Orden social e loucura en Galicia - Repositorio Institucional da USC ...

enfermidade mental no sistema social contemporáneo 251 . A denominada Reforma psiquiátrica coincide
en España no tempo coa esta racionalización empresarial dos servizos médicos 252 : a psiquiatría
comunitaria é polo tanto o “novo concepto reformador” aglutinador de elementos contraditorios de
sentido como a antipsiquiatría, a psiquiatría biolóxica e o managed care co peche dos manicomios.
2
Tres EMG: Esquizofrenia, Enfermidade Bipolar e Depresión.
Tras este percorrido pola semántica do sistema médico no sistema social, agora xa
podemos delimitar un dos conceptos clave da nosa tese: a Enfermidade Mental Grave. Nesta
primeira parte teórica definímolo provisionalmente, pois só na segunda parte se poderá
comprender a súa complexidade ao entrelazalos coa historia das institucións da loucura en Galicia, e
coas biografías dos implicados.
As clasificacións psiquiátricas citadas inclúen un grande número de Enfermidades Mentais (EM). Na
nosa investigación centrámonos nas que denominamos graves por tres razóns entrelazadas. Son graves
por tres razóns entrecruzadas entre si. Primeiro, debido á súa gran incidencia demográfica nas
poboacións. Segundo, pola súa visibilidade social, unha vez que aparecen a mirada céntrase nelas
esquecendo outros aspectos. Finalmente, son graves tendo en conta a desestruturación nas vidas das
persoas a quen lles afecta, tanto o “enfermo” como as súas redes sociais. De moitos dos outros
diagnósticos psiquiátricos, menos graves, fomos recollendo tamén datos, como se pode observar nos
apéndices, pero toda a nosa investigación está construída sobre tres trastornos graves detectados pola
psiquiatría biomédica. Tralo percorrido realizado neste capítulo é o momento de deternos e delimitar que
entendemos por Enfermidade Mental Grave (EMG) nesta tese. Adoptamos a mirada da psiquiatría
biomédica da que vimos estudando a súa semántica 253 .
A EMG leva consigo un elemento difícil de describir no papel. Referímonos á súa persistencia e o
seu desenvolvemento ao longo do tempo. Os trazos que imos delimitar agora carecen de sentido sen ser
referidos co tempo dunha historia dunha persoa concreta. Ningún dos diagnosticados cunha EMG ten
unha historia cunha cura tras dous meses de tratamento. Ningún. As súas historias, antes e despois do
diagnóstico cunha EMG, persisten durante anos. Ese percorrido, esa carrera moral será descrita máis
adiante. Aquí ofrecemos o conxunto de síntomas e signos aglutinados en tres etiquetas diagnósticas.
Un segundo elemento a ter en conta é unha decisión previa que todo psiquiatra debe tomar antes de
diagnosticar unha EMG. O primeiro que fai un psiquiatra é descartar toda posible causa orgánica para
os síntomas presentes nun paciente. Os tumores, os altos niveis de hormonas (procedentes da tiroide, por
exemplo), intoxicacións por diversas substancias, etc. descártanse mediante placas, TACs ou analíticas
251 Lazarus 1996; Esquerdo Amora 1996.
252 García González 1978; García-Espino 1998; Montero Gómez 1996; Pérez 2006.
253 Usamos unha serie de manuais de psiquiatría ao longo da tese que se poden consulten na bibliografía. Especificamente para toda esta sección
utilizamos os seguintes. Psiquiatria en xeral: APA DSM 1987, 1992, 2005; OMS ICE 1976, 1992; Hahn-Albers-Reist 2008; Kaplan 1989;
Haber 1983; Freedman-Kaplan 1980; Vallejo Ruiloba 1991; Aggleton 1995; Pribram-Ramírez 1995. Sobre a Esquizofrenia: Torrey 1988;
Gottesman 1997. Sobre os Trastornos do humor e a Depresión Maior: Barondes 1999; Solomon 2003; Whybrow 1998, 2005. Sobre a
Enfermidade Bipolar: Mondimore 1999; Retamal 2001; Renduelles 1990; Torrey-Knabe 2002; Torrey-Browler-Taylor 1994; Redfield 1990,
1994, 2004; Vieta 1999. Ademais consúltense nos apéndices sobre bibliografía das biografias e autobiografias de pacientes, familiares e
xestores da EMG para entender en sentido completo o resumo das tres EMG presentadas aquí. Non citamos tampouco todos os manuais de
autoaxuda para familiares e enfermos utilizados que poden tamén consultarse na bibliografía final.
~ 76 ~