Orden social e loucura en Galicia - Repositorio Institucional da USC ...

parte as dúas disciplinas, para entrar despois na semántica propia da antropoloxía e da antropoloxía
médica da EMG en Galicia. Finalmente describiremos a semántica, os imaxinarios e as distincións da
socioloxía médica da EM para poder así comezar a análise dos nosos datos.
Cultura.
A tradición atribúe Marco Tulio Cicerón 262 (106-43 A.N.E 263 .) en Disputas tusculanas 264 (45 anos
A.N.E.) o uso do termo cultura. O seu significado etimolóxico estaba ligado á palabra cultivar en
relación coa agricultura. Cicerón utiliza esta expresión en sentido figurado. Seguindo a tradición de
Sócrates, Cicerón define a Filosofía como cultura-cultivo da razón.
Moito despoins, é no Renacemento co Humanismo e a crecente complexidade do sistema social,
onde comeza a preocupación social pola cultura. Un pouco despois, o alemán Samuel Pufendorf (1632-
1694) na súa obra de 1672 Acerca do dereito natural 265 fai da cultura algo creado polo home pola súa
propia actividade como complemento da súa natureza. Máis adiante J.G. Herder (1744-1803) na súa
obra Ideas para unha filosofía da historia da humanidade 266 chama cultura ao que cohesiona á xente nun
todo, resultado e estimulo do desenvolvemento social (esta será a idea recollida pola antropoloxía
sociocultural). Hegel (1770-1831), Fichte (1762-1814) e toda a filosofía ilustrada fan da cultura o
contorno no que home civilizado da sociedade complexa prospera 267 .
É neste momento de emerxencia do sistema sociedade cando a socioloxía e a antropoloxía xorden
como ciencias alimentándose da semántica do sistema sociedade nacente. A antropoloxía como
disciplina aparece definida nesa época, entre outros, por Georges-Louis Leclerc,
Conde de Buffon (1707-1788) en Histoire Naturelle 268 cunha preocupación de
naturalista pola diversidade física da especie humana e un proxecto comparativo
de descrición da diversidade dos pobos. O tamén francés François Péron (1775 -
1810) usou o termo antropoloxía para describir o seu traballo cos habitantes da
illa de Tasmania.
Luhmann apunta esta emerxencia: “a cultura é... un concepto que xorde no
século XVIII e a partir de alí se universaliza” 269 , porque tras a ampliación das fronteiras nacionais coa
industrialización creouse unha abstracción no concepto de cultura que permitía a integración e a
comparación sen perder o valor da cultura como propia da clase alta (distinción civilizado / non
262 Dada a importancia da dimensión temporal cítanse sempre nesta tese as datas nacemento e morte dos autores que vaiamos citando, son
especialmente relevantes, na cronoloxía que iremos construíndo, as coincidencias.
263 A.N.E.: Antes da Nosa Era.
264 Cicerón 2005.
265 Pufendorf 1991.
266 Herder 1959.
267 Kuper (2001) sinala o xogo inicial entre a distinción civilizado / incivilizado que alimenta a forma cultura dende o inicio. Kuper (2001)
estuda a evolución desta distinción ao longo da historia da antropoloxía.
268 Obra inmensa publicada entre 1749 e 1778.
269 A cita continúa: "Cultura é, se o aprehendemos así, un proxecto de mundo que engloba tanto a diferenciación histórica e a rexional (o
nacional) como materia comparable"; Luhmann 1999 (1995): 200 É na análise das relacións do concepto de cultura co de m e m o r i a
(esquecemento / recordo) onde diferenciouse a antropoloxía como ciencia baseándose na forma (concepto) xerado nesta distinción. O
imaxinario do natural fronte ao cultural, do civilizado fronte ao indíxena, e da memoria fronte ao esquecemento diferencian o concepto de
cultura no que nace a antropoloxía, precisamente coa expansión do capitalismo. "Cultura é... a memoria dos sistemas sociais e, sobre todo, do
sistema social chamado sociedade. A cultura é, dito con outras palabras, a forma de sentido da recursividade da comunicación social" Luhmann
1999 (1995): 206.
~ 84 ~
Salvaxe
Civilizado
Ilustración6 Observando
dende o lado cego da
diferenza.