Orden social e loucura en Galicia - Repositorio Institucional da USC ...

social 255 : só é recoñecible como enfermidade o que socialmente identifícase como enfermidade en
función da irritación provocada nun contorno orgánico.
Dentro da socioloxía médica a socioloxía da enfermidade mental xera descricións sobre a
comunicación da Enfermidade Mental. Se a medicina en xeral é estudada pola socioloxía médica, a
especialidade médica das enfermidades mentais (a psiquiatría como veremos na biomedicina
occidental 256 ) é investigada por esta socioloxía. A socioloxía da enfermidade mental 257 é pois unha parte
da Ciencia da sociedade xeradora de descricións para o sistema social.
Pero na enfermidade mental enfrontámonos a unha complexidade moi específica. Por un lado a
complexidade social contemporánea onde o sistema social diferenciouse tanto que resulta difícil
describilo. Por outro, a complexidade do propio obxecto de traballo da psiquiatría, pois a enfermidade
mental é dunha alta complexidade ao integrar elementos interrelacionados de tres sistemas diferentes
(orgánico, psíquico e social). Polo tanto, a socioloxía da enfermidade mental estuda as relacións
comunicativas entre un sistema de coñecemento con intencións de obxectividade (a ciencia psiquiátrica)
e a súa existencia social en, primeiro, as interaccións cara a cara (paciente - psiquiatra); segundo, as
institucións sociais (familia, centros de ensino); e finalmente, as organizacións (hospitais, clínicas,
asociacións) e as relacións destas con outros subsistemas parciais (o médico, o político, o económico, os
medios de comunicación de masas, o educativo, etc.).
A socioloxía da enfermidade mental describe, polo tanto, a comunicación da loucura na sociedade.
Ofrece expectativas plausibles de comunicación da loucura nunha sociedade complexa nun tema de alta
complexidade. Xera pois, elementos de comunicación ao sistema médico psiquiátrico.
Pero no Sistema Sociedade contemporáneo ofrécense descricións, non todas elas coa intención de
obxectividade da socioloxía, do Sistema Médico, da Psiquiatría, e da Enfermidade Mental. Faremos
neste capítulo un percorrido polas visións sociolóxicas ofrecidas sobre a medicina e sobre a EM para
detallar as distincións coas que describense e comunicanse. Para iso percorreremos brevemente a
historia da descrición científica do Sistema sociedade primeiro, e do Sistema médico despois, nunha
discusión crítica dende unha perspectiva luhmaniana. Estas distincións e observacións sociolóxicas
constrúense sobre expectativas sociais que comunican a EM, construíndo a súa semántica. Os sistemas
sociais comunican á súa vez a enfermidade mental. É nesta complexidade comunicativa onde construese
a “loucura” da sociedade.
255 A distinción entre illness / sickness / disease iría, na antropoloxía m é d i ca, nesta dirección, aínda que separa os elementos orgánicos, sociais
e psicolóxicos da enfermidade non permite, como si o fai a formulación luhmaniano, observar a súa interdependencia (véxase o sentido
antropolóxico desta tripla distinción en: Kleinmann 1995; Martínez Hernández 1998, 2000; Young 1982).
256 Será obxecto da nosa análise nun apartado posterior.
257 Exemplos desta sub especialidade da socioloxía médica pódense atopar como veremos con detalle máis adiante en: Cockerham 1996 fai un
síntese de toda a investigación realizada ata a data en lingua inglesa; Tausig-Michello-Subedi 1999 baséanse nunha socioloxía do stress social;
Bastide 1978, Deveroux 1973 son bos exemplos de socioloxía médica da enfermidade mental; Lindenbaum-Lock 1993 e Lupton 1994 poden
servir como exemplos de antropoloxía médica con achegas sobre a enfermidade mental: Aguirre 1994, González- Comelles 2000, Kleinman-
Fabegra 1996; Pilgrim -Rogers 1999 e Turner 1988; Robin 1985 e Mateos -Rodríguez 1989 serían exemplos de epidemioloxía aplicada á
psiquiatría, centrado este último en Galicia.
~ 82 ~