en
Manualidades
a facer
punto. Gocei
de moitos
recreos,
excursións e
festivais.
Momentos que gardo con moita nostalxia. Un pequeno segredo: o
meu primeiro amor en 4º de primaria…
Pasaron años e descubrín que debaixo daqueles contidos
teóricos que aprendera, estaban os meus primeiros pasos para
facer de min unha boa persoa… Máis tarde realizei as prácticas
como mestra… agora era eu “a profe Eva”… fixóseme realidade un
dos meus soños. Esta vez era máis díficil; tiña que aprender
da miña titora, Maribe,l a ensinar. Aprendín que esta tarefa
está chea de quilos e quilos de paciencia, afecto, comprensión
e cariño.
Preguntarédesvos qué foi daquela cativa, pois ben neste
curso escolar 2009-2010 atópase facendo realidade aquel soño,
agora é Mestra e esta saboreando e vivindo o resultado de todo
aquilo que empezou cando ela tiña seis anos no seu segundo
fogar. Despois de ler esta pequena historia creo que xa
comprendedes por qué o colexio Vistafermosa é o seu segundo
fogar. Por certo o nome completo da protagonista desta
historia é Eva Fernández Barreiros.
Unha gran aperta e un bico para o meu segundo fogar.
Fin.
Dezasete 17
Eva, cos seus compañeiros e compañeiras, en 8º de E.X.B.

SOÑO CUMPRIDO
A miña experiencia no "C.E.I.P. Vistahermosa" foi marabillosa, aprendín moitísimo de
grandes e pequeños e tiven a oportunidade de atoparme comigo mesma, coa profesora
que quero chegar a ser, pero que aínda lle queda un arduo traballo por diante.
É curioso entrar coma unha estraña ao colexio no que estudei toda a vida, non obstante,
a pesar de coñecelo coma a palma da miña man, todo era novo, o meu rol agora tamén
era totalmente distinto e temía non poder abórdalo con éxito.
Non se pode plasmar nun papel o que sentes cando das clase por primeira vez. Cando
entras na aula e hai máis dunha ducia de nenos que te observan expectantes, quedas
paralizado debido os nervios, e non é para menos, a responsabilidade que leva as costas
un profesor é enorme. O noso obxectivo fundamental non é so transmitir coñecementos,
senón que temos que buscar o modo de facelos máis accesibles e máis divertidos para
que se produza a verdadeira aprendizaxe. A maiores, temos que ser moi conscientes de
que estamos formando persoas, ensinando valores, normas básicas de educación... Unha
labor, por suposto, compartida cos pais, que deberían se-los protagonistas e que,
nalgunhas ocasións, nin sequera chegan a executar o papel do cámara nunha gravación.
Compaxinar o rol do alumno na uníversidade co dun profesor na aula era, sen dúbida,
estraño. Por un lado, dirixías o proceso de ensinanza e polo outro, eras ti o que era
dirixido. ¿Pero, acaso o mestre unha vez que acaba a carreira deixa de desempeñar o
papel de alumno? Penso que este proceso non acaba nunca. Dentro da aula cos nenos es
o "profe", pero á saída da mesma segues sendo un alumno da vida. Ademáis, é o noso
deber seguir reciclándonos, renovándonos constantemente, posto que ao noso cargo
temos as mentes do futuro e os coñecementos que lles transmitamos han de ser
actualizados, sempre validados polos mellores métodos para impartilos. De feito, a
chegada da era informática aos colexios é case inminente e temos que adaptarnos ás
novas circunstancias.
Gustaríame recalcar o importante que foi traballar cos profesionais deste centro.
Pódovos asegurar que os alumnos non se poderían encontrar en mellores mans. A busca
de novos métodos, a preparación de materiais, a preocupación polos alumnos, as dores
de cabeza pensando en cómo axudar aos nenos máis desaventaxados, as horas extras nos
recreos para atender a algún alumno con problemas nalgunha das materias... todo este
empeño formaba parte do día a día.
Cheguei ó centro cun gran nodo no estómago, cuns nervios que non me deixaban
respirar, e non obstante, saín de alí co pracer de poder tratar con profesores
marabillosos, cunha gran amiga que nunca me deixa soa, co cariño dos meus queridos
nenos e cunha segunda nai para toda a vida, unha persoa que é capaz de gobernar a aula
con moito amor e combinando con incrible perfección autoridade e cariño, segundo
sexa preciso en cada momento. Unha persoa que deixa pegada nos seus alumnos a pesar
de ter sido xa moitos. E diredes: ¡menuda parvada! Pero, saber manexar as clases dunha
forma tan equilibrada, onde predomine o respecto e o afecto, é quizáis o máis difícil de
toda a carreira, porque todos podemos transmitir coñecementos de mellor ou peor
maneira, pero poucos somos capaces de conseguir que os alumnos nos queiran ata
cando nos enfadamos.
Outra das grandes leccions que recibín veu por parte dos nenos. Os adultos, no noso
eterno egocentrismo, as veces non nos damos conta do moito que temos que aprender
dos máis pequeños. As veces, eles son o exemplo para nos, cunhas maxestuosas leccións
Dezaoito 18

humildade que os maiores perdemos á par que a inocecia infantil. Centrándome no curso
que me tocou, a evolución, froito de moitas horas de trabado e esforzo, foi asombrosa. Un
curso, que nun inicio se presentaba complicado e inabordable, comezou a amosar todas as
súas potencialidades e demostrounos que a fe no proceso educativo de pais e profesores e o
espirito de superación dos nenos é o máis importante para poder avanzar de forma segura
cara a unha maior calidade da ensinanza e cara o logro dos obxectivos marcados.
Toda a teoría que aprendes nos anos de carreira resulta inútil senón tés a oportunidade de
poñela en práctica e de aprender doutras persoas con máis experiencia, sería coma plantar
unha sementé e esquecerse de regala e coidala. De feito, observar os resultados doutros
métodos e extrapolar os puntos positivos de cada un, son os fundamentos básicos para a
creación dun método máis persoal e á vez máis beneficioso para os alumnos.
Jessica María Vázquez Vázquez
Prácticas 2009/2010
¡Mereceu a pena!
A AULA DA NATUREZA EN OIRA
O día 11 de marzo de 2010, os alumnos do segundo ciclo de Primaria, fixemos unha visita cultural a
Aula da Naturaza en Oira.
Saímos do colexio ás dez horas, cando chegamos, estaban dous
monitores esperando por nós, chamábanse Luis e Jacinto.
Con Luis, fixemos unhos xogos ao aire libre era o xogo da silla, o
pilla pilla, pero tiñan algo especial. Para xogar déronnos unhas
tarxetas que tiñan animais, e ao dicir unha característica dese
animal, tiñamos que correr ao centro , foi moi divertido porque
ademais de xogar
aprendemos moitas cousas sobre alguns animais.
Ao rematar entramos dentro da aula e ali Jacinto,
cunhas láminas, foinos explicando as marxes do rio
Miño, dende o seu nacemento na Serra de Meira
Fontemiña, ata a súa desembocadura na Guarda
(Pontevedra).
Ensinounos, os animais, a vexetación, os meandros
do rio, os seus afluentes.... e para rematar fixemos
um xogo da oca com preguntas referidas as láminas
que vimos.
Foi unha experiencia moi bonita e divertida.
Dezanove 19
Marcos Vila, Erica Cobelas 4º Primaria

COMO NACE UNHA COOPERATIVA
ALUMNOS DE CUARTO DE PRIMARIA.
Neste curso 2009-2010 nace na nosa aula de cuarto a idea de formar unha cooperativa.
Primeiro a nosa titora, Dª Charo, informounos de que habia a posibilidade de facer unha empresa
ou unha cooperativa. Explicounos a diferencia entre as dúas opcións e decantámonos póla
cooperativa.
Semanas despois, véu ao noso Colexio, unha rapaza chamada Silvia, que viña dende Asturias e
que traballa nunha empresa chamada Valnalón. Ela deunos unhas pautas e ensinounos traballos
dunhas cooperativas que xa están funcionando en Asturias, Castela-León e moitas outras
comunidades autónomas.
¡Que ilusión! estábamos todos contentos, comezamos a quedarnos no segundo recreo porque
había que facer estatutos, nomear Presidente, Secretario e Tesoureiro, poñerlle un nome á
cooperativa, inventar un logotipo.... en fin, un montón de traballo por facer.
O primeiro de todo, fixemos os estatutos, acordamos moitas cousas, como o que íamos facer, os
cartos que tiñamos que por, as normas xerais que todos os cooperantes tiñamos que cumplir...
Todo esto foi por votación procurando estar todos dacordo.
Solicitamos da Directora, un libro de actas, unha carpeta, fólios, permiso para facer fotocopias etc.
pero todos nós, a cambio, fixemos tarefas para o Colexio como a limpeza do patio.
Eleximos tamén por votación Presidente que saiu Ángel Sobrino, Tesoureira Paula Díaz e
Secretaria Ana Pérez.
Os suplentes foron, Marcos Vila, Lara Doval, Adrián Gómez.
Chegou a hora de elexir o nome e o logotipo da Cooperativa, tódolos nenos e nenas puxémonos a
facer debuxos e a inventar nomes, despois por votación saíron.
Nome da Cooperativa: " COSE QUE TE COSE".
Logotipo: Un C grande rechea, unha agulla cun fio polo medio e encima do C dous olliños que son
botóns
Fomos a Subdelegación do Goberno para pedir o CIF é dicir o Código de Identificación Fiscal da
nosa Cooperativa, ali tivemos um acto moi bonito e regaláronnos uns estoxos com clips, pinzas,
gomas etc que nos serviu para os nosos traballos.
Tamén tivemos que pedir no Concello o permiso de venda, e tamén nos recibiu o Alcalde e
regalounos unhas mochilas e unhas camisetas, que como non había para todos, decidimos
sortealas.
Os nosos traballos consistian en confeccionar, fundas de gafas, coleteiros e broches. Feitos com
fieltro, agullas, fio, imperdibles e botóns que cada neno e algunha profesora trouxo da súa casa,
abonándolle a cooperativa 0,50 cént, ou o que lle correspondese.
Comezamos a confeccionar, para elo quedabamos os mércores póla tarde que é cando a titora
Vinte 20

Cos cartos que recadamos, faremos unha excursión
e o 10% darémolo a unha ONG.
Foi unha experiencia moi bonita, xa que aprendemos
moito e pasámolo moi ben.
Os alumnos de
cuarto de Primaria
Vinte e unha 21
podía, tamén os martes na hora de
plástica facíamos os nosos traballos.
Tivemos que facer as etiquetas para os
productos, as bolsiñas para metelas, os
adornos para o stand... etc.
Traballando, traballando.... chegou o dia
da venda dos productos.¡QUE NERVIOS!
fomos ao Xardín do Posío. Alí, primeiro
quixeron meternos debaixo dunha árbore,
pero despois de falar coa encargada do
Concello, habilitáronnos un recuncho
debaixo dunha carpa xá que chovia moito.
Vendemos case que todo, pero co
pouquiño que sobrou, fixemos un
mercadillo no Colexio para os nenos de
infantil, xa que os coitadiños non puideron
comprar porque chovía moito.

Vinte e dúas 22

Vinte e tres 23

Vinte e catro 24

Vinte e cinco 25

Para que enREDEmos... Recursos na internet en galego:
Cultura galega:
- Galicia encantada: http://www.galiciaencantada.com/index.asp?rsl=1024
- Etnonet1: (Lugares de Galicia): http://contidos.edu.xunta.es/premios/p2004/b/etnonet/Etnonet/
- Etnonet2: Encliclopedia Interactiva da Cultura Galega (Versión máis actual, disponible
en edugaliza.org)
- Cultura galega.org: http://www.culturagalega.org/
Weblogs na Galicia:
- Blogaliza: http://blogaliza.org/
- Ensino en Galego: http://engalego.blogspot.com/2005_05_01_archive.html
- Ligazóns a diversos recursos educativos e webs: http://engalego.iespana.es/
- Cantidade de blogs temáticas, xeralistas, educativas, de centros de ensino,… Mención especial
os Aduaneiros sem fronteiras: http://www.aduaneirossemfronteiras.org/index_lume.html
A Wikipedia en galego: como crear unha enciclopedia en liña e en galego:
- A Galipedia: http://gl.wikipedia.org/wiki/Galipedia
- Xornais colaborativos: Chuza: http://chuza.org/ (novas en galego)
Recursos educativos en galego:
- Portal Educativo da Xunta: http://www.edu.xunta.es/
- Edugaliza: http://www.edugaliza.org/
- A Web de Norberto: http://sapiens.ya.com/nbdorrio
- Ensino en galego: http://engalego.blogspot.com/
- Vieiros da Escola: http://vello.vieiros.com/vieirosdaescola/
Vinte e seis 26

ENTREVISTA
Entrevista a dona Montse, a directora
do Colexio.
-P: ¿Cantos anos levas no Colexio?
-R: Deixádeme pensar... levo doce anos.
-P: ¿Gústanche os nenos e nenas do Colexio?
-R: Hai cousas que mellorar, pero en xeral; si.
-P: ¿Gústache falar e ensinar inglés?
-R: Si gústame falalo e tamén me gusta moito ensinalo, porque é divertido.
-P: ¿Gústache ler?
-R: Gústame moitísimo ler. Ler un bon libro é un pracer.
-P: ¿Agrádache a música?
-R: Todo o que me estades preguntando, gústame moito, como vos estou dicindo.
-P: ¿Gústache escribir?¿Gústache o cine?
-R: Escribir non me gusta especialmente. O cine si: gústame o cine e gústame ir ao cine...
-P: ¿Cal é o teu deporte favorito?
-R: Moitos. Para velo, gústame o baloncesto.
-P: ¿Que che gusta facer no teu tempo libre?
-R: Gústame ler, escoitar música e estar cos amigos. Varias cousas.
-P: ¿Gústache coidar o medio ambiente?
-R: Gústame non contaminar o medio ambiente e procuro reciclar o máximo posible.
-P: ¿Gústache ser directora?
-R: Hai días que si e outros que non. Hai que dedicarlle moito tempo.
-P: ¿Gústache usar o ordenador no teu traballo?
-R: Gústame usalo porque é unha ferramenta que simplifica e fai máis sinxelo o noso
traballo.
¡¡Moitas grazas!!
Para gozar... Recomendacións de música.
EVANGELINA FREIRE
Lembranzas (música galaico portuguesa)
Proxecto que xurde da colaboración entre a cantante galega Evangelina Freire e o compositor
madrileño de música sinfónica Manuel Martínez Burgos, logo dunha longa investigación na liña
fronteiriza entre Galicia e Portugal.
VARIOS
Meniños cantores
Libro-disco-DVD que recolle o esforzo de nenos, mozos, profesores, músicos e artistas galegos e
portugueses de traballar en prol do patrimonio musical compartido dos dous países.
Vinte e sete

4º de Infantil
5º de Infantil
6º de Infantil
1º de Primaria
Estes somos nós...
2º de Primaria
4º de Primaria
5º de Primaria
3º de Primaria
Vinte e oito 28 Vinte e nove 29
6º de Primaria

Trinta 30

Trinta e unha 31

O NOSO GRAN DESCOÑECIDO
O Cabalo de Pura Raza Galega galopando antano en estado salvaxe polas terras galegas formando abundantes
manadas, herdanza viva dos nosos antepasados, é a unha raza equina autóctona de Galicia descrita actualmente. Esta
raza forma parte do acervo cultural, social, medio ambiental e histórico de Galicia.
As primeiras evidencias da presencia de cabalos en Galicia sitúase, con toda seguridade na Idade de Bronce, do
2000 a.C.- 2500 a.C.
A teoría máis comunmente aceptada sobre a orixe histórica do Cabalo de Pura Raza Galego é a mantida por
algúns autores que afirman que coa chegada do pobo celta, 600-500 a.C., introdúcense na Península Ibérica unha nova
poboación cabalar.
Un cabalo elipométrico, de pouca alzada, de cabeza pequena, as orellas curtas, cruz dos cadrís forte, pelo basto e
de capa escura. Consideran que este tipo de cabalo introducido polos celas é o ancestro directo das razas cabalares
autóctonas existentes hoxe no norte peninsular.
Un factor clave no delicado proceso de conservación histórica das poboacións cabalares en liberdade en Galicia foi
a estrema rusticidade dos montes galegos, que exerceu de barreira fronte as mestizaxes caprichosas que desvirtuaron case
tódalas razas que pastoreaban antano as terras da Ibería.
Esta poboación equina descende, en maior ou menor medida dun tronco común, o tronco Celta, chegado os nosos
días máis ou menos mestiza, igual que toda a poboación que deu lugar a outras razas afíns, dende Portugal hata Escocia
e Islandia.
Estas poboacións equinas mantiveron sempre bastantes trazos morfolóxicos e xenéticos en común, o que permitiu
seleccionar con características identificativas de grupo e conservando certas peculiaridades que as fan similares entre elas e
directamente relacionadas con ese tronco común.
A finais dos oitenta e principio dos noventa, a sociedade galega comenzou a preocuparse porque, aínda que a
poboación de cabalos en liberdade se mantiña en censo, o acervo xénetico máis primitivo estábase a perder debido a
introducción nos montes, por parte dos gandeiros, de sementais mestizos doutras razas con mellores aptitudes cárnicas,
que pouco a pouco foi mestizando o gando autóctono ata poñelo en perigo de extinción.
No ano 1992 a CCE publíca un regulamento sobre métodos de producción agraria, no que se protexen as razas
autóctonas locais e o seu espacio natural.
No 1996 comenzase a aplicar en Galicia, e foi este o definitivo punto de partida para a recuperación do Cabalo de
Pura Raza Galega, abrindo un rexistro provisional de exemplares mentres non se publicaba a regulamentación específica
do Libro Xenealóxico.
Así en Xaneiro de 1997, constituíuse a Asociación de Propietarios e Criadores de Galicia do Cabalo de Pura
Raza Galega.
O Cabalo de Pura Raza Galega, nace oficialmente no mes de Outubro de 1998 cando se establece o primeiro
Libro Xenealóxico do Cabalo Galego do Monte, instaurando un prototipo racial consensuado por tódolos sectores
implicados.E no ano 2001, estructurase o definitivo Libro Xenealóxico, establecendo un órgano rector do Libro, unha
Comisión Rectora e así mesmo un sistema de valoración e cualificación morfolóxica coas súas respectivas comisións.
A ORIENTACION REPRODUTIVA
A orientación reproductiva do Pura Raza Galega (PRG), non é a producción cárnica. A súa cría e escolma debe
estar dirixida a obtención de produtos con cualidades deportivas, exposición ou lecer.
Os exemplares de PRG son moi aptos para a práctica da equitación en tódalas súas modalidades, tanto en deportiva de
competición, probas de obstáculos en categoria pony, horsball, enganche lixeiro, andadura galega ..., como de lecer en
rutas de turismo ecuestre.
Trinta e dúas 32

Erin con Abril, exemplar de PRG no campeonato Puraga en Sergude.
Os exemplares criados nos montes
mostran unha especial rusticidade, pero
criados en semiestabulación ou estabulación
intensiva perden todas as características que
afean esta raza (pelo longo, ventre grande,
Abril coa súa poldra Fada, exemplar que no poderá ser rexistrada
pola sua estrela branca, herdanza da mestizaxe durante tantos
anos nos nosos montes; a pesar de ter pais premiados nos
concursos morfolóxicos pola sua pureza e avós sen mancha
ninguha.
Trinta e tres 33
O seu temperamento tranquilo de noble son moi
válidos para centros de hipoterapia.Pero o seu maior
protagonismo tómao nos Concursos Morfolóxicos de
Pura Raza Galega (PRG).
Estes concurso son o máximo expoñente da
exaltación das cualidades de beleza desta raza, e
serven de base para que os gandeiros expoñan os seus
exemplares con orgullo de criador e teñan claros os
conceptos e criterios de escolma de exemplares nas
súas gandeirías.
Por outra banda, permiten dar a coñecer ao
público as características e cualidades
identificativas da raza, amosando o seu
temperamento afectivo, e aínda máis importante,
serven de escaparate aos gandeiros para amosar os
seus produtos e abrir vías de comercialización e
espertar o interese do público por esta raza.
Cabalos ceibes nos montes
delgadeza, raquitismo, etc.).
Estes cabalos cando as condiciones de estabulación, alimentación e
sanitarias son boas, resultan animais moi proporcionados e harmónicos tanto
fisicamente coma nos seus movementos.
O censo destes cabalos inscrito no Libro Xenealóxico, e de 450
exemplares, dos que un 80% son reprodutores.
ERIN ALVAREZ IGLESIAS
VERA ALVAREZ IGLESIAS
BEATRIZ IGLESIAS RODRIGUEZ

Trinta e catro 34

Trinta e cinco 35

FACER UN RESUMO E ORGANIZAR O QUE SEI.
En ocasións debemos estudar moitos datos ou aprender o contido de varias páxinas. Para que nos
resulte máis doado podemos facer un resumo. Resumir consiste en escribir, en poucas palabras, o máis
importante dun texto: as súas ideas principais. Despois co resumo, podemos organizar o que sabemos e
incluso acompáñalo con debuxos.
Se contamos cun bo resumo e un esquema, poderemos estudar con maior facilidade.
Sexto de E. Primaria
Trinta e seis 36

Curiosidades do Magosto.
No mes de novembro a castaña recupera a importancia que o millo e a
pataca lle arrebataron nas leiras galegas fai varios séculos. Nestes días
rendéselle homenaxe ao Magosto.
O aire das frías noites do 1 ao 11 de novembro levou sempre en Galicia o
recendo das castañas asadas. O magosto era o tempo que os campesinos reservaban para
honrar as colleitas, despois do equinoccio, un costume que nestes últimos anos se intenta
recuperar.
É unha festa festa de orixe pagá que logo pasou a ser cristiá, como tódalas festas
de carácter agrario. Pode situarse na prehistoria cando o ser humano vai
adquirindo consciencia individual e social. É unha festividade
relacionada co culto á fecundidade; de aí a súa relación directa co lume,
representando ao sol, deus fecundador da Terra.
No magosto os nenos amosegan as castañas, e mordiscan cos dentes ou rachan
co coitelo a casca da castaña. Os maiores amorean os ourizos para despois golpealos
para que as castañas saian. O trasmocho é un castiñeiro que medra máis de ancho que de alto. O
San Martiño é o día que se celebran os magostos.
Para que as castañas non estoupen ao asalas é mellor facerlle un corte -amosegalas-. Algnhas non
serven para comer porque hai un coco dentro, que é o verme da castaña. A castaña é o froito que
nacen dun castiñeiro plantado nun souto. Non se poden comer nunca coa tona, hai que pelalas.
Na actualidade esta festa serve para reforzar os lazos sociais entre as persoas, menos cando os
nenos ou nenas rouban as castañas nun acto
chamado balexar que consiste en roubar as
castañas dos veciños. Fanse comidas
comun itarias. Os bolos preñados son
boca diños de pan con chourizo
com pletamente pechado sen buraco.
As castañas cocíñanse nunha tixola e as
veces faise fariña de castaña, que toma a xente
con problemas estomacais. Na antigüidade o castiñeiro
chamábano a árbore do pan.
Para facer o lume úsanse acio de amorodos non maduros, frouma e pallas. A frouma son faíscas ou
follas do piñeiro.
No magosto tamén é costume encherse de cinza as mans e a cara, ainda que ós adultos non lles
gusta moito, pero un día é un día.
O magosto celébrase a mediados do outono, é unha tradicion familiar moi apreciada. Mátanse
porcos en todas partes de aí o refrán " A cada porco chégalle o seu San Martiño".
É unha festa que se celebra o once de novembro é ese día en Ourense os nenos no temos clases. O
San Martiño é o noso patrón. Celébrase a "carreira de San Martiño” e os nenos particípamos nesta
entretenida carreira. Vai con nos o noso profesor de Ximnasia, Alfonso.
Nas ruas da cidade, vemos postos de castañas. Eu, cando vou de paseo, gústame comprar unha
ducia delas para ir comeéndoas.
Sexto curso de E.P.
Trinta e sete 37

REPORTAXE: O VERME DA SEDA OU BICHO DA SEDA
INFORMACIÓN
O día 23 de abril, naceron na nosa clase, os vemes da seda. Primeiro eran uns
ovos diminutos, que tardaron case once meses en nacer desde que os puxeran as
nais.
Nós, os nenos e nenas de 2ª dabámoslles de comer.
Comían follas de moreira. Nas fins de semana o profe
levávaos para darlles de comer.
Cando naceron eran pequeniños e de cor negra.
Parecían formigas pequenas. Foron crecendo e cando xa
foron maiores cambiaron de cor: eran brancos con raias
negras. Comían moito e puxéronse mi gordiños. Pasaron
catro ou cinco semanas e fixeron o casulo. Dentro duns
días converteranse en bolboretas.
As bolboretas poñerán ovos e pasará o mesmo: primeiro son ovos, segundo
nacen os vermes, terceiro crecen, cuarto fan o casulo, quinto convértense en
bolboretas, sexto poñen ovos ...e eses ovos serán vermes de seda. Pero, iso si, para o
ano que vén.
Clase de 2º E.P.
DOCUMENTACIÓN
Descrición:
O verme da seda é un lepidóptero cuxo nome científico e "Bombix Mori Linn". Dito
insecto caracterízase fundamentalmente por elaborar unha fibra única, moi utilizada na
industria téxtil.
Teñen tres pares de patas curtas con conxunturas e
cunha pouta na punta. Tamén teñen cinco pares de
protuberancias carnosas que se atopan na posición ventral
e posterior do abdome e sérvenlles ás larvas para
amarrarse e pendurarse nas plantas.
Producen unha secreción viscosa en forma de febra moi flexible coa que forman os
casulos, quedando cautivas dentro deles as ninfas que sufrirán a súa última transformación a
adultos, machos e femias, cunha fermosa bolboreta con catro ás cubertas de escamas de cor
crema con catro marcas de cor café nas dianteiras. O seu corpo ten moito peluxe e a
envergadua é máis ou menos de 50mm.
O ciclo evolutivo do verme da seda dura, aproximadamente, 60 días e comprende
nacemento, desenrolo da larva, casulaxe (metamorfose), saída do casulo (bolboreta)
Trinta e oito 38

acoplamento, posta dos ovos e morte.
Logo de ter saído dos ovos, as larvas mudan catro veces durante a seu crecemento.
Durante cada muda a súa casca vella desfaise e produce unha nova que é máis grande.
Chegan a medir 4,5 cm.
Alimentación:
O alimento principal son as follas de moreira. Hai que
cambiarlle as follas de moreira cada día, aínda que comen
vorazmente.
Cando son bolboretas non fai falta darlles comida; teñen
todas as reservas necesarias.
Hai que manter a caixa limpa.
Ambiente natural:
Hoxe en día as bolboretas so viven en cautividade. Os
vermes da seda domesticáronse tanto que xe non poden sebrevivir
independentemente na natureza, en especial dende que perderon a
habilidade de voar.
Todas as pobocacións selvaxes están extintas, aínda que hai
posibilidades de que existan parentes lonxanos na Asia.
A súa historia:
O cultivo do verme da seda comezou fai cinco mil anos na China e a produción da
seda crúa a través da crianza do verme da seda extendeuse por todo o surleste asiático.
A súa lenda:
Na China existe unha lenda que di que o
descubrimento do verme da seda foi feito por
unha emperatriz chamada Xi Lin Shi.
Dise que mentres camiñaba encontrouse
cos vermes. Ela tocounos e por arte de maxia
aparece unha febra de seda. Segundo a ía
recollendo, enrolada no seu dedo, sentiu ao pouco
tempo unha sensación de calor.
Cando terminou de recoller a seda, viu que
esta proviña dun casulo. Despois contou o
sucedido e a súa historia comezou a espallarse.
Maribel Álvarez, Manuel Alonso, Rubén Alonso,
Alejandra Ruiz, Isaac Carcacía, Andrea Sotelo; 5º
curso de E.P.
Trinta e nove 39

A METAMORFOSE
A metamorfose é unha mudanza na forma ou na estrutura do corpo, xa sexa por crecemento
ou por diferenciación. Por exemplo os insectos e os anfibios camtian de forma dende xoves
a adultos.
O desenvolvemento dos insectos mediante metamorfose completa tten catro fases
distintas: ovo, larva ou estado activo, pupa, transformándose finalmente en adultos
¿COMO SE FABRICA A SEDA?
A seda é unha fibra que se usa na industria téxtil. Obténse a partir dos casulos do
verme da seda.
Os casulos son mergullados en auga quente para liberar os filamentos da seda. Estes
son combinados, varios xuntos, para formar os fíos.
Cada casulo pode dar de 450 a mil metros de fío todo sen cortes. En total fan falta
cinco quilos de casulos para obter un quilo de seda.
A seda é unha das materias primas máis caras. A industria da seda chámase
sericicultura.
(Fonte Wikipedia, en portugués)
Clase de 2º E.P.
BIBLIOTECA ESCOLAR
“MAMÁ-PAPÁ, cóntame un conto."
Consellos:
Reservar á lectura dun conto un momento determinado do día.
Levar sempre consigo un libro (de viaxe, ao médico,…).
Elexir un lugar cómodo para sentarse xuntos, incluso abrazados.
Eliminar as fontes de distración (televisión, música,…).
Sinalar as ilustracións e falar co neno.
Ler modulando a voz en función dos personaxes e usando a
mímica para explicar a historia.
Variar o ritmo da lectura, máis lento, máis rápido.
Facer preguntas.
Deixar que as faga o/a neno/a.
Facer que o neno nos explique a historia.
Ofrecerlle a posibilidade de elexir os libros que queira ler.
Da revista:
Mi bebé y yo. Sfera editores, nº 215. Abril 2010.
Corenta 40

Corenta e unha 41

Debuxar un poema.
Se me dás un bico,
eu pódeche dar
amenceres dorados.
Se me dás un bico
eu pódeche dar
gargalladas sonoras.
Se me dás un bico
eu pódeche dar
dornas maneiras.
Se me dás un bico
eu pódocho dar
solpores brancos.
Se me dás un bico
eu pódeche dar
escuma salgada.
Se me dás un bico
eu pódeche dar
corais vermellos.
Para gozar... recomendacións de música:
CONSERVAS LAMBÓN
Cancións para os croques
Proxecto que tenta facer cancións en galego dirixidas aos nenos, desde seis ata quince anos,
fuxindo de ñoñerías. As letras son de poetas galegos e do productor do disco, Antón Seoane, e
falan de temas e situacións actuais
FOL DO VENTO
Cancións para Antía
Interesante CD producido pola Asociación Socio-Pedagóxica Galega. Recolle dezaseis cancións
infantís con letra de Xosé Lois Seixo Fernández, ás que se suma O carrizo, de Manuel María, e
O Peto, de Xabier Sesto Camino
FUXAN OS VENTOS
Terra de soños
Edición especial e limitada que recolle os dous concertos celebrados en Santiago de Compostela
os días 18 e 19 de outubro do 2008 que supuxeron o regreso de Fuxan os Ventos aos
escenarios, logo de case dúas décadas da súa anterior actuación.
Corenta e dúas 42

Corenta e tres 43

Corenta e catro 44
Ainhoa, 2ºde
Primaria

Para saber máis... Recomendacións de lectura.
XOSÉ-HENRIQUE COSTAS (COORD.)
55 mentiras sobre a lingua galega.
Paseniño e cun ton distendido, o autor tenta desmontar, unha por unha, as principais falacias que ao correr da
historia se veñen vertendo sobre a lingua galega, facendo fincapé naquelas que acadaron maior calado na
sociedade.
Corenta e cinco 45

Corenta e seis 46

Corenta e sete 47

*
Poesía de Uxío Novoneyra
Corenta e oito 48

Para gozar... Recomendacións de música
VIMOS UN FILME...
A película titulábase " A lingua da bolboretas". Tratábase dun neno
que se chamba Moncho e que non quería ir á escola porque pensaba
que o mestre lle ía pegar.
Un día Moncho empezou a escola. A súa nai levouno, pero tiña
vergoña porque os seus compañeiros lle chamaban Pardal. Entón
Moncho escapou correndo: primeiro para unha feira, logo pola beria dun río, onde
estaban unhas mulleres lavando a roupa e, por último para o bosque ata que o seu
irmán Andrés o atopou e foron para a casa.
Ao día seguinte, o mestre foi á casa de Moncho a
convidalo a ir para a escola. O profesor, que se
chamaba don Gregorio, mandou a Moncho sentarse
xunto a un neno. Don Gregorio fixo preguntas e
Moncho respondeu a todas.
Moncho xa sabía ler e todas as noites lía uns contos e un libro. Don Gregorio
regaloulle un libro e unha rede para cazar insectos.
Pola noite os militares colleron a uns homes aos que sacaban das súas casas á forza.
Ao día seguinte foron ao colexio do profesor don Gregorio e viron cómo o levaban
preso.
Cando marchou o camión cos presos, os nenos empezaron a tirarlles pedras. A nai
de Moncho, que se chamaba Rosa, mandou a Moncho que lle berrara e tamén el lle
tirou pedras. Pero Moncho non quería tirarlle pedras ao profesor por todo o que lle
ensinara.
Clase de 2º de Primaria
VV AA
Cantigas do Camiño
Proxecto colectivo no que participan un grupo de artistas que son representación da música
que se está a facer arestora en Galicia.
CONSERVAS LAMBÓN
Cancións para os croques
Proxecto que tenta facer cancións en galego dirixidas aos nenos, desde seis ata quince anos,
fuxindo de ñoñerías. As letras son de poetas galegos e do productor do disco, Antón Seoane, e
falan de temas e situacións actuais
Corenta e nove 49

Cincuenta 50

Cincuenta e unha 51

DEPARTAMENTO DE ORIENTACIÓN
CELOS INFANTÍS. RIVALIDADE ENTRE IRMÁNS.
ORIENTACIÓNS.
Ao Departamento de Orientación do centro acoden moitos nenos/as que sofren este
problema e que os maiores, ás veces, non lle dan a importancia que realmente ten, xa que
inflúe na vida cotiá do alumnado tanto a nivel familiar, como escolar, como social.
A rivalidade entre irmáns: As disputas entre irmáns por conseguir o afecto e a atención
dos pais adoitan ser o principal e primeiro motivo de celos. Éstas son algo natural e
inevitable. En toda relación fraterna conviven instintos agresivos e amorosos. Se os pais
procuran facelo ben, conseguirán que os episodios de celos e envexas dean paso a
AMIZADE, COLABORACIÓN e AXUDA mutuas que repercutirán positivamente no clima
familiar.
Que son? Consisten nun comportamento afectivo defectuoso a través do que o neno
expresa o seu temor a ser abandonado ou perder as figuras de apego.
Cómo se manifestan? A través de ansiedade, enfado, tristura, envexa, autoestima baixa,
cústalle centrarse en actividades que esixen concentración, illamento, tensión muscular,
cansanzo, dor de estómago, rexeitamento ao irmán, desexo de agredilo, de que desapareza,
regresións a estadios superados( linguaxe infantil, esixencias, xogos de bebé,…), …
A quen se dirixen? O máis frecuente é que os celos aparezan no fillo maior respecto do
máis pequeno, aínda que non sempre é así. Hai casos en que aparece no máis pequeno.
Que podemos facer? En primeiro lugar temos que ter en conta que non se deben rexeitar
os celos dun neno/a, hai que prestarlle atención porque se non a situación cada vez será
peor.
O mellor que se pode facer e darlle MÁIS AMOR E ATENCIÓN para demostrarlle que
entendemos cómo se sinte; pero é necesario facelo no momento axeitado, é dicir, no
momento en que non amose a conduta celosa e cando imos ter TEMPO e sabemos que non
vai haber ningunha interrupción: ATENCIÓN PERSOAL, TOTAL E EXCLUSIVA e debe
ter as características seguintes:
* Debe ser un momento dedicado unicamente ao fillo/a.
* Planificar con coidado o momento que se terá libre.
* Asegurarse de que non haberá interrupcións.
* Nun lugar sen distracións (televisión, outras persoas,…)
* Que o/a neno/a saiba que este é o seu momento especial.
* Normalmente de cinco a dez minutos diarios é suficiente. Non esperar a que o/a neno/a se
canse.
* Buscar algo que lle guste facer a ambos e que haxa que falar durante a maior parte do
tempo (contar cousas, facer agarimos, cóxegas, facer plans, xogar cos xoguetes, facer
teatro,…).
* Ocasionalmente facer algo especial xuntos como ir a un lugar interesante (ao cine, ao
teatro, as termas, a dar un paseo polas ribeiras do río, ir a ver unha exposición, ensinarlle a
Cincuenta e dúas 52

cidade, ...)
DARLLES A SEGURIDADE DE QUE SON AMADOS, PERO TAMÉN COA ESIXENCIA DE QUE
APORTEN AOS DEMÁIS.
O máis importante da vida dun neno é a afectividade que podemos ofertar aos noso fillos. A
infancia pasa velozmente. Eles necesítannos AGORA. Non é necesario realizar grandes
proezas, nin ofrecerlles viaxes espectaculares, nin unha situación económica abundante, nin
sequera moitos xoguetes. En cambio, cada segundo de dedicación, de presenza, de interese, de
conversacións ou de bromas, de cancións, de contos, de historias reais ou inventadas, de xogo
ou descanso compartido, incluso tratando de mirar a televisión xuntos, iso é un luxo se o
compartimos grandes e pequenos.
Como resumo catro regras básicas:
1. Nunca comparar, nin cos irmáns nin con ninguén.
2. Nunca igualar, nin ao mercar, nin no trato,… Os fillos deben ser conscientes de que son
diferentes e de que se lles debe tratar de maneira diferenciada (debe explicárselle para que o
saiban e o teñan claro.
3. Buscar momentos para que cada fillo "disfrute" de forma individualizada da atención de cada
un dos proxenitores.
4. O maior debe obter vantaxes por selo. Ir máis tarde á cama, poder elixir a súa roupa, dispoñer
dunha pequena cantidade de cartos para as súas cousas,… Aos pequenos hai que dicirlles que
cando medren tamén as terán. De que serve ser maior se só se teñen responsabilidades e
ningunha vantaxe?
Bibliografía:
- Mi bebé y yo. Sfera editores, nº 215. Abril 2010.
- EQUIPO DE ORIENTACIÓN EDUCATIVA. Logroño zona oeste. Orientaciones sobre celos
infantiles.
http://www.equiposorientacionlarioja.org (Consulta: 8 de maio de
2010).
- ESTÉVEZ RAMOS, V. Celos infantiles: algunas orientaciones. Cuadernos de Educación y
Desarrollo. Vol. 1, nº 6 (agosto 2009).
Para gozar... Recomendación de música.
SONDESEU
Barlovento
Inclúe temas procedentes da tradición oral arranxados polos responsables das distintas
formacións de Sondeseu: gaitas, percusión zanfonas, violíns... Composto por once temas,
Barlovento inspírase no mundo da construción das embarcacións tradicionais.
DULCE PONTES
Momentos
Dulce Pontes celebra os seus 20 anos sobre os escenarios cun álbum dobre con versións
inéditas das súas cancións máis emblemáticas, gravadas en estudio e en actuacións en vivo.
Cincuenta e tres 53

Cincuenta e catro 54

Os nosos mestres e mestras
Silvia
Matilde
Vicente
Cincuenta e cinco 55
Maricarmen
Tere
Sexto de Educación Infantil