Orden social e loucura en Galicia - Repositorio Institucional da USC ...

Esixe polo tanto non só dispositivos médicos que describimos nun momento, senón sobre todo unha boa
educación en saúde mental da comunidade local en particular e da sociedade 243 en xeral. Divídese o
territorio administrativo en Áreas, creando en cada Sector unha rede de dispositivos asistenciais con
Equipos de saúde mental (denominados “dispositivos intermedios”). Estes equipos están integrados
idealmente por psiquiatras, psicólogos, asistentes sociais e enfermeiros especializados. Cada sector conta
idealmente con: un hospital para o tratamento das crises dos enfermos, denominados agudos; hospitais
de día, hospitais de noite, talleres e pisos protexidos, asociacións e locais sociais de reunión onde se
realiza o labor de “rehabilitación e reinserción” dos enfermos denominados “crónicos”, xestionando así
o seu día a día; e finalmente, dispensarios de saúde mental distribuídos entre os ambulatorios para poder
facer un seguimento dos enfermos mentais. Na denominada Psiquiatría comunitaria 244 , de área ou sector
a EMG contrólase día a día en casas familiares grazas aos psicofármacos. Día a día as familias reciben
apoio, idelamente, na rede de asistencia psiquiátrica comunitaria que substitúe aos manicomios. Os
médicos e psiquiatras só interveñen para efectuar un control periódico da medicación, así como coa
aparición de crise onde o internamento é requirido. Na semántica e imaxinario da psiquiatría esta
psiquiatría socialmente xestionada é sempre o ideal a acadar, “nunca”, por suposto, acadado dende a
época ilustrada.
Século XX: psiquiatría darviniana e xenética. Novas expectativas.
A investigación científica ten acumulando datos sobre o funcionamento do cerebro e a xenética.
Como consecuencia destes datos gañou relevancia comunicativa un “novo” compoñente do sentido
social da EMG, a psiquiatría evolucionista ou darwinista 245 . A psiquiatría evolucionista pregúntase pola
causa da susceptibilidade ante as EM, máis que por o que, ou o como causouse un comportamento
pouco adaptativo na biografía concreta dunha persoa. Cunha observación baseada na liña evolutiva da
especie humana, as EMG son observadas como comportamentos adaptativos a certos contextos
ecolóxicos ou circunstancias vitais ao longo da evolución biolóxica da especie humana.
Nesta psiquiatria darwinista as enfermidades cunha clara orixe xenética ou un mal funcionamento
orgánico xa detectado do cerebro (infeccións, intoxicacións, mutacións) explícanse cunha alusión, non
sempre moi clara, á liña evolutiva. Estes casos son os menos (autismo, demencia, desordenes da
aprendizaxe...) pero nunha perspectiva evolucionista adquiren un significado novo: levan consigo a
ruptura cos comportamentos adaptativos aprendidos. Aqueles comportamentos acusados como ética e
socialmente negativos poden resultar adaptativos na evolución biolóxica. Por exemplo, a violencia
sexual, os abusos ou a tristura adquiren significados diferentes ao ser observados dende unha escala
temporal evolutivamente ampla. Teriamos ademais aqueles comportamentos “anormais” ante
circunstancias evolutivamente novas, como de feito é dende a evolución biolóxica, a crecente
243 Ás carencias desta educación, e á mala xestión administrativa, atribuirase sempre o fallo deste modelo.
244 Para unha análise crítica antropolóxica da construción simbólica da comunidade é moi ilustrativo: Cohen 1985.
245 A psiquiatría evolucionista analiza as EMG como produtos da evolución: adaptacións funcionais produto da selección natural. Seguimos
máis adiante as formulacións de Cory-Gardner 2002; Fabrega 2002, 2004; McGuire-Troisi 1998 e Sloman-Gilbert 2000; Stevens 2000; así
como as formulacións evolucionistas para a explicación das enfermidades e medicina en xeral: Nesse-Williams 1996; Trevethan-Smith 2007;
se-Koella 2007.
~ 72 ~