Orden social e loucura en Galicia - Repositorio Institucional da USC ...

institucións sociais encargadas desa xestión 229 . Con esta Constitución o estado español vólvese aínda
máis complexo ao recoñecer dezasete Comunidades Autónomas, tres delas denominadas históricas por
unha historia cultural propia: Galicia, Cataluña e o País Vasco. Así co Estatuto de Autonomía de 1981
Galicia comezan as sucesivas transferencias para crea en Galicia o Servicio Galego de Saúde (SERGAS)
en 1989. O SERGAS é o equivalente autonómico galego da Seguridade Social no Estado Español.
Pero estes procesos de xestión pública da saúde non aconteceron no baleiro, tamén no sector privado
da xestión da enfermidade houbo permanentes transformacións; influíndose mutuamente o privado e o
público. Tras a administración de R. Nixon 230 nos anos oitenta nos EEUU comeza coa xerencia de R.
Reagan 231 e con M. Teacher en Gran Bretaña 232 unha “nova” 233 tendencia: deixar en mans privadas a
administración da saúde. En inglés denominouse “managed care” 234, xestión ou administración da
saúde. A semántica do nome leva consigo unha filosofía empresarial aplicada á saúde pública: técnicas
de redución de custos na cobertura sanitaria para “mellorar” a calidade dos coidados. Trátase de
reducilas 235 hospitalizacións non necesarias obrigando os asegurados a discutir coas compañías privadas
de seguros tanto as coberturas como as prestacións 236 . É a introdución da lóxica da “eficiencia”
económica a través da competitividade empresarial para “mellorar” o servizo das coberturas médicas 237 .
Como consecuencia da difusión e aceptación destes principios empresariais, en toda Europa, a partir dos
anos oitenta, introducense directores e xestores educados no managed care non só nos servizos médicos
privados senón tamén nos públicos 238 .
Psiquiatría de sector / Psiquiatría comunitaria.
A chamada psiquiatría de sector 239 nace inicialmente en Francia nos anos 60 240 reconvertendo ao
manicomio nunha rede social e asistencial 241 . A idea orixinal era transformar o hospital no centro da
integración na comunidade de referencia do tolo. Convertendo así a propia comunidade en terapia 242 .
229 Só cito algúns nomes destas institucións creadas nos denominados anos da transición española que foron xerando a complexidade do
sistema médico burocrático español: o Instituto Nacional da Seguridade Social, Instituto Nacional de Saúde logo denominado Instituto Nacional
de Xestión Sanitaria; o Instituto Nacional de Servizos Sociais logo Instituto de Maiores e Servizos Sociais; o Instituto Social da Mariña, a
Tesouraría Xeral da Seguridade Social.
230 Nacido en 1913 e morto en 1994 gobernou entre 1968 e 1974, a súa administración introduciu xa cambios lexislativos para fomentar a
xestión privada da enfermidade coas "Health Maintenance Strategy" para controlar o gasto sanitario público e asegurar as prestacións:
Kongstvedt 2003.
231 Nacido en 1911 e morto no 2004 gobernou como presidente dos EEUU entre 1980 e 1988.
232 Nacida en 1925 foi primeira ministra entre 1979 e 1990.
233 Por suposto non se pode afirmar que o "managed care" emerxa da nada nos anos sesenta ou setenta, pero é cando comeza a ser máis
visible globalmente. Para unha historia destes antecedentes previos poden consultarse: Starr 19991 e Kongstvedt 2003.
234 Neste caso usamos a expresión inglesa porque a súa tradución ao castelán non recolle a súa riqueza semántica empresarial.
235 Kongstvedt 2003: cap. I.
236 Non seguimos a complicada rede asistencial e de seguros de enfermidade á que esta tendencia na súa interacción con outras deu lugar en
cada país, para os países do ámbito anglosaxón a bibliografía citada é suficiente; para Europa, España e Galicia iremos describindo esa
complexidade nos apartados seguintes. Para o resto do mundo pódese consultar a bibliografía de antropoloxía médica analizada no capítulo
correspondente, así como as obras de Cockerham 1996 e 2006.
237 Unha das críticas fundamentais ao sistema público da saúde en Galicia (calquera xornal), cun predominio sobre o sector privado, é a
redución de tempo de atención de cada médico e os tempos de estanza nas listas de espera. Nas enquisas sobre a satisfacción dos usuarios nos
EEUU onde predomina o sector privado cunha xestión por parte das compañías aseguradoras, é curioso que as queixas sexan exactamente as
mesmas (Kaiser 1999 ou 2004). Unha revisión crítica destas formulacións dende o punto de vista antropolóxico: Castro-Singer 2004.
238 É a aplicación da mcdonalización (Ritzer 1996) aos servizos médicos.
239 Caudill 1953 e 1958; Castel 1991.
240 Aínda que a filosofía que a sustenta é tan antiga como o nacemento da biomedicina occidental en Grecia, e coñecen casos de aplicación
con anterioridade (Inglaterra: Gittins 1998), a súa xeneralización como ideario terapéutico é a raíz das prácticas asistenciais francesas (unha
visión antropolóxica dunha comunidade pode verse en Jodelet 1991), de orientación moi tecnocrática e das reformas europeas do chamado
estado de benestar, especialmente en Inglaterra (véxase Gittins 1998, Porter 1987; Uría-Varela 1986, ou a nivel máis teórico Castel 1980 ou
Giddens 1995). En España: PANAP 1972, Montoya 1976, Yuste 1971.
241 A vella idea de Pinnel, antes explicada, da comunidade do Asilo para dementes como terapia moral terapeútica aplícase agora a toda a
sociedade.
242 Jodelet 1991 ofrece unha análise dunha destas comunidades terapéuticas.
~ 71 ~