Sabías que...? - Alimentación.es

O AGUACATE
Que é?
O aguacate (Persea americana) é un froito en forma de
pera. No seu interior contén unha única semente redondeada
de cor clara e 2-4 centímetros de lonxitude (salvo
a variedade dátil) que aparece recuberta dunha delgada
capa leñosa de cor marrón. O aguacate é orixinario de
México, Colombia e Venezuela. Os primeiros españois
que chegaron a América bautizárono co nome de «pera
das Indias», pola súa semellanza externa coas peras españolas.
O aguacate
É unha árbore do mesmo nome ca o froito, de folla perenne
e da familia das lauráceas.
Variedades
As variedades que máis se comercializan son:
• Hass: a máis coñecida e comercializada; de pequeno tamaño,
rugoso e de pel escura e polpa amarela. Prodúcese
en México e en España, concretamente en Andalucía.
• Bacon: a variedade máis temperá, de cor verde brillante
e moi cultivada en España.
• Cóctel ou dátil: alongado e sen óso central, de sabor fino
e delicado; cultívase en Israel, España e comercialízase,
sobre todo, en Francia.
• Forte: en forma de pera, sen brillo e de pel fina, áspera
1 de 4

e f m a m j j a s o n d
O AGUACATE
e sabor exquisito, cun peso aproximado de 250 gramos;
cultívase en Israel, Quenia, Sudáfrica e España.
• Pinkerton: alongado e con forma de pera, de pel rugosa
e sabor agradable, cultivado en Israel.
Estacionalidade
A súa tempada de recolección e mellor época de consumo
prodúcese de xuño a outubro.
Propiedades nutricionais
• A achega de lípidos é moi superior ao doutras froitas
(agás a oliva), o que aumenta o seu valor calorífico. As
graxas que contén son, na súa maior parte, insaturadas
(monoinsaturadas), destacan, en particular, o elevado
contido en ácido oleico. Ademais, o aguacate é unha das
froitas máis ricas en proteínas.
• É rico en minerais, como o ferro, o magnesio e o potasio.
• En canto á súa composición vitamínica, achega cantidades
destacables de vitamina E e, en menor proporción,
niacina e B6. Produción en España
O aguacate en España prodúcese, sobre todo, en Canarias,
a costa tropical de Granada e Málaga. Ademais, o
noso país é o principal produtor europeo desta froita, con
60.000 toneladas anuais*.
* Datos de 2008.
2 de 4

O AGUACATE
Como preparalo e
degustalo?
O aguacate convén cortalo lonxitudinalmente ata o óso, dándolle
a volta completa ao froito. Seguidamente, debemos xirar
as metades en sentido contrario unha tras outra, ata que
se desprenda o óso dunha delas. Carece de sabor doce, o
que permite combinalo con numerosos ingredientes. Pode
consumirse e saborearse en fresco, ensaladas, recheo de xamón,
de cangrexo, gambas, ameixas, atún, en puré, zumes,
batidos etc. A polpa do aguacate emprégase a miúdo coma
se fose manteiga, unha vez machucada e aliñada con limón
e aceite. Non é bo cocelo, xa que se volve amargo de sabor.
O guacamole, un dos pratos da gastronomía mexicana máis
coñecidos mundialmente, é unha preparación a base da polpa
de aguacate machucada, á que se lle engaden pementos,
cebolas, especias, tomate e zume de limón.
Como elixilo e
conservalo?
Deben elixirse sen defectos como manchas, puntos negros
ou signos de excesiva maduración. Estarán no seu
punto se ceden a unha leve presión co dedo. No caso de
non estar maduros de todo, débense deixar a temperatura
ambiente durante o tempo necesario. O seu proceso
de maduración pode acelerarse se se envolve en papel de
xornal só ou xunto cunha mazá ou un plátano. O aguacate
pódese conxelar. Para iso, hai que extraer a polpa, esmagala
ben e mesturala cun pouco de zume de limón.
Ha de abrirse xusto antes do seu consumo, xa que a polpa
se ennegrece axiña. Aínda que pode conservarse en óptimas
condicións para o día seguinte deixándolle o óso, bo-
3 de 4

O AGUACATE
tándolle zume de limón na neveira e protexido con papel
filme ou nun recipiente de peche hermético. Cando elaboremos
pratos con aguacates, non debemos esquecer que
o sal debe botarse no momento de comelos, pois, se se lle
bota con anticipación, fai que os aguacates se escurezan.
Sabías que...?
• O aguacate pertence á familia das lauráceas, ao igual
que o loureiro, o alcanfor e a canela.
• Ademais de ser un excelente alimento, dos aguacates
extráese un aceite, similar ao de oliva, que é moi utilizado
na industria farmacéutica e cosmética.
4 de 4

O ALBARICOQUE
Que é?
O albaricoque (Prunus armeniaca) é unha drupa case redonda
e cun suco, de cor amarelenta, ás veces con tiras
vermellas, pel aveludada, de sabor agradable, e con óso
liso de améndoa xeralmente amarga. Pertence á familia
das rosáceas e ao xénero Prunus. A súa carne, substanciosa
e de sabor doce, presenta unha consistencia fariñeira
cando o albaricoque está moi maduro. O albaricoque
foi denominado orixinariamente Prunus armeniaca
porque os romanos o introduciron en Europa desde o
afastado Oriente vía Armenia. É orixinario das zonas mornas
de Asia, Corea do Norte ou Manchuria; aínda que as
primeiras referencias sobre o seu cultivo se remontan ao
ano 3000 a. de C. en China. Actualmente prodúcese en
países como Turquía, Suíza, Grecia, España, Francia, Estados
Unidos, Sudáfrica e Nova Zelandia. España é unha
importante produtora, e é a cunca mediterránea onde se
iniciou o seu cultivo.
O albaricoqueiro
O albaricoqueiro é unha árbore máis ben pequena, entre
4 ou 6 metros de altura, moi produtiva, cun cume redondeado
e unha codia avermellada. A súa flor é precoz.
Variedades
As variedades de albaricoque son, normalmente, resultado
de enxertos. Diferéncianse entre si polo seu tamaño,
forma e aroma, así como pola súa procedencia. As máis
coñecidas en España son bulida, canino, nancy, pavito,
manequín, currot, galta vermella, ginesta e mitger.
1 de 3

e f m a m j j a s o n d
O ALBARICOQUE
Estacionalidade
Os albaricoques máis doces e substanciosos poden atoparse
desde maio ata agosto; ás veces tamén en abril e
setembro.
Propiedades nutricionais
• Achega calorífica moi baixa.
• Elevada cantidade de auga.
• Alto contido en fibra.
• Fonte de vitamina A, vitamina C ou ácido ascórbico.
• Rico en minerais como potasio e magnesio.
• Discretas cantidades de calcio.
Produción en España
España ocupa a oitava posición en canto á produción de
albaricoque no mundo, con aproximadamente 157.000 toneladas
ao ano*. As comunidades autónomas que máis
producen esta froita son Murcia, Castela - A Mancha, Comunidade
Valenciana e Aragón.*
* Datos de 2008.
Como preparalo e
degustalo?
O albaricoque pódese degustar a calquera hora do día:
só, pelado ou con pel, en ensalada, macedonia, cócteles,
marmeladas, repostería, sorbetes e xeados, como aperitivo,
en sobremesas, ensaladas, entre horas etc. A súa excelente
calidade, aroma e sabor refrescante alivia a sede
de forma natural, nutritiva e saudable.
2 de 3

O ALBARICOQUE
Dadas a súa exquisita dozura e a súa perfumada fragrancia,
os albaricoques consómense principalmente como
froita fresca ben maduros. Nalgúns lugares adóitanse
deixar secar sen óso e obtéñense os coñecidos orellóns.
Como elixilo e
conservalo?
É unha froita delicada, polo que ha de tratarse con coidado.
Un pequeno golpe coa uña ou unha presión forte
cos dedos prexudícao, mánchao e dá lugar á súa rápida
podremia. O albaricoque está no seu punto cando, ao
premelo suavemente entre dous dedos, se aprecia unha
consistencia branda. Débense recoller maduros para que
teñan toda a súa finura e todo o seu aroma. É recomendable
evitar os que están engurrados. Consérvanse ben no
frigorífico protexidos por unha bolsa de plástico perforada.
Sabías que...?
• Os romanos levárono a Europa e chamáronlle a praecox
(apricot, como se lle chama noutras linguas) porque florecía
cedo na primavera.
• O seu nome en latín é Prunus armeniaca porque os romanos
o introduciron en Europa desde o afastado Oriente
a través de Armenia.
• 120 gramos de albaricoques equivalen a unha porción
desta froita.
3 de 3

O CAQUI
Que é?
O caqui é un froito en forma de baga, comestible, de pel
lisa, brillante e de cor amarela, alaranxada ou vermella
intensa. A polpa do froito inmaturo é dura, de sabor áspero
e moi adstrinxente (polo seu contido en taninos), aínda
que ao madurar adquire unha textura fina e un sabor moi
doce. Cando está maduro aseméllase ao tomate polo seu
aspecto e tamaño. É orixinario de China e Xapón, onde se
cultiva desde o século VIII. Posteriormente, foi introducido
nos países occidentais: en Estados Unidos, a principios
do século XIX, e en Francia, España e Italia, cara a 1870.
O caqui
O caqui (Diospyros kaki), pausanto, persimonio (persimon)
ou zapote é unha árbore da familia das ebanáceas
e do xénero Diospyros, orixinario de Asia, o seu tamaño
non adoita superar os 10 metros de altura e a madeira do
seu tronco emprégase moito en ebanistaría. O seu froito
é o caqui.
Variedades
As variedades de caqui divídense en función da súa adstrinxencia:
• Adstrinxentes. Son os tradicionais. Necesitan unha axeitada
maduración para o seu consumo.
• Non adstrinxentes. Son os de maior consumo actualmente.
Pertenecen a esta variedade as tipo mazá: sharon
e fuyu.
1 de 3

e f m a m j j a s o n d
O CAQUI
Estacionalidade
A súa tempada de recolección e mellor época de consumo
é de outubro a decembro. Algunhas variedades recóllense
tamén en setembro e xaneiro.
Propiedades nutricionais
• Contén hidratos de carbono (16%), fundamentalmente
frutosa e glicosa. Tamén contén pectina (fibra).
• En canto á achega vitamínica, destaca o betacaroteno e
a vitamina C.
• Entre os minerais, contén potasio e, en menor cantidade,
magnesio.
Produción en España
En España cultívase na Comunidade Valenciana (Valencia
e Castellón) e Andalucía (Huelva, Sevilla, Málaga e Granada)
e a maior parte dedícase á exportación a Francia,
Alemaña e Portugal. España conta cunha denominación
de calidade, a DOP Kaki Ribera del Xúquer. A produción
deste caqui con DOP pasou de 45.000 toneladas en 2006
a case 100.000 en 2009.
Como preparalo e
degustalo?
O caqui é unha froita moi doce e de doado consumo. Unha
vez maduro, ábrese con facilidade e a polpa pódese comer
con culler ou coitelo, o que os fai especialmente atractivos.
Consómese, sobre todo, fresco e ben maduro. Tamén
se emprega para a elaboración de sobremesas, bebidas,
batidas, xeados e confeituras.
2 de 3

O CAQUI
Como elixilo e
conservalo?
Deben descartarse os exemplares con imperfeccións na
pel. Pódense adquirir froitos aínda duros, que se conservan
no frigorífico durante un período de tres semanas. Se
aínda está verde, débese deixar a temperatura ambiente
ata que se complete a súa maduración; para acelerala, introdúcese
nunha bolsa de papel xunto con outras froitas,
tales como plátanos ou mazás. Pódese conxelar, enteiro
ou a súa polpa, en cuxo caso se recomenda engadir zume
de limón para evitar que se altere a súa cor. Agás a variedade
sharon, dura e consistente, os froitos das demais
variedades hai que os consumir cando están brandos e
maduros e o máis pronto posible, xa que se estragan enseguida.
Sabías que...?
• O seu nome en latín, Diospyros, provén do grego Deus
(divino) e pyros (froito), o que fai alusión aos saborosos
froitos dalgunhas especies.
• A denominación de caqui, procede de kaki, o nome en
xaponés do froito, ao ser Xapón un dos principais países
produtores.
3 de 3

e f m a m j j a s o n d
A CEREIXA
Que é?
A cereixa é o froito da cerdeira. É unha drupa duns 2 centímetros
de diámetro, cuxa cor oscila desde a vermella
clara ata a morada escura. A súa orixe xeográfica non se
coñece con exactitude, pero crese que provén dos países
que circundan o mar Negro e o mar Caspio, desde onde
se expandiron cara a Europa e Asia coas migracións humanas
durante o Imperio Romano.
A cerdeira
Árbol da familia das rosáceas e do xénero Prunus, que
pode alcanzar ata 20 metros de altura.
Variedades
Existen moitas variedades de cereixas, cuxos nomes se
deben ao lugar de orixe, tempo de maduración, tipo de polinización
e forma de floración. Pero as principais variedades
das que derivan as demais son:
• Cereixas doces(Prunus avium).
• Cereixas ácidas ou guindas (Prunus cerasus).
• Duke. É un híbrido das doce e das ácidas, que combina
as mellores propiedades de ambas as dúas.
Estacionalidade
O seu mellor momento de consumo é de maio a xullo, aínda
que algunhas variedades se recollen en abril
1 de 3

A CEREIXA
Propiedades nutricionais
• Achega calorífica moi baixa.
• Elevada cantidade de auga.
• Contén fibra.
• Vitamina A.
• Minerais: potasio, magnesio e discretas cantidades de
calcio e iodo.
Produción en España
España ocupa o sexto posto en canto á produción de cereixa
no mundo, con preto de 92.000 toneladas ao ano*. As
comunidades autónomas que máis producen estas froitas
son Estremadura, Aragón, Cataluña e Castela e León. España
conta con dúas denominacións de calidade: a IXP
Cereixas da Montaña de Alacante e a DOP Cereza del Jerte.
* Datos de 2008.
Como preparala e
degustala?
As cereixas pódense consumir a calquera hora do día:
soas, en macedonia, en cócteles, en marmeladas, en repostería,
en mousse, en sorbetes e en xeados, confeitadas
etc. Tamén como acompañamento en gornicións de
pratos de caza, porco e aves. A súa excelente calidade,
aroma e sabor refrescante alivia a sede de forma natural,
nutritiva e saudable.
2 de 3

A CEREIXA
Como elixila e
conservala?
Deben estar limpas e ter unha pel firme, brillante, enteira
e sen roturas nin imperfeccións. Se teñen talo, este deberá
ser verde e fresco. Todas as variedades ofrecen moi bo
sabor. No caso das guindas, as mellores son as redondas
e pesadas, de cor vermella clara ou rosada amarelenta.
Unha vez que acadaron o seu punto de sazón, convén gardalas
na neveira sen lavar nin tapar; deste modo pódense
conservar ata dúas semanas. Admiten a conxelación,
frescas ou en xarope lixeiro e, ao igual ca as ameixas, son
as variedades de cereixas e de guindas máis escuras as
que mellor soportan a conxelación.
Sabías que...?
• Su origen etimológico es controvertido, aunque una de
las teorías con más peso asegura que los griegos —que
la utilizaban como remedio depurativo—, llamaban a esta
fruta «kerasos». Más tarde, los romanos asimilaron este
término y lo hicieron propio llamando a esta fruta «cerasus»,
de donde derivaría a la actual «cereza».
• A partir de la cereza negra, por fermentación, se obtienen
por destilación aguardientes y otras bebidas espirituosas.
Las guindas agrias no se pueden tomar frescas,
por lo que se conservan a menudo en frascos y son excelentes
para preparar tartas y algunas empanadas.
• En Europa Central la cereza suele utilizarse para producir
un licor típico llamado Kirsch, que es el nombre en alemán
de la cereza.
• 120 g de cerezas equivalen a una ración de esta fruta.
3 de 3

A CHIRIMOIA
Que é?
A chirimoia (Annona cherimola) é o froito do chirimoio.
Non é un froito simple, senón un agregado de froitos adheridos
sobre un só receptáculo, produto das pequenas
flores que se fecundan por separado. O froito ten forma
de corazón, cun tamaño similar ao do pomelo, e atópase
recuberto dunha pel de cor verde, na que se debuxan unhas
escamas que recordan ás dun réptil. Cada escama
demarca os límites de cada froitiña. A casca é delgadísima
e fráxil. O interior da froita, de cor branca, posúe unha
textura carnosa, branda e de sabor doce, ás veces descrito
como unha mestura entre a piña, a manga e o amorodo,
alberga numerosas sementes negras que se desprenden
con facilidade. A orixe da chirimoia remóntase aos Andes
peruanos e ás montañas de Ecuador, onde medra espontaneamente,
aínda que algúns historiadores inclúen tamén
as zonas andinas de Chile e Colombia. Foron os españois
os que a introduciron en Europa.
O chirimoio
Árbore da chirimoia pertencente á familia das anonáceas
e do xénero Annona.
Variedades
Existen ao redor de 50 variedades de chirimoias, pero só
oito son de interese comercial internacional. As máis comúns
son as verdes (que poden ser grandes e pequenas)
e grises (de aspecto oxidado). Tamén as hai vermellas ou
rosas, que son de maior tamaño. As verdes pequenas son
as que teñen unha polpa máis compacta e doce.
1 de 3

e f m a m j j a s o n d
A CHIRIMOIA
Estacionalidade
A mellor época para gozar de todo o seu sabor prodúcese
entre os meses de outubro e decembro, ás veces tamén
entre setembro e xaneiro.
Propiedades nutricionais
• Hidratos de carbono (sobre todo frutosa e glicosa e, en
menor proporción, sacarosa).
• Contén minerais, sobre todo, calcio e, en menor proporción,
potasio.
• Fibra.
• Vitaminas: niacina e vitamina C ou ácido ascórbico.
Produción en España
Na actualidade, España é a primeira produtora mundial
de chirimoia, onde a nosa produción está destinada ao
mercado nacional e o 75% desta concéntrase na costa de
Granada e Málaga. A comercialización estímase arredor
das 50.000 toneladas ao ano*.
* Datos de 2008.
Como preparala e
degustala?
É unha froita doce, saborosa e substanciosa, que resulta
deliciosa para o seu consumo en fresco. Para iso córtase
a peza pola parte superior ou á metade e cómese a
polpa cunha culleriña, evitando as sementes. A polpa da
chirimoia ennegrécese ao contacto co aire e, para evitalo,
basta con botarlle zume de limón. Con esta froita tamén
se elaboran marmeladas, batidos e xeados.
2 de 3

A CHIRIMOIA
Como elixila e
conservala?
Como elixila e conservala? Debemos elixir esta froita sen
imperfeccións na pel. Para conservala, convén comprala
un pouco verde e deixala madurar a temperatura ambiente.
Estará madura se a cor da casca pasa de verde escuro
a verde claro ou verde amarelento. Outros indicadores
son a aparición dunha cor cremosa entre segmentos da
casca e unha maior suavidade da superficie. A exposición
a temperaturas inferiores a 8-12 °C dana o froito, presentando
un escurecemento e endurecemento da casca, depresións,
incapacidade de desenvolver bo sabor e polpa
de consistencia fariñeira. As chirimoias non se conservan
durante moito tempo e requiren unha manipulación moi
coidadosa. Por iso, deben protexerse, xa que a súa pel é
moi sensible ao tacto e vólvese negra doadamente. Non
obstante, pódense consumir sen ningún problema aínda
que a pel adquira a devandita coloración escura e ceda
lixeiramente ao premela.
Sabías que...?
• Os españois denominárona «manxar branco» cando a
descubriron en América. E foron eles os que a levaron a
Europa, despois a África, e probablemente tamén a Asia.
• É un froito tipicamente andino que, aínda que é tropical,
se cría en lugares elevados. Por iso, os indíxenas do altiplano
andino din que, aínda que a chirimoia non soporta a
neve, lle gusta vela de lonxe. O seu mesmo nome en quechua,
chirimuya, significa ‘sementes frías’, por xerminar a
elevadas altitudes.
• España é actualmente a primeira produtora mundial de
chirimoia.
• Para evitar que a polpa se ennegreza, podes regala con
zume de limón.
3 de 3

A AMEIXA
Que é?
A ameixa (Prunus domestica) é o froito da ameixeira. É
unha drupa de forma redondeada ou oval, de ata 7 centímetros
de diámetro, cun óso leñoso que contén unha
semente, non comestible, no seu interior. Non existe unanimidade
en canto á súa orixe, aínda que a maioría dos autores
afirman que procede do Cáucaso, Anatolia e Persia
desde onde foi introducida en Italia (149 a. C.), estendéndose
pronto por toda Europa.
A ameixeira
Árbol da familia das rosáceas e do xénero Prunus, que alcanza
ata 5 metros de altura e posúe un tronco rústico e
florece moi pronto.
Variedades
Na actualidade, en España existen máis de 200 variedades.
As ameixas pódense clasificar en función da súa cor
en:
• Ameixas amarelas: de sabor ácido e abundante zume.
• Ameixas vermellas: moi substanciosas e de sabor máis
doce ca as anteriores.
• Ameixas negras: ideais para cociñar.
• Ameixas verdes ou claudias: de carne firme e substanciosa
e gran dozura, a raíña das ameixas polo seu sabor e
calidade.
1 de 3

e f m a m j j a s o n d
A AMEIXA
Estacionalidade
As ameixas recóllense e atópanse na súa mellor época de
consumo de xuño a agosto, algunhas variedades tamén
en maio e setembro.
Propiedades nutricionais
• Achega calorífica moi baixa.
• Elevada cantidade de auga.
• Alto contido en fibra.
• Vitamina A.
• Minerais como potasio, magnesio, calcio e iodo.
Produción en España
España ocupa a novena posición mundial en canto á produción
de ameixa, con ao redor de 179.000 toneladas ao
ano*. As comunidades autónomas que máis producen
esta froita son Murcia, Andalucía, Estremadura e Comunidade
Valenciana.
* Datos de 2008.
Como preparala e
degustala?
Pódese gozar da ameixa a calquera hora do día: soa,
pelada ou con pel, en ensalada, macedonia, cócteles,
marmeladas, repostería, sorbetes e xeados, como aperitivo,
en sobremesas, ensaladas etc. A súa excelente
calidade, aroma e sabor refrescante alivia a sede de forma
natural, nutritiva e saudable. É unha das froitas máis
apetecibles e refrescantes durante os calorosos meses
de verán, sobre todo cando se toman frescas, acabadas
de sacar do frigorífico.
2 de 3

A AMEIXA
Todas as ameixas escuras e algunhas das variedades
máis claras teñen peles amargas e poden utilizarse
para preparar confeituras, marmeladas e xelatinas. Tamén
poden prepararse deliciosas salsas agridoces que
acompañan carnes e filloas. O desecamento é outra das
alternativas interesantes das ameixas. Pódense utilizar
as ameixas pasas, que se consomen ao natural, cocidas
ou como acompañamento de diferentes pratos doces,
combinadas con outras froitas, ou alimentos salgados,
especialmente en pratos elaborados con carnes de caza.
Como elixila e
conservala?
Ao comprar ameixas hai que asegurarse de que sexan firmes
e de que non estean estragadas. Cómpranse verdes,
convén deixalas a temperatura ambiente para que maduren.
Unha vez que alcanzaron o seu punto de sazón, non
duran máis de dous ou tres días; polo tanto, deben gardarse
no frigorífico durante poucos días. Antes de consumir
as ameixas, convén lavalas con coidado, xa que normalmente
se consomen con pel.
Sabías que...?
• Todas as froitas doces con óso (melocotón, albaricoque,
ameixa e cereixa) pertencen á familia das rosáceas e
ao xénero Prunus. O que varía é a especie.
• A variedade claudia foi chamada así en honra á raíña
Claudia, primeira esposa do rei Francisco I de Francia.
• A ameixa e a súa árbore son os símbolos froiteiros de
China.
• Na cultura xaponesa é unha froita comunmente utilizada
como símbolo de prosperidade, xa que a ameixeira é a
primeira árbore en florecer.
3 de 3

A FRAMBOESA
Que é?
A framboesa (Rubus idaeus) é o froito do framboeseiro.
Ten forma redondeada ou cónica, entre 15 e 20 milímetros
de diámetro, con pel aveludada de cor vermella, negra ou
amarelenta, segundo as variedades, cuberta dunha fina
lanuxe e con numerosas drupas pequenas e redondeadas,
agrupadas apertadamente sobre un pequeno receptáculo
cónico. A framboesa é nativa de Europa e, segundo parece,
ten a súa orixe en Grecia, onde foi atopada en estado
silvestre no monte Ida (de aí o seu nome botánico, Rubus
idaeus). De Grecia pasou a Italia, aos Países Baixos, a Inglaterra
e, posteriormente, a América do Norte.
O framboeseiro
É un arbusto da familia das rosáceas, nativo de Europa.
Variedades
As variedades que actualmente se atopan no mercado
son a (Rubus idaeus), que se cultiva
en Europa; e as especies e variedades de cor vermella e
negra do norte de América, tales como
(framboesa negra) e (framboesa púrpura).
1 de 3

e f m a m j j a s o n d
A FRAMBOESA
Estacionalidade
A súa tempada de recolección e mellor época de consumo
prodúcese nos meses de xuño, xullo e agosto. Algunhas
variedades, en maio e setembro.
Propiedades nutricionais
• Dentro das froitas, a framboesa destaca polo seu alto
contido en fibra.
• Así mesmo, contén vitamina C ou ácido ascórbico, vitamina
E e ácido fólico.
• Entre os seus minerais, destacan o magnesio e o ferro.
Produción en España
En España destaca a provincia de Huelva, que destina
arredor de 1300 hectáreas para cultivo de framboesa e
comercializa máis de 13.000 toneladas* para consumo en
fresco cada campaña.
* Datos de 2008.
Como preparala e
degustala?
As framboesas refrescan e estimulan o apetito e son unha
sobremesa exquisita. Esta froita hai que lavala con moito
coidado antes de consumila, para que non perda a súa
consistencia. Pódense consumir frescas, como ingrediente
de filloas ou mesturadas con iogur, xeado, pasteis
ou pudine. O puré de framboesas cunha culleriña de mel
pódese usar como crema para unha sobremesa. O sabor
das framboesas é intenso e a súa presenza é evidente aínda
que se mesture con outras froitas. Tamén se empregan
na preparación de xeleas, confeituras, compotas e mar-
2 de 3

A FRAMBOESA
meladas, e son, despois dos amorodos, as froitas brandas
máis populares na elaboración deste tipo de produtos. O
zume de framboesa é moi prezado como bebida refrescante,
pero onde estas froitas dan o mellor de si é nas sobremesas.
Como elixila e
conservala?
As froitas han de ser duras, grosas, secas e frescas ao
tacto, coa polpa consistente e unha coloración brillante
e intensa. Unha vez no fogar, convén gardalas sen lavar e
sen tapar nun envase plano, nunha soa capa, e de peche
hermético no frigorífico.
Sabías que...?
• A familia das rosáceas inclúe máis de 2000 especies de
plantas herbáceas, arbustos e árbores que crecen e se
cultivan nas rexións mornas de todo o mundo. As principais
froitas europeas, ademais da roseira, pertencen a
esta gran familia.
• En Inglaterra a salsa de framboesas emprégase para
reencher os pudins de arroz e as papas. En Berlín é famosa
a Weisse mit Schuss, bebida que se serve nas cervexerías
e na que se atopan mesturados cervexa rubia, xarope
de framboesas e soda.
• O xarope de framboesa constitúe un fantástico aderezo
para as ensaladas.
• Cento vinte gramos de framboesas equivalen a unha porción
desta froita.
3 de 3

O AMORODO
Que é?
Os amorodos (Fragaria vesca) medran na amorodoeira.
Antigamente, os europeos coñecían os amorodos da especie
Fragaria vesca, pero durante a colonización os españois
descubriron en Chile a especie Fragaria chilonensis
e, posteriormente, con estas dúas especies obtívose o
amorodo, de maior tamaño e máis resistente.
A amorodeira
Planta rastreira que pertence á familia das rosáceas e ao
xénero Fragaria, nome que se relaciona coa fragrancia (en
latín, fraga) que posúen os amorodos.
Variedades
Na actualidade, as variedades máis comúns cultivadas en
España son:
• Raíña dos vales: é a variedade de amorodo predominante
no mercado español. Son froitos diminutos de cor
vermella esbrancuxada a vermello brillante, con suculenta
polpa de sabor doce e aromático.
• Camarosa: é moi precoz, de cor extremadamente brillante
e de bo sabor e firmeza.
• Cartuno: é un amorodo é un amorodo de forma cónica
perfecta, calibre uniforme e cor vermella brillante. O seu
sabor é azucrado.
• Carisma: variedade moi vigorosa de amorodo, capaz de
adaptarse a todo tipo de chans e climas. É de cor vermella
suave e de gran tamaño.
1 de 3

e f m a m j j a s o n d
O AMORODO
Estacionalidade
A súa tempada de recolección e mellor época de consumo
ten lugar entre os meses de febreiro e maio, ás veces
tamén en xaneiro e xuño. Estas froitas desprenden un perfume
inconfundible cando se atopan no seu punto óptimo
de consumo, aspecto que as fai recoñecibles a distancia.
Propiedades nutricionais
• Os amorodos conteñen un 89,6% de auga.
• Destaca o seu alto contido en fibra.
• Son moi ricos en vitamina C ou ácido ascórbico.
• Entre os minerais, o máis elevado é o ferro (Fe), aínda que tamén
conteñen iodo (I), calcio (Ca), potasio (K) e magnesio (Mg).
Produción en España
España ocupa a primeira posición en canto á produción de
amorodos en Europa e a segunda no mundo (tan só por detrás
de EUA), con aproximadamente 331.000 toneladas ao
ano*. As comunidades autónomas que máis producen estas
froitas son Andalucía, Galicia, Cataluña e Canarias.
* Datos de 2008.
Como preparalos e
degustalos?
Non convén manipulalos en exceso e tampouco expoñelos
á calor. Hai ademais que lavalos no último momento
antes de servilos. Polo seu sabor doce e aroma perfumado,
os amorodos son deliciosos cando se toman ao natural,
azucrados, cun pouco de pementa por riba ou se lles
bota zume de laranxa, limón ou un bo vinagre balsámico
para realzar o seu sabor. Son exquisitos con iogur e nata.
2 de 3

O AMORODO
Como elixilos e
conservalos?
Hai que asegurarse de que os amorodos sexan brillantes
e de aparencia fresca. Non hai que deixarse influír polo
feito de que os extremos dos seus pedúnculos sexan máis
claros, porque este aspecto depende da variedade. Consérvanse
mellor se se gardan no frigorífico ou nun lugar
fresco, escuro e ventilado, o máis esparexidos posible
nunha fonte ou prato chan. Nestas condicións pódense
conservar ata 4-5 días se non están moi maduros. Os talos
non se deben quitar ata o momento do seu consumo.
Sabías que...?
• España converteuse no máximo produtor de Europa
e no segundo no mundo, só superado por EUA (tanto en
produción como en superficie).
• En España, a provincia de Huelva é a máis especializada
no cultivo de amorodos
• Cento vinte gramos de amorodos ou amorodos equivalen
a unha porción desta froita.
3 de 3

A GRANADA
Que é?
A granada (Punica granatum) é a froita carnosa da milgrandeira.
É unha baga globular cunha codia coriácea. O
interior está dividido por unha membrana esbrancuxada
en varios lóbulos, que conteñen numerosas sementes revestidas
cunha cuberta, chamada sarcotesta, e recheas
de polpa vermella e substanciosa. A granada é orixinaria
do sur de Asia, Persia e Afganistán. É moi prezada nas zonas
desérticas, xa que, ao estar protexida do desecamento
grazas á súa pel grosa e coriácea, permitía que as caravanas
a puidesen transportar a grandes distancias, sen
que afectase na conservación das súas prezadas calidades.
Atópanse as súas pegadas en todos os documentos
antigos. Foron os árabes os que introduciron a granada en
España, desde onde foi exportada a América tras a conquista.
A milgrandeira
Árbore caducifolia da familia das punicáceas, que se cultiva
en zonas tropicais e subtropicais e pode alcanzar de
5 a 8 metros de altura. As follas son opostas ou suboposta,
brillantes, oblongas estreitas, enteiras, de 3 a 7 centímetros
de lonxitude e 2 centímetros de anchura. As flores
son dunha cor vermella brillante, de 3 centímetros de diámetro,
con cinco pétalos.
Variedades
As variedades máis producidas en España, sobre todo en
Andalucía e na zona levantina (Alacante e Murcia) son a
1 de 4

e f m a m j j a s o n d
A GRANADA
gran de Elche, que madura entre outubro e novembro, e
a mollar de Xátiva ou a mollar de Valencia, de recolección
máis temperá.
Estacionalidade
A recolección desta froita e a súa época de mellor consumo
ten lugar entre os meses de setembro e novembro.
Algunhas variedades recolleranse en agosto e decembro.
Propiedades nutricionais
• A granada é unha froita con propiedades adstrinxentes
polo seu contido en taninos.
• Dentro dos minerais, destaca o seu contido en potasio.
• Entre as vitaminas, presenta pequenas cantidades de
vitamina C e vitaminas do grupo B.
Produción en España
Destacan como lugares de produción desta froita Andalucía,
a costa levantina e Murcia. Somos un dos principais
produtores no mundo e o maior exportador europeo.
Como preparala e
degustala?
Unha forma doada de extraer os grans das granadas consiste
en partir a froita pola metade, coller media granada,
apertar un pouco para que se afrouxen os grans e, sobre
unha fonte ou prato, co corte cara a abaixo, golpéase na
pel co mango dun coitelo grande (ou similar) mentres se
lle vai dando voltas coa man.
2 de 4

A GRANADA
Outro procedemento é facer cortes lonxitudinais pouco
profundos, separar en catro cuarteiróns o froito e debullalo.
A continuación, hai que eliminar todas as peles esbrancuxadas
porque teñen un sabor amargo. Os grans
desta froita pódense usar na elaboración de distintas sobremesas,
como a macedonia; xunto ao melón e a framboesa
forma parte do combinado coñecido como “froitas
da paixón”. Os grans macerados con mel, zume de limón
ou mosto de uvas teñen un sabor delicioso. A polpa que
envolve as sementes mitiga a sede, porque ten un sabor
azucrado con matices agres, moi agradable. Tamén se
empregan para elaborar xeados, xelatinas, mousse e cremas.
Nos países árabes elabóranse unhas tortas de mazapán
con abundante recubrimento dos grans, que tamén
utilizan para recheo nalgúns guisos. En España, ademais,
é moi frecuente preparala en ensalada con escarola. O
zume que se obtén desta froita, denominado granadina, é
moi refrescante.
Como elixila e
conservala?
Convén elixir a froita con pel dura e tersa, unha cor viva
con matices marróns e que careza de gretas de crecemento
e de engurras na pel. Pódese consumir cando a
casca adquira un ton pardo. As granadas mantéñense en
boas condicións durante varios días se se conservan a
temperatura ambiente. Se non se van consumir inmediatamente,
é preferible gardalas no frigorífico e así alóngase
a súa vida útil unhas tres semanas.
3 de 4

A GRANADA
Sabías que...?
• En Oriente a granada é considerada un símbolo do amor
e da fecundidade e as súas virtudes foron difundidas por
poetas tan coñecidos como García Lorca.
• Crese que os cartaxineses introduciron a milgrandeira
na rexión mediterránea coas guerras púnicas, de aí o seu
nome, proposto por Linneo, Punica granatum.
• Sábese que Hipócrates empregaba o zume de granada
como medicamento para tratar afeccións do aparato
dixestivo.
• Toda froita adquire máis colorido canto máis sol recibe.
Á granada acontécelle o contrario, polo lado que lle dá o
sol con máis intensidade e durante máis tempo, os grans
no seu interior quedan de cor esbrancuxada.
• En xardinaría cultívase como árbore ornamental ou para
a formación de sebes moi espesas e de belo aspecto a variedade
de milgrandeira Punica granatun cv. Nana. Trátase
dunha variedade anana, que normalmente non produce froita,
pero si conta con numerosas e fermosas flores.
4 de 4

O FIGO
Que é?
O figo (Ficus carica) é o froito da figueira. Ten consistencia
branda e forma redonda, ovalada ou de pera, con base
achatada. A súa pel é fina e presenta unha cor verde pálida,
negra ou morada, dependendo da especie. Posúe
unha polpa esbrancuxada ou rosa, de sabor doce, chea
de diminutas sementes. Procede dos países de Oriente
Próximo. Probablemente, o seu cultivo iniciouse en Arabia
meridional, desde onde se difundiu cara a Oriente e Occidente.
Froito moi estimado polas antigas civilizacións,
crese que foron os fenicios e os gregos os que difundiron
o cultivo da figueira polo Mediterráneo. Galeno –médico e
filósofo grego– recomendáballes o figo aos atletas gregos
como alimento básico da súa dieta. Tamén se denominaba
“o alimento dos filósofos”, debido ao grande aprecio que
mostraban por este froito filósofos como Platón e Dióxenes.
Durante a Idade Media e o Renacemento empezaron
a ser secados ao sol, dando lugar ao figo desecado, produto
que se converteu nun alimento típico de Nadal.
A figueira
Árbore caducifolia de pequeno porte da familia das moráceas.
Variedades
Documentouse a presenza en América de variedades cultivadas
importadas de Europa a partir de 1520.
1 de 4

e f m a m j j a s o n d
O FIGO
Estacionalidade
O primeiro froito da figueira, producido anualmente en
xuño e xullo, recibe o nome de bévera e procede das xemas
de flor que non frutificaron e quedaron en estado latente
durante o inverno; mentres que os figos propiamente
ditos se recollen entre os meses de xullo e setembro, ás
veces tamén en xuño e outubro.
Propiedades nutricionais
Despois da auga, o compoñente maioritario dos figos frescos
constitúeno os hidratos de carbono (glicosa, frutosa
e sacarosa). De feito, xunto ao plátano, a chirimoia e as
uvas, o figo é unha das froitas con maior contido en azucres,
polo que se adoita recomendar na dieta de deportistas
e na de persoas que desenvolven unha actividade
física intensa.
• Con respecto á fibra, o figo fresco ten unha cantidade
importante.
• • Minerais: presenta unha elevada proporción de potasio
e contén cantidades apreciables de calcio, ferro e magnesio.
• En relación coas vitaminas, o figo contén pequenas cantidades
de provitamina A, vitamina B ou tiamina, B6 ou piridoxina
e niacina.
Produción en España
Produción en España Estremadura é a principal zona produtora,
cun 40% da produción nacional (máis de 10 millóns
de quilos), seguida de Castela-A Mancha, Andalucía
e Castela e León. Todos os figos españois (béveras, figos
frescos e secos) son moi apreciados pola súa gran calidade.
2 de 4

O FIGO
Como preparalo e
degustalo?
Unha das mellores formas de consumir estas froitas é en
fresco, xa que se están maduras se pode apreciar o seu
exquisito sabor e dozura. En países como Italia ou Francia,
acompáñanse con xamón ou sérvense como sobremesa.
En Andalucía elabórase un doce tradicional, o pan
de figo, realizado con figos desecados e améndoas. Figos
e béveras utilízanse moito en repostería, en forma de
puré, para facer recheos e adornos e para confeccionar
marmeladas. Os figos tostados e moídos dan lugar a un
po que se emprega na industria como sucedáneo do café,
polo xeral, combinado con outros ingredientes (malte, cebada,
chicoria etc.). Resultan un delicioso complemento
cando se engaden en acompañamentos para pratos de
caza ou de aves. Tamén se consomen os figos secos, que
se obteñen mediante un proceso de desecado industrial
ou doméstico. Os bocadiños de figos combinados con noces
resultan un delicioso refrixerio e en diversas provincias
de Castela e León esta mestura é coñecida co nome
de “turrón de pobre”.
Como elixilo e
conservalo?
A diferenza doutras froitas, as engurras e aberturas que
presenta a pel dos figos e béveras revelan o seu momento
ideal de consumo porque son unha evidencia de que o
froito chegou ao seu punto de sazón. Deben ter unha cor
agradable, boa consistencia, textura relativamente suave
e, cando están maduros, ceden á leve presión cos dedos.
Estes froitos son delicados e perecedoiros. No frigorífico
consérvanse mellor.
3 de 4

O FIGO
Sabías que...?
• Ata a chegada do azucre, os figos utilizábanse para
conservar a froita cocida.
• As béveras fórmanse sobre a madeira vella da rama da
árbore, na que pasan o inverno como pequenos botóns,
situándose tres ou catro por ramo. A partir de agosto, a
figueira produce unha segunda colleita, os figos, que en
realidade son unha flor invertida cara a dentro: o verdadeiro
froito son as pequenas sementes que se albergan no
seu interior.
• Ao coller un figo da árbore, este expulsa un líquido branco
e leitoso: é o látex.
• En Exipto, concretamente na pirámide de Gizeh (ano
4000-5000 a. C.) atopáronse debuxos representativos da
súa recolección.
4 de 4

O KIWI
Que é?
O kiwi (Actinidia chinensis) é unha baga con forma de
elipse e cuberta dunha pel repleta de peliños. A súa pel é
de cor marrón escura e encerra unha polpa verde e substanciosa,
de sabor ácido moi agradable. O kiwi é orixinario
de China, onde crecía de forma silvestre. Neste país
é máis coñecido como yang-tao, que significa ‘froita do río
Yang’. Foi hai aproximadamente 300 anos cando os chineses
empezaron a cultivar esta froita. A principios de 1900,
a semente do kiwi foi levada a Nova Zelandia, país no que
se desenvolveron técnicas para producir o kiwi de agora:
un froito grande e de mellor sabor, que foi rebautizado con
este nome, posto que ten certo parecido coa ave emblemática
deste país –coñecida con este mesmo nome–. A mediados
dos anos corenta, o kiwi fixo a súa entrada no mercado
mundial como unha especialidade gourmet. A popularidade
dos kiwis entre os agricultores foi crecendo e en
1960 comezaron a cultivarse en California. En España os
primeiros cultivos remóntanse a finais dos anos sesenta.
A actinidia
É unha planta rubideira da familia das actinidiáceas. O
seu froito é o kiwi.
Variedades
Algunhas das variedades son , de
agradable sabor e polpa verde esmeralda e, en España,
a variedade actinidia, deliciosa, procedente da hayward.
Outras variedades menos importantes polo pequeno
1 de 3

e f m a m j j a s o n d
O KIWI
tamaño dos seus froitos son monty, abbot, bruno, kramer,
blake, tomuri e matua.
Estacionalidade
A súa tempada de recolección e mellor época de consumo
ten lugar entre os meses de outubro e marzo, ás veces
tamén en setembro e abril.
Propiedades nutricionais
• O kiwi achega unha cantidade moderada de hidratos de
carbono en forma de azucres.
• Tamén contén fibra.
• Ten unha elevada cantidade de vitamina C.
• Minerais: magnesio e calcio.
Produción en España
España ocupa o noveno posto en canto á produción de
kiwi no mundo, con 18.500 toneladas ao ano*. As comunidades
autónomas que máis producen esta froita son Galicia,
Asturias, País Vasco e Cantabria.
* Datos de 2008.
Como preparalo e
degustalo?
O kiwi consómese, sobre todo, como froita fresca. É moi
doado de comer se se parte pola metade e se come con
culleriña. Emprégase como ingrediente acompañando
diferentes pratos, aínda que en xeral con fins decorativos.
Tamén se engade nas ensaladas e se usa para elabo-
2 de 3

O KIWI
rar marmeladas, sorbetes, refrescos xeados, bebidas e
produtos de repostería. Aínda que menos frecuente, o kiwi
tamén pode ser cociñado, refogado con manteiga, para a
elaboración de salsas de pratos de carne.
Como elixilo e
conservalo?
Á hora de comprar esta froita, hai que elixir exemplares
intactos e sen manchas. Débense descartar os kiwis moi
brandos ou danados porque teñen menos sabor ou sabores
estraños. O tamaño non inflúe na calidade do froito.
Nun lugar fresco, o kiwi pode conservarse durante moito
tempo. Se o conservamos a temperatura ambiente, aguanta
ata 15 días; se o refrixeramos, un mes, e se o conxelamos,
ata 6 meses. Se se desexa que vaian madurando,
hai que deixalos a temperatura ambiente. Como a maduración
do kiwi é moi lenta, se se quere acelerar, pódense
introducir en bolsas xunto con mazás ou peras, que desprenden
etileno. Deste xeito, obtéñense os kiwis no seu
punto de sazón en cuestión de 8-10 días.
Sabías que...?
• A introdución desta froita en Nova Zelandia tivo tal éxito
que se lle asignou o nome de kiwi, dada a súa semellanza
co corpo dunha ave non voadora chamada así e que figura
no emblema nacional.
• De xuño a outubro impórtase de Chile e Nova Zelandia.
A nosa produción iníciase en outubro.
3 de 3

O LIMÓN
Que é?
O limón (Citrus limon) é o froito en baga do limoeiro. É orixinario
de China ou India e empezouse a cultivar en Asia hai
máis de 2500 anos. A partir do século XV, os árabes difundírono
pola conca mediterránea. En España introduciron
a laranxeira amarga e o limoeiro, que se empregaban
como plantas ornamentais. Foi no século XVIII, coa introdución
das laranxas doces, cando se iniciou o gusto e a
afección polo consumo da laranxa e do limón.
O limoeiro
Árbore de folla perenne e espiñento da familia das rutáceas.
Esta árbore desenvólvese con éxito nos climas mornos
e tropicais e cultívase actualmente en todo o mundo.
Variedades
Os limóns, segundo o seu tamaño, pódense clasificar en
pequenos, medianos e grandes; e pola súa cor en verdes
e amarelos. O que máis se consume en España é o amarelo
e grande, que presenta unha casca grosa e un tanto
rugosa, moi aromática, e cuxa polpa ten escasas sementes,
é dicir, a variedade verna. O eureka é de froito máis
pequeno e está no mercado todo o ano. Outras variedades
cultivadas en España son fino e lisbón.
Os cítricos, entre os que se atopa o limón, clasifícanse
comercialmente no noso país en tres grandes grupos,
formados polas laranxas, as mandarinas e os limóns, aos
1 de 4

e f m a m j j a s o n d
O LIMÓN
que hai que engadir algunhas outras froitas, minoritarias
na súa produción, entre as que se inclúen os pomelos e as
limas.
Estacionalidade
O limón está dispoñible nos nosos mercados todo o ano,
porque algúns teñen catro floracións e maduran en todas
as lúas cheas: son os denominados lueiros. A variedade
verna cobre principalmente o período de febreiro a setembro.
O eureka está no mercado todo o ano.
Propiedades nutricionais
• Alto contido en vitamina C ou ácido ascórbico.
• Fibra.
• Favorece a absorción do ferro.
• • Minerais: potasio, magnesio e fósforo.
Produción en España
As comunidades autónomas con maior produción de limón
no noso país son Andalucía (aproximadamente 132.000
toneladas*) e Comunidade Valenciana (preto de 140.000
toneladas*), seguido de Murcia (267.200 toneladas*), Baleares
(2.000 toneladas*) e Cataluña (940 toneladas*), alcanzando
ao redor de 560.000 toneladas ao ano*.
* Datos de 2008.
2 de 4

O LIMÓN
Como preparalo e
degustalo?
As posibilidades do limón son moi amplas, porque é un excelente
saborizante na cociña, acompaña moi ben peixes
e mariscos, incluso en preparacións en cru, como no caso
das ostras, as ameixas, os mexillóns etc. Resulta fundamental
na elaboración de salsas, nos peixes ao forno e é
excelente na preparación de zumes, aos que hai que lles
engadir azucre ou mel. É a froita ideal para a preparación
de sorbetes e refrescos xeados, que ademais teñen a particularidade
de aceptar moi ben a compañía dun cava.
Como elixilo e
conservalo?
Convén elixir aqueles exemplares que parezan pesados
para o seu tamaño, coa casca lisa, firme, brillante e de cor
amarela intensa. As pequenas manchas marróns que poden
presentar na casca, aínda que lles quite atractivo, non
afectan o sabor. Débense descartar as pezas brandas ou
desecadas. Os limóns pódense conservar perfectamente
e durante varias semanas a temperatura ambiente, sen
necesidade de utilizar o frigorífico. Se se utilizan fontes
de frío, pódense conservar en óptimas condicións ata un
mes.
Sabías que...?
• Normalmente os limóns se recollen antes de que acaben
de madurar. Para completar o proceso de maduración
son almacenados nun lugar aclimatado a unha temperatura
de 10 ºC e unha humidade do 80%. Durante o proceso,
a cor da pel cambia do verde ao amarelo.
• A codia do limón contén unha esencia que se usa en
perfumería e para elaborar aromas que se empregan en
3 de 4

O LIMÓN
repostería e pastelería.
• A polpa usábase antes para obter ácido cítrico e agora
emprégase para elaborar zume de limón concentrado,
que se usa en medicina polo seu elevado contido en vitamina
C.
4 de 4

A MANDARINA
Que é?
A mandarina (Citrus x tangerina) é o froito do mandarineiro.
Pertence ao grupo dos cítricos, froitos chamados hesperidios,
con polpa formada por un considerable número
de cuarteiróns cheos de zume, con moita vitamina C. A
mandarina é a froita cítrica máis parecida á laranxa, aínda
que de menor tamaño, sabor máis aromático e con maior
facilidade para lle quitar a pel. Por iso se considera unha
das froitas máis apreciadas.
Os cítricos proceden de Oriente, China e India, desde onde
se estenderon por todo o mundo. No século X, os árabes
introdúcenos en España, onde en principio se apreciaron
polo seu carácter ornamental. Foi no século XV cando se
empezaron a valorar como árbores froiteiras. Adaptáronse
moi ben ao clima levantino, aínda que non houbo plantacións
regulares ata finais do século XVIII. O cultivo da
mandarina comeza no ano 1858.
O mandarineiro
Árbore que pertence ao xénero Citrus da familia das rutáceas.
Variedades
As mandarinas que se cultivan en España son:
• Grupo Mandarinas Satsumas. De excelente calidade,
por seren zumarentas, o seu sabor, o exquisito aroma,
equilibrio de acidez e azucre e ausencia de pebidas. As
variedades que pertencen a este grupo son a okitsu e a
clauselina.
1 de 4

e f m a m j j a s o n d
A MANDARINA
• Grupo Mandarinas - Clementinas. Considéranse un cruzamento
entre a mandarina e unha laranxa silvestre de
Alxeria. Pélanse con facilidade e teñen moi bo sabor. As
variedades que pertencen a este grupo son a fina, a clemenules
e a hernandina.
• Grupo Mandarinas - Híbridas. Son roitos de bo tamaño
e cor laranxa avermellada moi atractiva. A polpa posúe
gran cantidade de zume e é abundante en azucres e
ácidos orgánicos. A codia está moi adherida á polpa. As
variedades que pertencen a este grupo son a fortune e a
ortanique.
Estacionalidade
Estacionalidade A súa tempada de recolección e mellor
época de consumo prodúcese de novembro a marzo. As
variedades temperás e tardías recolleranse en abril e en
outubro.
Propiedades nutricionais
• Vitamina C ou ácido ascórbico, importante polo seu efecto
antioxidante.
• Fibra.
• Minerais como o potasio, o magnesio e o fósforo.
Produción en España
España é o primeiro país produtor de cítricos en Europa
e o primeiro país exportador do mundo para o seu consumo
en fresco. Os nosos froitos son moi valorados pola
súa alta calidade, aroma, sabor, zume, textura, cor e tamaño.
España ocupa a segunda posición mundial en canto
á produción de mandarina, con 2.510.000 de toneladas
ao ano*. As comunidades autónomas que máis producen
esta froita son Comunidade Valenciana (1.700.000 tonela-
2 de 4

A MANDARINA
das* aproximadamente), Andalucía (300.000 toneladas*),
Cataluña (130.000 toneladas*), Murcia (70.000 toneladas*),
Baleares (2.500 toneladas*) e outras comunidades
autónomas (1.000 toneladas* ). Ademais, España conta
con dúas denominacións de calidade que amparan esta
froita: a IXP Cítricos Valencianos e a IXP Clementina das
Terras do Ebro.
* Datos de 2008.
Como preparala e
degustala?
Pola súa facilidade de pelado e preparación e a súa estrutura
en cuarteirón, esta froita permite consumila comodamente
en calquera momento, a calquera hora e en calquera
lugar. Estas características convértena nun snack
natural. Ademais, polo seu sabor doce e refrescante, de
escasa acidez, a suavidade da súa polpa e polas súas
propiedades, a mandarina converteuse nunha das froitas
predilectas e máis populares do mundo. As mandarinas,
polo seu sabor agridoce resultan moi refrescantes e apetitosas
se se consomen ao natural, desprovistas de pel,
como froita fresca ou en forma de zumes. Os cuarteiróns
utilízanse habitualmente en repostería como ingrediente
decorativo de tortas e pasteis. Tamén se usa esta froita
para confeccionar sorbetes, xeados, marmeladas e licores.
Ademais, estas froitas permiten ser espremidas con
facilidade. En Oriente fanse exquisitas salsas que se serven
para acompañar carnes, aves e peixes ou mesmo se
poñen en ensaladas ao natural, combinadas con vexetais.
O extracto de mandarina é empregado na fabricación de
doces e caramelos.
3 de 4

A MANDARINA
Como elixila e
conservala?
Os cítricos, se son substanciosos, deben ser pesados,
polo que elixiremos as mandarinas que teñan maior peso
con respecto ao seu tamaño, o cal é indicativo que están
cheas de zume. As de maior calidade son as que teñen a
pel branda, pero non engurrada e ben adherida aos cuarteiróns.
O mellor indicativo da súa calidade é o seu olor,
máis doce e intenso canto máis madura está a froita. Unha
vez recollida, a mandarina consérvase perfectamente na
parte menos fría do frigorífico.
Sabías que...?
• Catro mandarinas ao día proporcionan gran parte da vitamina
C que necesita o noso organismo cada 24 horas e
a metade de fibra que o noso corpo require diariamente.
• O xénero botánico Citrus, que inclúe esta froita, é o máis
importante da familia das rutáceas e consta dunhas 20
especies con froitos comestibles, todos eles moi abundantes
en vitamina C, flavonoides e aceites esenciais. Os
froitos, chamados hespérides, teñen a particularidade de
que a súa polpa está formada por numerosas vesículas
cheas de zume.
• A Comunidade Valenciana produce aproximadamente o
85% da mandarina do noso país.
• A variedade clementina deriva do nome do cura Pierre
Clément, propietario dun hospicio en Alxeria, en cuxo xardín
foi descuberta esta froita.
4 de 4

A MANGA
Que é?
A manga (Manguífera índica) pertence á familia das
anacardiáceas ou marañón, que abrangue máis de 50
especies, das que moi poucas son utilizadas como froito
comestible. O froito é carnoso, o seu peso varía de 150
gramos a 2 quilogramos, ten forma ovalada, obtusa polos
seus extremos. A súa pel é lisa, cunha cor que varía desde
o verde ao amarelo, con tonalidades rosadas, vermellas e
violetas onde recibe a luz directa do sol. A polpa é de cor
amarela intensa, case alaranxada, substanciosa e refrescante,
especialmente cando está madura a froita. O seu
óso é fibroso e moitas veces penetra a polpa. O sabor é
moi particular, persistente no padal, exótico e doce, con
forte aroma cando está madura. A manga cultívase desde
tempos prehistóricos e existen referencias escritas sobre
este froito que datan aproximadamente do ano 2000 a. C.
É orixinario da India, onde era obxecto de veneración. O
mundo occidental relacionouse coa manga cando os españois
trouxeron a froita desde Manila, a finais do século
XIV. E a principios do século XV introducírono nas colonias
tropicais do continente americano. Na actualidade,
a manga é recoñecida como un dos mellores froitos tropicais.
Cultívase nos climas tropicais e subtropicais de todo
o mundo.
A mangueira
A árbore da manga é corpulenta e frondosa e, dependendo
da especie, pode alcanzar unha altura de entre 4 e 20
metros.
1 de 3

e f m a m j j a s o n d
A MANGA
Variedades
Existen unhas 50 variedades de manga, que se clasifican,
por tamaño, en pequenas, grandes e medianas, e por cor,
en verdes, amarelas e vermellas.
Estacionalidade
A súa tempada de recolección e mellor época de consumo
prodúcese de agosto a novembro, ás veces tamén se
recollen en xullo.
Propiedades nutricionais
• O seu principal compoñente é a auga.
• Ademais, é rica en fibra, minerais (fósforo, calcio e potasio)
e vitaminas A, C e ácido fólico.
Produción en España
En España prodúcense aproximadamente 19.300 toneladas
de mangas ao ano*. Esta froita cultívase fundamentalmente
en Málaga e Canarias.
* Datos de 2008.
Como preparala e
degustala?
A manga é todo un manxar como froita fresca, de feito é o
uso preferido dos consumidores. Tamén se toma en zume,
macedonia, marmeladas, xeados e repostería. A manga
verde (sen madurar) combina de marabilla con peixes e
2 de 3

A MANGA
aves. Na cociña asiática úsase moito para lograr o toque
ácido nos pratos picantes e na salsa de soia. Para comela
fresco, basta con quitar a pel coa man.
Como elixila e
conservala?
Débense descartar os exemplares que presentan zonas
negras. Se a súa pel está algo engurrada e con manchas,
non hai problema, mesmo poden ser as mellores, sobre
todo se son flexibles ao tacto. Un truco para saber se está
madura é somerxela en auga: se se afunde estará madura,
pero se flota aínda estará verde. Cando están verdes
poden resistir ata vinte días en bo estado. Ademais, a temperatura
ambiente maduran moi ben.
Sabías que…?
Para evitar que as súas fibras queden entre os dentes, hai
que cortala en anacos cadrados ou rectangulares. É coñecido
como “o melocotón dos trópicos”.
3 de 3

A MAZÁ
Que é?
A mazá (Pyrus malus) é o froito da maceira. A pel pode
ser de cor verde, amarela ou avermellada, e a polpa, fariñeira
ou crocante, presenta un sabor que varía entre o
agre e o doce. Contén no seu interior varias sementes de
cor marrón escura. A mazá foi un froito simbólico ao longo
da historia. Cítase na Biblia como o froito prohibido. Sen
coñecer a súa composición, a sabedoría popular sempre
lle atribuíu virtudes saudables. Crese que xa existía na
prehistoria, tal e como o demostran restos arqueolóxicos
que se atoparon en escavacións neolíticas. No século XII
a. C., a maceira era cultivada nos fértiles vales do Nilo en
tempos do faraón Ramsés III. A mazá foi introducida na
península Ibérica polos romanos e os árabes. E no século
XVI, os conquistadores españois estenderon o seu cultivo
ao Novo Mundo. E cen anos despois, desde Iberoamérica,
a maceira emigrou a América do Norte e, posteriormente,
a África setentrional e Australia.
A maceira
Árbore caducifolia de mediano tamaño (aproximadamente
12 metros de altura), de copa redondeada e aberta que
pertence á familia das rosáceas e ao xénero Pyrus.
Variedades
Existen máis de mil variedades, pero as máis cultivadas
en España son:
• Pel amarela: Golden, Gala e Reineta.
1 de 4

e f m a m j j a s o n d
A MAZÁ
• Pel verde: Granny Smith e Verde Doncela.
• Piel vermella: Early Red One, Red Delicious e Starking.
Estacionalidade
Existen máis de mil variedades, polo que sempre atoparás
unha no seu mellor momento.
Propiedades nutricionais
• Un 85% da súa composición é auga, polo que resulta moi
refrescante e hidratante.
• Fonte de fibra: contén pectina, fibra soluble.
• Contén aminoácidos esenciais, como a cistina.
• Aconséllase en dietas e para diabéticos por ser a frutosa
o azucre que contén en maior proporción.
Produción en España
Na actualidade, España é un dos principais países produtores
de mazá, con 651.000 toneladas ao ano*. Cataluña
produce o 40% do total da produción nacional, seguida de
Galicia, Aragón, Castela e León, A Rioxa, Navarra e Murcia.
Ademais, España conta con dúas denominacións de
calidade: a DOP Manzana del Bierzo e a IXP Manzana de
Girona.
* Datos de 2008.
2 de 4

A MAZÁ
Como preparala e
degustala?
A mazá consómese como froita de mesa ou como ingrediente
de ensaladas. Tamén en salsas, guisos, compotas,
marmeladas e zumes e como ingrediente principal en repostería:
tortas, empanadas etc. Como zume é unha excelente
forma de aproveitar as súas propiedades e calmar
a sede. Ademais, combina moi ben con outras froitas e
con cenoria ou remolacha, obténdose un zume nutritivo e
refrescante. Os pratos de ovos, carnes e peixes pódense
acompañar con maionesa de mazá, que se elabora mediante
unha mestura de maionesa con puré de mazás cocidas
e un pouco de azucre. En Alemaña cóbrense con
frangullas de pan, guísanse, frítense e acompáñanse con
xamón.
Como elixila e
conservala?
Á hora de elixir as mazás, débense desbotar aquelas con
golpes, engurras, puntos brandos ou manchas, aínda que
as que teñen algunhas máculas máis ou menos escuras
ou parezan apincaradas poden estar perfectamente sas.
Estas pintas poden estar estendidas por toda a pel e son
unha das características dalgunhas variedades, normalmente
excelentes para o seu uso na cociña. A madureza
das mazás pódese comprobar asíndoas polo centro e
aplicándolles unha lixeira presión: se a carne é firme ou a
pel só se engurra lixeiramente, a mazá está no seu mellor
punto de sazón. A polpa sempre debe ser firme, aromática
e non debe resultar fariñeira. Consérvanse en perfecto
estado durante días a temperatura ambiente, pero se
se desexan conservar ata semanas, é mellor introducilas
nunha bolsa de plástico e mollalas cada semana con auga.
3 de 4

A MAZÁ
Sabías que…?
• Na actualidade, España é un dos principais países produtores.
Cataluña produce o 40% do total da produción
nacional seguida de Galicia, Aragón, Castela e León, A
Rioxa, Navarra e Murcia.
• Ao pelar a mazá, escurécese enseguida como consecuencia
da oxidación. Para evitalo, frégaa cun limón partido
pola metade e pélaa no último momento.
• O seu consumo, enteira ou en porcións, aconséllase
para limpar os dentes e fortalecer as enxivas pero nunca
substitúe o cepillado.
• Coa mazá tamén se elaboran bebidas alcohólicas de
baixa graduación, como a sidra, e outros produtos, como
o vinagre de mazá.
4 de 4

O PEXEGO
Que é?
O pexego ou melocotón (Prunus persica) é o froito do melocotoeiro
ou pexegueiro. É unha drupa típica, de polpa carnosa
cunha croia dura no centro. Normalmente, é amarelo con
tonalidades avermelladas e está dividido por unha fenda que
lle dá a súa forma característica. A pesar do seu nome en latín,
o pexego non procede de Persia, senón de China setentrional.
Xa era coñecido no terceiro milenio antes de Cristo
e considerado símbolo de fecundidade. Chegou a Europa e
desde aquí estendeuse a América. Foi introducido en Roma
nos días de Augusto, desde onde se distribuíu por todo occidente.
Estivo nos seus inicios considerada unha froita de
carácter excepcional, aínda que a súa popularidade decaeu
durante a Idade Media para ser recuperada pouco despois.
O pexegueiro
Árbore da familia das rosáceas. É unha árbore pequena que
parece un arbusto. De tronco liso, ten follas lisas e verdes e
non é moi frondosa.
Variedades
O pexego pode ser de
–de polpa dura ou semidura adherida á semente–. Reúne
máis de dúas mil variedades, incluíndo as que foron melloradas
por enxerto. A nectarina e a paraguaia son variedades
do pexego moi cultivadas en España. A nectarina é unha
variedade con pel non peluda. En moitas ocasións nace da
propia árbore do pexego como un brote mudado que se adoi-
1 de 4

e f m a m j j a s o n d
O PEXEGO
ta enxertar para crear unha nova especie. É corrente que as
árbores pexegueiras produzan de cando en vez unhas cantas
nectarinas. Estas, ao igual ca os pexegos, poden ser de
carne branca ou amarela e adherida ao óso ou solta. A
é unha variedade que procede dunha mutación
do pexegueiro. Ten forma esmagada e pel aveludada.
A súa polpa pode ser branca, con ou sen vetas, con estrías
verdosas e/ou avermelladas, amarela, e total ou parcialmente
desprendida da croia, segundo a variedade.
Estacionalidade
A súa tempada de recolección e mellor época de consumo
prodúcese de maio a setembro. Hai variedades temperás e
tardías que se recollen nos meses de abril e outubro.
Propiedades nutricionais
• Achega calorífica moi baixa.
• Elevada cantidade de auga.
• Alto contido en fibra.
• Contén niacina e vitamina A.
• Minerais: potasio, magnesio, calcio e iodo.
Produción en España
España ocupa o terceiro posto en canto á produción de
pexego e nectarina no mundo, con aproximadamente
1.250.000 toneladas ao ano*. As comunidades autónomas
que máis producen estas froitas son Cataluña, Murcia,
Aragón e Andalucía. Ademais, España conta cunha
denominación de calidade: a DOP Melocotón de Calanda.
* Datos de 2008.
2 de 4

O PEXEGO
Como preparalo e
degustalo?
O pexego e as súas variedades pódense comer de moitas
formas: sós, pelados ou con pel, en ensalada, macedonia,
cócteles, marmeladas, repostería, sorbetes e xeados etc.
Tamén como aperitivo, en sobremesas, ensaladas etc. A
súa excelente calidade, aroma e sabor refrescante alivia a
sede de forma natural, nutritiva e saudable. En cociña, para
mondar os pexegos máis doadamente e evitar as marcas de
coitelo, somérxense durante medio minuto en auga fervendo
e arrefríanse baixo a auga da billa. A nectarina ao natural
non precisa ser pelada, xa que a súa pel é moi fina e lisa.
Pódese comprar lixeiramente verde, xa que madura a temperatura
ambiente e pode utilizarse da mesma forma ca os
pexegos. O pexego tamén é consumido como froito seco. Son
os chamados orellóns de pexego. Para a súa obtención, os
pexegos frescos son somerxidos alternativamente en auga
fría e quente, co fin de facilitar a separación da pel. Despois
pártense pola metade, quitáselles a croia e, posteriormente,
desécanse.
Como elixilo e
conservalo?
Os pexegos e as súas variedades deben elixirse enteiros,
sans e limpos. Ademais, o seu olor ten que ser suave, aromático
e afroitado. Os froitos que non estean maduros de todo
deben manterse a temperatura ambiente ata que maduren.
Se se gardan na neveira, xa maduros, débense conservar separados
doutras froitas. Pola súa cor, pódese saber se está
maduro ou non: se a última mancha verde toma un ton amarelo
é o sinal de que xa está listo para ser consumido.
3 de 4

O PEXEGO
Sabías que...?
• Todas as froitas doces con croia (melocotón, nectarina, paraguaia,
albaricoque, ameixa e cereixa) pertencen á familia
das rosáceas e ao xénero Prunus. O que varía é a especie.
• Nun principio, os botánicos creron que os pexegos procedían
de Persia, onde eran coñecidos non só como unha froita
habitual senón tamén polas moitas lendas e tradicións populares
asociadas a eles. É por este motivo polo que o nome en
latín desta froita é persica (que significa ‘persa’).
• O pexego ten un importante papel na tradición chinesa e é
o símbolo da longa vida. Dicíase que o pexego era consumido
polos inmortais debido ás súas místicas virtudes de conferir
lonxevidade a todos os que o comesen.
• Debido ao seu delicioso sabor e á súa textura suave e delicada
ao tacto, a palabra melocotón fai referencia en moitas
culturas ao belo e delicado.
• No mundo cultívanse máis de 2000 variedades de pexego.
Este feito colócao nun segundo lugar de importancia tras a
mazá.
4 de 4

O MELÓN
Que é?
O melón (Cucumis melo) é o froito da meloeiro, de forma
normalmente redonda ou ovalada e con casca lisa ou reticulada.
A polpa pode ser branca, amarela, alaranxada,
asalmonada ou verdosa. Aínda que non se sabe con exactitude
a súa orixe, a maioría das teorías apuntan a que
provén de África. Non obstante, o cultivo desta froita atribúese
á India. Os países que máis contribuíron á creación
xenética de novas variedades foron: Afganistán, China e
España. O seu nome vén do termo grego melon que significa
‘mazá grande’. Os melóns apareceron en Francia a
finais do século XV e foron consumidos en grandes cantidades
pola corte, onde se servían en forma de pirámides
e se acompañaban de moscatel. Colón introduciunos no
continente americano. Naquela época o seu tamaño non
era maior ao dunha laranxa, pero ao longo dos séculos expandíronse
tanto en tamaño como en variedades.
O meloeiro
Planta herbácea de talo rastreiro da familia das cucurbitáceas.
Variedades
Existen centos de variedades de melón, que se recoñecen
segundo a súa forma, cor, sabor, lugar de orixe e melloras
xenéticas. As máis coñecidas e consumidas en España son
1 de 4

e f m a m j j a s o n d
O MELÓN
Estacionalidade
O mellor momento para saborear esta froita é en verán,
entre os meses de xuño e setembro (ás veces tamén en
maio e outubro), pero en inverno dispoñemos da variedade
tendral ou melón de inverno.
Propiedades nutricionais
• Elevada cantidade de auga (aproximadamente un 92%).
• Vitaminas: é a froita con maior contido en vitamina A e
niacina. Tamén contén ácido fólico, vitamina C ou ácido
ascórbico e discretas cantidades de vitamina E.
• Rico en elementos minerais como sodio e potasio; en
menor proporción, magnesio, e discretas cantidades de
calcio.
Produción en España
España ocupa a quinta posición mundial en canto á produción
de melón, con aproximadamente 1.088.000 toneladas
ao ano*. As comunidades autónomas que máis producen
esta froita son Castela-A Mancha, Andalucía, Murcia
e Estremadura.
* Datos de 2008.
Como preparalo e
degustalo?
Cómeo a calquera hora do día: só, en ensalada, macedonia,
cócteles, marmeladas, repostería, sorbetes e xeados,
como aperitivo, entre horas ou como sobremesa. A súa excelente
calidade, aroma e sabor refrescante alivia a sede
de forma natural, nutritiva e saudable. Pódese empregar
como ingrediente en ensaladas, con follas de menta fresca,
e aliñado con aceite e limón; con laranxas e agróns
ou con apio finamente picado, cebolas, olivas e maionesa.
2 de 4

O MELÓN
Como sobremesa, tanto só como acompañado doutras
froitas frescas resulta exquisito. Unha boa idea é cortar
dados de melón e mesturalos con grosellas ou amorodos
silvestres. Outra opción exquisita é deixalo macerar en
zume de limón ou licor de froitas. É un entrante delicioso
acompañado con liscos de xamón. Os sorbetes e xeados
de melón durante o verán son un refresco fantástico e
prepáranse utilizando a polpa triturada. Se se lle bota por
riba pementa, convértese nunha excelente gornición para
acompañar a carne asada e o foie gras. Nalgúns países
orientais utilízase para recibir os convidados e sérvese
moi frío con azucre e xenxibre por riba.
Como elixilo e
conservalo?
É conveniente escoller os melóns que sexan duros e sen
marcas, cunha retícula gris regular. Cando están maduros
teñen un olor doce e delicado moi característico; se non
teñen fragrancia, hai que deixalos madurar a temperatura
ambiente durante uns cantos días. Para saber se un
melón está maduro, hai que tomalo entre as mans con firmeza;
se ao premer suavemente a base –o lado oposto á
mata–, cede un pouco, significa que está ben maduro. Os
exemplares que están pasados poden estar pegañentos
ao tocalos. Se é posible, sacudir lixeiramente o melón antes
de compralo e, se se oe unha chapuzadura, significa
que está demasiado maduro e que comezou a deteriorarse.
O melón maduro hase de consumir o antes posible, xa
que se deteriora con suma rapidez. Unha vez aberto, convén
gardalo na neveira cuberto cun filme transparente, xa
que desprende un olor moi forte e absorbe doadamente
o sabor doutros alimentos. Se está enteiro, pódese meter
no frigorífico tan só unha ou dúas horas antes de servilo,
xa que o melón frío resulta moi refrescante.
3 de 4

O MELÓN
Sabías que…?
• O melón pertence á familia das cucurbitáceas, que inclúe
unhas 850 especies de plantas herbáceas que producen
froitos xeralmente de gran tamaño e protexidos por
unha codia dura.
• Atopáronse representacións deste froito en tumbas
exipcias do 2400 a. C. Na antigüidade foi descrito como
a obra mestra de Apolo e gabado por ser unha froita tan
beneficiosa como o sol.
• No século III, os manuais de horticultura romanos daban
instrucións sobre o seu cultivo.
4 de 4

O MARMELO
Que é?
O marmelo (Cydonia oblonga) é un froito periforme, de cor
amarela dourada brillante cando está maduro, de 7 a 12
centímetros de longo e de 6 a 9 centímetros de ancho. A
súa polpa é dura e moi aromática. Os froitos inmaturos son
verdes, cunha densa pilosidade de cor gris clara, que van
perdendo antes de madurar. É nativo da rexión do Cáucaso.
O marmeleiro
O marmeleiro é unha árbore froiteira de tamaño pequeno
a mediano, único membro do xénero Cydonia, e pertence
á familia das rosáceas. As súas follas están dispostas
alternativamente; son simples, de 6 a 11 centímetros de
longo, cunha superficie densamente poboada de finos pelos
brancos. As flores, moi vistosas, xorden na primavera
–despois das follas–, e son brancas con matices vermellos
e cinco pétalos.
Variedades
As variedades mellor definidas son:
• Común: froitos de tamaño medio, pel de cor amarela
ouro e carne aromática.
• Esferoidal: de gran tamaño, pel amarela e polpa fragrante.
• De Fontenay: froitos grandes, con pel amarela verdosa e
polpa perfumada.
A variedade máis comercializada en España é xigante de
Wranja, con froitos de bo calibre, redondeados, de pel lisa
e áspera e polpa compacta de cor crema e sabor ácido.
Son moi aromáticos, de intensa cor e perfume.
1 de 3

e f m a m j j a s o n d
O MARMELO
Estacionalidade
A época de recolección e mellor período para o seu consumo
ten lugar nos meses de agosto e setembro, aínda
que ás veces tamén en xullo e outubro.
Propiedades nutricionais
• O marmeleiro en fresco é unha froita cunha baixa achega calorífica.
• Rico en fibra (pectina) e taninos, substancia esta última
adstrinxente.
• Minerais: destaca o seu contido en potasio e sodio.
• Discretas cantidades de vitamina C.
Produción en España
En España prodúcense aproximadamente unhas 12.000
toneladas de marmelo ao ano*.
* Datos de 2008.
Como preparalo e
degustalo?
O xeito tradicional de consumir marmelo é en forma de
doce, marmeladas, confeituras ou xeleas; aínda que tamén
se utiliza para preparar xelatinas e pasta de froitas. A abundancia
de pectina desta froita proporciónalle a consistencia
adecuada para elaborar marmeladas e compotas, sen necesidade
de engadir outras substancias espesantes. Con
azucre e marmelo torado e feito puré prepárase o aromático
doce de marmelo español, así como a pasta de marmelo inglesa
que se degusta como doce e en pudin. Uns toros de
marmelo engadidos a unha empanada ou torta de mazá proporciónanlles
un sabor delicioso. Partido pola metade, baleirado,
recheo con azucre, con canela por riba e enfornado
proporciona un sabor exquisito.
2 de 3

O MARMELO
Como elixilo e
conservalo?
Hanse de escoller os exemplares que presenten a pel
amarelenta, sen golpes nin mazaduras. Aqueles coa pel
verde están inmaturos e as manchas na pel indican que
están moi maduros. Este último aspecto non ten maior relevancia
se se van cociñar de inmediato. Unha vez recollidos,
os marmelos son unhas froitas que se conservan
durante dous ou tres meses. No fogar, consérvanse ben
no frigorífico durante algunhas semanas, envolvidos en
papel e por separado. En caso de que o marmelo estea
verde e se desexe acelerar a súa maduración, hanse de
conservar a unha temperatura ambiente.
Sabías que...?
• Os gregos coñecían unha variedade común de marmelo
que obtiveron na cidade de Cydon, en Creta, de aí o seu
nome científico (Cydonia oblonga). En Grecia, os marmeleiros
estaban consagrados a Afrodita, a deusa do amor.
Polo tanto, este froito era o símbolo do amor e da fecundidade.
• O marmeleiro pertence á familia das rosáceas, que inclúe
máis de 2000 especies de plantas herbáceas, arbustos
e árbores distribuídas por rexións mornas de todo o
mundo. As principais froitas europeas, ademais da roseira,
pertencen a esta gran familia.
• É costume gardar esta froita entre a roupa para perfumala
e empregala como ambientador natural.
• O marmelo cambia doadamente a forma dos seus froitos
segundo a idade, o clima e o sistema de cultivo, polo
que hai veces que na mesma árbore atopan marmelo con
formas ben distintas (periformes, redondos...).
3 de 3

A LARANXA
Que é?
A laranxa (Citrus sinensis) é o froito da laranxeira doce, árbore
que pertence ao xénero Citrus da familia das rutáceas.
Esta árbore é orixinaria do sueste de China e norte de Myanmar,
aínda que se coñece na área mediterránea desde hai
aproximadamente tres mil anos. Desde o seu lugar de orixe,
estendeuse a Xapón e ao longo da India, chegou a Occidente,
pola ruta da seda. Os árabes introducírona no sur de España
no século X, aínda que a laranxeira doce non foi coñecida
ata 1450. A partir dese momento foi estendéndose por toda
Europa, alcanzando gran popularidade durante a segunda
metade do século XV.
A laranxeira
A laranxeira doce (Citrus sinensis) non se debe confundir coa
amarga (Citrus aurantium), cultivada desde antigo como árbore
ornamental e para obter fragrancias dos seus froitos.
Estes froitos, chamados hespérides, teñen a particularidade
de que a súa polpa está formada por numerosas vesículas
cheas de zume. Presentan unha cor alaranxada, á que lle deben
o seu nome.
Variedades
Dispoñemos dunha gran diversidade de variedades. Non se
deben confundir as laranxas amargas (cuxo uso son as marmeladas
e aceites esenciais) coas laranxas doces (de mesa,
por excelencia), que se clasifican en tres grandes grupos:
grupo navel, grupo brancas e grupo sanguinas.
1 de 5

e f m a m j j a s o n d
A LARANXA
• Grupo laranxa Navel: moi apreciadas pola súa calidade,
polo seu sabor intenso e a cantidade de zume. Son excelentes
para consumo directo e para zume. As variedades máis
cultivadas en España son Washington navel, navelate, navelina
e lane late.
• Grupo Laranxa Branca: teñen unha forma esférica achatada,
de tamaño medio a grande e sen embigo. Presentan coloracións
que van desde a amarela laranxa á laranxa intensa.
Moi adecuadas para producir zume. As súas variedades son
salustiana e Valencia late.
• Grupo Laranxa Sanguina: a cor vermella da súa polpa dálles
nome ás laranxas deste grupo. Indicadas especialmente
para zume. En España cultívase sobre todo a variedade sanguinelli-sanguina
española.
Estacionalidade
Entre outubro e maio hai sempre laranxas españolas no mercado
e ademais de moi boa calidade, pola particularidade
común de que só se ofertan no momento oportuno, cando
mostran todo o seu sabor e todo o seu zume.
Propiedades nutricionais
• Alto contido en vitamina C ou ácido ascórbico.
• Fibra.
• Favorece a absorción do ferro.
• Contén minerais como o potasio, o magnesio e o fósforo.
2 de 5

A LARANXA
Produción en España
España é o primeiro país produtor de cítricos en Europa e o
primeiro país exportador do mundo para o seu consumo en
fresco. Os nosos froitos son moi valorados pola súa alta calidade,
aroma, sabor, cantidade de zume, textura, cor e tamaño.
As comunidades autónomas que producen máis laranxas
doce son Comunidade Valenciana (1.500.000 toneladas*),
Andalucía (1.000.000 toneladas*), Murcia (160.000 toneladas*),
Cataluña (44.000 toneladas*), Baleares (19.000 toneladas*)
e outras comunidades autónomas (26.000 toneladas*),
cunha produción total aproximada de 2.700.000 toneladas*.
Ademais, España conta cunha denominación de calidade
que ampara a esta froita: a IXP Cítricos Valencianos.
* Datos de 2008.
Como preparala e
degustala?
Pola súa facilidade de pelado e preparación e a súa estrutura
en cuarteirón, esta froita permite consumila comodamente
en calquera momento, a calquera hora e en calquera
lugar. Estas características convértena nun snack natural.
Polo seu sabor doce e refrescante, de escasa acidez, pola
suavidade da súa polpa e polas propiedades nutritivas que
brinda, a laranxa converteuse nunha das froitas predilectas
e máis populares do mundo. En repostería ten moitas aplicacións,
como, por exemplo, as confeituras, os cuarteiróns
desecados e mesmo a simple casca das laranxas cuberta de
chocolate. Tamén se fan xelatinas, tortas, pasteis, biscoitos,
macedonias, xeados, cócteles, ensaladas, recheos, salsas e
marmeladas. Utilízase, así mesmo, na preparación de distintos
licores. Combina moi ben co chocolate e é un ingrediente
fundamental nas salsas agridoces típicas da cociña oriental,
como acompañamento nos pratos de carne.
3 de 5

A LARANXA
O zume de laranxa estase a converter na primeira bebida do
día e é unha boa elección, refrescante, saboroso e dixestivo.
Convén consumilo acabado de espremer para que manteña
as súas propiedades. Pero, sen dúbida, a mellor opción de
todas é o consumo directo, pelándoa previamente e saboreando
cada un dos seus cuarteiróns. O zume mesturado
con auga ou soda convértese nunha auténtica laranxada.
Con laranxas amargas e pescada fan en Cádiz o caldillo de
perro, citado moitas veces por Alberti. Nalgúns países, o comercio
de cuarteiróns de laranxa enlatados é moi popular e
a codia de laranxa emprégase confeitada en pastelería. A
laranxa amarga emprégase para facer marmeladas, ás que
lles confire un sabor moi particular. O zume de laranxa combinada
con cava ou licor coñécese popularmente como auga
de Valencia.
Como elixila e
conservala?
Os cítricos, se son substanciosos, deben ser pesados, polo
que as laranxas que están no seu mellor momento de sazón
resultan pesadas con respecto ao seu tamaño. Hanse de desbotar
os exemplares que soen a oco ao golpealos, presenten
golpes ou mazaduras ou teñan olor a rancio. A cor da pel non
indica con seguridade a calidade do froito, pois hai laranxas
maduras coa casca verde. Se as laranxas se van consumir
en pouco tempo, pódense deixar nun froiteiro a temperatura
ambiente. Non obstante, para conservalas durante semanas,
convén mantelas no frigorífico. As laranxas non se deben de
amorear unhas sobre outras, senón que se han de dispoñer
unha ao lado da outra, mantendo certa separación entre elas.
4 de 5

A LARANXA
Sabías que...?
• Dúas laranxas ao día proporcionan gran parte da vitamina
C que necesita o noso organismo cada 24 horas e a metade
da fibra que o noso corpo require diariamente.
• Coa madeira da laranxeira prepáranse numerosos útiles e é
moi apreciada como leña, e tanto coas laranxas doces como
coas laranxas amargas prepáranse esencias e perfumes.
• As laranxas que se comercializan en redes de dous quilos
adoitan ser de clase I e II, mentres que as de clase extra se
almacenan en caixas de madeira e algunhas delas preséntanse
envoltas en papel de celofán.
5 de 5

A NÉSPERA
Que é?
A néspera (Mespilus germanica) é o froito da nespereira,
árbore pertencente á familia das rosáceas. Ten forma
ovalada e cor amarela ou alaranxada, coa parte apical en
forma de embigo. A polpa ten unha cor alaranxada, que no
seu interior contén entre 3 e 7 sementes de gran tamaño e
cor marrón. A néspera xa se cultivaba hai uns 3000 anos
na rexión do mar Caspio. Cara ao ano 700 a. C. chegou
a Grecia e estendeuse a Roma arredor do ano 200 a. C.,
converténdose nun importante cultivo froiteiro durante o
Imperio Romano e a Idade Media. Na actualidade, naturalizouse
en case toda Europa e, en ocasións, atópase en
estado silvestre, en cuxo caso é unha pequena árbore espiñenta.
A nespereira
É unha árbore pertencente á familia das rosáceas.
Variedades
As variedades de néspera que máis se comercializan clasifícanse
en dous grupos:
• Xaponés: caracterízase por ter menos sementes, unha
maduración máis temperá e unha cor máis opaca, tanto
na pel coma na polpa
• Chinés: ten máis sementes, tarda un pouco máis en madurar,
e a cor da pel e da polpa é máis intensa e brillante.
É moi aromática. Destas dúas especies derivan todas as
demais. As máis coñecidas en España son:
1 de 4

e f m a m j j a s o n d
A NÉSPERA
• Algerie ou alxeriana (Algar): son uns froitos periformes,
con pel de cor amarela alaranxada, polpa amarela crema
e sabor agridoce moi agradable. Normalmente, non
presentan defectos na pel, aspecto que a converte nun
produto moi vistoso.
• Tanaka: froitos redondeados ou con forma de pera, con
pel de cor laranxa viva e polpa amarela alaranxada, moi
doce e aromática. É das variedades máis tardías.
• Golden Nuget: froitos grandes de forma case redonda,
con pel de ton alaranxado escuro e polpa moi substanciosa
da mesma cor e con pintas marróns que alteran con
frecuencia a vistosidade do froito. É a variedade máis precoz
pero a máis ácida e, xunto coa variedade magdall (de
froito mediano), cultívase na zona de Málaga e Granada.
• Peluche: estes froitos teñen un tamaño espectacular,
forma alongada e contorsionada e pel rugosa de cor
amarela pálida. A súa polpa é carnosa, substanciosa e
ten sabor doce. Esta variedade, de recente aparición no
mercado, cada vez é máis coñecida e consumida.
Estacionalidade
A néspera ten a súa tempada de recolección e a súa época
de mellor consumo nos meses de abril e maio. As variedades
temperás e tardías recóllense en marzo e xuño.
Propiedades nutricionais
• Alto contido en fibra (pectinas, fibra soluble).
• Destaca a achega de vitamina A (provitamina A) en forma
de betacaroteno.
• Entre os minerais destaca o seu contido en potasio e
calcio. É a froita con maior contido en potasio, por detrás
do melón.
• Rica en taninos, compostos con acción adstrinxente.
2 de 4

A NÉSPERA
Produción en España
En España prodúcense aproximadamente 33.000 toneladas
de nésperas ao ano*. As comunidades autónomas que
máis a producen son Comunidade Valenciana e Andalucía.
Ademais, España conta cunha denominación de calidade: a
DOP Nísperos Callosa d’en Sarriá.
* Datos de 2008.
Como preparala e
degustala?
O suculento sabor da polpa da néspera fai que esta froita
lle agrade á maioría de persoas que a proban. Ademais,
pola súa facilidade para comela e as súas propiedades
nutritivas, pódena consumir as persoas de todas as idades.
A néspera é unha froita consumida, polo xeral, fresca
e para iso ha de estar completamente madura, para evitar
que resulte ácida. A forma de pelar esta froita é moi sinxela:
tírase do pedúnculo cara a abaixo co fin de despegar
a pel e a continuación sepárase o resto da pel coma se
se tratase dun plátano. Dada a súa riqueza en pectina, é
unha froita moi apropiada para a elaboración de excelentes
xeleas, compotas, marmeladas e confeituras, aínda
que o seu consumo deste xeito non está moi estendido.
Como elixila e
conservala?
Á hora de elixir as nésperas, estas deben estar enteiras,
sans, coa cor da pel uniforme e non deben presentar zonas
moi brandas ao facer unha suave presión cos dedos.
Esta froita debe elixirse madura e coa carne firme e ben
coloreada. Unha vez madura, hase de consumir o antes
posible e ata entón pódese conservar na parte menos fría
do frigorífico.
3 de 4

A NÉSPERA
Sabías que…?
• A néspera pertence á familia das rosáceas, que inclúe
máis de 2000 especies de plantas herbáceas, arbustos e
árbores distribuídas por rexións mornas de todo o mundo.
As principais froitas europeas que pertencen a esta
gran familia son: mazá, marmelo, ameixas, amorodos,
amoras etc.
4 de 4

A PERA
Pera
A pera (Pyrus commnunis) é o froito carnoso con forma
oval ou redondeada da pereira, árbore da familia das rosáceas.
Os seus froitos, as peras, son de forma cónica,
redonda ou globosa, e máis ou menos estilizadas dependendo
da variedade. A cor da pel que predomina é a verde,
pero son numerosas as diversas tonalidades que se mesturan
con este, como a amarela, a parda e, en ocasións,
a avermellada. A polpa é case sempre branca e nalgúns
casos lixeiramente amarelenta, de sabor doce –en maior
ou menor grao segundo a variedade, e moi substanciosa.
Dependendo da madureza da pera, esta ofrecerá diferentes
características de sabor, dozura, acidez e suavidade
ou aspereza. En escavacións arqueolóxicas atopáronse
vestixios desta árbore que datan de 3000 anos a. C. En
estado silvestre, achábase nas zonas mornas de Europa
e Asia Central. Os responsables da difusión e mellora do
seu cultivo foron os romanos, os que desenvolveron novas
variedades deste froito mediante técnicas de enxerto. De
feito, Plinio deixou testemuño escrito da súa importancia
na antiga Roma, describindo 38 variedades de pera.
A pereira
É unha árbore caducifolia da familia das rosáceas, que
pode alcanzar desde os 2 ata os 20 metros de altura, de
tronco gris e codia agretada, e cuxo froito é a pera.
1 de 4

A PERA
Variedades
Son miles as variedades que se cultivan no mundo, pero
as máis comúns cultivadas en España son:
• Blanquilla: : tamén chamada pera de auga. É unha variedade
española con pel lisa, fina e verde, ás veces con
manchas rosáceas avermelladas onde recibe os raios
do sol. Polpa esbrancuxada, moi substanciosa, de sabor
doce, fino e delicado. A esta variedade pertence a DOP
Pera de Rincón de Soto.
• Castell: tamén denominada pera de san Xoán. Froito pequeno,
de forma oval e pel de cor verde avermellada. A
súa polpa é esbrancuxada e crocante. Teñen pouca presenza
temporal no mercado (2 meses), aínda que o seu
consumo é moi destacable.
• Comice (tamén decana do comicio ou de comicio): é
de forma cónica, algo empenada no centro. A súa pel é
de cor amarela verdosa, lisa e delicada. A carne é fina e
substanciosa, dunha tonalidade amarela esbrancuxada.
• Conferencia: de cor verde e forma moi alongada cara
ao pedúnculo, posúe unha pel lixeiramente rugosa. Cando
está madura ten unha moi boa calidade gustativa, moi
fina, doce e delicada.
• Ercolina: variedade moi apreciada no mercado español.
Froitos de mediano tamaño, delicados ao madurar e exquisitos
de sabor. A súa pel é fina, de cor verde amarelenta,
forma cónica e polpa esbrancuxada. A esta variedade
pertence a DOP Peras de Jumilla.
• Limoneira: con pel apincarada e grosa, de cor verde
que amarelenta cando a froita está madura. Polpa esbrancuxada
e granulada.
• De Roma: de tamaño mediano ou grande, forma irregular
e achatada. Con pel lixeiramente rugosa, de coloración
verdosa amarelenta e polpa branca amarelenta, moi
substanciosa, doce e cun lixeiro gusto a moscatel.
2 de 4

e f m a m j j a s o n d
A PERA
Estacionalidade
A pera común ou branca está de tempada todo o ano; a
variedade Castell ou pera de san Xoán atoparala no seu
mellor momento de consumo durante os meses de xuño
e xullo; a de comicio nos meses de setembro ata abril; a
ercolina desde xuño ata outubro e a limoeira de xullo ata
setembro.
Propiedades nutricionais
• Rica en fibra.
• Contén flavonoides, compostos con carácter antioxidante.
• Minerais: iodo, magnesio e potasio.
Produción en España
España ocupa a cuarta posición mundial en canto á produción
de pera, con aproximadamente 594.000 toneladas
ao ano*. As comunidades autónomas que máis a producen
son Cataluña, A Rioxa, Murcia e Estremadura. Ademais,
España conta con dúas denominacións de calidade:
a DOP Peras de Rincón de Soto e a DOP Pera de Jumilla.
* Datos de 2008.
Como preparala e
degustala?
A pera é unha das froitas máis saborosas e suculentas,
sempre e cando se consuma no seu punto de sazón. Para
aproveitar ao máximo as súas calidades nutritivas, débese
consumir fresca. Tamén é un ingrediente moi apreciado
para a elaboración de compotas, zumes e néctares etc.
3 de 4

A PERA
Como elixila e
conservala?
As peras están maduras se ceden a unha leve presión co
dedo. Para a súa conservación hai que liberalas de calquera
bolsa ou envoltorio para que poidan respirar. Abonda
con gardalas en lugares frescos, secos e protexidos da
luz ou ben na parte menos fría da neveira –non máis de
tres días– para atrasar a súa maduración.
¿Sabías que…?
• España ocupa a cuarta posición mundial en canto á produción
de pera. As comunidades autónomas que máis
producen esta froita son Cataluña, A Rioxa, Murcia e Estremadura.
• De momento en España temos dúas denominacións de
orixe protexidas: Peras de Rincón de Soto (A Rioxa) e Pera
de Jumilla (Murcia).
• Esta froita pertence á familia das rosáceas, que inclúe
máis de 2000 especies de plantas herbáceas, arbustos e
árbores distribuídas por rexións mornas de todo o mundo.
As principais froitas europeas que pertencen a esta gran
familia son mazá, néspera, marmelo, ameixas, amorodos,
amoras etc.
4 de 4

O PLÁTANO
Que é?
O plátano (Musa acuminata) é unha froita tropical procedente
da árbore que recibe o mesmo nome, banano ou plataneiro,
planta monocotiledónea pertencente á familia das musáceas
e ao xénero Musa. As condicións óptimas para o seu cultivo
son boa luminosidade, bastante humidade e unha temperatura
aproximada de 25 ºC. O período desde a sementeira da
planta nai ata a emisión do acio é de 10-12 meses. Unha vez
que emite o acio, lévanse a cabo tres procesos: amarre ou
atado, embolsado e desflorado.
• Amarre ou atado: para evitar a caída da planta debida ao
peso do acio.
• Embolsado: consiste na colocación dunha funda de plástico
para evitar insectos e rozamentos no campo e no transporte.
Ademais, conséguese unha froita máis limpa.
• Desflorado: o proceso de desflorado consiste en quitar,
unha a unha e de forma manual, a flor feminina (de onde
nace o plátano) que queda ao final de cada froita e que os
consumidores poden apreciar como unha zona negra ao final
de cada peza. O froito ten forma alongada ou lixeiramente
curvada, de 100-200 gramos de peso. A pel é grosa, de cor
amarela e doada de pelar, e a polpa é branca ou amarelenta e
carnosa. Aínda que en numerosas ocasións se citou América
Central como o lugar de orixe do plátano, a maioría dos autores
opinan que esta froita é orixinaria do sueste asiático, concretamente
da India, e é coñecida no Mediterráneo despois
da conquista dos árabes no ano 650 d. C. A especie chegou
a Canarias no século XV e desde alí foi levada a América no
ano 1516.
1 de 4

e f m a m j j a s o n d
O PLÁTANO
O plataneiro
O plátano, banano ou plataneiro é unha planta monocotiledónea
pertencente á familia das musáceas e ao xénero Musa.
Variedades
A variedade tradicional cultivada en España desde hai máis dun
século é Pequena Anana. Na actualidade tamén se cultivan as
variedades Grande Anana, Brier, Grosa Palmeira e Ricasa.
Estacionalidade
A súa recolección realízase durante todo o ano, polo que poden
consumirse sempre con todo o seu aroma e o seu sabor.
Propiedades nutricionais
• Fonte de vitaminas: betacaroteno, vitaminas A, B6, ácido
ascórbico ou vitamina C e ácido fólico.
• Minerais: alto contido en potasio. Tamén achega magnesio
e fósforo.
• Alta achega de fibra: con gran poder saciante.
• Baixo en calorías (80 kcal/100 g) e 0% de graxa.
• É a froita enerxética por excelencia, con gran cantidade de
nutrientes importantes para o noso organismo.
Produción en España
En España, o plátano prodúcese nas Illas Canarias. Anualmente
producimos preto de 400.000 toneladas, cantidade
que representa entre o 50% e o 60% da produción total na
Unión Europea.
2 de 4

O PLÁTANO
Como preparalo e
degustalo?
Os nosos plátanos distínguense polo seu inmellorable sabor,
aroma e as súas inconfundibles pintas negras na pel. Posúen
unha polpa de textura compacta e branda á vez, e cun delicioso
sabor. Pódese consumir en calquera ocasión, levalo a
todas as partes e pelalo doadamente. É ideal para todos. O
plátano é unha froita doce, saborosa e doada de comer, polo
que goza dunha grande aceptación. O habitual é comer o
plátano como froita fresca, como sobremesa ou ingrediente
de batidos, ensaladas, xeados, compotas, en repostaría etc.
Tamén se emprega con outros fins culinarios: frito, acaramelado
etc. Outra opción é incluílo como gornición de pratos
tanto de carne como de peixe. O plátano macho consómese
exclusivamente cociñado. Polo xeral, guísase de igual modo
que se cociñan as patacas e as hortalizas (cocido, frito, asado,
ao forno...) e tamén se pode empregar como ingrediente
de certas sopas.
Como elixilo e
conservalo?
Á hora de elixir plátano de Canarias, ha de poñerse atención
ás súas inconfundibles pintas negras na pel. Esta froita non
require unhas condicións especiais de conservación, abonda
mantela nun lugar fresco, seco e protexida da luz directa
do sol. Non se poden conservar no frigorífico, xa que a casca
do plátano se ennegrece, polo que se altera o seu aspecto
externo, non obstante, isto non afecta en absoluto a súa calidade
nutritiva. O escurecemento da pel pode evitarse se se
envolven en papel de xornal.
3 de 4

O PLÁTANO
Sabías que…?
• Canarias produce entre o 50% e o 60% da produción total
na Unión Europea.
• O tempo de permanencia do plátano de Canarias na planta
é 3 meses superior ao doutros froitos similares cultivados en
países tropicais. Por este motivo, posúe un maior grao de madureza,
sabor e aroma.
• A súa recolección realízase durante todo o ano, polo que
poden consumirse sempre con todo o seu aroma e o seu sabor.
• A Unión Europea creou un logotipo para recoñecer a orixe
dos alimentos producidos nas rexións ultraperiféricas, no
noso caso, as Illas Canarias.
• O plátano é o cuarto cultivo de froitas máis importante do
mundo. Está considerado o principal cultivo das rexións húmidas
e cálidas do suroeste asiático. Os consumidores do
norte apréciano só como unha sobremesa, pero constitúe
unha parte esencial da dieta diaria para os habitantes de
máis de cen países tropicais e subtropicais.
• O plátano macho, en diversos países tropicais, serve para
producir unha fariña que se utiliza para a elaboración dun
pan de alto valor alimenticio que se obtén pola deshidratación
da polpa.
• Os plátanos póñense negros se se gardan na neveira. Unha
das súas encimas (un tipo de proteína) reacciona ante o frío e
forma substancias de cor marrón. A partir dos 10 ºC, os plátanos
escurécense, aínda que se poden comer porque seguen
estando bos por dentro.
4 de 4

A SANDÍA
A sandía
A sandía (Citrullus lanatus) é o froito da sandía. De gran
tamaño e en pepónide, é un froito case esférico, verdoso,
con polpa carnosa e substanciosa de cor rosada ou vermella
e con numerosas sementes. A sandía é unha froita
milenaria, cuxa orixe se sitúa en África tropical. O seu
cultivo remóntase a hai uns 3500 anos, no val do Nilo, tal
e como demostran os xeroglíficos e as esculturas achadas
no antigo Exipto. Dado que non se dispón de citas sobre
a sandía na antigüidade clásica, pénsase que a súa
introdución no mundo grecorromano foi bastante tardía.
Os árabes eran grandes consumidores desta froita, á que
lle outorgaban propiedades desintoxicantes. Os europeos
levaron a sandía a América, onde o seu cultivo se difundiu
por todo o continente.
A sandía
É unha planta herbácea e de talos rastreiros da familia
das cucurbitáceas. É unha rubideira anual, herbácea, con
talo rastreiro e follas e flores amarelas e grandes.
Variedades
Tense constancia de máis de cincuenta variedades de
sandía, que se clasifican en función da forma dos seus
froitos, a cor da polpa, a cor da pel, o peso, o período de
maduración etc. Xeneticamente existen dous tipos de
sandías:
• Sandías diploides ou con sementes: son as variedades
1 de 4

e f m a m j j a s o n d
A SANDÍA
cultivadas tradicionalmente, que producen sementes negras
ou marróns de consistencia leñosa e con casca de
cor verde escura
• Sandías triploides o con sementes brancas: trátase
de variedades que teñen unhas sementes tenras de cor
branca que pasan desapercibidas ao comer o froito. Caracterízanse
por ter a codia verde clara con raias verdes
escuras e a carne pode ser de cor vermella ou amarela.
Estacionalidade
As sandías están no seu punto óptimo de sazón ao longo
de todo o verán (de xuño a agosto e, ás veces, maio e setembro).
Propiedades nutricionais
• Achega calorífica moi baixa.
• Elevada cantidade de auga (aproximadamente un 94%).
• Vitaminas: en pequena proporción, ácido fólico e vitamina
E.
• Contén sodio, potasio e discretas cantidades de magnesio.
Produción en España
España ocupa a duodécima posición mundial en canto á
produción de sandía, con aproximadamente 731.000 toneladas
ao ano*. As comunidades autónomas que máis
producen esta froita son Andalucía, Comunidade Valenciana,
Murcia e Castela-A Mancha.
* Datos de 2008.
2 de 4

A SANDÍA
Como preparala e
degustala?
Pode degustarse a calquera hora do día. Resulta perfecta
para engadir a ensaladas como primeiro prato, como
sobremesa tanto soa como acompañada doutras froitas
frescas, en bebidas refrescantes, xeados, macedonias,
cócteles, sorbetes e zumes. A facilidade que ofrece esta
froita para ser consumida convértea nunha sobremesa
ideal. A súa elevada achega de auga convértea nun potente
hidratante, ideal para calmar a sede, co valor engadido
de degustar unha froita refrescante, doce e saborosa.
Como elixila e
conservala?
Sabemos se unha sandía está madura se a mancha da
casca que estivo en contacto co chan é de cor amarela
cremosa. Unha mancha branca ou verdosa indica que se
recolleu antes de tempo e resultará insípida. Outro truco
para elixir unha sandía consiste en darlle golpes cos dedos
ou as palmas das mans: se soa a oco, estará madura.
Se se adquire unha sandía en anacos, convén asegurarse
de que a carne é firme e substanciosa. A sandía é unha
froita que se conserva en perfecto estado durante dúas
semanas se se mantén a uns 15 °C, e ata tres semanas
a 7-10 °C. Debido a que é moi sensible ao frío non debe
manterse a temperaturas inferiores a 7-10 ºC. A súa grosa
codia permítelle aguantar en boas condicións durante
bastantes días a temperatura ambiental.
3 de 4

A SANDÍA
Sabías que…?
• A sandía é un dos froitos de maior tamaño de cantos se
coñecen e pode alcanzar ata os 10 quilos de peso
• A sandía é a froita que máis cantidade de auga contén
(case o 95%), por iso nalgúns países de África é o substituto
ideal para a auga nas tempadas de seca.
• Ten unha zona de cor amarela no lado onde estivo en
contacto coa terra.
4 de 4

A UVA
Que é?
A uva (Vitis vinifera) é o froito da vide con forma de baga
redonda, pequena e substanciosa, que medra formando
acios de froitos agrupados. Os exipcios coñecían a vide,
pero foron os gregos e os romanos as dúas civilizacións
que desenvolveron a viticultura. Hoxe en día, a uva cultívase
nas rexións cálidas de todo o mundo.
A vide
A vide é un arbusto rubideiro da familia das vitáceas e
unha das primeiras plantas que cultivou o home; crese
que xa era cultivada no Paleolítico.
Variedades
Existen unhas 3000 variedades, que se clasifican polo seu
uso en:
• Uvas de mesa: que se consomen frescas ou como uvas
pasas. Son máis carnosas e de sementes grandes e poden
ser amarelas, verdes, granates ou violetas. As máis
consumidas son: albillo, moscatel (a máis doce de todas),
aledo, villanueva, chelva, vinalopó e palomino etc.
• Uvas viníferas: son menos doces ca as de mesa e máis
ácidas. Para facer viño branco utilízanse algunhas especies
doces como: palomino, macabeo, malvasía, moscatel,
chardonnay e garnacha branca. Para elaborar viño
tinto utilízanse maiormente: garnacha tinta, cabernet sauvignon,
merlot, pinot noir, syrah, cariñena, tempranillo, tintureira
e graciano etc.
1 de 4

e f m a m j j a s o n d
A UVA
Estacionalidade
A recolección da uva e a mellor época para o seu consumo
ten lugar entre setembro e decembro; aínda que hai
variedades temperás que se recollen en agosto.
Propiedades nutricionais
• Proporcionan moita enerxía. A súa achega de hidratos
de carbono é superior ao doutras froitas, agás o plátano e
a chirimoia.
• Contén minerais: destaca o seu contido en potasio (en
maior proporción nas uvas negras), magnesio e calcio
(máis cantidade nas uvas brancas); en menor proporción,
ferro e iodo.
• Vitaminas: ácido fólico e vitamina B ou piridoxina.
6
Produción en España
España ocupa o terceiro posto en canto á produción de
uva de mesa no mundo, con aproximadamente 340.000
toneladas ao ano*. As comunidades autónomas que máis
a producen son Comunidade Valenciana, Murcia, Andalucía
e Castela - A Mancha. Ademais, España conta cunha
denominación de calidade: a DOP Uva de mesa embolsada
de Vinalopó.
* Datos de 2008.
Como preparala e
degustala?
A uva, pola facilidade que ofrece para ser consumida e a
dozura que proporcionan os seus grans, constitúe un alimento
moi apreciado, que se toma ben como froita fresca,
en macedonias, zumes, batidos, repostería, con queixo,
2 de 4

A UVA
marmelo etc. Un subproduto moi coñecido e apreciado
das uvas é o mosto ou zume de uva, que se obtén ao triturar
e licuar os grans enteiros con pel e sen pebidas das
uvas. A diferenza do viño, mantén as propiedades naturais
da froita da que procede e carece de alcohol. As uvas
pasas son outra alternativa e obtéñense ao desecárense
os froitos de certas variedades. Constitúen un agradable
aperitivo e adóitanse vender mesturadas con distintos
froitos secos (améndoas, cacahuetes, abelás...). Na cociña,
resultan moi útiles como ingrediente de numerosos
produtos de repostería e pastelería polo seu extraordinario
sabor doce e como acompañamento ou recheo de pratos
salgados.
Como elixila e
conservala?
Ao comprar as uvas, débese axitar o acio moi suavemente:
os grans deberán permanecer no seu sitio e, se cae
algún, a uva estará demasiado madura. Os acios deben
ser macizos e os froitos firmes, con pel lisa e de cor e tamaño
uniformes; as variedades negras ou vermellas non
deben presentar ningún sinal verde. Consérvanse durante
moito tempo en bolsas especiais de papel e colgadas
cara a abaixo, para que os grans se separen uns doutros
e non se toquen. No frigorífico, consérvanse en boas condicións
ata quince días. Para que teñan todo o seu sabor e
aroma, convén sacalas da neveira unha hora antes de ser
consumidas.
Sabías que…?
• En Europa, a uva cultívase desde tempos prehistóricos,
tal e como o demostran as sementes que se acharon en
depósitos arqueolóxicos da idade do bronce de Suíza, Italia
e en tumbas do antigo Exipto.
• Existen innumerables variedades de uvas con grandes
3 de 4

A UVA
diferenzas entre si; en forma, tamaño, tonalidade dos froitos,
produtividade, calidade etc. Todas elas se clasificaron
tradicionalmente segundo o seu destino final sexa para vinificación
ou para consumo de mesa.
• As doce uvas da sorte tomadas ao comezo de cada Ano
Novo é un costume que data de principios do século XIX.
A orixe desta tradición radica na excesiva colleita que se
produciu por entón, razón pola cal os colleiteiros decidiron
desfacerse das uvas sobrantes suxerindo que a xente
as tomase ao ritmo das últimas badaladas do ano.
• A maior parte da produción de uva destínase á elaboración
dos distintos tipos de viño (branco, rosado e tinto) e
outras bebidas (mosto, mistelas, moscatel).
• A vide é unha das primeiras plantas que cultivou o home,
motivo polo cal xogou un papel transcendental na economía
das antigas civilizacións. Tras a mitificación do viño
por parte do cristianismo, o cultivo da vide experimentou
un grande auxe que perdurou ata os nosos días.
• 120 gramos de uvas equivalen a unha porción desta
froita.

A ACELGA
Que é?
A acelga (Beta vulgaris var. Vulgaris) é unha planta herbácea
da familia das quenopodiáceas, con follas de cor verde
brillante e pecíolos brancos e carnosos, chamados pencas.
Forma raíces pequenas e leñosas. A parte comestible da
acelga é a folla, o pecíolo e a nerviación central, engrosada e
carnosa da folla. Algunhas variedades cultívanse como ornamentais.
As acelgas, oriúndas de Asia, consómense desde a
antigüidade, pois os asirios xa as cultivaban no ano 800 a. C.
Existen documentos que proban que xa no século V a. C. os
gregos utilizaban a acelga como un alimento na súa dieta. Os
romanos preparábanas en sopas xunto con outras verduras.
O seu cultivo é tradicional nas rexións costeiras de Europa e
norte de África, bañadas polo mar Mediterráneo e dotadas
dun clima morno.
Variedades
O número de variedades cultivadas é moi escaso. A súa clasificación
establécese en función da cor, o tamaño das súas
follas e pecíolos ou pencas e o grosor da penca. As máis coñecidas,
cultivadas e apreciadas pola súa calidade e gusto
son:
• Amarela de Lyon: de follas grandes, onduladas, de cor verde
amarelenta clara e penca de cor branca moi desenvolvida,
cunha anchura de ata 10 centímetros. Son as de maior
comercialización
• Verde con penca branca Bressane: follas moi onduladas, de
cor verde escuro e pencas moi brancas e anchas, cunha anchura
de ata 15 centímetros.
1 de 3

e f m a m j j a s o n d
A ACELGA
Estacionalidade
A súa tempada de recolección e mellor época de consumo
prodúcese de outubro a abril; ás veces, a tempada prolóngase
nos meses de maio, xuño e setembro.
Propiedades nutricionais
• A acelga é un alimento de alto valor nutritivo e baixa achega
calorífica.
• Constitúe unha excelente achega de fibra.
• Alto contido de potasio e calcio, sodio, magnesio e iodo.
• Fonte de vitamina A (betacarotenos) e alto contido de ácido
fólico, niacina e vitamina C ou ácido ascórbico.
Produción en España
En España prodúcense ao redor de 67.200 toneladas de
acelga ao ano*, e as as comunidades autónomas que
máis a producen son Navarra, Cataluña, Andalucía e
Comunidade Valenciana.
* Datos de 2008.
Como preparala
e degustala?
A acelga pódese cociñar en dúas partes: por un lado as follas,
que se preparan de xeito similar ás espinacas; por outro, a
penca, que se pode saltear e reencher con xamón e gambas
e tamén rebozar. Se as pencas se deixan arrefriar, pódense
consumir como un ingrediente máis das ensaladas. Outra
opción é en tortilla de acelgas, coas follas e as pencas máis
tenras, con xamón e pataca. O xeito máis habitual de comela
2 de 3

A ACELGA
é fervido, soa ou con cenoria e pataca e aliñada con aceite ou
refogada.
Como elixila e
conservala?
Hanse de seleccionar as acelgas de follas frescas, tenras e
intactas, de cor verde uniforme e brillante e de pencas duras.
A acelga convén consumila en 2 ou 3 días. Gardada no froiteiro
do frigorífico consérvase uns días máis. Se se compra a
acelga fresca e se desexa conxelar, hase de escaldar previamente
durante 2-3 minutos en auga fervendo.
Sabías que…?
• A familia das quenopodiáceas, á que pertence a acelga, engloba
unhas 1400 especies de plantas propias de zonas costeiras
ou de terreos salinos mornos. Outras verduras como
as espinacas e as remolachas de mesa comparten parentesco
coa acelga.
• A acelga é un produto de consumo popular, de módico prezo
e moi interesante pola súa versatilidade na cociña: en ensalada,
en sopa, refogada con outros ingredientes, con bechamel
ao forno, rebozada, rechea e como gornición.
• A raíz da acelga ten aplicacións para a alimentación do gando.
3 de 3

O ALLO
Que é?
Allo (Allium sativum) é o nome común de varias plantas herbáceas
intensamente olorosas. Pertence á familia das liliáceas.
A súa orixe sitúase en Asia Central, desde onde se estendeu
a todo o mundo. Téñense noticias da súa utilización como
enerxizante na alimentación dos obreiros que construíron as
pirámides de Exipto e ata tal punto se fixo necesario que, unha
vez que faltou o allo, arredor do ano 3500 a. C., os obreiros se
negaron a traballar, dando lugar á primeira folga que se coñece.
En Grecia os atletas comían allo antes das competicións
para coller forzas e despois delas para repoñérense. Tamén
o recomendaban os romanos e foi no período colonial cando
foi introducido en África e América.
A planta
Ten flores pequenas, esbrancuxadas, de seis pezas, dispostas
en umbelas. O froito é unha cápsula que encerra unhas
sementes negras en forma de ril. A parte comestible desta
planta é o bulbo, ao igual que sucede na cebola e o porro. O
bulbo, de olor e sabor intensos característicos, está cuberto
por unha envoltura papirácea e consta de varias pezas doadas
de separar chamadas “dentes” que conteñen unha substancia
denominado aliína, a cal, por acción dun fermento, se
transforma en disulfuro de alilo, que é o que proporciona o
olor característico dos allos.
1 de 3

e f m a m j j a s o n d
O ALLO
Estacionalidade
Os mercados españois dispoñen de allos durante todo o ano.
Propiedades nutricionais
• Destaca o seu alto contido en iodo e en potasio
• Vitaminas: tiamina, niacina e discretas cantidades de vitamina
C ou ácido ascórbico.
Produción en España
España ocupa a oitava posición mundial en canto á produción
de allo, con aproximadamente 150.000 toneladas ao ano*. As
comunidades autónomas que máis o producen son Castela-
A Mancha, Andalucía, Castela e León e Estremadura. Ademais,
España conta cunha denominación de calidade: a IXP
Ajo Morado de las Pedroñeras.
* Datos de 2008.
Como preparalo e
degustalo?
Os nenos pódense afacer ao sabor pronunciado do allo se se
engade, pouco a pouco, como condimento en pastas, patacas,
rustrido de verduras, picado con perexil, pisto, carnes e
peixes á grella, e se se macerase en aceite de oliva ou en vinagre
para aliñar as ensaladas. Cru, frégase un pouco sobre
as rebandas de pan tostado e resulta un saboroso aperitivo
que se pode acompañar de xamón montañés, xamón york,
queixo, pementos asados, anchoas en conserva etc. En moitas
receitas hanse de fritir os allos durante a elaboración do
prato. Convén nestes casos que o aceite non estea moi quen-
2 de 3

O ALLO
te, xa que así os allos tóstanse moi rápido e desenvolven un
sabor amargo.
Como elixilo e
conservalo?
Os allos de maior calidade son os que manteñen as cabezas
firmes, sen brotes ou xermolos verdes e cunha envoltura
seca. Convén escoller as cabezas pequenas, compactas e
pesadas e rexeitar os allos amarelentos e ocos, xa que é indicio
de que están envellecidos. Os allos brancos consérvanse
menos tempo ca os de cor, que polo xeral poden almacenarse
ata un ano. Deben gardarse nun lugar fresco, seco e con
ventilación, para evitar que balorezan e comecen a xerminar.
Pódense conservar sen pelar nun bote con buratos ou pelados
nun bote de cristal no frigorífico e cubertos de aceite.
Sabías que…?
• A familia das liliáceas, á que pertence o allo, abrangue unhas
3500 especies de plantas herbáceas e árbores. Ao xénero
Allium pertencen tamén as cebolas, as ceboliñas, o ceboliño
e o porro.
• A palabra alium, de orixe céltica, significa ‘ardente’.
• Para evitar que o allo repita despois das comidas, recoméndase
abrilo pola metade ao longo e quitarlle o xerme ou
brote que contén no seu interior. Pódese atenuar o seu sabor
poñéndoo en remollo antes de cociñalo.
3 de 3

A ALCACHOFA
Que é?
A alcachofa (Cynara scolymus) pertence á familia das asteráceas
e ao xénero das Cynara. Desígnase como alcachofa
tanto a parte da planta enteira como a inflorescencia ou cabeza
floral, que é a parte comestible. Ao parecer, a súa orixe
sitúase no antigo Exipto. No noso país foron introducidas polos
árabes, que a chamaron allkarcguff. O seu cultivo pronto
se estendeu por todos os países mediterráneos.
A planta
A alcachofa é unha planta perenne de ata 150 centímetros,
que volve xermolar da cepa todos os anos. Ten forma de rosetón,
con follas profundamente segmentadas, aínda que
menos divididas ca as do cardo, e con poucas ou ningunha
espiña. As follas teñen cor verde clara na face e no envés están
cubertas por unhas fibras esbrancuxadas que lle dan un
aspecto pálido. Tanto o rabiño da folla como a vea principal
teñen costelas lonxitudinais moi saíntes.
Variedades
Hai moitas variedades, algunhas consideradas autóctonas
como a morada mallorquina e a monquelina, que proporciona
un sabor e un aroma boísimos, características que a fan moi
apreciada para preparar delicatessen na industria conserveira.
Outras variedades son violeta de Provenza ou Macau,
violeta de Palermo ou a romana Grande; algunhas francesas
como a laon ou a camus de Bretaña; e algunhas innovadoras
como a talpiot. Pero polas súas excelentes propiedades gustativas
destaca a branca de Tudela, variedade alongada, de
cor verde, pequeno tamaño e moi compacta, aspectos que
1 de 4

e f m a m j j a s o n d
A ALCACHOFA
a fan moi apreciada e preferida pola súa calidade. É a única
variedade presente nas denominacións de calidade: IXP Alcachofa
de Tudela e DOP Alcachofa de Benicarló.
Estacionalidade
A súa tempada de recolección e mellor época de consumo
prodúcese de setembro a maio (a súa tempada temperá é
nos meses de setembro e outubro e tardía en abril e maio).
Propiedades nutricionais
• É rica en fibra.
• Vitaminas: tiamina, vitamina A, ácido ascórbico ou vitamina
C e ácido fólico.
• Minerais, sobre todo potasio e sodio e, en menor proporción,
calcio e magnesio.
Produción en España
España ocupa o segundo lugar en canto á produción de alcachofa,
con ao redor de 300.000 toneladas ao ano*. A comunidade
autónoma máis produtora é Murcia, onde se recolle
máis da terceira parte do total nacional. Séguea a Comunidade
Valenciana. Na Vega de Granada hai importantes regadíos
especializados nesta verdura, que fan que Andalucía sexa a
terceira comunidade autónoma produtora. A continuación
está Cataluña, que nas proximidades da costa produce alcachofas
de gran calidade. Case todas as demais rexións son
tamén produtoras, pero entre todas elas destaca Navarra,
que produce con excelente calidade estas verduras. Ademais,
España conta con dúas denominacións de calidade: a
DOP Alcachofa de Benicarló e a IXP Alcachofa de Tudela.
* Datos de 2008.
2 de 4

A ALCACHOFA
Como preparala e
degustala?
Pódese consumir crúa, en ensalada, aliñada cunhas gotas
de aceite e un pouco de sal e de pementa etc; ao forno, con
xamón ou anchoas salgados, cubertas con bechamel e gratinadas;
fritas, cortada en metades, fervidas e cocidas con
outras verduras. Ao cociñar as alcachofas, convén evitar fervores
prolongados porque a sobrecocción afecta o seu sabor
e a súa textura. Entre os pratos de nova creación merecen
destacarse as alcachofas con foie.
Como elixila e
conservala?
O tamaño non afecta a calidade da alcachofa. Para comprobar
a súa frescura, pódese apertar a alcachofa preto do oído:
se se escoita un ruxido, aínda está fresca. O rabo debe estar
turxescente, as xemas grosas, ben formadas e de cor verde
claro, se presentan partes pardas, a alcachofa non está fresca.
As alcachofas hanse de almacenar en lugares frescos. E
no frigorífico hai dúas opcións: nunha bolsa de plástico pechada
ou co talo somerxido en auga, como unha flor. Unha
vez cociñadas, pódense conxelar. Unha vez cortadas, fregalas
con limón evita que se poñan negras. Para que queden
tenras tras a súa cocción, pódese engadir un pouco de zume
de limón e unha culleriña de fariña á auga de cocción.
3 de 4

A ALCACHOFA
Sabías que…?
Esta verdura era coñecida por gregos e romanos. O seu
nome, segundo a lenda, procede dunha belísima rapaza chamada
así e seducida por Zeus, que despois a transformou en
alcachofa. Durante a Idade Media, do cultivo sucesivo dos
cardos, os horticultores lograron a consecución da alcachofa
mediante diversas transformacións. As follas da alcachofa
utilízanse para fabricar un licor chamado cynar, que se usa
como aperitivo amargo ou bitter.
4 de 4

e f m a m j j a s o n d
O APIO
Que é?
O apio (Apium graveolens) pertence á familia das umbelíferas.
Posúe talos estriados que forman unha grosa penca con
follas acuñadas. É unha planta que medra de forma espontánea
nas zonas pantanosas e próximas á auga en toda Europa.
O seu nome vén do celta apon, que significa ‘auga’, o
cal é unha referencia aos lugares nos que crece. O seu uso
como alimento vén da antigüidade, pois xa os exipcios e os
gregos o consagraban ás divindades. Os romanos consumíano
nos banquetes funerarios e depositábanse mancheas de
apio nas tumbas, como homenaxe. Pero sería na Idade Media
cando se iniciase o seu cultivo para uso alimentario.
Estacionalidade
A súa tempada de recolección e mellor época de consumo
prodúcese de de novembro a marzo. Ás veces, tamén en
abril, maio, setembro e outubro.
Propiedades nutricionais
• Alto contido en auga (95%).
• Minerais como potasio, sodio, calcio e magnesio.
• Vitaminas: vitamina E e discretas cantidades de vitamina C
ou ácido ascórbico e niacina.
1 de 2

O APIO
Como preparalo e
degustalo?
O apio consómese fresco (eliminando os fíos do talo) e fervido.
Se as follas e pencas están verdes, utilízanse en caldos.
Se as pencas son brancas ou douradas, resultan tenras e crocantes
para consumilas crúas, en tiras ou reladas, como un
complemento ideal das ensaladas. O zume fresco elaborado
cos talos e as follas, mesturado con cenoria e mazá, suaviza
o seu sabor
Como elixilo e
conservalo?
Un apio fresco de calidade é aquel de aparencia lustrosa, talos
ou pecíolos grosos, compactos, firmes, crocante e de cor
verde claro; coas follas verdes, frescas ou levemente murchas.
Deben descartarse os apios brandos, con manchas e
puntos secos, con talos ou ramos superiores de cor branca.
O apio consérvase durante 2 ou 3 días no frigorífico, mellor
envolto en papel húmido e tamén somerxendo a parte inferior
do seu talo en auga. Pódese conxelar se se escalda previamente
durante uns 3 minutos, aínda que ao desconxelalo
perde a súa textura crocante.
¿Sabías que…?
• Era considerado na súa orixe como unha simple planta aromática,
sen aproveitamento culinario nin medicinal, ata que
Hipócrates, médico grego do século V a. C., o eloxiou.
• Foi na Idade Media cando se iniciou o seu consumo.
2 de 2

A BERENXENA
Que é?
A berenxena (Solanum melongena) é un froito en forma de
baga de 5 ata 30 centímetros de lonxitude, de forma esférica,
oblonga ou alongada, na maioría dos casos, cunha pel lisa,
brillante e de cores diversas segundo a variedade. Orixinaria
da India (hai máis de 1200 anos), foi introducida polos árabes
en Europa a través da península Ibérica. A primeira documentación
sobre a berenxena en lingua castelá atópase no
Cancioneiro de Baena do século XV.
A planta
A planta da berenxena é unha herbácea anual da familia das
solanáceas. Presenta un talo erecto, peludo e ramificado,
cunha altura que varía entre 3 e 6 decímetros. A cara posterior
das follas está cuberta por unha capa de pelos parecidos
á la. As flores son grandes, de cor violeta, cunha anchura
media de 5 centímetros e forma de estrela. É unha planta
moi esixente en canto á luminosidade, ao requirir de 10 a 12
horas de luz. Soporta ben as temperaturas elevadas, sempre
que haxa unha humidade axeitada, e é moi sensible ao frío.
Variedades
A variedade máis común é a de cor morada, pero existen
tamén berenxenas brancas, púrpuras, negras, amarelas e
vermellas, ou de cores mesturadas, sobre todo con branco,
morado e verde. A polpa é consistente, de textura esponxosa,
de cor branca, con certo sabor amargo e con pequenas
sementes amarelas.
1 de 3

e f m a m j j a s o n d
A BERENXENA
Estacionalidade
A súa tempada de recolección e mellor época de consumo
prodúcese de outubro a abril. Ás veces tamén en setembro
e maio.
Propiedades nutricionais
• O seu compoñente maioritario é a auga (93%).
• Contén potasio e, en pequenas cantidades, magnesio, calcio
e ferro.
• Vitaminas: trazas de ácido ascórbico ou vitamina C, vitamina
A e niacina.
• Alto contido en fibra.
Produción en España
España produce aproximadamente 180.000 toneladas de berenxenas
ao ano* e as comunidades autónomas que máis a
producen son Cataluña, Comunidade Valenciana, Estremadura
e Andalucía. Ademais, o noso país conta cunha denominación
de calidade: a IXP Berenjena de Almagro, cuxa produción
anual alcanza aproximadamente as 2000 toneladas.
* Datos de 2008.
Como preparala e
degustala?
A berenxena é unha verdura moi versátil e combina ben con
numerosos alimentos. Pode comerse guisada, rechea (de
carne, peixe, verduras...), ao forno, rebozada frita, á brasa,
asada á grella, sofrita, fervida, ao vapor, gratinada, en cremas
ou purés etc. Moitas receitas suxiren salgar a polpa da
berenxena durante uns minutos antes de cociñala (ou enga-
2 de 3

A BERENXENA
dirlle zume de limón) para reducir o seu sabor amargo. Despois,
enxáugase para eliminar o exceso de sal e sécase con
papel absorbente.
Como elixila e
conservala?
Polo xeral, as berenxenas máis saborosas son as máis tenras
e firmes, coa casca lisa e brillante, de cor morada escura
(dependendo da variedade) e de maior peso en proporción
ao seu tamaño. Un truco para saber se unha berenxena está
ben madura consiste en facer unha lixeira presión cos dedos
sobre a pel. Se os dedos deixan pegada, a berenxena está
madura. Convén manipulala con coidado e refrixerala ata o
seu consumo.
Sabías que...?
• Á familia das solanáceas tamén pertencen outras verduras
como o tomate e o pemento.
• En Grecia está presente na musaka, o prato típico.
• En España, a berenxena é o ingrediente principal da escalibada,
prato da cociña tradicional catalá.
3 de 3

e f m a m j j a s o n d
O BRÓCOLI
Que é?
O brócoli (Brassica oleraceae var. Cymosa) é unha planta
da familia das brasicáceas ou crucíferas. Esta planta posúe
abundantes cabezas florais carnosas de cor verde, dispostas
en forma de árbore, sobre ramas que nacen dun groso
talo comestible. A gran masa de cabeza está rodeada de follas.
Pertence ao grupo das coles, xunto coa coliflor, o repolo
e a col lombarda. Brócoli vén do italiano brocco (brote).
Variedades
Foi en Italia onde se desenvolveron case todas as diferentes
variedades. Calabrese é a máis común, con cabezas anchas,
carnosas, verdes ou purpúreas. Os brócolis romanesco son
máis parecidos á coliflor na forma e no sabor, xa que presentan
cabeciñas apiñadas e hemisféricas formadas por moitos
puntos cónicos ordenados, a súa cor adoita ser verde amarelenta
pálida e son moi decorativos.
Estacionalidade
A súa tempada de recolección e mellor época de consumo
prodúcese de setembro a xuño (a súa tempada temperá é
nos meses de setembro e outubro e tardía en maio e xuño).
Propiedades nutricionais
• Vitaminas: é unha boa fonte vitamina C ou ácido ascórbico,
niacina e vitamina A.
1 de 3

O BRÓCOLI
• Minerais: potasio e discretas cantidades de calcio, sodio e
magnesio.
• O brócoli contén, ademais, unha importante proporción de
xofre, responsable do forte olor que desprenden estas verduras
durante a súa cocción.
• Fibra.
Como preparalo e
degustalo?
É habitual consumir brócoli fervido, só ou acompañado doutras
verduras, aínda que tamén se pode consumir cru. Admite
as mesmas preparacións ca a coliflor: salteado, cuberto
de bechamel e gratinado no forno ou ao vapor, con maionesa,
salsa vinagreta e para a elaboración de sopas e purés. Á hora
de cociñalo, convén lavalo baixo o chorro de auga en lugar
de somerxelo. Ao cociñalo, os ramalletes sepáranse ou córtanse
en tamaños uniformes para que se cociñen ao mesmo
tempo.
Como elixilo e
conservalo?
Hanse de rexeitar os exemplares que teñan as flores abertas,
estean brandos ou de cor amarelenta. Pódese almacenar sen
lavalo, para evitar que baloreza, en bolsas de plástico perforadas
dentro do froiteiro do frigorífico de tres a cinco días. Se
se quere conxelar, hase de escaldar con anterioridade.
2 de 3

O BRÓCOLI
Sabías que…?
• A palabra brócoli vén do italiano brocco, que significa ‘brote’.
• Pertence ao grupo das coles, xunto coa coliflor, o repolo e a
col lombarda.
3 de 3

e f m a m j j a s o n d
A CABACIÑA
Que é?
A cabaciña, zucchini ou zapalliño (Cucurbita pepo) é unha
planta herbácea anual da familia das cucurbitáceas, oriúnda
do Novo Mundo, cuxo froito se emprega como alimento.
Pertence á mesma familia botánica ca a cabaza. É unha planta
rastreira que pode chegar aos 10 metros de lonxitude, de
talos acanalados e follas pubescentes, lobuladas e acorazonadas.
As flores son grandes e amarelas, son comestibles e
resultan un bocado exquisito para a alta cociña contemporánea.
A orixe da cabaciña crese que se podería situar na India
ou en América do Sur, pero, en calquera caso, é unha planta
cultivada dende hai moitísimos anos en todas as rexións cálidas
da terra.
Variedades
Os froitos son oblongos e varían moito en tamaño, dependendo
da variedade. A casca é lisa, dura e tamén varía en cor.
Hai cabaciñas de tipo baby, que dan exemplares pequenos
que se usan para preparar pratos especiais con verduras en
miniatura.
Estacionalidade
As cabaciñas atópanse dispoñibles todo o ano nos nosos
mercados. A súa mellor época de consumo e recolección é
de novembro a agosto.
1 de 3

A CABACIÑA
Propiedades nutricionais
• A cabaciña é unha das verduras con menor contido
calorífico.
• Contén un 96,5% de auga.
• Minerais: potasio e calcio.
• Vitaminas: C ou ácido ascórbico e vitamina A.
Produción en España
España ocupa a décima posición mundial en canto á produción
de cabaciña, con 350.000 toneladas ao ano*. As comunidades
autónomas que máis producen esta verdura son Andalucía,
Canarias, Castela-A Mancha e Castela e León.
* Datos de 2008.
Como preparala e
degustala?
A cabaciña é unha verdura que se adoita consumir cociñada
e non é necesario pelala sempre que estea ben lavada. Admite
un gran número de preparacións: cocida, refogada, frita,
salteada, asada ou rechea, en purés, cremas, sopas, gratinada,
con bechamel, en pistos e tortillas.
Como elixila e
conservala?
A intensidade do verde que presente a súa pel non inflúe na
calidade porque a cor depende da variedade. Pode conservarse
no frigorífico durante unhas dúas semanas. Tamén se
poden conservar as cabaciñas conxeladas, sempre que con
2 de 3

A CABACIÑA
anterioridade se escalden en auga fervendo durante uns tres
ou cinco minutos.
¿Sabías que…?
• A familia das cucurbitáceas comprende unhas 850 especies
de plantas, na súa maioría herbáceas, rubideiras ou rastreiras,
que producen froitos grandes e protexidos por unha
codia firme. Froitas tales como a sandía e o melón pertencen
a esta mesma familia, xunto con hortalizas tan comúns como
o cogombro ou a cabaza.
• Ademais do froito, da planta da cabaciña tamén se poden
consumir as súas flores.
3 de 3

A CABAZA
Que é?
A cabaza ou zapallo (Cucurbita maxima) é o froito en forma de
baga da cabaceira. A máis utilizada na cociña é a cabaza común
(Cucurbita maxima). A forma do froito é moi variada (esférica
e achatada, ovalada e alongada), ao igual que a cor da
súa codia (alaranxada, amarela, verde, branca, negra e mesmo
morada). A súa polpa é xeralmente alaranxada ou amarelenta
e está repleta de sementes na súa parte central. Por
citas de antigos autores coñecemos o arraigado que estaba
o cultivo da cabaza entre os hebreos da época de Moisés, así
como en China e Exipto, antes da era cristiá. Por outra banda,
entre os restos de tumbas incas precolombinas atoparon cabazas.
En Europa empezáronse a cultivar no século XV.
A planta
Las calabaceras son plantas rastreras pertenecientes a la
familia de las Cucurbitáceas, de hojas grandes y ásperas y
flores de color amarillo intenso que requieren sol, calor y mucha
agua. Se suelen cultivar como plantas anuales en toda la
zona templada y cálida del planeta.
Variedades
As principais variedades son:
• A cabaza de verán: de pel clara e fina e sementes brandas.
O seu período de conservación é curto. Dentro desta variedade
atópanse: a cabaza boneteira (de cor branca, verde ou
amarela), a cabaza espaguete (de cor amarela) e a cabaza
rondín (variedade de pel laranxa e carne esbrancuxada).
1 de 4

e f m a m j j a s o n d
A CABAZA
• A cabaza de inverno: máis doce, pero máis seca ca a de verán,
con menor contido de auga e pel máis grosa. Consérvase
durante máis tempo ca a de verán, grazas ao grosor da súa
pel. Dentro desta variedade atópanse: a cabaza banana, a de
cidra ou zapallo (de polpa xelatinosa e intensa cor amarela) e
a confeiteira ou de cabelo de anxo (de forma e cor variable),
a partir da cal se obtén o cabelo de anxo, utilizado como recheo
en diversos produtos de pastelería.
Estacionalidade
A súa tempada de recolección e mellor época de consumo
prodúcese de abril a novembro, ás veces tamén en marzo e
decembro.
Propiedades nutricionais
• Alto contido en auga (96,5%).
• Baixa achega de calorías.
• Entre os minerais, destaca o seu contido en potasio e
discretas cantidades de calcio.
• Vitaminas: C ou ácido ascórbico e vitamina A.
Produción en España
España ocupa a décima posición mundial en canto á produción
de cabaza no mundo, con preto de 45.000 toneladas ao
ano*. As comunidades autónomas que máis a producen son
Andalucía, Castela-A Mancha e Murcia.
* Datos de 2008.
2 de 4

A CABAZA
Como preparala e
degustala?
A polpa de cabaza pódese consumir tanto crúa, en ensaladas
e bocadillos, como cocida, frita, refogada ou gratinada.
Tamén poden prepararse recheas de arroz ou de cremas
a base de verdura etc. Pode utilizarse como acompañante
de diversos guisos e potaxes e pratos de verdura porque
os suaviza e lles dá cor. A cabaza confeiteira emprégase en
repostería para elaborar galletas, pasteis, flans, marmeladas
e, sobre todo, cabelo de anxo. Mesmo se poden preparar con
elas diferentes sobremesas como flans e tortas.
Como elixila e
conservala?
A cabaza ha de estar tenra pero firme e coa pel intacta. As máis
tenras son aquelas que teñen a pel brillante, moi suave e non
excesivamente dura. É preferible adquirir aquelas cabazas
que sexan pesadas en relación co seu tamaño. Pódense
conservar envolvidas nunha bolsa de plástico, perforada, e
almacenadas no frigorífico. Se se escaldan e se conxelan, o
seu período de conservación pode chegar a ser dun mes. É
preferible conxelalas unha vez que foron cociñadas.
Sabías que...?
• A familia das cucurbitáceas comprende unhas 850
especies de plantas, na súa maioría herbáceas, rubideiras
ou rastreiras, que producen froitos grandes e protexidos por
unha codia firme. Algunhas froitas como a sandía e o melón,
xunto con verduras tan comúns como o cogombro ou a
cabaciña, pertencen a esta mesma familia.
• A cabaza confeiteira é unha variedade de inverno a partir da
cal se obtén o cabelo de anxo, que se emprega como recheo
3 de 4

A CABAZA
en produtos de pastelería. Para a súa obtención, ademais da
polpa da cabaza, utilízase azucre e codia de limón ou canela.
• Nos países de cultura anglosaxona, a noite do 31 de outubro
celébrase a noite de Halloween ou Noite de Bruxas, na que os
nenos se disfrazan e visitan as casas pedindo doces. Nesta
festividade, empréganse as cabazas baleiradas, con ocos
a xeito de ollos e boca e unha candea no seu interior, como
lanternas para adornar as casas e iluminarlles o camiño aos
espíritos que veñen á terra esa noite, co fin de que poidan
atopar o camiño á casa dos seus familiares e veciños.
4 de 4

e f m a m j j a s o n d
O CARDO
Que é?
Cardo (Cynara cardunculus) é o nome común de varias plantas
da familia das asteráceas ou compostas. A palabra latina
que designa o seu xénero, cynara, deriva do grego kinara.
A parte que se consome como verdura é o talo, que é algo
amargo, pero unha vez fervido está delicioso, cun suave gusto
parecido ao da alcachofa. É orixinario de rexións mornas:
o seu crecemento e desenvolvemento están adaptados a zonas
de temperaturas moderadas.
Variedades
As variedades cultivadas teñen o talo ancho. A máis común
en España é a cheo branco, con pencas anchas, carnosas e
sen espiñas.
Estacionalidade
A súa tempada de recolección e mellor época de consumo
ten lugar entre os meses de novembro e xaneiro.
Propiedades nutricionais
• Contén un 94% de auga.
• Minerais: destaca o seu alto contido en calcio (igual que
acontece nas acelgas) e discretas cantidades de ferro.
• Vitamina C.
• Rico en fibra.
1 de 3

O CARDO
Como preparalo e
degustalo?
Pódese tomar de moi diversas e saborosas formas: en ensalada,
fervido, ao forno, rebozado, con bechamel, con froitos
secos (combina moi ben con noces, piñóns etc.), con xamón,
ameixas, en minestra etc. Aínda que a súa carne é compacta
e firme, resulta fina, delicada e suculenta. As súas pencas
pódense consumir crúas e rizadas como ingrediente das
ensaladas. Antes do seu consumo hai que limpalo de forma
axeitada: con axuda dun coitelo retíranse as partes máis duras
que cobren o talo, así como as follas e os filamentos que
recobren a penca, ata que esta se vexa substanciosa e dunha
cor verde esbrancuxada. Tórase en porcións e botáselle
zume de limón para que non se escureza. Un truco de cociña
consiste en lle engadir sal e zume de limón á auga de cocción
para que as pencas manteñan a cor viva e non se poñan negras.
Como elixilo e
conservalo?
Unha aparencia lustrosa, coas pencas firmes, ríxidas e as follas
verdes, frescas ou levemente murchas, garante a elección
dun bo cardo. Hanse de descartar os exemplares brandos
e con manchas e puntos secos. O cardo consérvase ben
durante unha ou dúas semanas se se garda no frigorífico envolvido
en plástico perforado. Aínda que se trata dunha verdura
moi estacional, propia dos meses de inverno, pódense
aproveitar as vantaxes da industria alimentaria, que ofrece
cardo en conserva e conxelado.
2 de 3

O CARDO
Sabías que...?
• A familia das asteráceas ou compostas abarca máis dun
millar de xéneros e máis de 20.000 especies das que moi
poucas se cultivan.
• Moitos autores emparentan o cardo coa alcachofa, da que o
consideran subespecie.
• En moitas rexións hispanas considérase o cardo como unha
verdura tradicional das festas de Nadal.
• Na literatura da antiga Roma aparecen numerosas citas
referentes ao cardo e Plinio menciónao como unha verdura
de luxo naquela época.
3 de 3

e f m a m j j a s o n d
A CEBOLA
Que é?
A cebola (Allium cepa) forma parte da familia das liliáceas,
á que pertencen tamén o allo e o porro. É unha planta bienal
de talo subterráneo e reducido. O bulbo, que é a parte comestible
da planta, non é unha raíz, senón un engrosamento
subterráneo do talo da planta. A verdadeira raíz está formada
polos filamentos que nacen na parte inferior do bulbo. A
planta da cebola contén esencias volátiles sulfurosas que lle
confiren o sabor picante característico. Un dos compoñentes
destas esencias disólvese con rapidez en auga e produce
ácido sulfúrico, que pode formarse na película lacrimal que
recobre o ollo e por este motivo se chora ao cortar cebola. É
un antiquísimo alimento. Crese que procede de Asia. Do que
si existen evidencias é do seu cultivo 3200 anos a. C. Unha
inscrición atopada nas pirámides de Exipto proba que a adoraban
como divindade e que, xunto ao allo, ocupaba un lugar
importante na dieta dos escravos empregados na construción
das pirámides. Chegou a América de mans dos primeiros
colonizadores.
Estacionalidade
No mercado disponse de cebolas durante todo o ano, aínda
que a mellor época para algunhas variedades é dende abril
ata outubro.
Produción en España
España ocupa o 19.º posto en canto á produción de cebola
no mundo, con 1.100.000 toneladas ao ano*. As comunidades
autónomas que máis a producen son Castela-A Mancha,
1 de 3

A CEBOLA
Andalucía, Comunidade Valenciana e Galicia.
* Datos de 2008.
Propiedades nutricionais
• Minerais: en pequena proporción contén potasio, calcio,
iodo e magnesio.
• Vitaminas: discretas cantidades de vitamina C ou ácido ascórbico.
• As cebolas son ricas en compostos con xofre, responsables
do seu aroma.
Como preparala e
degustala?
Pódese consumir tanto crúa como cociñada. As variedades
doces son máis empregadas para ensaladas, aínda que tamén
poden consumirse variedades máis fortes se estiveron
a remollo uns minutos en auga con zume de limón. Pode cociñarse
tanto asada como fervida, refogada, salteada, frita.
É un acompañamento ideal de múltiples pratos a base de
carne, peixe, verdura, legumes e guisos de todo tipo. Tamén
poden elaborarse con ela tortillas que inclúan calquera outro
tipo de verduras como espinacas, pementos, allos frescos
etc. ou utilizalas como un ingrediente máis da salsa de recheo
de pementos, cabaciñas ou berenxenas. Así mesmo,
pódense elaborar saborosas sopas, cremas e purés.
Como elixila e
conservala?
Han de seleccionarse os exemplares duros, firmes e de colo
curto e rexeitar as cebolas húmidas, con manchas ou colo
2 de 3

A CEBOLA
moi brando. Para que as cebolas conserven en boas condicións
todas as súas calidades organolépticas e nutricionais,
é suficiente con almacenalas nun lugar seco e fresco. Unha
vez cortadas, pódense envolver cun filme plástico ou metelas
nun recipiente tapado e gardalas no frigorífico ou conxelalas.
Sabías que...?
• O xénero Allium inclúe outras verduras como as ceboliñas,
o ceboliño e o porro, todas elas ricas en aceites esenciais sulfurados,
moi volátiles e picantes.
• As cebolas son un alimento cunha escasa achega calorífica
porque o seu contido en auga é arredor do 90%.
• A todo o que corta unha cebola lle saltan as bágoas. Isto débese
a que, cando se corta, libera un aceite volátil moi rico en
compostos de xofre. O devandito composto descomponse
ao chegar á bágoa do ollo e produce xofre, que se transforma
en ácido sulfúrico. Este ácido é o que provoca a comechón e
o chorar.
3 de 3

e f m a m j j a s o n d
A COL LOMBARDA
Que é?
A col lombarda (Brassica oleracea) é unha planta bianual da
familia das crucíferas con talo ergueito e consistente, pero
non leñoso. Ten follas de cor vermella violácea, púrpura ou
morada. A parte comestible é un conxunto de follas moi consistente
hipertrofiada, igual que o repolo e a coliflor. É orixinaria
da área mediterránea. A historia sinala que foi cultivada
polos exipcios 2500 anos antes de Cristo e posteriormente
polos gregos. Os antigos romanos utilizárona como alimento,
pero tamén como medicina. Na Idade Media foi considerada
«o médico dos pobres».
Estacionalidade
A súa tempada de recolección e mellor época de consumo
prodúcese de setembro a maio (tendo lugar a súa tempada
temperá nos meses de setembro e outubro e tardía en abril e
maio).
Propiedades nutricionais
• Alto contido en auga (89%).
• Minerais: destaca o seu contido en potasio e en calcio e, en
menor proporción, magnesio.
• Vitaminas: C ou ácido ascórbico, ácido fólico e niacina
• Fibra.
1 de 3

A COL LOMBARDA
Produción en España
España produce aproximadamente 55.000 toneladas de coles
(grupo ao que tamén pertencen o brócoli, a coliflor e o repolo)
ao ano* e as comunidades autónomas de maior produción
son Andalucía, Estremadura e Comunidade Valenciana.
* Datos de 2008.
Como preparala e
degustala?
De sabor lixeiramente doce, prepárase e consómese do mesmo
xeito ca as outras coles. Normalmente consómese en ensalada
ou cócese e resulta moi bo ingrediente para diversos
pratos. Cocida con patacas e unha mazá reineta, é un prato
típico de Nadal en Madrid. Era costume cociñala na cea de
Noiteboa, xusto unhas horas antes de asistir á misa do galo.
Esta cea adoitaba consistir en peixe asado (preferentemente
ollomol) nunha cazola de barro e lombarda á madrileña (cociñada
con cebola, aceite, mazá reineta, touciño entrefebrado,
azucre, sal e pementa, seguido dunha sobremesa a base de
froita e de froitos secos, como noces, landras, piñóns, castañas
e, para finalizar, unha sopa quente de améndoas). Nas
cociñas alemá e sueca adóitase atopar cocida xunto con
compota de mazá e algo de vinagre con sabor suave.
Como elixila e
conservala?
A súa conservación no caixón das verduras do frigorífico e
envolta nunha bolsa de plástico perforado é o modo máis
axeitado para mantela en perfecto estado no fogar durante
2-3 semanas. Se se quere conxelar, ten que ser unha vez cocida.
2 de 3

A COL LOMBARDA
Sabías que...?
• A cor violácea característica das súas follas é debida á presenza
dun pigmento chamado antocianina. A forza desta cor
pode depender en boa medida da acidez (pH) do chan: en
función diso, as follas crecerán máis vermellas en chans de
carácter ácido mentres que nos alcalinos serán máis azuis.
• Cocida con mazá reineta e patacas é un prato delicioso.
3 de 3

e f m a m j j a s o n d
A COLIFLOR
Que é?
Coliflor (Brassica oleracea) é o nome común dunha variedade
de col pertencente á familia das crucíferas. A única parte
da planta que se consome é a inflorescencia, denominada
cabeza: un conxunto de flores de cor branca marfil (aínda
que existen variedades de cor amarela e vermella), hipertrofiada,
carnosa, tenra e con diferenzas na compactibilidade
destas (moi apertadas, de grao medio ou con gran case solto).
As súas follas son como as da col. As coliflores proceden
de Oriente Próximo, e nos países asiáticos véñense cultivando
dende hai máis de 1500 anos. Foron introducidas en Europa
desde Turquía no século XVI. Actualmente esta verdura
cultívase en todo o mundo.
Estacionalidade
Atópanse no seu mellor momento entre os meses de setembro
e xuño, a súa tempada temperá ten lugar nos meses de
setembro e outubro e a tardía en maio e xuño.
Propiedades nutricionais
• Alto contido en auga (89%).
• Minerais: destaca o seu contido en potasio e en calcio e, en
menor proporción, magnesio.
• Vitaminas: C ou ácido ascórbico, ácido fólico e niacina.
• Fibra.
1 de 3

A COLIFLOR
Produción en España
España produce preto de 1.200.000 toneladas de coliflor ao
ano* e as comunidades autónomas que máis a producen son
Andalucía, Castela-A Mancha, Cataluña e Galicia. España
conta cunha denominación de calidade: a IXP Coliflor de Calahorra.
* Datos de 2008.
Como preparala e
degustala?
Antes de preparar unha coliflor, hai que limpala de xeito correcto:
en primeiro lugar, córtase a base e arráncanse as follas,
que poden desbotarse ou cocerse e seren consumidas
como calquera outra verdura. A continuación, sepáranse os
ramos de inflorescencias e lávanse. A coliflor pode consumirse
crúa nunha ensalada, ou cociñarse e elaborar con ela
unha gran variedade de pratos: ao vapor, asada, frita, rebozada,
estufada, fervida ou gratinada, como acompañamento
doutros pratos (como legumes ou arroz), ou como ingrediente
dunha minestra de verduras; tamén é un bo acompañante
dalgúns peixes ou mesmo pode formar parte dunha orixinal
tortilla. Por si mesma tamén está deliciosa acompañada de
patacas, ovo duro, un refrito de allos, un pouco de maionesa
ou mesmo froitos secos como, por exemplo, améndoas. Pode
combinarse con salsa bechamel ou de queixo e gratinala e
incorporarse como un ingrediente máis de cremas ou purés.
Como elixila e
conservala?
Á hora de adquirir unha coliflor, aconséllase elixir os exemplares
que presenten unha masa limpa, firme e compacta,
con follas verdes e tenras. Se ten manchas marróns, pencas,
2 de 3

A COLIFLOR
inflorescencias separadas ou partes brandas na masa, significa
que non está fresca. Non obstante, a existencia de follas
pequenas que sobresaian da masa e unha masa granulosa
non implican unha mala calidade, sempre que esta sexa
compacta. Pódese conservar no frigorífico, envolta nunha
bolsa de plástico perforada. Aconséllase non a lavar ata o
momento no que vaia ser consumida. Tamén pode conservarse
conxelada. Para iso selecciónanse aqueles ollos que
sexan máis firmes e brancos e escáldanse durante uns minutos
en auga fervendo.
Sabías que…?
• Á familia das crucíferas pertencen tamén outras coles
como o brócoli, a col branca ou o repolo, a col lombarda e a
coliflor. Tamén o nabo, o ravo etc.
• Para evitar a aparición do olor característico que desprende
a coliflor durante o seu cociñado, pódeselle engadir á
auga de cocción unha pataca ou mazá e así conseguir atenuar
a intensidade do seu forte aroma.
• Cultívase en Europa dende tempos inmemoriais e Pitágoras,
o famoso matemático e filósofo grego, xa recomendaba
o seu consumo.
3 de 3

e f m a m j j a s o n d
A ENDIVIA
Que é?
A endivia (Cichorium intybus) pertence á familia das asteráceas
ou compostas, na que se inclúen máis de 1000 xéneros
e 20.000 especies, das que moi poucas son cultivadas. Esta
familia, cuxo nome actual deriva do grego Aster (estrela), caracterízase
porque as súas flores están compostas pola fusión
de centos e mesmo miles de flores diminutas, como é o
caso do xirasol. Nela inclúense moitos tipos de verduras de
diversas especies: de folla (chicoria, leituga, endivia, escarola),
de flor (alcachofa) ou de talo (cardo). A endivia é, en realidade,
unha variedade da chicoria, que se obtén mediante un
cultivo forzado ou artificial: os agricultores belgas descubriron
en 1850 que as raíces da chicoria, gardadas nun ambiente
escuro, cálido e húmido, producían uns brotes moi tenros
e brancos. A endivia posúe un sabor lixeiramente amargo,
debido aos compostos químicos lactucina, lactucopicrina e
intibina.
Estacionalidade
As endivias son verduras e a súa tempada de recolección e
mellor época de consumo ten lugar de outubro a marzo. Ás
veces tamén se recollen nos meses de setembro e abril.
Propiedades nutricionais
• Alto contido en auga (95%) e moi baixa achega calorífica.
• Fibra.
• Vitaminas: ácido fólico, vitamina A, e en menor proporción
vitaminas C e E.
1 de 3

A ENDIVIA
• Minerais: calcio, ferro, e en menor proporción, magnesio,
iodo e, sobre todo, potasio.
Como preparala e
degustala?
Para reducir o seu amargor, hase de pasar pola auga da billa e
secar con papel de cociña. Despois córtase a base do tronco
e sepáranse as follas se se desexa preparar para ensalada. É
recomendable non cortar a endivia nin separar as súas follas
ata o momento de consumo. Así evítase que escureza ao
contacto co aire. Aínda que as endivias se consomen sobre
todo crúas en ensaladas, poden prepararse cocidas, asadas,
á brasa ou fritas. Se se desexa consumir cocida, é mellor
preparar a endivia enteira ou partida en metades. Para evitar
o seu amargor, convén eliminar a primeira auga de cocción
e engadir auga nova ata que ferva de novo. Non obstante, o
seu peculiar sabor permite combinalas con gran variedade
de alimentos. En ensalada poden combinarse con escarola,
tomate, espárrago, atún, ovo, cenoria, pemento, gulas, salsa
de roquefort etc. Tamén poden cubrirse cunha salsa de
queixo e froitos secos, anchoas, froitas, salsa de mostaza,
noces ou reencher as súas follas cunha mestura de paíños
de peixe e maionesa ou salsa rosa ou tártara. Outra opción
é cocelas e consumilas coma se fosen espárragos, é dicir,
aliñadas cunha salsa vinagreta ou cun pouco de maionesa.
Outra forma de comelas é gratinadas con xamón e queixo
e cubrilas con salsa bechamel, de tomate ou queixo relado.
Ou envolvelas con alimentos como xamón curado, gambas,
paíños de peixe etc. e asalas ao forno.
Como elixila e
conservala?
É aconsellable elixir os exemplares limpos e sen mazaduras.
Han de ser de cor branca, agás as puntas das súas follas,
2 de 3

A ENDIVIA
que presentarán unha cor verde suave e brillante. Deben
buscarse os exemplares que non presenten manchas verdes
escuras nin aqueles cuxas follas estean engurradas ou lasas.
Aínda que se aconsella consumilas o antes posible, unha vez
na casa poden conservarse no frigorífico de cinco a sete días
dentro dunha bolsa de plástico perforada. Non toleran ben a
conxelación salvo se se ferveron.
Sabías que...?
• A familia das asteráceas inclúe moitos tipos de verduras
de diversas especies: de folla (chicoria, leituga, endivia,
escarola), de flor (alcachofa) ou de talo (cardo).
• A cor branca ou amarelenta que caracteriza as endivias
débese a que estas se cultivan protexidas da luz, de modo
que a clorofila, pigmento natural responsable da cor verde
dos vexetais, non se desenvolve.
• Para evitar o seu amargor, convén eliminar a primeira auga
de cocción e engadir auga nova.
3 de 3

A ESCAROLA
Que é?
Escarola (Cichorium endivia var. Crispum) é o nome común
dunha planta da familia das asteráceas ou compostas. As
follas, lixeiramente amargas, nacen do colo da planta e están
moi divididas en segmentos, estreitos e retorcidos, con
bordos moi dentados. Durante o segundo ano, desenvolve un
talo oco moi ramificado con flores en capítulos de cor azulada.
Os froitos son pequenos aquenios, no extremo superior
dos cales mostran unha especie de pinceliño reducido.
Como aconteceu con numerosas verduras, a escarola tivo
nun principio un uso máis medicinal ca culinario. Non obstante,
na literatura exipcia hai referencias ao consumo cocido e
cru desta verdura. A súa introdución en Europa data do século
XIII. Non se puido demostrar se as variedades de cultivo
desta especie proceden do sur de Asia ou do Mediterráneo,
porque se cultivaron en ambas as dúas áreas durante séculos.
Foi coñecida e consumida polos antigos exipcios, gregos
e romanos.
Variedades
En España a especie tradicionalmente máis cultivada é a Cichorium
endivia var. crispum, pero nos últimos anos empezouse
a desenvolver o cultivo da escarola lisa (Cichorium endivia
var. latifolium), máis parecida a unha leituga e que tarda
máis en murchar.
1 de 3

e f m a m j j a s o n d
A ESCAROLA
Estacionalidade
A súa tempada de recolección e mellor época de consumo
prodúcese de setembro a abril (a súa tempada temperá ten
lugar nos meses de setembro e outubro e a tardía, en marzo
e abril).
Propiedades nutricionais
• Alto contido en auga (95%) e moi baixa achega calorífica.
• Fibra
• Vitaminas: ácido fólico, vitamina A e, en menor proporción,
vitaminas C e E.
• Minerais: calcio, ferro e, en menor proporción, magnesio
iodo e, sobre todo, potasio.
Produción en España
España produce preto de 65.000 toneladas de escarola ao
ano* e as comunidades autónomas que máis a producen son
Cataluña, Comunidade Valenciana, Murcia e Navarra.
* Datos de 2008.
Como preparala e
degustala?
Ao igual que a leituga, resulta indispensable se se quere elaborar
unha saborosa ensalada. Polo seu particular sabor
doce con reminiscencias amargas, resulta moi saborosa co
clásico aderezo de aceite, allos, vinagre e sal. Combina moi
ben con allos, cebola, apio, froitos secos, tomate e froitas
como a granada e os cítricos, entre outros ingredientes. A
vantaxe que se obtén cando se degusta en ensalada, ademais
do seu sabor, é que conserva todo o seu valor nutritivo.
2 de 3

A ESCAROLA
Está exquisita con salsa de iogur e un pouco de maionesa
ou salsa rosa. Incluír escarola, leituga ou outras verduras en
anacos diminutos pero crocantes na refrescante ensalada
rusa é outra suxestión.
Como elixila e
conservala?
Convén elixir as escarolas de follas frescas, firmes, tenras
e de boa cor verde, sobre todo as externas, e rexeitar as de
cores pardas ou amarelentas. Polo seu alto contido en auga,
non existe ningún método que garanta a conservación desta
verdura en boas condicións durante moito tempo. Desbotarase
calquera envoltorio que impida a súa respiración, retiraranse
as follas deterioradas que poidan estragar o resto e
gardarase no frigorífico ou nun lugar fresco e protexido da
luz. En xeral, as follas das escarolas lisas mantéñense frescas
durante máis tempo ca as das escarolas rizadas. Tamén
é aconsellable conservalas sen lavar porque, unha vez lavadas,
hanse de consumir nun ou dous días.
Sabías que...?
• A familia das asteráceas ou compostas abarca moitos tipos
de verduras de diversas especies: de folla (chicoria, leituga,
endivia, escarola), de flor (alcachofa) ou de talo (cardo).
• Aínda que existen variedades ás que se lles pon amarelo o
ollo por si mesmo, as escarolas, de xeito xeral, branquexan
de forma que as follas centrais quedan moi tenras e perden o
seu sabor amargo orixinal e fanse doces e agradables.
• É unha verdura que combina especialmente ben coa granada.
3 de 3

O ESPÁRRAGO
Que é?
O espárrago (Asparagus officinalis) pertence á familia das liliáceas.
O seu nome botánico provén do grego spargan, que
significa ‘brote’. Crese que os espárragos teñen a súa orixe
nas ribeiras do Tigris e do Eúfrates, no actual Iraq. Hai 6000
anos, no antigo Exipto, era unha verdura consumida habitualmente,
como queda reflectido en pinturas que se atoparon
en antigas tumbas. Os antigos gregos e romanos estenderon
o seu cultivo por toda Europa, pois valoraban os espárragos
como unha exquisitez culinaria, e afírmase que eran o prato
favorito do emperador Augusto. Na Idade Media caeron no
esquecemento e só se cultivaban nalgún lugar e nos mosteiros,
onde eran consumidos polas súas propiedades medicinais.
No Renacemento volvéronse popularizar e atribuíronselles
moitas propiedades.
A planta
O espárrago é unha planta herbácea perenne, cuxo cultivo
ten unha duración prolongada de tempo no chan. Está formada
por talos aéreos ramificados e unha parte subterránea
constituída por raíces e xemas.
Variedades
Os espárragos que se consomen poden ser brancos ou verdes,
segundo a forma de cultivalos: se se cobren de terra e
quedan ás escuras ata o momento de recollelos serán brancos,
mentres que, se se deixan crecer de forma natural ao
aire libre e coa luz do sol, se porán verdes. Os espárragos
verdes son máis delgados, presentan pugas ou esporóns de-
1 de 3

e f m a m j j a s o n d
O ESPÁRRAGO
baixo das escamas, os talos teñen cores máis escuras (bronce
e morado) e a nivel organoléptico caracterízanse por un
amargor máis intenso, un forte aroma e unha textura flexible
e carnosa. Tamén hai espárragos morados, que son ricos
nun pigmento, a antocianina, e son máis fortes de sabor e
algo máis amargos.
Estacionalidade
A súa tempada de recolección e mellor época de consumo
prodúcese de marzo a maio. Tamén, segundo as variedades,
en febreiro e xuño.
Propiedades nutricionais
• Vitaminas: destaca o seu contido en vitamina E. Tamén contén
niacina, vitamina A e ácido ascórbico ou vitamina C.
• Minerais: potasio, calcio e, en menor proporción, ferro e
magnesio.
• Alto contido en auga (94%).
Produción en España
España produce aproximadamente 36.000 toneladas de espárragos
ao ano* e as comunidades autónomas que máis o
producen son Andalucía, Estremadura, Navarra e Castela-A
Mancha. Ademais, España conta con dúas denominacións
de calidade: a IXP Espárrago de Navarra (espárrago branco)
e a Espárrago de Huétor-Tallar (espárrago trigueiro).
* Datos de 2008.
2 de 3

O ESPÁRRAGO
Como preparalo e
degustalo?
É unha verdura de moi doada preparación: á grella, en tortilla,
refogada, cocida ao vapor, en minestra acompañada doutras
verduras, en espetos combinados con carnes e outras
hortalizas, en revoltos con outros ingredientes, en quiches,
tortas etc. O espárrago branco ao natural ou en conserva é
un prato delicioso.
Como elixilo e
conservalo?
Ao adquirir monllos de espárragos deben elixirse aqueles
que teñan a parte inferior do tronco turxescente e coas puntas
dos brotes pechadas. No frigorífico poden conservarse
de dous a tres días.
Sabías que...?
• España conta con dúas denominacións de calidade: a IXP
Espárrago de Navarra (espárrago branco) e a IXP Espárrago
de Huétor-Tallar (espárrago trigueiro).
• Os espárragos eran o prato favorito do emperador Augusto.
• O espárrago é branco cando o cobre a terra e queda ás
escuras ata a súa recolección.
• O espárrago é verde se crece ao aire libre e coa luz do sol.
3 de 3

e f m a m j j a s o n d
A ESPINACA
Que é?
A espinaca (Spinacia oleracea) é unha planta anual herbácea
con follas comestibles, dunha cor verde intensa, que pertence
á familia das amarantáceas. As espinacas teñen a súa
orixe en Persia e curiosamente non se coñecían na Grecia
e Roma antigas. En España foron introducidas no século XI
polos árabes, que lles chamaban ispanah, de onde deriva o
seu nome actual, e que eles xa utilizaban con fins culinarios
e medicinais. Do noso país pasou o seu cultivo a Francia e,
máis tarde, o seu consumo estendeuse por toda Europa.
A planta
A planta consiste nun conxunto de follas lisas ou rizadas, de
cor verde escura e brillante, dispostas en roseta que xorden
dun talo máis ou menos ramificado. É un cultivo que necesita
humidade.
Variedades
Nos nosos climas, as variedades máis comúns son xigante
de inverno, viroflay, viking e outros híbridos igual de resistentes
e produtivos.
Estacionalidade
Esta planta herbácea anual seméntase, recóllese e atópase
nos mercados españois todo o ano, salvo nos meses de forte
calor, grazas ao número de variedades existentes. Non obstante,
o seu mellor momento de consumo prodúcese de setembro
a maio.
1 de 3

A ESPINACA
Propiedades nutricionais
• Alto contido en auga (89%).
• Minerais: é a verdura con maior proporción de ferro. Alto
contido en calcio e potasio. Tamén sodio e magnesio.
• Vitaminas: alto contido en vitamina A, e ácido fólico. Tamén
contén ácido ascórbico ou vitamina C, vitamina B6, e riboflavina
e vitamina E.
Produción en España
España produce aproximadamente 68.000 toneladas de espinacas
ao ano* e as comunidades autónomas que máis as
producen son Castela-A Mancha, Navarra, Estremadura e
Andalucía.
* Datos de 2008.
Como preparala e
degustala?
As pequenas follas tenras pódense preparar en ensalada
xunto con outras verduras ou con queixo fresco, froitos secos
e froitas. As follas de maior tamaño pódense branquear e
serven para preparar roliños de arroz ou carne. Tamén están
deliciosas cocidas ao vapor, refogadas, con pasta, en empanadillas,
como gornición de carnes e peixes, con arroz ou legumes
etc. O seu zume acabado de preparar é un excelente
recurso nutritivo e pódese mesturar con outras verduras, tales
como o tomate e a cenoria. Poden consumirse frescas ou
ultraconxeladas.
2 de 3

A ESPINACA
Como elixila e
conservala?
Hanse de seleccionar as espinacas de follas frescas, tenras
e intactas, e de cor verde uniforme. A espinaca fresca admite
a conxelación sempre que fose cocida previamente.
Sabías que...?
• O seu contido en ferro é algo superior ao doutras verduras
de folla verde escura, como a acelga, a verza, a col e o perexil.
• Destaca polo seu alto contido en calcio, como os grelos.
• No século XV as espinacas foron difundidas dende o noso
país ao resto de Europa.
3 de 3

O CHÍCHARO
¿Qué es?
O chícharo (Pisum sativum) pertence á familia das leguminosas.
Procede de China e foi introducido en Europa a través de
Oriente Medio. A partir do século XVI empezou a ser consumido
polo home como gran fresco, xa que antes se utilizaba
en seco ou como planta de forraxe. Na actualidade, é un dos
cultivos máis habituais nos hortos grazas á súa adaptabilidade
e resistencia e tanto para obter en seco, en forma de legume,
como polos seus tenros grans verdes, que se recollen
para a industria conserveira e a da conxelación.
A planta
A planta do chícharo é rubideira, de 2 metros de altura e moi
forte, ao ser capaz de soportar invernos moi crus e mesmo
xeadas. Ten acios dunha e dúas flores brancas ou moradas,
aínda que hai casos moi raros nos que se atopan catro flores.
Da flor é de onde nace despois a vaíña que contén os chícharos,
que pode alcanzar ata os 10 centímetros de lonxitude.
Son as súas sementes as que se utilizan para a nosa alimentación.
Variedades
Os tirabeques ou chícharos capuchinos (Pisum sativum saccharatum)
teñen a vaíña carnosa e cómense enteiros.
1 de 3

e f m a m j j a s o n d
O CHÍCHARO
Estacionalidade
A súa tempada de recolección e mellor época de consumo
prodúcese de novembro a marzo. Tamén, segundo as variedades,
en outubro e abril.
Propiedades nutricionais
• Minerais: en especial contén cinc; tamén potasio e, en menor
proporción, calcio, ferro e magnesio.
• Vitaminas: niacina e ácido fólico; en menor proporción vitamina
A e C ou ácido ascórbico
Produción en España
España produce aproximadamente 74.000 toneladas de chícharos
verdes ao ano* e as comunidades autónomas que
máis o producen son Aragón, Castela-A Mancha, A Rioxa e
Andalucía.
* Datos de 2008.
Como preparalo e
degustalo?
Os chícharos deben comerse moi frescos. O mellor é debullalos
e comelos o mesmo día. Son moi versátiles na cociña:
poden comerse crus en ensaladas cando están moi tenros
ou cocidos ao vapor ou no microondas, salteados, en purés,
minestras, sopas, con arroz, pasta, con outras verduras, carnes,
peixes, ovos etc. Os tirabeques ou chícharos capuchinos
prepáranse cortándolles as puntas e quitándolles as febras,
para posteriormente tomalos en sopa, salteados, cocidos ou
ao vapor.
2 de 3

O CHÍCHARO
Como elixilo e
conservalo?
Á hora de adquirir as vaíñas, estas deberán estar enteiras,
sas, limpas e desprovistas de signos de humidade exterior
anormal e de olores e sabores estraños. Os grans, pola súa
banda, deberán ser frescos, ben formados, sans e normalmente
desenvolvidos. Como máximo consérvanse dous días
no frigorífico.
Sabías que...?
• Atoparon restos fosilizados de chícharos en xacementos
arqueolóxicos do Oriente Próximo que datan de hai case
10.000 anos.
3 de 3

A FABA
Que é?
A faba (Vicia faba) dálle nome á familia das fabáceas, da cal é
a especie tipo. É unha planta herbácea anual, rubideira, duns
75 centímetros de alto. As matas teñen un talo groso e erecto,
con follas compostas, e unha ruda follaxe verde agrisada.
As flores son brancas (vermellas nalgúns cultivares) cunha
mancha central moura. A vaíña, de cor verde en estado inmaturo,
escurécese e vólvese pubescente ao secarse. Dentro
desta vaíña sitúanse as sementes, de 2 a 9 por vaíña e postas
en fila, que son tenras cando non maduraron, reniformes e
de cor branca, verde, ou rara vez, carmesí. A raíz da faba crece
en profundidade ata alcanzar un longo similar ao do talo.
Como outras fabáceas, os seus nódulos teñen a propiedade
de fixar nitróxeno no chan, polo que o cultivo se emprega en
sistemas de rotación para fortalecer chans esgotados. Crese
que a faba foi unha das primeiras plantas cultivadas e atopáronse
sementes en escavacións arqueolóxicas en Oriente
Próximo que se remontan a miles de anos.
Variedades
As tres variedades da faba que máis se cultivan no noso país
son:
• Minor: as sementes son pequenas, de entre 0,3 e 0,7 gramos
cada unha, e de forma elipsoidal. A vaíña é cilíndrica e
alcanza os 15 centímetros de longo.
• Equina: as sementes son de tamaño mediano, chatas e pesan
entre 0,7 e 1,1 gramo. As vaíñas son moderadamente dehiscentes.
1 de 3

e f m a m j j a s o n d
A FABA
• Major: a máis usada para consumo en fresco. As sementes
pesan entre 1,2 e 1,8 gramos. A vaíña é indehiscente e
alcanza 35 centímetros de longo. O cultivar máis estendido, o
chamado augadoce, pertence a esta variedade.
Estacionalidade
Hoxe en día, a faba cultívase doadamente en calquera clima.
É un cultivo de invernal a primaveral, que precisa un clima
morno. A súa tempada de recolección e mellor época de consumo
prodúcese de xaneiro a marzo. Ás veces, tamén nos
meses de decembro e abril.
Propiedades nutricionais
• Vitaminas: tiamina, niacina e ácido fólico; discretas cantidades
de vitaminas A e C ou ácido ascórbico.
• Minerais: potasio e sodio. En menor proporción, ferro e
calcio.
• Fibra.
Produción en España
España produce aproximadamente 68.000 toneladas de fabas
verdes ao ano* e as comunidades autónomas que máis a
producen son Andalucía, Murcia e Cataluña.
* Datos de 2008.
Como preparala e
degustala?
As fabas con vaíña ben tenras pódense consumir coma se
fosen feixóns verdes. Debulladas, as fabas tenras son ideais
tanto para comelas crúas como en tortilla, refogadas, cocidas
ao vapor, salteadas con xamón, en minestra etc. As máis
2 de 3

A FABA
grandes adoitan prepararse fervidas porque teñen a pel máis
dura e resultan deliciosas en potaxes, sopas, purés, estufados
etc. É unha verdura que combina moi ben con arroz (adoita
engadirse á paella), xa que así se consegue unha comida
moi completa, típica da dieta mediterránea.
Como elixila e
conservala?
Á hora de adquirilas, as fabas han de renxer e romper: desta
forma coñecerase a frescura dos exemplares. En canto
ás sementes, deben ter as “cellas” (vaíñas) verdes; se están
negras, é que xa están moi feitas e resultarán máis duras e
fariñeiras. No frigorífico consérvanse ben dous ou tres días.
Sabías que...?
• Combinada con herbas aromáticas como o fiúncho, a menta,
o comiño, o allo etc., evítase padecer flatulencia ao consumila.
3 de 3

O FEIXÓN VERDE
Que é?
O feixón verde (Phaseolus vulgaris) é unha verdura que pertence
á familia das leguminosas. Crese que o feixón verde é
orixinario de América, en concreto da zona de México e Perú.
Esta verdura foi un dos primeiros alimentos que atoparon os
europeos que chegaron a América. A súa introdución en España
e posterior difusión ao resto de Europa produciuse durante
o século XVI. Non obstante, o seu consumo tivo o seu
auxe durante o século XIX.
A planta
As plantas adoitan ser rubideiras e miden entre 2 e 3 metros
de alto, polo que necesitan estar encanadas –ou con algún
outro soporte para poder estenderse–. Tamén existen variedades
ananas, cuxo cultivo é máis sinxelo pero menos produtivo.
As flores poden ser brancas, rosadas ou vermellas;
crecen en grupos e aos poucos días da súa aparición xa se
transformaron en tenros feixóns que se poden recoller.
Variedades
As vaíñas tenras dos feixóns poden ter varias formas (planas
ou redondeadas), cores (verdes, moradas, xaspeadas de
rosa, esbrancuxadas, amarelas etc.) e ser de distintos tamaños,
aínda que normalmente miden entre 10 e 30 centímetros
de longo. Tanta variación débese aos distintos cruzamentos
entre plantas e ás adaptacións a todo tipo de condicións nas
que se foron cultivando na súa longa historia.
1 de 3

e f m a m j j a s o n d
O FEIXÓN VERDE
Estacionalidade
Atópanse nos mercados españois e no seu mellor momento
de consumo durante todo o ano.
Propiedades nutricionais
• Alto contido en auga (89%).
• Fibra.
• Minerais: destaca o seu contido en iodo, o máis alto de todas
as verduras. Tamén conteñen potasio e calcio.
• Vitaminas: ácido fólico, ácido ascórbico ou vitamina C, vitamina
A e niacina.
Produción en España
España España produce ao ano,* aproximadamente, 221.000
toneladas de feixóns verdes e as comunidades autónomas
que máis o producen son Cataluña, Andalucía, Galicia e A
Rioxa.
* Datos de 2008.
Como elixilo e
conservalo?
Cando se compran feixóns verdes, hanse de seleccionar
aqueles que presenten unha cor viva e brillante, con forma
regular e non moi duros ao tacto. Para a súa conservación,
é recomendable metelos nunha bolsa de plástico perforada
e mantelos na parte menos fría do frigorífico. Se se queren
conservar conxelados, haberá que escaldalos previamente.
2 de 3

O FEIXÓN VERDE
Como preparalo e
degustalo?
Antes de cociñar os feixóns verdes é necesario separar o filamento
lonxitudinal que presentan algunhas variedades. A
continuación, lávanse e xa están listos para seren cociñados.
Se se cocen, hai que introducilos na auga fervendo e engadir
o sal case ao final da cocción. Así evítase que se poñan duros.
Son suficientes quince minutos de cocción para as variedades
máis finas e vinte e cinco para as grosas. En xeral, os
feixóns verdes sérvense cocidos e acompañados con aceite
de oliva, con tomate, xamón, pementos ou diferentes tipos de
salsas; fríos e aliñados cunha salsa vinagreta ou un pouco de
maionesa; en ensaladas frías ou mornas; refogados ou como
acompañamento de pratos de arroz, patacas, carne, peixe,
ovos etc.; en paellas e ensalada rusa e no recheo de lasañas
e canelóns, xunto con bechamel, salsa de tomate e queixo relado;
á prancha; como gornición de segundos pratos de carne
ou peixe; ou en tortilla.
Sabías que...?
• A familia das leguminosas inclúe plantas herbáceas e leñosas
repartidas por rexións tropicais, subtropicais e temperadas
de todo o mundo.
• De quince a vinte minutos son suficientes para a súa cocción.
3 de 3

e f m a m j j a s o n d
A LEITUGA
Que é?
A leituga (Lactuca sativa) pertence ao xénero Lactuca e á familia
das asteráceas ou compostas. Esta familia, cuxo nome
actual deriva do grego aster (estrela), caracterízase porque
as súas flores están compostas pola fusión de centos e mesmo
miles de flores diminutas. Coñecida por sumerios, exipcios,
persas, gregos e romanos, é unha planta cultivada dende
hai moitos anos. Os exipcios representaban a Min, deus
da fecundidade e protector das colleitas, por unha leituga.
Os antigos gregos e romanos expandírona por toda a cunca
mediterránea.
Variedades
Na actualidade, as catro variedades máis comúns cultivadas
en España son a leituga de ollo, a de folla rizada, a romana e
a de talo. A de ollo forma unha cabeza parecida á do col. A de
folla rizada produce follas separadas, que non forman ollo. A
romana forma un ollo longo e ergueito. E a de talo ten un talo
groso comestible.
Estacionalidade
Planta herbácea anual que se atopa nos mercados españois
e no seu mellor momento de consumo durante todo o ano.
1 de 3

A LEITUGA
Propiedades nutricionais
• Alto contido en auga (95%).
• Vitaminas: vitamina A e ácido fólico.
• Minerais: potasio e calcio. En menor proporción, iodo.
Produción en España
España ocupa o terceiro posto en canto á produción de leituga
no mundo, con aproximadamente 986.000 toneladas ao
ano*. As comunidades autónomas que máis producen esta
verdura son Andalucía, Murcia, Comunidade Valenciana e
Cataluña.
* Datos de 2008.
Como preparala e
degustala?
Antes de consumir leituga, é importante lavala e retirar as follas
en mal estado. A continuación, córtase o talo e sepáranse
as follas para despois somerxelas en auga (á que tamén
se lle poden engadir unhas pingas de vinagre ou lixivia) para
eliminar impurezas, lavando as follas unha por unha coidadosamente.
Non se deben de cortar nin aliñar ata o momento
do seu consumo. O sabor da leituga pódese complementar
con herbas frescas ou secas. Pódense preparar saborosas
ensaladas coa mestura de diferentes variedades de leituga
ou con alimentos tan diversos como froitas, ovo, lácteos, derivados
cárnicos, marisco, pasta ou arroz etc. Os ollos son
unha variedade de leituga de sabor máis pronunciado e textura
crocante. Ademais de prepararse con eles saborosas
ensaladas, poden acompañar a alimentos como anchoas en
conserva, queixo fresco, salmón afumado, allo picado, espárragos,
atún ou cunha salsa vinagreta.
2 de 3

A LEITUGA
Como elixila e
conservala?
É preferible seleccionar os exemplares que presenten unha
cor verde brillante, ton que na maioría de variedades oscila
de verde intenso a claro. Se vai comprar unha leituga de tipo
iceberg ou romana, convén elixir un exemplar que teña follas
tenras pero firmes. Se se prefiren outras variedades de leituga,
as súas follas terán que ser máis brandas, pero sen estar
murchas. Non son aptas para conxelar. É aconsellable conservalas
sen lavar e, se se lavan, han de consumirse nun ou
dous días. Convén manter a leituga illada do resto de verduras
e froitas para evitar a súa rápida deterioración.
Sabías que...?
• Dentro da familia das asteráceas ou compostas inclúense
moitos tipos de verduras de diversas especies: de folla (chicoria,
leituga, endivia, escarola), de flor (alcachofa) ou de
talo (cardo). O termo científico Lactuca sativa tamén inclúe
os ollos e leitugas de talo pequeno que forman unha cabeza
parecida á da col.
• Se no aliño se utilizou demasiado vinagre, pódeselles engadir
á ensalada unhas boliñas de miolo de pan para que absorban
o exceso de vinagre. Pasados dez minutos retírase o
pan, engádese un pouco de aceite e dese modo arránxase a
ensalada.
3 de 3

e f m a m j j a s o n d
O NABO
Que é?
Co nome de nabo (Brassica rapa var. Rapifera) coñécese á
raíz da planta do mesmo nome, pertencente á familia das crucíferas.
A diferenza da pataca, trátase dunha raíz (igual que
o apio, o ravo, a remolacha e a cenoria) e non dun tubérculo.
Crese que o nabo é oriúndo de Europa, aínda que tamén se
propuxo como posible orixe Asia Central. Parece ser que foi a
base da alimentación das tribos primitivas que poboaron Europa.
Hai case catro milenios cultivouse por vez primeira e,
con posterioridade, foi moi apreciado por gregos e romanos.
Ambas as dúas civilizacións desenvolveron novas variedades
a partir do nabo silvestre. Durante a Idade Media, o nabo
constituíu un dos alimentos de maior relevancia. Consumiuse
case acotío en Alemaña ata que se viu desprazado pola
pataca cando, no século XVIII, esta chegou a Europa procedente
de América. A partir da Revolución Francesa cultiváronse
máis patacas e menos nabos en Europa, ata chegar
a converterse nun alimento case esquecido. Non obstante,
está volvendo cobrar protagonismo nos nosos días.
Variedades
Hainos de forma esférica, cilíndrica e cónica. Por fóra son de
cor branca ou avermellada, aínda que o seu interior é sempre
branco ou amarelento.
Estacionalidade
Debido ás variedades de nabos existentes hoxe en día, pódense
comprar en calquera época do ano nos nosos mercados,
aínda que o seu mellor momento é de abril a decembro.
1 de 3

O NABO
Propiedades nutricionais
• Alto contido en auga (91%) e fibra.
• Minerais: destaca o seu contido en iodo; tamén calcio, potasio
e sodio.
• Vitaminas: destaca o seu contido de vitamina C ou ácido
ascórbico.
Produción en España
España ocupa a décimo primeira posición mundial en canto
á produción de nabo, con aproximadamente 99.000 toneladas
ao ano*.
* Datos de 2008.
Como preparalo e
degustalo?
Antes de ser consumidos, os nabos teñen que lavarse e
cepillarse para eliminar posibles restos de sucidade. Se son
pequenos, frescos e non presentan a pel dura, non é necesario
pelalos. Algunhas variedades poden consumirse crúas e
resultan moi saborosas. Non obstante, o máis frecuente é
cociñalos para acompañar pratos de arroz e legumes; en
guisos de carne e peixe, facendo que teñan un sabor máis
suave; fervidos; en paellas; purés e cremas etc. Forma parte
do popular cocido madrileño xunto á pataca e á cenoria.
Como elixilo e
conservalo?
Deben elixirse nabos de tamaño pequeno ou mediano, de
pel lisa, redondeados, firmes e pesados con relación ao seu
2 de 3

O NABO
tamaño, de cor branca a violeta. Se se venden en monllos,
os colos deberán ter unha aparencia fresca de cor verde.
Unha vez na casa, convén eliminar as follas. O nabo pódese
conservar en bolsas de plástico perforadas no frigorífico,
onde se pode manter en boas condicións dunha a tres
semanas. Aconséllase non lavar os nabos ata o momento
do seu consumo. Tamén se poden conservar conxelados,
sempre que se escalden con anterioridade.
Sabías que...?
• Durante a Idade Media constituíu un dos alimentos de
maior relevancia: consumíase case a diario ata que se viu
desprazado pola pataca no século XVIII.
• A súa parte comestible é a raíz, ao igual que sucede no apio,
o ravo, a remolacha e a cenoria.
3 de 3

O COGOMBRO
Que é?
O cogombro (Cucumis sativus) é o froito en forma de baga
procedente da planta herbácea que recibe o seu mesmo
nome. Pertence á familia das cucurbitáceas, que engloba a
unhas 850 especies de plantas, case todas herbáceas, rubideiras
ou rastreiras, que producen froitos moi grandes, cilíndricos,
alongados e protexidos por unha codia firme. A orixe
do cogombro sitúase nas rexións tropicais do sur de Asia. Na
India vénse cultivando dende hai máis de 3000 anos. Co paso
dos anos fíxose popular en Grecia e en Roma. Foron precisamente
os romanos os que o introduciron no resto de Europa.
Na actualidade, o cogombro é unha verdura moi cultivada en
Europa e América do Norte e ocupa o cuarto posto na produción
mundial de verduras, detrás do tomate, a col e a cebola.
Variedades
As variedades de cogombros máis cultivadas no noso país
son:
• Cogombro curto (tipo español): de pequeno tamaño, cunha
lonxitude máxima de 15 centímetros. Presentan unha pel
verde con raias de cor amarela ou branca e utilízanse para
consumo en fresco ou para a elaboración de conservas en
vinagre.
• Cogombro medio longo (tipo francés): cunha lonxitude de
20 a 25 centímetros. Dentro deste grupo diferéncianse dúas
variedades: o cogombro con espiñas e o de pel lisa.
• Cogombro longo (tipo holandés): alcanzan ata os 25 centímetros
de lonxitude e a súa pel é lisa e máis ou menos sucada.
1 de 3

e f m a m j j a s o n d
O COGOMBRO
Estacionalidade
A súa tempada de recolección e mellor época de consumo
ten lugar en primavera e verán, aínda que ás veces, segundo
as variedades, se recollen todo o ano.
Propiedades nutricionais
• Gran contido de auga (97%).
• Vitaminas: en pequena proporción ácido fólico.
• Minerais: contén, en pequena proporción, iodo e calcio.
Produción en España
España ocupa a oitava posición mundial en canto á
produción de cogombro. As comunidades autónomas
que máis producen estas froitas son Andalucía, Murcia,
Cataluña e a Comunidade Valenciana.
Como preparalo e
degustalo?
É un alimento moi refrescante. Consómese, sobre todo, cru
e ao natural, ben lavado e sen casca, en ensaladas. Tamén
acompañado de limón ou iogur; en gaspacho e salmorejo;
gratinado cunha salsa bechamel ou recheo con carne ou
marisco; en conserva en vinagreta como aperitivo; en ensalada
rusa, con maionesa ou salsa rosa; con salsa de tomate
e queixo, gratinado ao forno ou como ingrediente de pizzas.
2 de 3

O COGOMBRO
Como elixilo e
conservalo?
É recomendable elixir aqueles exemplares coa pel verde escura,
sen manchas, firmes e sen un diámetro demasiado ancho.
É mellor rexeitar os exemplares de tamaño grande, porque
adoitan ter un sabor máis amargo e unha textura máis
branda. Débese premer no extremo do talo: se está brando
significa que hai tempo que foi recollido. Poden conservarse
no frigorífico de tres a cinco días. Se se queren conservar,
unha vez cortados, hai que envolvelos con plástico transparente
porque captan con facilidade os olores. Non son aptos
para conxelar.
Sabías que...?
• Para evitar o amargor do cogombro existen varios trucos
sinxelos: deixalo en remollo con sal uns minutos ou ben, tras
pelalo, relalo para facer que as substancias amargas que se
concentran en maior medida baixo a pel sexan eliminadas.
O truco máis común é cortar os extremos e fregar con eles
as puntas ata que saia unha escuma branca: desaparecerá
o amargor.
3 de 3

O PEMENTO
Que é?
O pemento (Capsicum annuum var. grossum) é o froito oco
dunha planta herbácea que recibe o seu mesmo nome. Pertence
á familia das solanáceas e en concreto ao xénero Capsicum.
Entre outras especies da súa mesma familia atópanse
o tomate e a berenxena; os tres, atendendo á súa parte
comestible, son considerados froitos. Os restos máis antigos
de pemento morrón proceden do val de Tehuacán (México)
e datan do ano 5000-3000 a. C. Alí chamábano chile ou ají.
Colón trouxo a planta da súa primeira viaxe. O sabor picante
que recorda a pementa, tan apreciada nesa época, foi o que
lle atribuíu o nome de pemento. Aínda que, segundo outros, o
seu nome deriva do pigmentum que se obtiña do froito moído.
Ao parecer, no primeiro lugar que se cultivou en España
foi en Estremadura. Ao principio, non se lle soubo dar o tratamento
oportuno como verdura, o que fixo que os pementos
vermellos, unha vez secados, se moesen, dando lugar ao pemento.
Variedades
Na actualidade diferéncianse tres grandes grupos de pementos:
doces de mesa, picantes de mesa e variedades para
pemento. Entre as variedades de froito doce pódense diferenciar
tres grandes tipos de pemento: vermellos, verdes ou
amarelos, que son: o California, o lamuyo e o italiano.
• O pemento doce italiano é de forma alongada, estreita e rematado
en punta, de pel fina e verde brillante, que se torna
vermella conforme madura. En canto aos pementos verdes
picantes, os máis populares no noso país son os de Padrón e
os de Gernika.
1 de 4

e f m a m j j a s o n d
O PEMENTO
• O pemento morrón é unha variedade grosa, carnosa e de
gran tamaño. A súa pel vermella brillante é lisa e sen manchas,
a súa carne firme e de sabor suave, e o seu talo verde e
ríxido. Fresco, pódese recoller verde ou xa maduro, coa súa
característica cor vermella; ás veces tamén amarelo.
Estacionalidade
Recóllese e atópase no seu mellor momento de consumo entre
outubro e xuño; aínda que hai variedades que se recollen
en setembro.
Propiedades nutricionais
• Alto contido en auga (94%).
• Boa fonte de fibra.
• Vitaminas: alto contido en vitamina C; tamén vitamina A e
niacina.
• Minerais: contén potasio.
Produción en España
España produce aproximadamente 1.058.000 toneladas de
pemento ao ano* e as comunidades autónomas que máis o
producen son Andalucía, Murcia, Galicia e Castela-A Mancha.
España conta coas denominacións de calidade IXP Pimiento
Asado del Bierzo, IXP Pimiento Riojano e DOP Pimiento
de Piquillo de Lodosa.
* Datos de 2008.
2 de 4

O PEMENTO
Como preparalo e
degustalo?
Á hora de preparar pementos, é conveniente retirar a súa pel.
Para iso hai que asalos e, cando a pel se comece a separar,
somerxelos en auga fría. As sementes do pemento e as súas
membranas tamén é conveniente retiralas. Pódense consumir
tanto crus como cociñados. Polo xeral, as variedades alongadas
e finas son máis axeitadas para fritir, mentres que os
máis carnosos son utilizados para asar ou reencher. Pódense
degustar asados ao forno; en salsas, pistos, purés ou como
acompañamento de carnes, peixes e ovos; crus e tenros en
ensaladas; para preparar salsas picantes como o curry ou o
tabasco; en paellas, recheos de carne, peixe ou marisco, en
tortillas e pizzas; en espetos; en guisos etc.
Como elixilo e
conservalo?
É conveniente seleccionar os exemplares carnosos, duros,
pesados en proporción ao seu tamaño, moi firmes, de cor brillante,
pel lisa e lustrosa. Outro sinal de frescura que cómpre
ter en conta é o estado do seu talo, que ha de ser verde, firme
e crocante. É aconsellable gardalos no frigorífico e dentro
dunha bolsa de plástico perforada, así consérvanse ata quince
días. Unha vez escaldados ou asados e pelados, pódense
conxelar.
3 de 4

O PEMENTO
Sabías que...?
• A familia das solanáceas inclúe ao redor de 75 xéneros e
unhas 2300 especies. A ela pertencen tamén o tomate e a berenxena.
• Coa carne seca moída do pemento vermello elabórase o
pemento, unha especia que se utiliza con frecuencia como
colorante culinario porque lles proporciona unha atractiva
cor vermella a múltiples receitas como salsas, arroces, verduras,
pratos de marisco etc.
4 de 4

e f m a m j j a s o n d
O PORRO
Que é?
O porro (Allium porrum) pertence á familia das liliáceas e ao
xénero Allium, ao que pertencen tamén os allos e as cebolas
ademais do porro. A parte comestible de todos eles é o
bulbo. Crese que procede de Mesopotamia, Exipto, Turquía
e Israel, onde se consumía cara ao ano 3000 ou 4000 a. C.
Máis adiante, foi cultivado polos romanos, os cales, ademais
de ser grandes consumidores desta verdura, a introduciron
en Gran Bretaña, onde tivo grande aceptación. Na Idade Media,
o porro comezou a adquirir importancia porque o seu
consumo contribuíu a paliar a fame daquela época. Foi entón
cando o seu cultivo se estendeu por toda Europa e, desde alí,
ao resto do mundo.
Variedades
En función da súa época de cultivo distínguense diversas
variedades que difiren pola súa lonxitude, diámetro, consistencia
e intensidade de sabor. Os porros de outono e inverno
son os máis grosos e de sabor forte, mentres que os porros
de verán son dun tamaño menor, máis tenros e presentan un
sabor máis suave.
Estacionalidade
Entre unha variedade e outra garanten a súa presenza no
mercado durante case todo o ano. Non obstante, a súa tempada
de recolección e mellor época de consumo ten lugar
entre os meses de setembro e maio; ás veces tamén en xuño.
1 de 3

O PORRO
Propiedades nutricionais
• A auga é o compoñente maioritario.
• Ademais, presenta unha cantidade discreta de fibra.
• Minerais: destaca o seu contido en potasio, calcio e magnesio.
• Vitaminas: vitamina C.
Produción en España
Na actualidade, en España, as zonas nas que o cultivo do porro
está máis estendido son as do norte, entre as que destacan
Navarra, A Rioxa e País Vasco.
Como preparalo e
degustalo?
A parte branca do porro, por ser a máis tenra, é a única que
se consome, aínda que as súas follas verdes tamén se empregan
en caldos e para lles dar sabor aos guisos. Normalmente,
para preparalos, hai que quitarlles as follas verdes e
a primeira capa da parte branca para poder limpalos e eliminar
toda a terra. Despois hai que lavalos. Os porros poden
consumirse crus, se son tenros, ou cocidos; picados moi
finos pódense engadir a ensaladas; fervidos, como prato
único (porros á vinagreta), ou como ingredientes de guisos,
potaxes de legumes e verduras; en purés, follados e pasteis;
son o ingrediente principal da vichyssoise (crema que pode
tomarse fría ou quente e que se elabora con porro e pataca);
salteados; como gornición de segundos pratos de carnes e
peixes; en paellas, pizza e pasta; e é famoso o pastel de porros
e gambas. Para saltealos, tóranse de xeito transversal
e córtanse en toros, que se colocan nunha tixola cun pouco
de aceite. Déixase que a parte exterior se doure e acaramele
cun pouco de azucre e sal gordo.
2 de 3

O PORRO
Como elixilo e
conservalo?
El tallo ha de ser blanco, recto y consistente, y las hojas deben
presentar un color verde oscuro y forma plana.
Para conservarlos hay que cortar el tallo en sentido longitudinal
y lavar con agua las hojas, que se deben separar una a
una. Se mantienen en buen estado en el frigorífico hasta dos
semanas. Una vez cocinados, han de consumirse en un periodo
máximo de dos días.
Sabías que...?
• Ao xénero Allium pertencen, ademais do porro, verduras
tan coñecidas como os allos e as cebolas.
• O porro, ao igual que o allo e a cebola, era un alimento ben
coñecido polos faraóns. De feito, no interior dalgunhas pirámides
existen xeroglíficos onde se indica como os escravos
encargados de construílas consumían porros habitualmente.
3 de 3

O RAVO
Que é?
O ravo (Raphanus sativus) é o nome común das plantas dun
xénero de herbas anuais ou bianuais da familia das crucíferas
e, en particular, do ravo común de horta. Presenta un talo
ramoso, con numerosos pelos. A base deste únese coa raíz,
e ambos os dous constitúen un tubérculo globoso. As flores
son brancas ou amarelas, dispostas en acios terminais. As
follas son grandes e ásperas, divididas en lóbulos con bordos
dentados. Crese que a planta procede de China e hoxe cultívase
en toda a rexión morna boreal pola raíz punxente que
forma. O sabor do ravo é lixeiramente picante.
Variedades
As distintas variedades cultivadas diferéncianse en tamaño,
forma e cor, que vai dende o branco ao vermello, pasando
polo amarelo. Isto depende tamén en parte da estación en
que se cultive: así, os ravos de primavera son esféricos, mentres
que os de verán son máis grandes e alongados. O ravo
xaponés, chamado daikon, é grande e de cor branca. As variedades
alongadas miden de 10 a 15 centímetros, mentres
que as redondas teñen un diámetro duns 2 ou 3 centímetros.
O seu peso no mercado adoita ser duns 70 gramos, aínda que
hai exemplares que poden chegar a pesar ata 1 quilo ou máis.
A pel pode ser negra, morada, vermella, branca ou vermella
e branca, mentres que a carne é sempre branca, agás nalgunhas
variedades asiáticas nas que adquire un ton rosado.
1 de 3

e f m a m j j a s o n d
O RAVO
Estacionalidade
Pódese dispoñer deles todo o ano, con todas as súas propiedades.
Propiedades nutricionais
• Alto contido en auga (95%).
• Vitamina C e ácido fólico, en pequenas proporcións.
• Minerais: iodo, potasio e calcio.
Produción en España
España produce aproximadamente 7500 toneladas de ravo
ao ano*. A comunidade autónoma que máis o produce é Andalucía.
* Datos de 2008.
Como preparalo e
degustalo?
O ravo presenta un agradable sabor cun lixeiro toque picante.
En caso de que se prefiran sabores algo máis suaves, basta
con pelalos, xa que así se elimina o seu aceite esencial, ao
que lle debe o seu sabor e que se atopa xusto debaixo da pel.
Os máis suaves son os ravos pequenos e alongados, de cor
vermella e branca. Os ravos de primavera e os de verán consómense
case sempre crus (sobre todo en ensaladas), mentres
que os de outono adoitan cocerse. En xeral, consómese
cru en ensaladas ou acompañado de salsas, como aperitivo,
aderezado con aceite, sal e pementa, tamén refogado
ou como ingrediente para elaborar salsas de sabor intenso
como acompañamento de carnes, con salsa de iogur en en-
2 de 3

O RAVO
salada de pataca etc. É moi frecuente utilizalos na preparación
de ensaladas.
Como elixilo e
conservalo?
Han de seleccionarse ravos de tamaño mediano, carnosos,
firmes, de cor vermella viva e de pel suave, enteira e sen fisuras.
Consérvanse as follas, estas han de ter unha cor intensa
que garanta a súa frescura. Para que conserven as súas calidades
durante o maior tempo posible, é aconsellable eliminar
as partes verdes, que aceleran o seu desecamento. Han
de gardarse no frigorífico en bolsas de plástico perforadas.
Aconséllase non os lavar ata o momento do seu consumo.
Sabías que...?
• A súa parte comestible é a raíz, ao igual que sucede no
apio, o nabo, a remolacha e a cenoria.
3 de 3

A REMOLACHA
Que é?
A remolacha ou betabel (Beta vulgaris var. Crassa) é a raíz
profunda, grande e carnosa que crece na planta do mesmo
nome. Pertence á familia das quenopodiáceas, que comprende
unhas 1400 especies de plantas, case todas herbáceas,
propias de zonas costeiras ou de terreos salinos mornos. A
remolacha é unha raíz case esférica de forma globosa, cun
diámetro entre 5 e 10 centímetros e un peso entre 80 e 200
gramos. A súa cor é variable: dende rosáceo a violáceo, alaranxado
avermellado ou ata o marrón. A polpa adoita ser de
cor vermello escuro e pode presentar, en ocasións, círculos
concéntricos de cor branca. O sabor, debido a que se trata
dunha raíz na que se acumulan gran cantidade de azucres, é
doce. En principio, as antigas civilizacións só consumían as
follas da remolacha, mentres que a raíz da planta se utilizaba
como medicamento. Sábese que os romanos consumían
esta raíz, pero non foi ata o século XVI cando volveu á dieta,
neste caso, de ingleses e alemáns. Ao longo dos anos, o cultivo
da remolacha de mesa foi incrementándose e mellorando.
Na actualidade, o seu consumo está moi difundido por todos
os países de Europa con clima morno. Francia e Italia son as
súas principais produtoras.
Variedades
A variedade máis importante de remolacha é a común ou
vermella. A variedade forraxeira úsase só para alimentación
animal.
1 de 3

e f m a m j j a s o n d
A REMOLACHA
Estacionalidade
As remolachas vermellas están dispoñibles no mercado durante
todo o ano.
Propiedades nutricionales
• Alto contido en auga (89%).
• Boa fonte de fibra.
• Vitaminas: ácido fólico.
• Minerais: potasio e en pequena proporción calcio, sodio e
magnesio.
Produción en España
En España prodúcense aproximadamente ao ano 24.000
toneladas de remolacha*. As comunidades autónomas que
máis a producen son Andalucía e Castela e León.
* Datos de 2008.
Como preparala e
degustala?
Pode consumirse crúa, fervida ou en conserva. O seu uso
principal dáse en ensaladas, aínda que tamén pode tomarse
soa, con allos ou cebola e aliñada cun pouco de aceite, sal e
vinagre. Crúa, adóitase relar e aliñar cun pouco de aceite e
limón. Tamén se consome asada e cocida. Para cocela, convén
introducila en auga salgada en ebulición sen pelala con
anterioridade para que non perda parte da súa cor e o seu sabor.
Debe ferverse durante polo menos unha hora, pero non
máis de dúas. Unha vez cociñada, pódese eliminar a pel con
facilidade e pode servirse como un prato de verdura. Coas
2 de 3

A REMOLACHA
remolachas tamén se elaboran conservas e cremas con nata
e zumes moi nutritivos.
Como elixila e
conservala?
A remolacha fresca adoita venderse en monllos. É preferible
elixir aqueles que posúan as raíces do mesmo tamaño, desta
forma, todas se cociñarán dun modo uniforme. Os exemplares
deberían ser lisos, firmes, redondos e carnosos, sen
manchas nin mazaduras e de cor vermella intensa. Convén
que as súas follas sexan verdes –é un indicador de que a raíz
é nova– e tenras se se desexa facer uso delas. As remolachas
frescas hanse de manter no frigorífico e no interior dunha
bolsa de plástico: desta forma duran de dúas a tres semanas.
As follas da remolacha, por separado, tamén han de conservarse
nunha bolsa de plástico, sen lavalas. Deste modo, e en
refrixeración, poden manterse de tres a cinco días. Non é recomendable
conxelar a remolacha crúa: deberá ferverse en
auga salgada e nunca máis de dúas horas. Despois somérxese
en auga fría para facilitar o seu pelado. Unha vez pelada,
córtase e conxélase nun recipiente hermético.
Sabías que...?
• A partir da remolacha extráese un pigmento natural presente
nesta raíz que lle confire a súa cor vermella característica
e que se emprega na industria agroalimentaria para a obtención
dun colorante denominado vermello de remolacha.
3 de 3

O REPOLO
Que é?
O repolo (Brassica olaracea var. Capitata) é unha planta herbácea
bienal da familia das crucíferas, chamada así porque
as especies que pertencen a ela se caracterizan por ter flores
de catro pétalos. Atendendo á súa parte comestible, pertence
ao grupo das coles, xunto co brócoli, a col lombarda e a
coliflor. Presenta follas firmes, comprimidas e abrazadas tan
estreitamente que forman unha especie de cabeza denominada
ollo, de cor verde amarelenta, aínda que tamén poden
posuír outras tonalidades. Con respecto á forma, aínda que a
estándar é a redonda, tamén pode ser aplanada ou aguzada.
Actualmente, o repolo é unha das verduras máis importantes
nas zonas mornas, desenvolvéndose ademais, con éxito, nos
trópicos. Pode considerarse como unha especie universal no
seu cultivo. É un vexetal duro que medra ben, especialmente
en chans fértiles. As plantas que xa endureceron son tolerantes
ás xeadas e pódense plantar á entrada da estación fría.
É unha planta orixinaria de Europa, aínda que se cultiva en
todo o mundo. Úsase como alimento e medicamento dende
hai máis de 2000 anos. Foi cultivado, ao parecer, polos exipcios
dende 2500 a. C. e, posteriormente, polos gregos.
Variedades
As variedades dispoñibles son:
• Repolo verde: de follas exteriores de cor verde escuro e as
interiores con tonalidades de verde pálido a verde claro.
• Repolo rizado: enrolado ou rizado, con liñas onduladas de
cor verde azul nas follas.
1 de 3

e f m a m j j a s o n d
O REPOLO
Estacionalidade
Estacionalidade A súa tempada de recolección e mellor momento
de consumo ten lugar entre os meses de setembro e
maio. Ás veces tamén en xuño
Propiedades nutricionais
• Alto contido en auga (89%).
• Minerais: destaca o seu contido en potasio e en calcio e, en
menor proporción, magnesio.
• Vitaminas: C ou ácido ascórbico, ácido fólico e niacina.
• Fibra.
Produción en España
España produce aproximadamente 55.000 toneladas de coles
(en xeral) ao ano* e as comunidades autónomas que máis
o producen son Andalucía, Estremadura e Comunidade Valenciana.
* Datos de 2008.
Como preparalo e
degustalo?
Consómese tanto cru en ensalada como cociñado fervido e
mesmo preparado como chucrut (col fermentada que se utiliza
como condimento ou acompañamento). Tamén se consome
repolo conservado en vinagre, en escabeche etc.
2 de 3

O REPOLO
Como elixilo e
conservalo?
O repolo debe estar limpo, firme e compacto, con follas verdes
e tenras. Débense desbotar exemplares con manchas e/
ou partes brandas, xa que se trata de indicadores da vellez
da verdura. Tampouco deberán comprarse coles con pencas
ou manchas. A col fresca e en bo estado debe gardarse
no frigorífico e envolta nunha bolsa de plástico perforada durante
aproximadamente unha semana. É recomendable non
a lavar ata que se vaia consumir e se se desexa conxelar débese
ferver previamente. Desta forma, poderanse conservar
conxelados uns 8 meses.
Sabías que...?
• A familia das crucíferas, á que pertence o repolo, inclúe as
coles de Bruxelas, o brócoli, a lombarda e a coliflor. Todas estas
verduras desprenden un forte olor durante a súa cocción,
debido ao seu contido en xofre.
• Aconséllase non o lavar ata o momento de cociñalo.
3 de 3

O TOMATE
Que é?
O tomate (Lycopersicom esculentum) é o froito dunha planta
da familia das solanáceas. Entre outras especies da súa mesma
familia atópanse o pemento e a berenxena; os tres, atendendo
á súa parte comestible, son considerados froitos. A
planta, perenne e de porte arbustivo, está totalmente cuberta
por uns peliños absorbentes especializados en tomar auga e
nutrientes. Ten follas fortemente aromáticas con bordos dentados.
Florece con abundancia e as súas flores pequenas e
amarelas producen froitos moi coloreados, de tons que van
do amarelento ao vermello, debido á presenza de pigmentos
como o licopeno e os carotenos. Orixinario do continente
americano (Perú), o seu nome vén do azteca tomatl. Foi introducido
en Europa polos conquistadores españois e nos seus
inicios foi utilizada como planta ornamental. Non foi ata finais
do século XVIII cando se comezou a cultivar con fins alimentarios,
aumentando o seu consumo ata facerse moi popular.
Variedades
Existen case cen variedades de tomates que se clasifican segundo
o seu uso (en ensaladas ou para cociñar), tamaño e
forma. Segundo a súa forma, os tomates clasifícanse en:
• Carnoso, redondeado ou semiesférico e con estrías.
• Cereixa ou cherry, de pequeno tamaño, vermello e redondo.
• Pera, alongado, con moita proporción de carne, moi saborosos,
aromáticos e moi aptos para elaborar conservas, salsas
e purés.
• Redondo, que polo xeral son froitos de cor vermella –aínda
que tamén os hai amarelos–, redondos, de superficie lisa e
grosa e sabor doce.
1 de 3

e f m a m j j a s o n d
O TOMATE
Estacionalidade
A recolección do froito e a súa mellor época de consumo ten
lugar entre os meses de outubro e xuño, aínda que están dispoñibles
nos nosos mercados todo o ano.
Propiedades nutricionais
• Alto contido de auga (94%).
• Minerais: destaca o seu contido de potasio e iodo.
• Vitaminas: cabe destacar o seu contido de vitamina A, vitamina
C ou ácido ascórbico, ácido fólico e niacina. Despois do
espárrago, é a verdura con maior contido en vitamina E.
Produción en España
España produce anualmente unhas 4.100.000 toneladas de
tomate*, e as comunidades autónomas que máis o producen
son Andalucía, Estremadura, Canarias e Murcia.
* Datos de 2008.
Como preparalo e
saborealo?
Se o tomate se vai consumir cru, convén lavalo con abundante
auga ou pelalo. Para pelar un tomate que logo se vai
cociñar pódese utilizar un coitelo ou practícaselle un corte
en forma de cruz na base e somérxese nun cazo con auga
fervendo durante uns instantes. Cando a pel se comece a levantar,
sácase, refréscase con auga fría e abonda con tirar
con suavidade dela para obter un tomate cru pelado e listo
para utilizar. Ademais de consumirse cru, tanto en ensaladas
como en zumes, ou como gornición, pódese cociñar á pran-
2 de 3

O TOMATE
cha, recheo, rebozado, ao forno cun pouco de perexil, allo picado
e un chorriño de aceite de oliva virxe, frito etc
Como elixilo e
conservalo?
Se se prefiren froitos ben maduros, han de escollerse os de
cor vermella viva, pel lisa, e brandos ao tacto. Se, pola contra,
se prefiren tomates menos maduros, elixiranse os máis
firmes e de cor rosada, próxima ao vermello. Hanse de rexeitar
os exemplares demasiado brandos, moi maduros ou con
mazaduras e os que presenten manchas de sol (áreas verdes
ou amarelas preto do talo). Se se conservan no frigorífico,
evítase que maduren con rapidez pero afecta ao seu sabor.
É mellor conservalos nun lugar fresco, pero non baixo a luz
directa do sol.
Sabías que...?
• A familia das solanáceas inclúe ao redor de 75 xéneros e
unhas 2300 especies de plantas; a ela pertencen tamén a berenxena
e o pemento.
• Foi introducido en Europa polos conquistadores españois.
3 de 3

e f m a m j j a s o n d
A CENORIA
Que é?
A cenoria (Daucus carota Subs. Sativa) pertence á familia
das umbelíferas, especie Daucus carota. A parte
comestible é unha raíz pivotante engrosada de cor alaranxada.
O talo leva unha umbela de flores brancas ou
rosadas parecida a un niño. Esta planta é orixinaria de
Eurasia e do norte de África e amplamente distribuída
por todas as rexións mornas do hemisferio norte.
Variedades
En España, a variedade cultivada máis común é a semilonga
de Nantes.
Estacionalidade
A súa tempada de recolección e mellor época de consumo
ten lugar durante todo o ano, aínda que especialmente
entre os meses de maio a xaneiro.
Propiedades nutricionais
• Alto contido de auga (88%).
• Fibra.
• Minerais: destaca o seu contido en sodio, potasio e calcio.
Tamén iodo.
• Vitaminas: é a verdura con maior contido en vitamina A
e discretas cantidades de vitamina B6.
1 de 3

A CENORIA
Produción en España
España ocupa a décimo primeira posición mundial en
canto á produción de cenoria, con aproximadamente
490.000 toneladas ao ano*. As comunidades autónomas
que máis a producen son Andalucía, Castela e León, Comunidade
Valenciana e Castela-A Mancha.
* Datos de 2008.
Como preparala e
degustala?
É conveniente raspalas ou pelalas. Pódense consumir
soas ou como ingrediente de numerosos pratos salgados
e doces: enteiras, toradas, reladas, cocidas ou en
puré, licuadas, como aperitivo, ingrediente de ensaladas
ou bebida refrescante, en cremas e pudins, en guisos
e estufados etc. Utilízanse tamén, polo seu sabor doce,
como ingrediente de sobremesas: torta de cenoria, pastel
de cenoria, boliñas de cenoria con coco relado etc.
Como elixila e
conservala?
Débense seleccionar as de pel suave e de pequeno ou
mediano tamaño, ben formadas, de cor laranxa viva, cun
estreitamento uniforme e que non presenten raiciñas laterais.
Se teñen follas, estas deberán estar frescas e ter
unha boa cor verde. Consérvanse ben varias semanas
en lugares frescos Na neveira mantéñense ata dúas ou
tres semanas. Tamén se poden conxelar se previamente
se coceron.
2 de 3

A CENORIA
Sabías que...?
• As verduras pertencentes á familia das umbelíferas recoñécense
polo seu abundante contido en substancias
aromáticas e, polo xeral, son as sementes as que conteñen
os aceites esenciais responsables do seu aroma e
sabor.
• A cenoria é o vexetal máis rico en vitamina A ou betacaroteno.
3 de 3